Κύθνος
Οι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν ότι στη βορειοανατολική ακτή της Κύθνου κοντά στα Λουτρά, βρισκόταν η παλαιότερη ανθρώπινη εγκατάσταση των Κυκλάδων. Η θέση αυτή χρονολογείται στη Υστερη Μεσολιθική περίοδο (8500-6500 π.Χ.). Ευρήματα της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου (3η χιλιετία π.Χ.) εντοπίστηκαν στη θέση Σκουριές.
Μια επιγραφή στο βάθρο του αγάλματος του Διός στην Ολυμπία μαρτυρεί τη συμμετοχή των Κυθνίων το 480 π.Χ. στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, με μια τριήρη και μια πεντηκόντορο. Σύμφωνα και πάλι με τον Ηρόδοτο, στα νερά του νησιού ναυλοχούσαν τα πλοία της Πάρου περιμένοντας την έκβαση της ναυμαχίας. Κατά την εποχή του πελοποννησιακού πολέμου, η Κύθνος βρέθηκε στο πλευρό των Αθηναίων στην ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς μεταξύ των Αθηναίων και των Σπαρτιατών το 405 π.Χ., που οδήγησε στη συντριπτική ήττα των πρώτων. Σ’ αυτή τη μάχη έχουμε την καταγεγραμμένη συμμετοχή ναυτών από το νησί ανάμεσα στο πλήρωμα του Κόνωνα. Φαίνεται πως οι στενές σχέσεις της Κύθνου με την Αθήνα διατηρήθηκαν μέχρι τα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. Στο ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα έχουν βρεθεί επιγραφές που αναφέρονται σε κάποιο ποσό το οποίο πλήρωνε το «Κοινό των Κυθνίων», καθώς και στην κατοχή κάποιου τεμένους στο νησί της Κύθνου που του απέφερε έσοδα.
Σύμφωνα με τον Πλίνιο, η Κύθνος κατά την αρχαιότητα φημιζόταν για το εκλεκτό τυρί της η καλή γεύση του οποίου οφειλόταν σε κάποιο βότανο που φύονταν εκεί. Το 378 π.Χ., την εποχή της ακμής των Μακεδόνων, το νησί συμμετείχε στη συμμαχία εναντίον της Σπάρτης, γεγονός που προκάλεσε τα δεικτικά σχόλια του Δημοσθένη. Πάντως, σ’ ένα χαμένο έργο του Αριστοτέλη με τίτλο «Κυθνίων Πολιτεία» γίνεται αναφορά στην πολιτική κατάσταση του νησιού. Μαζί με τις υπόλοιπες Κυκλάδες, η Κύθνος το 324 π.Χ., επί εποχής του διαδόχου του Μεγάλου Αλεξάνδρου Αντίγονου του Μονόφθαλμου, μετείχε στο «Κοινό των Νησιωτών» που είχε έδρα τη Δήλο. Μετά το 288 π.Χ. η Κύθνος βρέθηκε στην κυριαρχία των Πτολεμαίων της Αιγύπτου.
Επί ρωμαιοκρατίας ήταν τόπος εξορίας, ενώ φαίνεται ότι χρησιμοποιούνταν οι ιαματικές πηγές στον όρμο των Λουτρών. Οι πηγές αυτές σε μεταγενέστερους χρόνους έγινε η αιτία να ονομαστεί το νησί Θερμιά. Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια στο βορειοανατολικό άκρο του συστάθηκε η τότε πρωτεύουσα που είναι γνωστή σήμερα με το όνομα το κάστρο του Κατακέφαλου, ή της Ωριάς. Εκεί μετά την κατάληψη του νησιού από τους Φράγκους, εγκαταστάθηκε η οικογένεια των Γκοτζαντίνι (Gozzadini), η οποία από το 1337 μέχρι το 1617 είχε στην εξουσία της το νησί. Η Κύθνος υπέστη καταστροφές το 1537 κατά την εκστρατεία του Χαϊρρεντίν Μπαρμπαρόσσα στις Κυκλάδες.
Κατά την εποχή της βασιλείας του Οθωνα ένα τραγικό γεγονός έμεινε στην ιστορία ως τα «Κυθνιακά». Οσοι εξεγέρθηκαν στο Ναύπλιο τον Ιανουάριο του 1862 εναντίον του Οθωνα, εξορίστηκαν εδώ -όταν όμως τον Φεβρουάριο, οι αξιωματικοί Λεωτσάκος, Μωραϊτίνης και Σκαρβέλης πήγαν στο νησί για να απελευθερώσουν τους επαναστάτες, καταδιώχτηκαν από το ναυτικό και αναγκάστηκαν να καταφύγουν στον όρμο της Αγίας Ειρήνης, όπου ύστερα από συμπλοκή σκοτώθηκαν από τις δυνάμεις του βασιλιά.
Λίγα λόγια για την ιστορία της Κύθνου
Πρώτοι κάτοικοι της Κύθνου αναφέρονται οι αρχαίοι Δρύοπες που είχαν βασιλιά τους τον Κύθνο, στον οποίο οφείλει την ονομασία του το νησί. Η Κύθνος ονομαζόταν επίσης και Δρυοπίς ή Οφιούσα, ενώ κατά τον Μεσαίωνα ήταν γνωστή ως Θήραμνα. Από το 1143 μ.Χ. ο Νείλος Δοξαπατρής την αναφέρει με το όνομα Θερμιά, από τις θερμές πηγές που υπάρχουν στο νησί. Αργότερα οι Τούρκοι την αποκάλεσαν «Χαμάμ Αντασί» (=νήσος Λουτρά). Μια ακόμα ονομασία της προσέδωσαν οι Ιταλοί που την αποκαλούσαν «Φέρμινα».
Στους αρχαίους χρόνους στη Κύθνο είχε ιδρυθεί μια ακμάζουσα ιωνική αποικία από τους Κέστορα και Κέλυφο. Οι αρχαίοι Κύθνιοι ασχολούνταν και με την ναυτιλία και στους Περσικούς πολέμους συμμετείχαν με μια τριήρη και μία πεντηκόντορο αφού απέκρουσαν τις προτάσεις φιλίας του Πέρση Βασιλέως. Η αρχαία πολιτεία της Κύθνου φημιζόταν για την ευνομία της όπου και για το λόγο αυτό ο Αριστοτέλης αφιερώνει ειδική μελέτη για τη Κύθνο στο έργο του «Περί Κυθνίων Πολιτείας», έργο που δεν διασώθηκε. Επίσης οι αρχαίοι Κύθνιοι διέπρεψαν στα γράμματα και τις τέχνες όπου και ανέδειξαν δύο ονομαστούς ζωγράφους, τον Τιμάνθη και τον Κυδία.
Λόγω της γεωγραφικής της θέσης η Κύθνος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αρχαία εποχή. Ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος ο Έ το 202 π.Χ. εγκατέστησε φρουρά για να ανακόψει τις ρωμαϊκές επιθέσεις και το κατάφερε καθώς μετά την άλωση της Άνδρου το 199 π.Χ. όταν επιχείρησαν οι Ρωμαίοι να καταλάβουν την Κύθνο αναγκάστηκαν μετά από μακρά πολιορκία να εγκαταλείψουν το νησί λόγω της ισχυρής οχύρωσης. Ίχνη αρχαίων πόλεων βρίσκονται στα ΝΔ του νησιού στην τοποθεσία Ρηγόκαστρο ή Εβραιόκαστρο και στα ΒΔ στην τοποθεσία Κεφαλόκαστρο. Το Κεφαλόκαστρο πιθανόν να ήταν η πρωτεύουσα του νησιού που καταστράφηκε από τους Τούρκους τον 16ο αιώνα.
Η Κύθνος χρησιμοποιήθηκε επίσης ως τόπος εξορίας αρχικά από τους Ρωμαίους. Έγινε δε περισσότερο γνωστή από έναν τρομερό πειρατή με το όνομα Νέρων.
Επί Φραγκοκρατίας περιήλθε από το 1207 μ.Χ. στην κυριαρχία διαφόρων Οίκων όπως των Σανούδων, Καστέλλη κ.ά. μέχρι το 1537 μ.Χ. όπου και καταλήφθηκε από τους Τούρκους. Το 1600 μ.Χ. οι Τούρκοι έσφαξαν όλους τους άνδρες του νησιού με αποτέλεσμα η Κύθνος σχεδόν να ερημωθεί και οι κάτοικοί της, τον επόμενο αιώνα, να φθάνουν τους 1.000 έως 3.000 με τους περισσότερους από αυτούς να κατάγονται από γειτονικά νησιά. Το 1770 μ.Χ. την κατέλαβαν οι Ρώσοι και εγκατέστησαν ως διοικητική αρχή έναν διοικητή – επίτροπο και τέσσερις συνδίκους. Όταν οι Ρώσοι εγκατέλειψαν μετά από 4 χρόνια τη Κύθνο πήραν μαζί τους πολλές αρχαιότητες.
100 αιώνες στα κύματα του Αιγαίου
Η μικρή Κύθνος σημειώνει μια εντυπωσιακή ιστορική παρουσία, που σε βάθος χρόνου καλύπτει διάστημα 100 αιώνων! Συγκεκριμένα, στην παραλία του Μαρουλά, εντοπίστηκαν τα πρώτα ίχνη του ανθρώπου στα βάθη της προϊστορίας, κάπου 10.000 χρόνια από σήμερα (τέλος Μεσολιθικής Εποχής, 8η χιλιετία π.Χ.).
Η επόμενη βεβαιωμένη ανθρώπινη δραστηριότητα στην Κύθνο ανιχνεύεται στην πρώιμη εποχή του Χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.), όταν το πλούσιο σε χαλκούχα μεταλλεύματα νησί προσείλκυσε το ενδιαφέρον των χαλκουργών εκείνης της εποχής, που συγκρότησαν οικισμούς και εγκατέστησαν μεταλλευτικούς κλιβάνους, κάτι που επαναλήφθηκε και στις ημέρες μας, με την εντατική εκμετάλλευση σιδηρομεταλλευμάτων.
Το προϊστορικό όνομα της Κύθνου ήταν Οφιούσσα, καθώς τα ξηρά εδάφή της ήταν ιδανικά για να βρει καταφύγιο μεγάλος αριθμός φιδιών. Το σημερινό όνομα της η Κύθνος το οφείλει στον εποικισμό της, κατά τον 14ο αιώνα π.Χ. από τους Δρύοπες που ήρθαν από την Εύβοια με αρχηγό τον Κύθνο, μυθικό γιο του θεού Απόλλωνα. Κατά την περίοδο εκείνη το ενδιαφέρον για την Κύθνο είναι κυρίως ναυτικό και αγροτικό, στοιχεία που την χαρακτηρίζουν και στους επόμενους αρχαιοελληνικούς αιώνες, με τα εμπορικά σκάφη να προσεγγίζουν το λιμάνι της (το σημερινό Οβριόκαστρο ή Ρηγόκαστρο), όπου γρήγορα αναπτύχθηκε η πυκνοκατοικημένη αρχαία πρωτεύουσα του νησιού, ενώ στην ύπαιθρο της έβοσκαν πολυάριθμα κοπάδια βοοειδών και αιγοπροβάτων. Προϊόντα της Κύθνου, όπως κρασί, μέλι και κυρίως τυρί, ήταν περιζήτητα στις αρχαίες αγορές.
Η ανάπτυξη της Κύθνου και η ευημερία των κατοίκων της στα αρχαιο-ελληνικά χρόνια αντικατοπτρίζονται στα αρχαιολογικά ευρήματα των τειχών και των ναών, που ήταν αφιερωμένα στην Αφροδίτη, στον Απόλλωνα και στη Δήμητρα, αλλά και στην ιστορική καταξίωση αυτού του μικρού νησιού που συμμετείχε στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, και στις αναφορές του Αριστοτέλη που εξυμνεί ως άριστο το δημοκρατικό πολίτευμα της διακυβέρνησης του.
Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος και οι συγκρούσεις των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου οδήγησαν στην παρακμή της Κύθνου, με αποτέλεσμα στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας να είναι γνωστή κυρίως ως τόπος εξορίας. Μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού και την ίδρυση του Βυζαντινού κράτους, η Κύθνος ανήκει στην επαρχία του Αιγαίου Πελάγους, όμως οι θαλάσσιες βαρβαρικές επιδρομές καταστρέφουν την μέχρι τότε πρωτεύουσα και ο πληθυσμός καταφεύγει (τον 7ο αι. μ.Χ.) στο απόρθητο κάστρο του Κατακέφαλου (Κάστρο της Ωριάς), τη μεσαιωνική πρωτεύουσα του νησιού.
Η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204 μ.Χ) έφερε την Κύθνο στο μερίδιο των Βενετσιάνων, που λέγεται ότι έστειλαν στη Βενετία την ιστορική εικόνα της Παναγίας της Νικοποιού, που είχε μεταφερθεί εκεί από την Κωνσταντινούπολη και σήμερα λατρεύεται ως Madona Nicopia, στον ναό του Αγίου Μάρκου. Μετά τους Βενετσιάνους, η Κύθνος περιέρχεται στην ισχυρή οικογένεια των Γκοζαδίνων, από την πόλη της Βολωνίας, στα χρόνια των οποίων καταλαμβάνεται και καταστρέφεται από τον Τουρκικό στόλο του Χαϊρεδίν Βαρβαρόσσα (1537).
Η νεότερη ιστορία της Κύθνου, μετά και τον εποικισμό της από φυγάδες των Κρητικών επαναστάσεων, που εγκαταστάθηκαν στο χωριό Σύλλακος (σημερινή Δρυοπίδα), έχει σημαδευθεί από τα αντικαθεστωτικά γεγονότα του 1862, γνωστά ως «Κυθνιακά», όταν επαναστάτες κατά του βασιλιά Όθωνα κατέπλευσαν στο λιμανάκι της Αγίας Ειρήνης, στα Λουτρά. Εκεί, παγιδεύτηκαν από ισχυρές κυβερνητικές δυνάμεις, το κίνημα απέτυχε και οι τρεις πρωταγωνιστές του (Λεωτσάκος, Μωραϊτίνης και Σκαρβέλης) εκτελέστηκαν επί τόπου.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ
Η Κύθνος παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον αλλά πολλές γνωστές αρχαιολογικές θέσεις δεν έχουν ακόμη ερευνηθεί ανασκαφικά. Ο Μαρουλάς ήταν η παλαιότερη προϊστορική εγκατάσταση των Κυκλάδων. Η θέση χρονολογείται στη Μεσολιθική περίοδο (8500-6500 π.Χ.). Οι ανασκαφές εδώ έφεραν στο φως λείψανα κυκλικών κατασκευών που πιθανώς είχαν χρησιμοποιηθεί ως χώροι διαμονής καθώς και λίγες ταφές. Η Κύθνος διαδραμάτισε όπως φαίνεται σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της πρώιμης μεταλλουργίας. Μια σημαντική θέση της Πρωτοκυκλαδικής ΙΙ περιόδου (3 χιλιετία π.Χ.) ερευνήθηκε στη θέση Σκουριές, στη ΒΑ απόκρημνη ακτή του νησιού.
Οι εγκαταστάσεις των ιστορικών χρόνων είναι αρκετές. Ξεχωρίζουν αρκετοί πύργοι κυκλικού και ορθογώνιου σχήματος των κλασικών χρόνων. Η οχυρωμένη ακρόπολη στο Βόρειο απόκρημνο άκρο του νησιού που σήμερα είναι γνωστή ως το Κάστρο της Ωριάς ταυτίζεται με την πρωτεύουσα του νησιού στα Βυζαντινά χρόνια και επί Λατινοκρατίας, αλλά όπως φαίνεται ήταν ήδη κατοικημένη από την προϊστορική εποχή. Αντίθετα, μια ακόμη οχυρωμένη ακρόπολη του νησιού, ο Κάστελλας στη ΝΔ ακτή, φαίνεται ότι ιδρύθηκε κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους αλλά εγκαταλείφθηκε στο τέλος της αρχαϊκής περιόδου.
Η αρχαία πρωτεύουσα του νησιού, στη ΒΔ ακτή του νησιού, η ομώνυμη σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές Κύθνος ονομάζεται σήμερα Βρυόκαστρο. Οι επιφανειακές έρευνες έφεραν στο φως πλούσια ευρήματα και κατανοήθηκε η πολεοδομία και η οικιστική οργάνωση της οχυρωμένης πόλης, η οποία κατοικήθηκε αδιάκοπα από το 10 π.Χ. έως και τον 6 μ.Χ. αι. Στην υποβρύχια ανασκαφή του αρχαίου λιμανιού (όρμος «Μανδράκι») μεταξύ άλλων αποκαλύφθηκαν δύο μαρμάρινα αγάλματα της ρωμαϊκής περιόδου και τμήματα του παράκτιου οχυρωματικού τείχους.
Στην κορυφή της ακρόπολης δεσπόζουσα θέση κατέχει ένα σημαντικό ιερό αφιερωμένο στη Δήμητρα, σε χρήση από τον 8ο π.Χ. αι. έως και τον 1ο μ.Χ. αι. Σε χαμηλότερο επίπεδο σώζονται δυο μνημειώδη ορθογώνια οικοδομήματα, πιθανώς ναοί, που μπορούν να χρονολογηθούν στον 4ο ή στον 3ο π.Χ. αι. Ένα ακόμη ιερό βρίσκεται στο Βορειότερο άκρο του ίδιου πλατώματος. Οι ανασκαφές του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας οδήγησαν σε σημαντικές ανακαλύψεις. Τα ευρήματα χρονολογούνται από τους αρχαϊκούς έως και τους ελληνιστικούς χρόνους. Βρέθηκαν δύο κτιστοί βωμοί και δίπλα τους δίδυμος ναός, που πιθανώς οικοδομήθηκε στα πρώιμα αρχαϊκά χρόνια (7 αι. π.Χ.). Το «άδυτο» του ναού βρέθηκε αδιατάρακτο, με τα πολυάριθμα αναθήματα στη θέση τους. Πρόκειται για πολύτιμα πλείστον κοσμήματα και άλλα αναθήματα χρονολογούμενα κυρίως στους αρχαϊκούς χρόνους. Η ταυτότητα των λατρευομένων θεοτήτων παραμένει αβέβαιη, αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι το ιερό ήταν αφιερωμένο στον Απόλλωνα και την Άρτεμη. Τόσο ο πλούτος όσο και οι ποικίλες και εξωτικές προελεύσεις των ευρημάτων οδηγούν στην αναθεώρηση της εικόνας σχετικής φτώχειας που είχαμε σχηματίσει για την αρχαία Κύθνο.
Βρυόκαστρο
Η σημαντικότερη θέση των ιστορικών χρόνων είναι το Βρυόκαστρο ή Ρηγόκαστρο, όπως ονομάζεται σήμερα η σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές Κύθνος. Οι επιφανειακές έρευνες των ετών 1990-95 έφεραν στο φως πλούσια ευρήματα και κατανοήθηκε σε μεγάλο βαθμό η πολεοδομία και η οικιστική οργάνωση της πόλης, η οποία, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα, κατοικήθηκε αδιάκοπα από το 10οπ.Χ. έως και τον 6ο-7ο μ.Χ αι. Ανάμεσα στα πολυάριθμα ευρήματα, σημαντική θέση κατέχουν τα επιτύμβια ανάγλυφα, τα γλυπτά, τα αρχιτεκτονικά μέλη, οι επιγραφές, τα θραύσματα αρχαϊκών πίθων με ανάγλυφη διακόσμηση και η αττική κεραμική των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, οι ενσφράγιστες λαβές εμπορικών αμφορέων κ.ά. Με βάση την επιφανειακή κεραμική, η εγκατάλειψη της πόλης τοποθετείται στον 6ο ή 7ο μ.Χ. αι. όταν οι κάτοικοι μετακινήθηκαν στον οχυρωμένο οικισμό του Κάστρου της Ωριάς.
Το αρχαίο λιμάνι
Οι υποβρύχιες έρευνες και η ανασκαφή του αρχαίου λιμανιού του Βρυοκάστρου, στον όρμο Μανδράκι, άρχισαν το 2005 και βρίσκονται σε εξέλιξη. Στον πυθμένα της θάλασσας εντοπίστηκαν τα θεμέλια των παράκτιων τειχών καθώς και ένας κυματοθραύστης μήκους πάνω από 100 μέτρα ο οποίος όριζε στα Νότια την είσοδο του λιμανιού. Αποτυπώθηκαν ολόκληρη η λιμενολεκάνη και τα κτίσματα που εντοπίστηκαν τόσο στην ακτή όσο και κάτω από τη θάλασσα. Το 2007 άρχισε η ανασκαφή ενός εξ αυτών, που μάλλον ταυτίζεται με τμήμα του καταβυθισμένου παράκτιου οχυρωματικού τείχους. Το 2008 και 2009 η ανασκαφή έφερε στο φως στο βυθό σημαντικά μαρμάρινα αγάλματα της ρωμαϊκής περιόδου, ανάμεσά τους έναν κορμό θωρακοφόρου του 1ου αι. π.Χ. και τρεις ερμαϊκές στήλες του 2ου μ.Χ. αιώνα.
Ιερό της Δήμητρας
Στην κορυφή της ακρόπολης δεσπόζουσα θέση κατέχει ένα σημαντικό ιερό, που όπως δείχνουν τα επιφανειακά ευρήματα ήταν σε χρήση από τα τέλη του 8ου π.Χ. αι. έως και τον 1ο μ.Χ. αι. Διακρίνονται τα κατάλοιπα τουλάχιστον τεσσάρων κτιρίων και πιθανώς ενός βωμού. Το πλήθος και το είδος των ευρημάτων (πήλινα ειδώλια – γυναικών και παιδιών –φωτιστικά σκεύη, κ.ά.), καθώς και επιγραφές που βρέθηκαν στο ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα, οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι το ιερό ήταν αφιερωμένο στη λατρεία της Δήμητρας.
Αρχαιολογικός χώρος «Μαρουλά» Λουτρά Κύθνου
Αρχαιολογικά ευρήματα στη περιοχή Μαρουλάς της Κύθνου, μαρτυρούν ότι το νησί κατοικήθηκε στη περίοδο της Μεσολιθικής εποχής (9.000 – 8.000 π.Χ.). Αρκετά ευρήματα από τον υπαίθριο οικισμό που χρησιμοποιήθηκε ως σταθμός ανεφοδιασμού ή ορμητήριο σώζονται μέχρι και σήμερα. Με τις ανασκαφές αποκαλύφτηκαν αρχαιολογικές κυκλικές κατοικίες, τάφοι και ένας ανθρώπινος σκελετός κοντά στον οποίο βρέθηκαν λίθινα εργαλεία από πυριτόλιθο, χαλαζία και οψιανό. Ο οικισμός είναι ο μοναδικός υπαίθριος εκείνης της περιόδου που έχει βρεθεί στον ελλαδικό χώρο.
Εκκλησίες της Κύθνου
Αναπόσπαστο στοιχείο του κυκλαδίτικου τοπίου είναι οι λόφοι και τα ακρογιάλια με τα λευκά ξωκλήσια, τις μεγαλοπρεπείς βυζαντινές εκκλησίες και τα παλιά μοναστήρια. Στα Κυκλαδίτικα νησιά η φήμη μιας εκκλησίας είναι τόσο μεγάλη, που ταυτίζεται με τον τόπο αποτελώντας το «σήμα κατατεθέν» του, όπως π.χ. η Τήνος, η Πάρος αλλά και η Κύθνος (η τελευταία με την Παναγιά Κανάλα, την αγαπημένη Παναγιά του νησιού).
Στην Κύθνο εκτός από τις εκκλησίες που βρίσκονται μέσα στα δύο χωριά, υπάρχουν γύρω στα 130 ξωκλήσια δείγματα της θρησκευτικής πίστης των ανθρώπων του παλιού καιρού. Χτισμένα από αιώνες, συντηρούνται από τους σύγχρονους με ευλάβεια, για να στηθεί το πανηγύρι κάθε χρόνο, στη γιορτή του τιμώμενου αγίου. Ένα κυπαρίσσι, συνήθως, φυτεμένο στον αυλόγυρο, στολίζει το ξωκλήσι και δείχνει από μακριά στο διαβάτη την ύπαρξη του. Συχνά τα ξωκλήσια σημαδεύουν τόσο ισχυρά τον τόπο, ώστε από αυτά να ονοματίζεται μια ολόκληρη περιοχή, όπως λ.χ. ο Άη -Σώστης, ο Άη-Γιάννης και ο Άη-Στέφανος στα ομώνυμα λιμάνια της Κύθνου.
Ο επισκέπτης του νησιού θα έχει την ευκαιρία να επισκεφτεί αξιόλογους μεταβυζαντινούς ναούς στη Χώρα και στη Δρυοπίδα. Στη Χώρα σημαντικά αρχιτεκτονικά μνημεία με παλιές εικόνες είναι κυρίως η Αγία Τριάδα, ο Άγιος Σάββας, ο Θεολόγος, ο Άγιος Νικόλαος κ.α. Στη Δρυοπίδα αξιοπρόσεχτος είναι ο ναός του Αγίου Μηνά με ξυλόγλυπτο τέμπλο, δεσποτικό θρόνο και υπέροχες εικόνες. Ο μοναδικός παλιός ναός στον οποίο σώζονται τοιχογραφίες, αν και φθαρμένες, είναι η Αγία Τριάδα στο ενετικό κάστρο στον Κατακέφαλο.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι ναοί των παλιών μοναστηριών της Κύθνου, που η οριστική τους διάλυση έγινε το 1833 με νομοθετικό διάταγμα της βαυαρικής κυβέρνησης. Αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το μοναστήρι του Ταξιάρχη στο Βελίδι, του Άη-Γιώργη στον Κατακέφαλο, της Παναγιάς του Νίκους, ο Πρόδρομος στο Χορδάκι. Την εποχή της διάλυσης τους, η μονή που διέθετε το περισσότερο ανθρώπινο δυναμικό ήταν η γυναικεία του Προδρόμου στο Χορδάκι.
Στο μοναστήρι της Παναγιάς του Νίκους, στο οποίο λειτουργούσε σχολείο για περισσότερο από σαράντα χρόνια, πριν και μετά την επανάσταση του 1821. Σε αυτό μαθήτευσαν όχι μόνο ντόπιοι αλλά και παιδιά από άλλες περιοχές του ελλαδικού χώρου. Το μοναστήρι του Άη-Λια, χτισμένο στον υψηλότερο λόφο του νησιού, φαίνεται ότι οικοδομήθηκε στη θέση αρχαίου ναού. Λόγω της θέσης του προτιμήθηκε από τους Γερμανούς κατακτητές ως βάση και παρατηρητήριο κατά τον ΄Β Παγκόσμιο πόλεμο.
Πέρα από τον ιστορικό, θρησκευτικό και κοινωνικό τους ρόλο, τα λευκά ξωκλήσια, οι μεταβυζαντινές εκκλησίες και τα μοναστήρια προκαλούν το θαυμασμό για την απλή, μα τόσο υψηλή λαϊκή αρχιτεκτονική τους.
Η Παναγία Κανάλα
Η Παναγιά η Κανάλα, βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού και είναι από τους σημαντικότερους χώρους προσκυνήματος στις Κυκλάδες, καθώς θεωρείται θαυματουργή.
Σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε από τους ψαράδες στο στενό –κανάλι– ανάμεσα στην Κύθνο και τη Σέριφο. Γι’ αυτό ονομάστηκε και Παναγία της Κανάλας. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό έργο της Κρητικής σχολής και φιλοξενείται σήμερα σε ένα μεγάλο ναό που χτίστηκε το 1869.
Κάθε Δεκαπενταύγουστο στην Παναγιά την Κανάλα γίνεται μεγάλο πανηγύρι με την περιφορά ,αλλά και την αναπαράσταση της εύρεσης της εικόνας της Παναγίας.
Το Μοναστήρι της Παναγιάς του Νίκους
Έξω από τη Χώρα βρίσκεται το Μοναστήρι της Παναγιάς του Νίκους. Το μοναστήρι πήρε το όνομά του, από τη βυζαντινή Παναγία «Νικοποιός» και είναι χτισμένο πάνω σε ερείπια αρχαίων ναών. Σήμερα διατηρείται μόνο το καθολικό της μονής που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, λίγο πριν το 1821, στέγασε τη Μεγάλη Σχολή υπό τον Ελληνοδιδάσκαλο Μακάριο. Ένας θρύλος που συνοδεύει την Παναγία του Νίκους είναι ότι εδώ είχε μεταφερθεί στα χρόνια της Άλωσης από την Κωνσταντινούπολη η περίφημη εικόνα της Παναγίας Νικοποιού και ότι από εδώ την «πήραν» οι Ενετοί κατακτητές για να την τοποθετήσουν στον Άγιο Μάρκο της Βενετίας όπου φυλάσσεται μέχρι σήμερα.
Η Παναγία η Φλαμπουριανή
Στα νοτιοδυτικά του νησιού, στον όρμο Φλαμπούρια, βρίσκεται ένα σημαντικό εκκλησιαστικό μνημείο, η Παναγία η Φλαμπουριανή, χτισμένη στην άκρη ενός βράχου. Σύμφωνα με την παράδοση, τα ίχνη που βρίσκονται από την παραλία έως την εκκλησία είναι τα ίχνη που άφησε η Παναγία.
Η Παναγία η Στρατηλάτισσα
Η Παναγία η Στρατηλάτισσα βρίσκεται στο μέσον της Κύθνου, περίπου 3χλμ νότια της Δρυοπίδας. Το τέμπλο της Εκκλησίας έχει σημαντικές μετά-Βυζαντινές εικόνες.
Η εκκλησία του Αγ. Μηνά
Η εκκλησία του Αγ. Μηνά δεσπόζει στην Δρυοπίδα. Αξίζει να την επισκεφθείτε και να θαυμάσετε το υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο της, τον μοναδικής λαϊκής τέχνης δεσποτικό θρόνο, καθώς και τον θαυμάσιο επιτάφιο της.
Η εκκλησία του Αγ. Σάββα
Η εκκλησία του Αγ. Σάββα βρίσκεται στη Χώρα. Πριν περάσετε την είσοδο παρατηρήστε την επιγραφή πάνω από την πόρτα στην οποία αναγράφεται η χρονολογία που κτίστηκε (1613).
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου