Τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου: Κάλυμνος.

Κάλυμνος 

Όποιος θέλει να μιλήσει για την Κάλυμνο και να πει την αλήθεια, θα πρέπει πρώτα να γνωρίσει τη θάλασσα και να την αγαπήσει. Γιατί όσο υπάρχει θάλασσα θα μπορούμε να μιλάμε και για την Κάλυμνο και για τους Καλύμνιους. Θα μπορούμε να μιλάμε για μια ξεχωριστή ράτσα ανθρώπων που δένονται παθιάρικα με έναν άνυδρο βράχο στο Αιγαίο, γιατί εκεί είναι το τελευταίο λιμάνι τους και το πιο επιθυμητό απ’ όλα. Αν πιστέψουμε τον Ηρόδοτο οι πρώτοι κάτοικοι της Καλύνδας (έτσι λεγόταν η Κάλυμνος τον 4ο αιώνα π.Χ.) ήταν Δωριείς από την Επίδαυρο. Από την πρώτη στιγμή που πάτησαν το πόδι τους στο ξερό, βραχώδες νησί, δεν βρήκαν άλλη διέξοδο παρά μονάχα στη θάλασσα.

Το συντηρητικό κι αμετακίνητο πνεύμα των Δωριέων έπαψε να είναι δεμένο με τη γη, έγινε ανήσυχο και τολμηρό, ριψοκίνδυνο κι ανικανοποίητο. Κι η Κάλυμνος τι ήταν; Σημάδι στο Αιγαίο σημαντικό, γιατί εκεί έμενε η οικογένειά τους και από εκείνους περίμενε να ζήσει. Όσα χρόνια κι αν έχουν περάσει, όσες αλλαγές και αν έχουν δει τα μάτια γενεών και γενεών Καλύμνιων, η αλήθεια τους είναι ίδια ακριβώς και η ζωή τους δένεται μοναδικά με την θάλασσα, αλλά και με τον κίνδυνο. Σφουγγαράδες, ψαράδες, ριψοκίνδυνοι, απείθαρχοι, πολυμήχανοι, πανούργοι, φιλότιμοι, φιλόξενοι... κοσμητικά επίθετα για τους ανθρώπους που έκαναν αυτό το νησί διάσημο στα πέρατα του κόσμου. 

Στις μέρες μας η Κάλυμνος αφτιασίδωτη και ανεπιτήδευτη όπως πάντα, καμαρώνει όχι μόνο για την αυθεντικότητα του χαρακτήρα της αλλά και για τα ίδια τα βράχια της. Μερικές από τις ομορφότερες αναρριχητικές διαδρομές στην Ευρώπη βρίσκονται εδώ και το όνομα της Καλύμνου για ακόμη μια φορά κάνει το γύρο της γης. Είναι ώρα να την γνωρίσετε κι εσείς από κοντά... έτσι δεν είναι; 

Κάλυμνος 

Οι αρχαιολογικές έρευνες στα τα σπήλαια της Αγία Βαρβάρας και στις Χοιρόμαντρες στην Πόθια, αλλά και στο Δασκαλιό στο Βαθύ, ανάγουν τις απαρχές της ανθρώπινης εγκατάστασης στην Κάλυμνο στη Νεολιθική εποχή και στην εποχή του Χαλκού. Στις αρχές της 1ης χιλιετίας π.Χ. ξεκίνησε η λατρεία του Δήλιου Απόλλωνα στο ιερό που βρίσκεται κοντά στη σημερινή Χώρα. 

Την εποχή των Περσικών πολέμων το νησί βρισκόταν κάτω από την κυριαρχία της βασίλισσας της Αλικαρνασσού, Αρτεμισίας, κόρης του Λυγδάμη. Ο Ηρόδοτος στην «Ουρανία» διέσωσε τη συμβουλή της στον στρατηγό του Ξέρξη Μαρδόνιο να μην ναυμαχήσουν με τους Έλληνες στη Σαλαμίνα, προλέγοντας για την επερχόμενη καταστροφή. Παρόλα αυτά το πλοίο της θρυλικής βασίλισσας αναδείχθηκε από τα αποτελεσματικότερα του περσικού στόλου. Οι αθηναϊκές τριήρεις απελευθέρωσαν το νησί από την περσική κατοχή και οι Καλύμνιοι, αν και δωρικής καταγωγής, έγιναν μέλη της Α’ Δηλιακής συμμαχίας και αργότερα της Β’ Αθηναϊκής συμμαχίας. Η Κάλυμνος γύρω στα 355 π.Χ. βρέθηκε κάτω από τη επιρροή του σατράπη της Αλικαρνασσού Μαύσωλου, που μετά τον θάνατό του πήρε την εξουσία η αδελφή και σύζυγός του Αρτεμισία. Είναι εκείνη που έκτισε για τα τιμήσει τον άνδρα της το περίφημο ταφικό Μαυσωλείο, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Η Κάλυμνος ξαναβρήκε την ελευθερία της όταν στο νησί έφθασε ο στόλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Την εποχή των Διαδόχων του απέκτησε ακμή παρόλο που βρέθηκε στο πεδίο σκληρών πολεμικών συγκρούσεων. Τους χρόνους της Ρωμαιοκρατίας (1ος αιώνας π.Χ.-4ος αιώνας μ.Χ.) το νησί συναποτελούσε την Επαρχία των Νήσων. 

Στην περιοχή Δάμος υπήρχε ο σπουδαιότερος οικισμός της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου με εργαστήρια και χώρους λατρείας. Οι οχυρώσεις στο Καστρί στον Εμπορειό, η Ακρόπολη στην Πόθια, το οχυρό του Έμπολα, οι Φυλακές και το Καστράκι στο Βαθύ, χρονολογούνται από την ελληνιστική εποχή. 

Η πρώιμη παρουσία του Χριστιανισμού στη Κάλυμνο αποτυπώνεται στις 6 πρωτοχριστιανικές βασιλικές που έχουν ανασκαφεί μέχρι σήμερα (4ος αιώνας-αρχές 7ου αιώνα). Τα ερείπια της εκκλησίας του Χριστού της Ιερουσαλήμ κοντά στο Χωριό μαρτυρούν ότι είχε χρησιμοποιηθεί οικοδομικό υλικό από τον ναό του Απόλλωνα. Η παράδοση ισχυρίζεται ότι κτήτορας του ναού ήταν ο βυζαντινός αυτοκράτορας Αρκάδιος, που εκδήλωσε την ευγνωμοσύνη του ύστερα από τη θαυμαστή διάσωσή σε μια μεγάλη θαλασσοταραχή στον κόλπο των Λιναριών κατά τη διάρκεια προσκυνηματικού ταξιδιού στα Ιεροσόλυμα. Σε κοντινή απόσταση ο ναός της Ευαγγελίστριας, ή της Αγίας Σοφίας, είναι το καθολικό μιας γυναικείας μονής που στο παρελθόν φημίζονταν για την κατασκευή υφαντών για τα παραδοσιακά «καβάδια» της καλύμνιας λαϊκής φορεσιάς. 

Στον οικισμό Μυρτιές βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη με το ομώνυμο παρεκκλήσι και στα Βλυχάδια το εκκλησάκι του Αϊ Σιδερή με τμήματα παλιού ψηφιδωτού. Στη βυζαντινή εποχή το νησί ανήκε στη δικαιοδοσία του Θέματος των Δωδεκανήσων. Επί εποχής Ιουστινιανού ανήκε στο Θέμα της Σάμου. Ιστορικό ορόσημο την εποχή εκείνη αποτελεί η διαμόρφωση του νησιού της Τελένδου, ύστερα από τον καταστροφικό σεισμό του 554 π.Χ. που καταβύθισε το έδαφος ανάμεσα σε αυτό και την Κάλυμνο. Η βυζαντινή Κάλυμνος υπέστη τις επιδρομές και τις λεηλασίες των Περσών του Χοσρόη, των Σαρακηνών πειρατών και των Αράβων. Αυτοί στα μέσα του 7ου αιώνα ανάγκασαν τους νησιώτες να εγκαταλείψουν τα παράλια για να μετοικίσουν στους ορεινούς οχυρωμένους οικισμούς του Αγίου Κωνσταντίνου και της Γαλατιανής. Στον οικισμό Χωριό την άλλοτε πρωτεύουσα του νησιού –Χώρα, βρίσκεται το μεσοβυζαντινό κάστρο που προσέφερε καταφύγιο στις εποχές των συνεχιζόμενων κουρσάρικων επιδρομών. Οι οχυρώσεις του συμπληρώθηκαν τον 15ο αιώνα από τους Ιωαννίτες, και μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα οι Καλύμνιοι κατοικούσαν μέσα σε αυτό για να προφυλαχθούν από τους πειρατές. Οι πηγές αναφέρουν ότι γύρω στα 1840 άρχισε να σχηματίζεται η καινούρια πρωτεύουσα του νησιού στο λιμάνι της Πόθιας. 

Ιπποτοκρατία-Οθωμανική περίοδος 

Η κατ’ όνομα μόνο την εποχή εκείνη βυζαντινή Κάλυμνος γύρω στα 1306 πέρασε στη διοίκηση του Γενοβέζου Vignolo di Vignoli που διεκδικούσε από τον βυζαντινό αυτοκράτορα επίσης δικαιώματα παραχώρησης στην Κω, τη Λέρο και τη Ρόδο. Στις αρχές του 14ου αιώνα το νησί περιήλθε στους Ιωαννίτες Ιππότες και ανήκε μαζί με την Λέρο και τη Νίσυρο στη διοικητική μονάδα (preceptoria) της Κω. Εκπροσωπείτο στη κεντρική εξουσία του Τάγματος από έναν ιππότη που είχε τον τίτλο «Καστελλάνος». Κάποια μορφής αυτοδιοίκησης παραχωρήθηκε στους νησιώτες, με τις πηγές να αναφέρονται σε ντόπιο «Καστροφύλακα» και «Δημόσιο Νοτάριο». Σημαντικό οχυρωματικό έργο της εποχής εκείνης είναι και το κάστρο της Χρυσοχεριάς (15ος αιώνας). Οι Καλύμνιοι ακολούθησαν την μοίρα και των άλλων Δωδεκανήσιων όταν το νησί τους παραδόθηκε από τους Ιωαννίτες στα τέλη του 1522 στον σουλτάνο Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή. Μέσα στα πλαίσια της οθωμανικής διοίκησης τους παραχωρήθηκε αυτονομία, με την υποχρέωση μόνο να καταβάλλουν έναν φόρο κατ’ αποκοπή που ονομάζονταν «μαχτού». Οι διάδοχοι του Σουλεϊμάν παρόλο που επεχείρησαν να καταργήσουν τα προνόμια του νησιού, αυτά επιβεβαιώθηκαν το 1835 με σουλτανικό φιρμάνι. Όμως το νησί πολιορκήθηκε το 1869 από τον στόλο του Αχμέτ αγά για 36 ημέρες με αποτέλεσμα οι Καλύμνιοι να αποδεχτούν τελικά την παρουσία «Καϊμακάμη» (δικαστή) στον τόπο τους. 

Νεότερη περίοδος 

Οι Καλύμνιοι συμμετείχαν ενεργά στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας και με τα καράβια τους πήραν μέρος στην ναυμαχία της 29 Αυγούστου 1825 που διεξήχθη κοντά στα νερά τους. Η επαναστατική ελληνική πολιτεία της εποχής συμπεριέλαβε το νησί μαζί με τη Λέρο, τη Πάτμο και την Ικαρία στις «Συμπληρωματικές νήσους του τμήματος των ανατολικών Σποράδων». Στον περίβολο της παλιάς μητρόπολης του Χωριού που τιμάται στο όνομα της Παναγίας της Κεχαριτωμένης ή της Παναγίας των Τσικουδιών κατά τους Καλύμνιους, ο έκτακτος επίτροπος Ιωάννης Κωλέττης ύψωσε τη σημαία του απελευθερωμένου νησιού. Η συνθήκη όμως του Λονδίνου διέψευσε τις ελπίδες των Καλύμνιων, και απέδωσε ξανά το νησί στους Οθωμανούς που έμειναν σε αυτό μέχρι το 1912, όταν τα Δωδεκάνησα πέρασαν στην κατοχή των Ιταλών. 

Το φασιστικό καθεστώς τελικά εξοστράκισε τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα σχολεία, έκλεισε το γυμνάσιο και οδήγησε τους δασκάλους στη φυλακή. Η προσπάθεια δημιουργίας αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Δωδεκανήσου που θα υπαγόταν στο Βατικανό, προκάλεσε την σθεναρή αντίσταση των νησιωτών. Οι ναοί παρέμειναν κλειστοί επί δυο χρόνια και στις 17 Ιανουαρίου 1935 ο αγώνας κορυφώθηκε με τον περίφημο «πετροπόλεμο» για τρεις ημέρες με τις δυνάμεις κατοχής. Πρωτοστάτησαν δυο χιλιάδες Καλύμνιες μαζί με 60 καλόγριες που τελικά ματαίωσαν τα ιταλικά σχέδια, ενώ μάρτυρας του αγώνα έγινε ο νεαρός Καζώνης, το μικρό «βοσκαρούδι» που σκοτώθηκε από τους Ιταλούς. Την περίοδο του Β’ παγκοσμίου πολέμου το νησί δοκιμάστηκε σκληρά και το 1943-44 πολλοί Καλύμνιοι πέρασαν στην Μέση Ανατολή σε στρατόπεδα προσφύγων στη Γάζα και τα Ιεροσόλυμα. Τον Μάρτιο του 1948 η Κάλυμνος πανηγυρικά ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος. 

Η σπογγαλιεία 

Μεταπολεμικά το νησί ανασυγκρότησε τον αλιευτικό του στόλο που είχε ολοσχερώς καταστραφεί, και επανεκκίνησε τη ξακουστή δραστηριότητα της σπογγαλιείας με αποτέλεσμα να ανακάμψει πληθυσμιακά ξεπερνώντας σήμερα τους 16.000 κατοίκους. Πράγματι η ιστορία της Καλύμνου είναι αξεδιάλυτα δεμένη με την σπογγαλιεία και το νησί ονομάζεται περήφανα «νησί των σφουγγαράδων». Οι Καλύμνιοι ανέδειξαν την πατρίδα τους σε ένα από τα μεγαλύτερα σπογγαλιευτικά κέντρα της Ελλάδας μαζί με την Ύδρα, Αίγινα, Σπέτσες, Ερμιόνη, Τρίκερι, Νέα Κούταλη, Λήμνο, Σύμη, Χάλκη, Καστελλόριζο, συνεχίζοντας τη δραστηριότητά τους μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1980 όταν μια ασθένεια των σφουγγαριών κατέστρεψε την μεσογειακή σπογγοπαραγωγή. Από τον 18ο αιώνα οι βάρκες απέπλεαν αρχές Μαΐου με τους Καλύμνιους βουτηχτές να καταδύονται σε βάθος μέχρι 30 μέτρα κρατώντας μόνο την αναπνοή τους, για να αποσπάσουν από το βυθό τα σφουγγάρια που είχαν επισημάνει με το «γυαλί». Ψάρευαν στα παράλια του νότιου Αιγαίου, αλλά κυρίως στο κεντροανατολικό τμήμα της Μεσογείου στην Κυρηναϊκή, Αίγυπτο, Συρία και Λίβανο με τα καλύτερης ποιότητας σφουγγάρια. Με την επιστροφή τους, στις αρχές Σεπτεμβρίου, ξεκινούσαν την επεξεργασία των σφουγγαριών που ακολούθως διέθεταν στις αγορές της Κωνσταντινούπολης και της νότιας Ρωσίας. Από εκεί κατέληγαν στη Δυτική Ευρώπη. Αργότερα διαμετακομιστική πύλη εμπορίου έγινε το λιμάνι της Τεργέστης με τα καλυμνιώτικα σφουγγάρια να γίνονται περιζήτητα στις αγορές της βιομηχανικής Ευρώπης. 

Γύρω στα 1860 η μέθοδος σπογγαλιείας ήταν η «καγκάβα» με ένα ξύλινο σκάφος που έσερνε ένα χοντρό δίχτυ με το οποίο αποσπούσαν σφουγγάρια από τον βυθό. Το νησί γνώρισε μεγάλο πλούτο κι ένα πλήθος εποίκων που αναζητούσαν εκεί τη τύχη τους, ενώ Καλύμνιοι είχαν ιδρύσει 20 εμπορικά πρακτορεία σε μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις. Υπολογίζεται ότι η αξία της δραστηριότητας της σπογγαλιείας απέφερε τα χρόνια εκείνα 2 εκατομμύρια χρυσά φράγκα. Η εμφάνιση το 1869 του σκαφάνδρου μετέβαλε ριζικά τα δεδομένα του ψαρέματος. Ο δύτης με καταδυτική στολή από καουτσούκ εφοδιαζόταν με αέρα από ένα σωλήνα που ήταν συνδεδεμένος με μια αεραντλία πάνω στο σκάφος. Έκτοτε η επιχειρησιακή δυνατότητα των Καλύμνιων επεκτάθηκε σε μεγαλύτερα βάθη με την αντίστοιχη κατακόρυφη αύξηση της παραγωγής. Παρά τα συχνά σοβαρά εργατικά ατυχήματα που συνέβαιναν κατά την διαδικασία ανάδυσης, το σκάφανδρο και η τεχνική του «φερνέζ» κυριάρχησαν μέχρι τη δεκαετία του 1970 που εκτοπίστηκαν οριστικά από τον «ναργιλέ», τη σύγχρονη στολή κατάδυσης με τον μηχανικό αεροσυμπιεστή πάνω στο σκάφος. Η οικονομική ανάπτυξη του νησιού κατά τον 19ου και τις αρχές του εικοστού αιώνα αποτυπώνεται με την ανέγερση μεγαλόπρεπων νεοκλασικών κτιρίων στον οικοδομικό ιστό της Χώρας και κυρίως της Πόθιας. Οι καπεταναίοι και οι έμποροι του νησιού επεδείκνυαν τον πλούτο τους με τα μεγάλα διώροφα και τριώροφα αρχοντικά τους. 

Τα κέρδη από τα σφουγγάρια ήταν το προϊόν μιας επίπονης και απαιτητικής επιχειρηματικής δραστηριότητας αφού ανάμεσα στα 4000 είδη σφουγγαριών στον θαλάσσιο βυθό, τα εμπορεύσιμα είναι μόνο πέντε: καπάδικα, ματαπάδες, λαγόφυτα, τσιμούχες και μελάθια. Τα καλύτερα αναπτύσσονται σε βάθη 10 έως 25 οργιών, η δε ποιότητα εξαρτάται από το σχήμα, την υφή και την απορροφητικότητά τους σε συνάρτηση με την μορφολογία του βυθού, την ηλιοφάνεια και τα θαλάσσια ρεύματα. 

Η σπογγαλιεία της Καλύμνου δέχτηκε μεγάλο πλήγμα όταν η Αίγυπτος το 1962 και η Λιβύη το 1972 προχώρησαν στην εθνικοποίηση του ενάλιου πλούτου τους, εκτοπίζοντας έτσι τα ελληνικά αλιευτικά. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και 1990 εισάγονται στη Ελλάδα ποσότητες κατώτερης ποιότητας σφουγγαριών από τον κόλπο του Μεξικού. Οι Καλύμνιοι αξιοποίησαν έτσι την μεγάλη παροικία των συμπατριωτών τους στο Τάρπον Σπρίνγκς στην πολιτεία της Φλόριντα στον κόλπο του Μεξικού. Εκεί έφθασαν το 1905 μαζί με άλλους Έλληνες πολλοί Καλύμνιοι δύτες με τον ανάλογο εξοπλισμό οργανώνοντας ένα ακμαίο σπογγαλιευτικό κέντρο, που τη δεκαετία του 1950 αριθμούσε 3000 κατοίκους ελληνικής καταγωγής. Στο λιμάνι της γραφικής πόλης άραζαν οι καλυμνιώτικες σκούνες που τρυγούσαν τα πλούσια αποθέματα σφουγγαριών στον Μεξικανικό κόλπο. 

ΠΗΓΗ: http://www.aegeanislands.gr/

Θέση 

Η Κάλυμνος βρίσκεται νότια της Λέρου από την οποία τη χωρίζει ομώνυμος στενός πορθμός (Λέρου), ή διώρυγα Καλύμνου, ή "Διαπόρι", έχοντας ΝΑ. την Κω και σε απόσταση 14 μίλια προς Α. τις τουρκικές ακτές της Μικράς Ασίας. Προς Νότον έχει το Κρητικό πέλαγος και προς Δυσμάς και Βόρεια το Ικάριο πέλαγος. 

Σύντομη ιστορία 

Η Κάλυμνος κατοικείται από τους χρόνους της νεολιθικής εποχής. Αρχαιότεροι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Κάρες. Το αποδεικνύουν τα ερείπια με Καρικά χαρακτηριστικά στην αρχαία μητρόπολη του Κάστελλα, κοντά στα σημερινά Στημένια. Αργότερα το κατοίκησαν οι Φοίνικες, πράγμα που μαρτυρούν τα ερείπια που υπάρχουν στον Εμπορειό. Στην περίοδο 1150 π.Χ. - 800 π.Χ., η Κάλυμνος εποικίστηκε από τους Δωριείς. Σημαντική απόδειξη είναι η σημερινή ονομασία ΔΑΜΟΣ και τα αξιόλογα ερείπια του Ιερού από το ναό του θεού Απόλλωνα. Επιγραφές που σώζονται σήμερα μαρτυρούν ότι οι Δωριείς κυριάρχησαν στο νησί με αρχηγό το Θεσσαλό, γιο του Ηρακλή και της Χαλκιόπης. 

Ο Όμηρος την ονομάζει Καλύδνες - Καλύδναι (και Καλυδνεύς ονομαζόταν ο θεός Απόλλωνας στο νησί) και αναφέρει ότι συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο στέλνοντας μαζί με άλλα νησιά 30 πλοία με αρχηγούς τον Φείδιππο και τον Άντιφο. Μετά τον Τρωικό πόλεμο (σύμφωνα με τον Διόδωρο), τέσσερα από τα πλοία του Αγαμέμνονα στο γυρισμό τους ναυάγησαν έξω από το νησί. Τα πληρώματά τους (Αργείοι και Επιδαύριοι) εγκαταστάθηκαν τότε μόνιμα στο νησί και έχτισαν ένα οικισμό πάνω στο οροπέδιο του νησιού (κοιλάδα των Αμφιπετρών), που, σε ανάμνηση της μακρινής τους πατρίδας, ονομάστηκε Άργος. Για πολύ καιρό υπήρξε η πρωτεύουσα του νησιού[1]. 

Στο τέλος της Αρχαϊκής εποχής και στις αρχές των Κλασικών χρόνων η Κάλυμνος είναι μια πολιτεία αυτόνομη. Το πολίτευμά της είναι δημοκρατικό, αφού οι αποφάσεις παίρνονται από την Εκκλησία του λαού -που λέγεται αλλιώς Δάμος- και από τη Βουλή. Όμως η αυτονομία της δεν κράτησε πολύ, γιατί την κατέλαβαν οι Πέρσες, τότε που κυρίευσαν τις Ιωνικές πόλεις της Μικράς Ασίας. Απελευθερώνεται το 477 π.Χ., γίνεται μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας, μαζί με τη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο, την Κω και τη Ρόδο και πληρώνει φόρο στο ταμείο της συμμαχίας που βρίσκεται στη Δήλο. 

Στον Πελοποννησιακό πόλεμο δε φαίνεται να παίρνει μέρος, αφού ο Θουκυδίδης δεν την αναφέρει καθόλου ανάμεσα σε άλλα νησιά. Το 357 π.Χ. η Κάλυμνος παύει να είναι ελεύθερη. Υποτάσσεται στην εξουσία του βασιλιά της Αλικαρνασσού Μαύσωλου. Μετά από 15 χρόνια περίπου, η Κάλυμνος επαναστατεί, αποκτά την ελευθερία της και ξαναγίνεται σύμμαχος των Αθηναίων. Κατά την κλασική εποχή παρουσίασε αξιόλογη πολιτιστική ακμή. Κατάλοιπο της εποχής εκείνης είναι τα σωζόμενα μέχρι σήμερα ερείπια του ναού του Καλυνδέου Απόλλωνα. 

Αργότερα την κατέλαβαν οι Ρωμαίοι. Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους ανήκε στο θέμα της Σάμου[2]. Το 10ο αι. την κατέστρεψαν οι Τούρκοι και τον 14ο αιώνα την κατέλαβαν οι Ιππότες του Αγίου Ιωάννη. Οι Ιωαννίτες ιππότες ανακατασκεύασαν τα τείχη του κάστρου,που υπήρχε στο νησί από τον 10ο αιώνα, το διεύρυναν και έκτοτε αποτέλεσε το οικιστικό κέντρο του νησιού έως τις αρχές του 18ου αιώνα. Το 1522 υποτάχθηκε στους Τούρκους, οι οποίοι αργότερα της παραχώρησαν προνόμια[1]. 

Το 1912 το νησί κατέλαβαν οι Ιταλοί. Τον Μάιο του 1914 καθώς οι διωγμοί στα απένταντι μικρασιατικά παράλια είχαν ενταθεί ενάντια στο ελληνικό στοιχείο, πολλοί Μικρασιάτες κατέφυγαν στα νησιά ανάμεσα στα οποία και η Κάλυμνος. Τους τελευταίους μήνες του 1918, μετά τη λήξη του Α΄ παγκοσμίου πολέμου για την Τουρκία, άρχισε η παλιννόστηση των προσφυγών στην Μικρά Ασία. Συγκεκριμένα με τη ανακωχή του Μούδρου (1918) και την αποβίβαση του Ελληνικού στρατού στη Σμύρνη (1919) αρκετοί πρόσφυγες που είχαν παραμείνει στα Δωδεκάνησα επέστρεψαν στη Μικρά Ασία αλλά προσωρινά όπως αποδείχθηκε. 

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, πολλές οικογένειες Μικρασιατών εγκαταστάθηκαν πλεόν οριστικά στην Κάλυμνο και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα.[3]

Η ιταλική κυριαρχία διήρκεσε μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε και το νησί πέρασε στην Ελληνική δικαιοδοσία το 1946, μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα. Η επίσημη ενσωμάτωση με την Ελλάδα έγινε στις 7 Μαρτίου του 1948. 

Η νεότερη ιστορία της Καλύμνου συνδέθηκε με την αλιεία, την επεξεργασία και το εμπόριο του σφουγγαριού. 

Μορφολογία 

Το έδαφος της νήσου είναι σχετικά πετρώδες ορεινό με μικρές πεδιάδες (κυριότερες από αυτές είναι οι κοιλάδες της Πόθιας, του Βαθέως και του Πανόρμου) συνολικής έκτασης 109 τ.χλμ. Τα βουνά της Καλύμνου είναι άδενδρα με κυριότερες κορυφές τον Προφήτη Ηλία, ακριβώς στο κέντρο της νήσου (760 μ.), την Κυρά Ψηλή ή Καραψηλή (700 μ.) στα ΝΑ. και τη "Γαλατιανή" στο ΒΔ. άκρο. Οι ακτές της Καλύμνου είναι σχετικά απόκρημνες σχηματίζοντας πολλά ακρωτήρια, όρμους και λιμένες. Εξ αυτών σπουδαιότεροι είναι ο, της πρωτεύουσας της νήσου που λέγεται και λιμένας Ποθαίας (ΝΑ.), ο Ριναίας, βορειότερα, τα Πεζώντα ή Πέζοντας ακόμα βορειότερα, ο όρμος Παλαιονήσου Β.ΒΑ., ο Εμποριός (Δ.ΒΔ.), τα Λινάρια, νοτιότερα και το Πιθάρι προς Ν. 

Σπήλαια 

• Grande Grotta 
• Το σπήλαιο Κεφάλα 
• Το σπήλαιο των Σκαλιών 
• Το σπήλαιο των Επτά Παρθένων ονομάζεται και σπήλαιο των Νυμφών ή του Φλασκά 
• Το σπήλαιο Δασκαλειό 
• Νησίδες Καλύμνου 

Η Κάλυμνος περιβάλλεται από ένα μεγάλο αριθμό μικρών νησίδων από τις οποίες σημαντικότερες είναι τα ακατοίκητα Γλαρονήσια, ο Καλαβρός, η κατοικήσιμη Τέλενδος, οι νησίδες Νερά, ο Άγιος Νικόλαος και ο Άγιος Ανδρέας, η κατοικήσιμη Πλάτη,τα Ιμια, η κατοικήσιμη Ψέριμος, η μεγαλύτερη όλων, και τέλος ΒΑ. η Πίττα και η Καλόλιμνος. 

Μουσεία 

Αρχαιολογικό μουσείο Καλύμνου 

Σημείο αναφοράς για τους επισκέπτες του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου της Καλύμνου, που ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2009, αποτελεί η «Κυρά της Καλύμνου». Θεωρείται σπουδαίο έργο χαλκοπλαστικής της ελληνιστικής περιόδου και απεικονίζει μία γυναίκα που το σώμα της καλύπτεται με χιτώνα και κροσσωτό ιμάτιο. Το γλυπτό βρέθηκε μέσα στα δίκτυα ενός ντόπιου ψαρά στα νερά της Καλύμνου το 1995[4]. 

Στα εκθέματα περιλαμβάνονται αρχαιότητες από την Προϊστορική ως και τη Μεταβυζαντινή εποχή και παρουσιάζουν διαχρονικά την ιστορία του νησιού σε διάρκεια χιλιετιών. Και αν η χάλκινη κολοσσιαία γυναικεία μορφή που «αναδύθηκε» από τη θαλάσσια περιοχή της Καλύμνου αποτελεί τον έναν πόλο του ενδιαφέροντος, ο μεγάλος αριθμός γλυπτών αναθημάτων στο ιερό του Δηλίου Απόλλωνος και ένα τεράστιο λατρευτικό άγαλμα του Ασκληπιού βρίσκονται στον αντίποδα[5]. 

Ανάμεσά τους χάλκινα και μαρμάρινα γλυπτά, εξαιρετική κεραμική, νομίσματα, κοσμήματα, εικόνες και χειρόγραφα της Βυζαντινής εποχής και πολλά άλλα. Κτισμένο στο κέντρο της πρωτεύουσας του νησιού, της Πόθιας, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Καλύμνου οργανώθηκε από την ΚΒ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού στο πλαίσιο του ΠΕΠ Νοτίου Αιγαίου 2000-2006. 

Η είσοδος στην έκθεση γίνεται με μία σύντομη εισαγωγή για την ιστορία του νησιού και ακολουθούν σε μία προθήκη μεμονωμένα αντικείμενα, τα οποία ήταν προϊόντα λαθρανασκαφών ή είχαν παραδοθεί στην Εφορεία- δεν είναι δηλαδή γνωστή η προέλευσή τους-, με σημαντικότερο όλων το χάλκινο τελετουργικό αντικείμενο με κιονίσκο, επάνω στον οποίο βρίσκεται σύνταγμα αιγυπτιακών θεοτήτων. Η αίθουσα με τα αγάλματα που ήρθαν στο φως κατά τις ανασκαφές σε αποθέτες του ιερού του Δαλίου Απόλλωνος. 

Η συνέχεια αναπτύσσεται σε δύο αίθουσες εκθέσεων και στον όροφο του μουσείου. Η πρώτη ενότητα αναφέρεται στην προϊστορική ζωή στο νησί, με ευρήματα από ανασκαφές σε σπήλαια (εργαλεία, σκεύη, αγγεία κ.λπ.), ευρήματα από τη Μινωική περίοδο- όπως ένας χάλκινος λατρευτής- και σε χωριστή προθήκη ένα μεγάλο μαρμάρινο κυκλαδικό ειδώλιο, προϊόν κατάσχεσης, με πιθανή προέλευση από την Αμοργό. 

Ιδιαίτερη ενότητα αναφέρεται στο σημαντικότερο θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο της αρχαίας Καλύμνου, το ιερό του Δαλίου Απόλλωνος, στους δύο αποθέτες του οποίου βρέθηκαν πολλά αναθήματα: γραπτοί κρατήρες και δίνοι, χάλκινος γρύπας, πήλινα αφιερώματα με μορφή βοοειδών, ένας σπάνιος ενδεδυμένος κούρος του 530 π.Χ. με γραπτή διακόσμηση και αφιερωματική επιγραφή. 

Επίσης πολλά μαρμάρινα γλυπτά των κλασικών χρόνων που αναπαριστούν τον Απόλλωνα, νεαρές γυμνές ανδρικές μορφές, μικρά παιδιά, η θεά Υγεία, η Αθηνά αλλά και ο τεράστιος Ασκληπιός (2ος αιώνας π.Χ.). Την ενότητα κλείνουν επιγραφές που δίνουν πολύτιμα στοιχεία για τον δημόσιο βίο των κατοίκων του νησιού, τιμητικά ψηφίσματα, μαρτυρίες για τη θέση της γυναίκας και για απελευθερώσεις δούλων. 

Αργυρά και χάλκινα νομίσματακοπές της Καλύμνου και της Κω αλλά και ξένων πόλεων παρουσιάζονται στη δεύτερη αίθουσα, η οποία περιλαμβάνει κυρίως τα ευρήματα του αρχαίου οικισμού Δάμος ο οποίος αναπτύχθηκε στην Ελληνιστική εποχή, όπως ανάγλυφους λύχνους, θυμιατήρια, ομοιώματα βωμών, ειδώλια και μεταλλικά εργαλεία. 

Μια άλλη ενότητα είναι αφιερωμένη στις καλυμνιακές νεκροπόλεις και στα πολύτιμα ευρήματα που προέκυψαν από τις ανασκαφές τους, όπως χρυσά κοσμήματα, διαδήματα, στεφάνια, ενώτια, δακτυλίδια και επιρράμματα από τα νεκρικά υφάσματα, επίσης πήλινα αγγεία αλλά και έργα υαλουργίας. Στην αίθουσα ωστόσο δεσπόζει το χάλκινο άγαλμα γυναίκας που καλύπτεται με χιτώνα και κροσσωτό ιμάτιο και άλλα χάλκινα τμήματα γλυπτών που ανασύρθηκαν από τον βυθό (κεφαλή ηγεμόνα με καπέλο, τα σκέλη εφίππου άνδρα με τα περίτεχνα σανδάλια και τους πτερνιστήρες και το δελφίνι). 

Ο όροφος εξάλλου είναι αφιερωμένος στην παλαιοχριστιανική, βυζαντινή και μεταβυζαντινή Κάλυμνο. 

Ναυτικό Μουσείο Καλύμνου 

Στο Ναυτικό Μουσείο της Καλύμνου που ιδρύθηκε το 1994, παρουσιάζεται η ναυτική παράδοση του νησιού, η ιστορία και οι μέθοδοι της σπογγαλιείας, καθώς και πολλά αντικείμενα από ναυάγια αρχαίων πλοίων. Στις τέσσερις αίθουσες του μουσείου εκτίθενται αντικείμενα σχετικά με το επάγγελμα της σπογγαλιείας και την κατεργασία των σφουγγαριών. 

Στην πρώτη αίθουσα εκτίθενται παλιές φωτογραφίες των αρχών του 20ου αιώνα από την πόλη και τις εκδηλώσεις που γινόντουσαν κατά την αναχώρηση των σφουγγαράδων, λίθινες, μολύβδινες και σιδερένιες άγκυρες, ναυτικοί χάρτες 16ου-17ου αιώνα, ευρήματα από ναυάγια, πέτρινες οβίδες, ξάρτια πλοίων, ναυτικά φανάρια, πιάτα με θαλασσινές παραστάσεις και μινιατούρες καϊκιών. 

Στη δεύτερη και τρίτη αίθουσα υπάρχουν εξαρτήματα σπογγαλιείας από τις αρχές από τις αρχές του 19ου αιώνα έως και σήμερα, όπως «σκανταλόπετρες» (πέτρες για βύθιση των δυτών) ναυτιλιακά όργανα (εξάντας, πυξίδα, βαρόμετρο, μιλιομετρητής), σκάφανδρα και αντλίες αέρα. Επίσης, εκτίθενται εργαλεία επεξεργασίας σφουγγαριών και όστρακα. 

Στην τελευταία αίθουσα υπάρχουν παραδοσιακές ενδυμασίες, πιάτα, μαντίλια, μουσικά όργανα, έπιπλα εποχής, σεντόνια, μαξιλάρια, υφαντά, εξαρτήματα υφαντικής, αντικείμενα για τη ζύμωση του ψωμιού και στάμνες. 

Μουσείο Θαλασσίων Ευρημάτων 

Πρόκειται για ιδιωτικό Μουσείο, έργο ζωής των αδερφών Βαλσαμίδη που γεννήθηκαν και ζουν στην Κάλυμνο. 

Με αγάπη για τη θάλασσα και με διάθεση να μοιραστούν τις χαρές της και τον πλούτο της με τους ανθρώπους, έφτιαξαν αυτό το μουσείο με πολύ προσωπικό κόπο και μεράκι, μόνοι τους. 

Δούλεψαν ως αρχιτέκτονες, ως οικοδόμοι, ως συλλέκτες, ως διακοσμητές χωρίς ποτέ να σταματήσουν την αγαπημένη τους δραστηριότητα, την κατάδυση. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό. 

Τα ευρήματα, τα οποία προέρχονται από χιλιάδες καταδύσεις στις θάλασσες της γης, περιλαμβάνουν σχεδόν ότι μπορεί κανείς να συναντήσει στο βυθό. 

Μεγάλες ποικιλίες από ψάρια, κογχύλια, οστρακοειδή, αστερίες, κοράλλια, καρχαριοειδή, χελωνοειδή και φυσικά όλα τα είδη σφουγγαριών. 

Μέρος του μουσείου είναι αφιερωμένο στο επάγγελμα της σπογγαλιείας και περιλαμβάνει όλα τα εργαλεία και τα σκάφανδρα που χρησιμοποιήθηκαν από τους δύτες από το 1872 μέχρι σήμερα. 

Στην είσοδο του μουσείου εντυπωσιάζει τον επισκέπτη μια υπερμεγέθης σιδερένια άγκυρα. 

Σε μια πτέρυγα εκτίθενται ευρήματα του Α' και Β παγκοσμίου πολέμου όπως τορπίλες, κομμάτια από αεροπλάνα κτλ. Σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο φυλάσσονται αμφορείς του 6ου, 4ου, 3ου και 2ου π.Χ. αιώνα. 

Επίσης υπάρχει μια συλλογή από 2000 περίπου φωτογραφίες σχετικές με την ιστορία και την παράδοση των σφουγγαράδων. 

Στο χώρο του μουσείου γίνεται επεξεργασία των σφουγγαριών και λειτουργεί κατάστημα με σφουγγάρια, κοράλλια, όστρακα και... δόντια καρχαρία[6]. 

Καλύμνικο Σπίτι 

Ιδιωτικό λαογραφικό μουσείο που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της κ. Φανερωμένης Σκυλλά. Βρίσκεται στο δρόμο προς τους Βοθύνους στη διασταύρωση με το δρόμο που οδηγεί στο μοναστήρι του Αγίου Σάββα του εν Καλύμνω. Έχει εκθέματα που χρονολογούνται από το τέλος του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Οι συλλογές αντικειμένων που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, παραδοσιακές φορεσιές και οικοσκευή παλαιών νοικοκυριών, ανασυνθέτουν την ατμόσφαιρα της οικογενειακής καθημερινότητας εκείνης της εποχής. Ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με ένα κομμάτι ζωντανής ιστορίας, καθώς πληροφορείται για την κοσμοθεωρία, τα έθιμα και τις νοοτροπίες των μελών μιας παραδοσιακής νησιωτικής κοινωνίας, καθώς και για τη ζωή των καλύμνιων σφουγγαράδων[7]. 

Οικισμοί και νησίδες 

Αναλυτικά οι οικισμοί και οι νησίδες που αποτελούν τον δήμο Καλυμνίων[11]: 

Δημοτικό διαμέρισμα Καλυμνίων [ 16.179 ] 

• τα Αργινώντα [ 17 ] 
• το Άργος [ 278 ] 
• ο Βαθύς [ 492 ] 
• τα Βλυχάδια [ 68 ] 
• οι Βοθύνοι [ 245 ] 
• ο Εμπορειός [ 56 ] 
• τα Ίμια - Λιμνιά ένα (νησίδα) [ 0 ] 
• τα Ίμια - Λιμνιά δύο (νησίδα) [ 0 ] 
• ο Καλαβρός (νησίδα) [ 0 ] 
• η Καλόλιμνος (νησίδα) [ 2 ] 
• η Κάλυμνος (Ποθαία) [ 12.324 ] 
• το Καμάρι [ 86 ] 
• οι Μυρτέες [ 325 ] 
• τα Νερά (νησίδα) [ 0 ] 
• η Πάνορμος [ 2.069 ] 
• η Πλάτη (νησίδα) [ 2 ] 
• το Σαφονήδι (νησίδα) [ 0 ] 
• τα Σκαλιά [ 41 ] 
• η Τέλενδος (νησίδα) [ 94 ] 
• η Ψέριμος (νησίδα) [ 80 ] 

ΠΗΓΗ: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%AC%CE%BB%CF%85%CE%BC%CE%BD%CE%BF%CF%82