Λειψοί
Από τη μια η φύση, με το γαλάζιο απέραντο, τις ακρογιαλιές δαντελωτές, τα υψόμετρα χαμηλά. Από την άλλη η ταπεινή ανθρώπινη παρουσία, με τις πεζούλες, τους ελαιώνες, τα ξωκλήσια, τα ξακουστά για το κρασί τους αμπέλια κι έναν οικισμό όλο κι όλο, πάνω από το λιμάνι. Ο λόγος για τους Λειψούς, μια κουκίδα στις εσχατιές του ΝΑ Αιγαίου, ανάλαφρη μα σοβαρή, ασκητική μα πρόσχαρη αλλά και τόσο σπουδαία για εκείνους που την κατοικούν και για όσους την επιλέγουν στις διακοπές τους. Εδώ έρχονται όσοι φιλοσοφούν τη ζωή, όσοι θέλουν να κουβεντιάσουν, να περπατήσουν, να χαλαρώσουν, να κολυμπήσουν και να απολαύσουν τη γαλήνη που προσφέρει απλόχερα τούτος ο τόπος.
Λειψοί: Το «μαγικό» νησί της Καλυψούς σας καλεί να το ανακαλύψετε!
Οι Λειψοί, το νησί της θεάς Καλυψώς όπου σύµφωνα µε τη µυθολογία εκεί κράτησε τον Οδυσσέα, έχουν έναν οικισµό χτισµένο αµφιθεατρικά στη µέση ενός προστατευόµενου όρµου. Είναι ο κατάλληλος προορισµός για εκείνους τους ταξιδιώτες που αναζητούν την ηρεµία και την γαλήνη που εξασφαλίζει το νησί τόσο µε το φυσικό τοπίο του όσο και τους φιλόξενους κατοίκους του.
Θα κολυµπήσετε σε καθαρές, πανέµορφες παραλίες, θα περιπλανηθείτε στα δροµάκια και µονοπάτια, θα θαυµάσετε τα αξιοθέατα, θα απολαύσετε την τοπική κουζίνα και αν οι ηµεροµηνίες συµπέσουν θα γίνετε µέρος εκδηλώσεων των ντόπιων οι οποίοι τιµούν τα ήθη και τα έθιµά τους.
Από την Κατερίνα Ρίγκου (krigou@dousiscom.gr)
Τι θα δείτε και θα κάνετε στου Λειψούς
Κολυμπήστε στις παραλίες τους
Θα δείτε και θα κολυµπήσετε σε υπέροχες, παρθένες δαντελωτές παραλίες µε κρυστάλλινα νερά είτε µε άµµο αµµώδεις όπως είναι η Κατσαδιά, ο Κάµπος, ο Πλατύς Γιαλός ή µε βότσαλο όπως είναι η περίφηµη Χοχλακούρα, ο Ξηρόκαµπος, η Παπαντριά και το Μονοδένδρι.
Ώρα για εξερεύνηση
Το µέρος προσφέρεται για εµπειρίες καθώς είναι ένα νησί κατάλληλο για εξερεύνηση! Τα εικοσιτέσσερα µικρά νησάκια που αγκαλιάζουν τους Λειψούς, αποτελούν «ζωντανά µουσεία φυσικής ιστορίας» και παρθένα µέρη µε πλούσια χλωρίδα και πανίδα (είναι στον κατάλογο Natura 2000) και αποτελούν καταφύγιο για τη φώκια Μonachus-monachus, για θαλάσσιες χελώνες, αλλά και για πολλά πουλιά ενώ είναι γεµάτα µε φωλιές κάποιων εξαιρετικά σπάνιων από αυτά.
Η γιορτή της Παναγιάς του Χάρου
Αν βρεθείτε στο νησί τις 23 Αυγούστου ηµεροµηνία που γιορτάζει η Παναγιά του Χάρου θα δείτε εκατοντάδες επισκέπτες να έχουν επισκεφτεί το νησί για να προσκυνήσουν τη θαυµατουργή εικόνα που βρίσκεται στην οµώνυµη εκκλησία, στην οποία κάθε άνοιξη τοποθετούνται λουλούδια που ξεραίνονται και ξανανθίζουν στη γιορτή της Παναγίας!
Δοκιμάστε την τοπική κουζίνα
Θα δοκιµάσετε την υπέροχη τοπική κουζίνα µε τις εξαιρετικές παραδοσιακές συνταγές στην οποία χρησιµοποιούνται εκλεκτά ντόπια προϊόντα. Μη φύγετε αν δεν δοκιµάσετε ή πάρετε µαζί σας πουγκάκια, πατσαβουρόπιτα, ξεροτήγανα µε µέλι αλλά και τα περίφηµα γλυκά του κουταλιού.
Και αφού λέµε για τη γαστρονοµία του νησιού δεν θα µπορούσαµε να µην αναφέρουµε το περίφηµο τοπικό κρασί το οποίο είναι φηµισµένο µε την αµπελουργία στο νησί να έχει µεγάλη ιστορική παράδοση. Γι αυτό και οι ντόπιοι, γιορτάζουν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, µε ειδικές βραδιές, το κρασί τους! Αν οι ηµεροµηνίες που βρίσκεστε στο νησί συµπέσουν θα ζήσετε µια µοναδική καθώς εκτός από το κρασί που ρέει άφθονο οι φιλόξενοι κάτοικοι θα σας προσκαλέσουν να γλεντήσετε και να χορέψετε µαζί τους!
Πεζοπορία στους Λειψούς
Αν πάλι είστε λάτρεις των φυσικών δραστηριοτήτων και της πεζοπορίας οι Λειψοί θα σας αποζηµιώσουν! Ακολουθήστε το εκπληκτικό πλακόστρωτο µονοπάτι από τον ιερό ναό της Κοίµησης της Θεοτόκου µέχρι το ναό της Άνω Κοίµησης, ή ανεβείτε στο Μύλο του Αραβή που βρίσκεται στο ψηλότερο σηµείο της χώρας. Από εκεί η θέα στη θάλασσα και τον ορίζοντα είναι απλώς εκθαµβωτική…
Τέλος, µπορείτε να ανεβείτε και στο ψηλότερο σηµείο του νησιού, στο Κάστρο όπου υπάρχουν και τα αποµεινάρια της Ακρόπολης. Εκεί τόσο η θέα όσο και η ηρεµία του τοπίου θα συγκινήσει τις αισθήσεις σας!
Οι Λειψοί ή Λειψώ είναι συστάδα 30 νησιών (24 νησίδες και 6 βράχοι) στο νοτιο-ανατολικό Αιγαίο. Απέχει 173,2 ν.μ. από τον Πειραιά και έχει 790 κατοίκους (απογραφή 2011). Η Λειψώ, το κύριο νησί από το οποίο και προέρχεται το όνομα της συστάδας αυτής, βρίσκεται ανάμεσα στην Πάτμο (10,2 ν.μ. ανατολικά) και τη Λέρο (8 ν.μ. βόρεια) και λίγο ανατολικότερα της νοητής ευθείας που τις ενώνει, στα βόρεια Δωδεκάνησα.
Ονομασία
Η ονομασία είναι αρχαία. Σε επιγραφές προχριστιανικών χρόνων εμφανίζεται το όνομα Λεψία, ενώ στα χριστιανικά χρόνια αναφέρεται η ονομασία του νησιού με τις μορφές: Λειψός, Λιψός και Λειψώ [1]
Μυθολογία
Σύμφωνα με την προφορική παράδοση το νησί, όπως και η ονομασία του, συνδέονται με την θεά Καλυψώ.Η «επικράτεια» της θεάς ορίζεται γεωγραφικά στα νοτιανατολικά του σημερινού οικισμού, ενώ χρονολογικά τοποθετείται σε ένα παρελθόν αόριστο πριν από τον Κατακλυσμό, όταν, σύμφωνα πάντα με την προφορική παράδοση, οι διάφορες νησίδες που αποτελούσαν ενιαίο σώμα, χωρίστηκαν και πήραν τη σημερινή τους μορφή.[2]
Ιστορία
Αρχαίοι χρόνοι
Οι πρώτοι κάτοικοι των Λειψών ήταν οι Κάρες, περίπου το 1370 π.Χ, ενώ γύρω στα 1200 π.Χ φτάνουν στο νησί Δωριείς[3]. Στο Μουσείο των Λειψών βρίσκονται κομμάτια από αγγεία που ανάγονται στην Μυκηναϊκή Εποχή(1600-1100 π.Χ), ενώ μια επιγραφή του 4ου π.Χ.μαρτυρεί την ύπαρξη οικισμού στο νησί από τους Ίωνες της Μιλήτου. Αρχαιολογικά ευρήματα στο ύψωμα «Κάστρο» (λείψανα αρχαίας οχύρωσης, κεραμίδια και όστρακα από αγγεία) μαρτυρούν την ύπαρξη Ακρόπολης.[1]. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ) στους φυσικούς όρμους του νησιού βρίσκουν καταφύγιο πλοία και των δύο αντιπάλων παρατάξεων.[4]
Βυζαντινή περίοδος
Δεν γνωρίζουμε πότε διαδόθηκε ο Χριστιανισμός στο νησί. Τα πρώτα χριστιανικά μνημεία ανάγονται στον 5ο-6 αι. μ.Χ: Οι βασιλικές Παναγία στο Κουσέλιο και Άγιος Σπυρίδων/Άγιος Παντελεήμων στην Κατσαδιά και οικοδόμημα με ψηφιδωτά δάπεδα στη θέση Παληομάντρα. Το νησί, κατά την Βυζαντινή Περίοδο, αποτελεί μέρος του Θέματος των νήσων (provincia insularum)[3] . Αυτή την περίοδο η ευρύτερη περιοχή μαστίζεται από την πειρατεία. Το 1088 μ.Χ. ο Όσιος Χριστόδουλος έρχεται στην Πάτμο και χτίζει μοναστήρι. Συναντάει στην Κωνσταντινούπολη τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α΄ και δέχεται ως δωρεά προς το μοναστήρι του Ιωάννη του θεολόγου όχι μόνο την Πάτμο αλλά και τους Λειψούς μαζί τα γύρω νησιά. Το Χρυσόβουλο της δωρεάς σώζεται στη Μονή της Πάτμου.[5] .
Φραγκοκρατία
Οι πηγές για την περίοδο από το 1204 ως το 1521 μ.Χ. είναι ελλειπείς. Δεν υπάρχουν μαρτυρίες για φραγκική εγκατάσταση στο νησί, αν και γνωρίζουμε ότι η γειτονική Λέρος περνά στους Ιωαννίτες Ιππότες στα 1306.
Οθωμανική Περίοδος
Το 1522 μ.Χ. το νησί περνά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, μαζί με τα άλλα Δωδεκάνησα και αναγκάζονται στην πληρωμή φόρου, του «μακτού» [3]. Την περίοδο αυτή έχουμε μαρτυρίες για ασκητές που έρχονται στο νησί για να ασκητέψουν στα Ιερά Καθίσματα που διατηρούνται μέχρι σήμερα (Πάνω Κοίμηση, Κάτω Παναγιά, Ιωάννη θεολόγου στο Μοσχάτο και Παναγιά του Χάρου). Όταν οι Οθωμανοί καταλαμβάνουν την Κρήτη, στα 1669 μ.Χ., πολλοί Κρητικοί βρίσκουν καταφύγιο στα Δωδεκάνησα. Ένας από αυτούς, ο γέρο-Λιος, φτάνει στο νησί μερικές δεκαετίες μετά και γίνεται ο πρώτος κάτοικος και θεμελιωτής του χωριού στην σημερινή του τοποθεσία[4].Λαμβάνουν ενεργά μέρος στον αγώνα ενάντια στον τουρκικό ζυγό (1821 μ.Χ.) και προσφέρουν καταφύγιο στον εξόριστο Πατριάρχη Αλεξανδρείας, Θεόφιλο αλλά και σε Υδραίους. Σπετσιώτες και Ψαριανούς Ναυάρχους (1824 μ.Χ.). Το 1912, το νησί περνάει στην Ιταλική κυριαρχία και ενσωματώνεται το 1948, μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, στην Ελλάδα.
Νεότερη ιστορία
Ελληνική επανάσταση
Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 στο νησί βρίσκουν φιλοξενία ο εξόριστος Πατριάρχης της Αλεξάνδρειας Θεόφιλος Παγκώστας και Ψαριανοί, Υδραίοι και Σπετσιώτες αγωνιστές, ανάμεσα στους οποίους ο Σαχτούρης και ο Μιαούλης (Αύγουστος 1824). Σώζονται και δύο γράμματα που στέλνει ο Μιαούλης στον ναύαρχο των Ψαρών Νικολή Αποστόλη που βρίσκεται στην Πάτμο σε μια προσπάθεια να συντονίσουν τις ενέργειές στην αντιμετώπιση του τουρκο-αιγυπτιακού στόλου του Ιμπραήμ.[4]. Η προσωρινή κυβέρνηση της Ελλάδος, στις 29 Αυγούστου 1825, υπήγαγε τα νησιά Λέρο, Πάτμο, Κάλυμνο, Ικαρία και Λειψούς στην Ελληνική Πολιτεία με τον τίτλο «Συμπληρωματικαί νήσοι του Τμήματος των Ανατολικών Σποράδων». Ως πρώτος Επίτροπος διορίστηκε ο Ιωάννης Κωλέττης. Με την συνθήκη, όμως, της Κωνσταντινούπολης (9 Ιουλίου 1832) τα νησιά αυτά περνάνε πάλι κάτω από οθωμανική εξουσία.[6]
Ιταλοκρατία
Στις 13 Μαϊου 1913 οι Ιταλοί καταλαμβάνουν τα Δωδεκάνησα και παραμένουν για 31 χρόνια. Μετά τη συνθηκολόγηση των Γερμανών και τη συνθήκη των Παρισίων της 10ης Φεβρουαρίου 1947, τα Δωδεκάνησα παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από την Ιταλία, ενώ η τυπική ενσωμάτωση στην ελληνική επικράτεια έλαβε χώρα το 1948 στις 7 Μαρτίου (de facto 1947, de jure 1948) με το Νόμο 518/1948 ΦΕΚ Α-7/9.1.1948 (Περί προσαρτήσεως της Δωδεκανήσου εις την Ελλάδα)και του Νόμου Ν.547 ΦΕΚ Α-39/14.2.1948 (Περί διοικήσεως της Δωδεκανήσου).
Γεωφυσική περιγραφή
Στην ομάδα αυτών των μικρών νησιών συνολικής έκτασης 17,350 τ.χλμ συμπεριλαμβάνονται οι νησίδες: Αρέφουσα, Νήσοι Μανώλη, Μεγάλο Ασπρονήσι, Μακρύ Ασπρονήσι, Μικρό Ασπρονήσι, Πάπλωμα, Κουλούρα Α, Κουλούρα Δ, Νότιο Ασπρονήσι Α, Νότιο Ασπρονήσι Δ, Μεγάλο Καλαπόδι, Μικρό Καλαπόδι, Λύρα, Σταυρή, Πιλάβι, Ψώμου, Καπαρονήσι, Πιάτο , Μακρονήσι, Φράγκος, Σαράκι.[7]
Η επιφάνεια του κύριου νησιού Λειψοί είναι 15,8 τ.χλμ. με ανάπτυγμα ακτής 36 χλμ. Το έδαφος του νησιού αποτελείται από χαμηλούς λόφους (μέγιστο ύψος έχει η Σκάφη με 277 μ. και ακολουθεί η Πλάκα με 200 μ. ύψος στο ΒΔ τμήμα του) και μικρές κοιλάδες. Υπάρχουν, επίσης, όρμοι (Φοντάνα, Μοσχάτο, Ταρσανάς), παραλίες (Λιεντού, Πλατύς Γυαλός, Κατσαδιά, Τουρκόμνημα, Χοχλακούρα) και βραχώδη ακρωτήρια (Γκάτης, Μονοδέντρι, Γλαρόκαβος).[8]
Απασχόληση
Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία (αμπελουργία, οινοποϊα,παραγωγή ελιάς - ελαιολάδου και δημητριακών), την κτηνοτροφία (παραγωγή ντόπιων τυριών), την αλιεία, το εμπόριο και τον τουρισμό. Χαρακτηριστικό προϊόν του νησιού αποτελεί το κόκκινο γλυκό κρασί της ποικιλίας φωκιανό.
Αειφόρος ανάπτυξη
Το νησί συμμετέχει στο Δίκτυο Δάφνη που προωθεί την αειφόρο ανάπτυξη στα νησιά του Αιγαίου. Στο Γυμνάσιο Λειψών έχει δημιουργηθεί η μαθητική εταιρεία ΤεχνοΛειψία με στόχο την παραγωγή και προώθηση τοπικών Προϊόντων και την πολιτιστική ανάδειξη του τόπου[9] , κατά το σχολικό έτος 2012-2013 έχει κερδίσει ειδική διάκριση στο διαγωνισμό αειφόρου σχολείου από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. Ο δήμος Λειψών έχει αναπτύξει συνεργασίες και συμμετοχές σε δίκτυα τοπικά, περιφερειακά και ευρωπαϊκά για την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης: το ΣΥ.Ν.Δ.Κ.Ε (Συμβούλιο Νησιωτικών Δήμων & Κοινοτήτων Ελλάδας), τον Κοι.Σ.Π.Ε (Κοινοτικός Συνεταιρισμός Περιορισμένης Ευθύνης), την Europe Direct, τη Διανησιωτική Συνεργασία (Λέρος-Πάτμος-Λειψοί-Αγαθονήσι), την Ανοικτή Αγκαλιά, το Δίκτυο Τουριστικών Δήμων, την Ομάδα Αιγαίου και την Αναπτυξιακή Δωδεκανήσου[10]. Οι Λειψοί καταγράφονται στον κατάλογο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 υπό τον τίτλο «Αρκοί, Λειψοί, Αγαθονήσι και βραχονησίδες» και με κωδικό GR4210010 ως τόπος Κοινοτικής Σημασίας και Ειδικής Προστασίας. Το 2006 η περιοχή εγκρίθηκε ως τόπος Κοινοτικής Σημασίας για τη Μεσογειακή βιογεωγραφική περιοχή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Επίσης, το νησί περιλαμβάνεται στον κατάλογο των βιοτόπων Corine λόγω της ιδιαίτερης πανίδας και χλωρίδας του.[11]
Υποδομές
Το νησί διαθέτει μεγάλο λιμάνι χωρισμένο σε τρεις ζώνες:
τουριστική, για την υποδοχή των πλοίων της γραμμής κάθε χωρητικότητας,
αλιευτικών σκαφών και σκαφών αναψυχής (οργανωμένη μαρίνα),
εμπορική για φορτηγά πλοία και για την τροφοδοσία ύδατος και καυσίμου.
Υπάρχει Χ.Υ.Τ.Α στην τοποθεσία «Κυδωνιές», Λιμνοδεξαμενή χωρητικότητας 42.000 κ.μ. στην τοποθεσία «Παναγιά του Χάρου», Δεξαμενή 1000 κ.μ.και μονάδα βιολογικού καθαρισμού των αστικών λυμάτων.Τα τελευταία χρόνια λειτουργεί πρόγραμμα ανακύκλωσης των τεσσάρων βασικών υλικών: πλαστικό, χαρτί, αλουμίνιο, γυαλί, ενώ από το 2012 οι Λειψοί έχουν ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον - Αειφόρος Ανάπτυξη» με απόφαση του Περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου για την μετατροπή του Χ.Υ.Τ.Α σε Χ.Υ.Τ.Ι.(Χώρων Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων). Το νησί διαθέτει οδικό δίκτυο 20 χιλιομέτρων που συνδέει τον οικισμό με πολλές περιοχές του νησιού. Για τις μετακινήσεις υπάρχει υπηρεσία ταξί και, κατά την καλοκαιρινή περίοδο, λεωφορείο που συνδέει τον οικισμό με τις παραλίες. Υπάρχει καθημερινή θαλάσσια επικοινωνία με τα γύρω νησιά και με τον Πειραιά μία φορά την εβδομάδα. Το νησί διαθέτει, επίσης, ελικοδρόμιο. Στον οικισμό λειτουργεί Πολυδύναμο Κέντρο Υγείας, ενώ στην περιοχή του λιμανιού υπάρχει η βιβλιοθήκη «Οδυσσέας Ελύτης» που κτίστηκε με πρωτοβουλία της UNESCO. Παλαιότερα λειτουργούσε υπό την αιγίδα του ΕΟΜΜΕΧ Σχολή Ταπητουργίας η επαναλειτουργία της οποίας έχει ενταχθεί στα πλαίσια του προγράμματος INTERREG iv [11]. Στο κέντρο του οικισμού υπάρχει ειδικός χώρος που φιλοξενεί την Αρχαιολογική Συλλογή η οποία περιλαμβάνει αντικείμενα διαφόρων ιστορικών περιόδων.
Εκπαίδευση
Οι Λειψοί έχουν Ολοήμερο Νηπιαγωγείο, Ολοήμερο Δημοτικό και Γυμνάσιο με Λυκειακές Τάξεις.
Πολιτισμός
Στις δεκαετίες του 1960 και 1970 σημειώθηκε μεγάλο κύμα μετανάστευσης προς τη Γερμανία, το Βέλγιο αλλά, κυρίως, προς την Αυστραλία και τις Η.Π.Α.[2] Οι μετανάστες έχουν δείξει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους για τον τόπο τους χρηματοδοτώντας διάφορα έργα, όπως το Ηρώο στο λιμάνι. Τα πολιτιστικά δρώμενα είναι συνδεδεμένα με τον κύκλο της ζωής και της παραγωγής με χαρακτηριστικές εκδηλώσεις τη Γιορτή του κρασιού (3 με 4 τέσσερις φορές το χρόνο), ο Κλείδωνας στις 24 Ιουνίου και το πανηγύρι της Παναγίας του Χάρου στις 22 Αυγούστου [4].
Μνημεία
Σπήλαιο Λιεντού, Σπηλιά του Φιδιού, Κάστρο-αρχαία ακρόπολη, Κουσέλιο και Παναγιά Κουσέλιου, Παναγιά του Χάρου, Άγιος Σπυρίδωνας - Άγιος Παντελεήμονας, Πάνω και κάτω Κοίμηση, ο Μύλος του Αραβή, Αστυνομικός Σταθμός (δείγμα ιταλικής αρχιτεκτονικής του΄30). και Εκκλησιαστικό-Λαογραφικό Μουσείο[10]
Θρησκευτική υπαγωγή
Οι Λειψοί ανήκουν στην Πατριαρχική Εξαρχία Πάτμου. Εκτός από την Πάτμο και τους Λειψούς, στην Εξαρχία ανήκουν τα νησιά Αγαθονήσι, Λέβεθα και Αρκιοί μαζί με τα γύρω από αυτά νησίδια. Η Εξαρχία τελεί υπο την άμεση δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης φέρει στην Εξαρχία της Πάτμου τον τίτλο: «Κυρίαρχος της Ιεράς Μονής και Εξαρχίας Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κκ Βαρθολομαίος».[12]
Παράδοση
Ήθη κι έθιμα
Αρραβώνας και γάμος
Αν και οι Λειψιώτες δεν αγαπούν τα συνοικέσια και το ζευγάρωμα γίνεται με πρωτοβουλία των νέων, η αίτηση (γύρεμα) του γαμπρού γίνεται με κάθε επισημότητα. Η οικογένεια της νύφης φτιάχνει μία όμορφη ανθοδέσμη, ανάβει ένα φανάρι λαδιού και ετοιμάζει μία πιατέλα από παραδοσιακά μελωμένα ξηροτήγανα. Το Σαββατόβραδο οι γονείς της νύφης και λίγοι στενοί συγγενείς, κρατώντας τα γλυκίσματα, την ανθοδέσμη και το πατροπαράδοτο αναμμένο φανάρι- για να φέγγει- ξεκινούν για το σπίτι του γαμπρού. Αν και η όλη η διαδικασία γίνεται υπό πλήρη μυστικότητα, το νέο διαδίδεται ταχύτατα μια και το αναμμένο φανάρι γίνεται εύκολα αντιληπτό στα σοκάκια του νησιού. Όταν πια φτάσουν στο σπίτι του γαμπρού, πριν ακόμα σερβιριστούν ο πατέρας της νύφης λέει: «Ο σκοπός που ήρθαμε απόψε στο σπίτι σας, είναι να γυρέψουμε τον γιο σας, να τον κάνουμε παιδί μας, να του δώσουμε την κόρη μας». Αμέσως μετά, γονείς και συγγενείς ανταλλάσσουν φιλιά ενώ ο γαμπρός συνοδευμένος από κάποιο στενό συγγενή της νύφης πηγαίνει στο σπίτι της όπου εκείνη τον περιμένει για να την πάρει και να την οδηγήσει στο σπίτι του.
Παραμονή του γάμου
Το απόγευμα της παραμονής του γάμου, στο σπίτι της νύφης στρώνεται το νυφικό κρεβάτι, με προσκεκλημένους συγγενείς και των δύο πλευρών. Συγκεκριμένα, προηγείται αγιασμός κι αμέσως μετά οι κοπέλες αρχίζουν να στρώνουν το κρεβάτι τραγουδώντας δίστιχα- τα παστικά. Μετά το στρώσιμο του κρεβατιού, ρίχνουν επάνω ένα αγοράκι για να πάει γούρι και το πρώτο παιδί του ζευγαριού να είναι αρσενικό. Ακολουθούν τα κεράσματα του κόσμου με παραδοσιακά γλυκά, λικέρ και μελεκούνια, το ρίξιμο χρημάτων και χρυσών λιρών στο κρεβάτι και οι μετάνοιες των μελλονύμφων στους συγγενείς. Το ίδιο βράδυ ο γαμπρός στέλνει στο σπίτι της νύφης το μπαούλο με τα ρούχα του. Την παραμονή του γάμου, ο πατέρας της νύφης σφάζει τα γιδοπρόβατα για το τραπέζι που θα στηθεί για τους καλεσμένους την επομένη. Το βράδυ της παραμονής στο σπίτι της νύφης οι συμπέθεροι τρώνε τα ποδοκέφαλα, φαγοπότι που θα συνεχιστεί και την επόμενη ημέρα.
Ανήμερα του γάμου
Από το πρωί φίλοι και συγγενείς εκτελούν τις δουλειές που ο καθένας τους έχει αναλάβει. Κατά το απόγευμα, τρεις ώρες πριν τελεστεί το Μυστήριο οι καμπάνες της Εκκλησίας αρχίζουν να ηχούν χαρμόσυνα, ειδοποιώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τους προσκεκλημένους. Οι συγγενείς και φίλοι του γαμπρού πηγαίνουν στο σπίτι του, το ίδιο και οι συγγενείς και οι φίλοι της νύφης. Είναι η ώρα πια να ετοιμαστεί η νύφη. Κάποιες από τις φίλες της την ντύνουν και τη χτενίζουν ενώ άλλες τραγουδούν στροφές από τα «παστικά». Μόλις η νύφη ετοιμαστεί, στρώνουν το δρόμο από το σπίτι της μέχρι το σπίτι του γαμπρού αλλά και την πόρτα της Εκκλησίας με μερσινιές που τις έχουν κόψει από το Μερσίνι. Οι γονείς της νύφης, συγγενείς και φίλοι, κρατώντας τα «τσατόνια» δηλ. δώρα, ρούχα και χρυσαφικά, μία μεγάλη ανθοδέσμη, σουπιέρες με γλυκά και με τη συνοδεία οργανοπαικτών που παίζουν έναν ιδιαίτερο σκοπό πηγαίνουν στο σπίτι του γαμπρού για να τον παραλάβουν και να τον οδηγήσουν στο σπίτι της νύφης. Από εκεί θα ξεκινήσει όλη πομπή με τα όργανα και με επικεφαλής το νέο ζευγάρι για την Εκκλησία. Οι οργανοπαίκτες σταματούν στην αυλόπορτα της Εκκλησίας. Μετά την ολοκλήρωση του Μυστηρίου γίνεται το τρατάρισμα της μπομπονιέρας, του κουραμπιέ και στη συνέχεια στήνεται ο χορός- αν ο καιρός το επιτρέπει στην πλατεία. Σύμφωνα με το έθιμο του τόπου αυτός που πληρώνει τα όργανα είναι αυτός που «διατάζει» το χορό και αυτός που σηκώνει τις κοπέλες να χορέψουν. Το γλέντι του γάμου συνήθως σταματά την αυγή της επόμενης μέρας. Είναι οι ώρα που όλοι μαζί όρθιοι θα τραγουδήσουν «παστικά» που τα αποκαλούν παινέματα.
Το έθιμο του Κλήδονα
Κάθε χρόνο, στις 23 Ιουνίου, νωρίς το πρωί, παραμονή της εορτής των γενεθλίων του Ιωάννου του Προδρόμου οι Λειψιώτες- κορίτσια και αγόρια- με το κεφάλι σκεπασμένο με ένα κόκκινο μαντήλι ξεκινούν για το κοντινότερο πηγάδι έχοντας στα χέρια τους ένα μικρό καθρέπτη και μία κανάτα. Μόλις φτάσουν στο πηγάδι, με το καθρέπτη στο χέρι προσπαθούν να φέρουν με αντανάκλαση στην επιφάνεια του νερού την εικόνα ενός αντικειμένου από το περιβάλλον. Με βάση την εικόνα που θα σχηματισθεί προσπαθούν να ερμηνεύσουν το όνειρο που είδαν στον ύπνο τους το προηγούμενο βράδυ και το οποίο σύμφωνα με το έθιμο έχει σχέση με τον άνθρωπο που θα παντρευτούν. Στη συνέχεια παίρνουν από το πηγάδι το «αμίλητο» νερό, το οποίο φυλάσσουν μέσα στο δοχείο. Το βράδυ της ίδιας μέρας στις γειτονιές του χωριού, παρέες κοριτσιών και αγοριών ανάβουν μεγάλες φωτιές όπου καίνε τα στεφάνια που είχαν φτιάξει την Πρωτομαγιά. Σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία αν κάποιος αντιμετωπίζει πρόβλημα δυσοσμίας με τον ιδρώτα των ποδιών του και τα τρίψει με τη στάχτη των στεφανιών, τα πόδια του δεν πρόκειται να ξαναμυρίσουν! Μετά το κάψιμο των στεφανιών αρχίζει η τελετή του Κλήδονα. Κάθε μέλος της παρέας- όλοι ανύπαντροι- τοποθετεί μέσα στην κανάτα με το «αμίλητο» νερό ένα προσωπικό αντικείμενο π.χ ένα δαχτυλίδι ή ένα βραχιόλι. Στη συνέχεια σκεπάζουν την κανάτα με ένα κόκκινο μαντήλι και την τοποθετούν στην ύπαιθρο όπου και θα μείνει όλο το βράδυ «για να την βλέπουν τ’ αστέρια» . Το άλλο μεσημέρι- ημέρα γιορτής του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, η παρέα συγκεντρώνεται και πάλι. Ο καθένας βάζει στο στόμα του μία γουλιά από το «αμίλητο» νερό και αρχίζει τη βόλτα του στο χωριό, χωρίς να μπορεί να μιλήσει μια και το στόμα του είναι γεμάτο νερό. Κατά τη διάρκεια αυτής της βόλτας όποιο όνομα ακούσει πρώτο αυτό είναι το όνομα του γαμπρού ή της νύφης αντίστοιχα που θα παντρευτεί. Το βράδυ της ίδιας μέρας οι παρέες συγκεντρώνονται για μία ακόμη φορά. Τότε ένα μικρό παιδί- σκεπασμένο με ένα κόκκινο μαντήλι- βγάζει στην τύχη από την κανάτα ένα αντικείμενο στο οποίο αντιστοιχεί το τραγούδι που η παρέα είχε τραγουδήσει πρωτύτερα.
Προϊόντα
Περιδιαβαίνοντας τους λόφους του νησιού, οι οσμές της αλεσφακιάς, της ρίγανης, της θρούμπας, του ασκινού, του σάψυχου, του θαλάσσιου κρίνου και τόσων άλλων αυτοφυών αρωματικών θάμνων, σε κάνουν να περπατάς, ανάλαφρος κι ευδιάθετος. Περπατώντας στους Λειψούς χαίρεσαι εικόνες εκπληκτικής και συνάμα άγριας ομορφιάς. Οι κατάμαυροι βράχοι δίνουν τη θέση τους σε καταπράσινα τοπία.
Ρεματιές, μικροί κατάφυτοι κάμποι. Αμπελώνες, ελιές, συκιές, παντού περιποιημένα περιβόλια κι ανάμεσα τους ένα πλήθος οικόσιτα ζώα, αγελάδια και πρόβατα, πουλερικά, άλογα, μουλάρια και γαϊδουράκια, που ακόμα συνεχίζουν φορτωμένα ν’ ανεβαίνουν τ’ ανηφορικά μονοπάτια ενώ τα μικρά δάση με τους νησιώτικους κέδρους θα σας εντυπωσιάσουν. Στις διαδρομές σου αισθάνεσαι στα πόδια σου τις ρίζες των κέδρων που διακλαδίζονται σαν φίδια πάνω στην άμμο, για να συναντήσουν το θυμάρι και τους σχίνους και να χωθούν βαθιά στην άμμο ψάχνοντας για υγρασία.
Η βιοποικιλότητα του πολύνησου των Λειψών είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Στο νησί των Λειψών εντοπίσθηκε ένα νέο είδος χλωρίδας το Allium dodecanessi. Επίσης ξεχωρίζουν:
· Αστιβή (Sarcopoterium spinosum)
· Θυμάρι (Thymus capitatus)
· Θρούμπι (Satureja thymbra)
· Ασφόδελος (Asphodelus fistulosus)
· Λυχναράκι (Ballota acetabulosa)
· Φλόμος (Verbascum sinuatum)
· Γλάστρος (Daphne gnidioides)
· Ασπάλαθος (Calicotome villosa)
· Αγρελιά (Olea europaea sylvestris)
· Σχίνος (Pistacia lentiscus)
· Αγριοκυπάρισσο (Juniperus excelsa)
· Πεύκο (Pinus brutia)
· Αείλανθος ή βρωμοκαρυδιά (Ailanthus altissima)
· Φίδες (είδος κέδρου – Juniperus phoenicea)
Από τα καλλιεργούμενα είδη τα επικρατέστερα είναι: ψιλόκαρπη ελιά, αμυγδαλιά, αμπέλι- σε πολλές ποικιλίες- συκιά, αχλαδιά, λεμονιά και άλλα εσπεριδοειδή, ροδιές, ροδακινιές, πατάτες, κρεμμύδια, καρπούζια, αγγούρια, κολοκύθια, μπάμιες, μπιζέλια, πράσα, ρεβίθια, σησάμι, σκόρδα, φακές, φασόλια αλλά και ντομάτες, οι οποίες είναι μικρόκαρπες. Οι κάτοικοι τις κάνουν «σταφυλοτσαμπιά» και στολίζουν μ’ αυτές τοίχους των σπιτιών τους.
Καλλιεργούνται επίσης λάχανο, σέλινο, άνηθος, πιπεριές, μελιτζάνες, καλαμπόκια, καρότα και άλλα κηπευτικά τα οποία χαρίζουν στο νησί αυτάρκεια. Τα νόστιμα προϊόντα του τόπου χρησιμοποιούν και οι ταβέρνες του νησιού.
Στην πανίδα της περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων:
Σπιζαετός ((Hieraaetus fasciatus)
Αγριοκούνελο (Orycto lagus cuniculus)
Μαυροποντικός ((Rattus rattus)
Οθωμανική οχιά (Vipera xanthina)
Οι περισσότεροι κάτοικοι των Λειψών έχουν οικόσιτα ζώα (κατσίκια, χοίρους, κότες, πάπιες, κουνέλια, αγελάδες), κατοικίδια (σκύλους και γάτες) αλλά και άλογα και γαϊδουράκια.
ΠΗΓΗ: https://lipsi.gr/
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου