Γυάρος
Τα πλοία της γραμμής που μεταφέρουν κόσμο στους τουριστικούς προορισμούς των Κυκλάδων συνήθως προσπερνούν τη Γυάρο. Ωστόσο, αυτή η άνυδρη και άδενδρη νησίδα, ανατολικά της Κέας και βορείως της Σύρου, έχει μεγάλη ιστορική σημασία. Υπήρξε τόπος εξορίας, φυλάκισης και βασανισμού για χιλιάδες Ελληνες αριστερών φρονημάτων. Στο δεύτερο ήμισυ του 20ου αι., πάνω από 22.000 πολιτικοί κρατούμενοι πέρασαν από εδώ, ζώντας χειμώνα-καλοκαίρι σε στρατιωτικές σκηνές, είτε ως έγκλειστοι στα κελιά των φυλακών της.
Ιστορία
Αρχαιότητα
Η πρώτη μη αμφισβητούμενη πληροφορία αρχαιογνωστικού περιεχομένου για το νησί προέρχεται από τον Αριστοτέλη μέσω του Αιλιανού: "Εδώ, οι ποντικοί καταβροχθίζουν ακόμη και τη σιδηρίτιδα γη". Ο Αντίγονος ο Καρύστιος μας πληροφορεί για τον θανατηφόρο άχερδο -είδος αγριοαπιδιάς- που αν τον μπίξει κάποιος σε ένα δέντρο, το ξεραίνει.
Κατά την αρχαιότητα η Γυάρος διέθετε μόνιμο πληθυσμό και ήταν αυτόνομη πόλη-κράτος, όπως τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων. Ο Στράβωνας που πέρασε από το νησί αναφέρει την ύπαρξη σε αυτό ενός μικρού χωριού ψαράδων, που ζούσαν κυρίως από την αλιεία πορφύρας. "Θα στείλουν πρεσβευτή στον Ιούλιο Καίσαρα, στην Κόρινθο για να του ζητήσουν τη μείωση του φόρου των εκατόν πενήντα δραχμών που πρέπει να καταβάλλουν".
Ρωμαϊκή περίοδος
Στα Ρωμαϊκά χρόνια, το νησί αναφέρεται ως τόπος εξορίας επωνύμων: επί Τιβερίου εξορίζεται ο Γάιος Σιλανός, ανθύπατος της Ασίας.[3] και ο Βίμπιος Σέρενος ανθύπατος της Εκτός Ισπανίας. Επί Γαΐου Καλιγούλα, ο Φλάκκος Αουίλλιος, επίτροπος Αλεξανδρείας Αιγύπτου. Εδώ επί Νέρωνα εξορίζεται ο στωικός φιλόσοφος Μουσώνιος Ρούφος. Θα ανακαλύψει μια κρήνη και θα επιβιώσει. Ο στωικός Επίκτητος αναρωτιέται: "τι Ρώμη, τι Γυάρος, τι Αθήνα, τι φυλακή..."
Όμως σε αυτόν τον αφιλόξενο και βραχώδη τόπο μαρτυρείται η λατρεία της Αφροδίτης Μυχίας βάσει επιγραφής (IG XII,5 651)[4]. Είναι πιθανή επίσης η λατρεία της Αρτέμιδος και η απόδοση τιμών στον Περσέα, καθώς οι μορφές τους απεικονίζονται σε νομίσματα χάλκινα των Γυαρίων (300-200 π.Χ.). Επιγραφή από τη Σάμο και άλλη από την Παλαιόπολη της Άνδρου μιλούν για "δήμο ο Γυαρίων".
Ήδη ο Κλων Στέφανος από το 1870 αναγνωρίζει ότι η επιγραφή περί Αφροδίτης Μυχίας προέρχεται από τον ερειπιώνα της αρχαίας πολίχνης του νησιού. Πρόκειται για τον οικισμό των ψαράδων του Πλούταρχου ή εκείνον των αλιέων κοχυλιών πορφύρας του Λουκιανού;[5] Οι αναφορές για το νησί τα επόμενα χρόνια είναι ελάχιστες.[1]
Τόπος εξορίας και φυλάκισης
Στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, η Γυάρος συνδέθηκε με εποχές πολιτικής καταπίεσης. Το 1947 κατασκευάστηκε και η φυλακή της Γυάρου,[6] η οποία με υπουργική απόφαση του 2001 χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο.[7] Το 1947 ξεκίνησαν οι πρώτες οικοδομικές εργασίες στο νησί που περιελάμβαναν εκβραχισμούς και διαμορφώσεις του εδάφους, διάνοιξη δρόμων, κτίσιμο ειδικών κτιρίων φυλακών, αποθηκών, κατοικιών φυλάκων, πυροβολείων, κ.α. Όλες οι εργασίες έγιναν από τους εξόριστους φυλακισμένους. Σε πέντε όρμους του νησιού δημιουργήθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στον πρώτο όρμο, το 1950 βρισκόταν 5.500 κρατούμενοι, στον δεύτερο 1.500, στον τρίτο 990, στον τέταρτο 2.000 και στον πέμπτο 300 κρατούμενοι. Εκτός από τους πολιτικούς κρατούμενους, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά εξέτισαν ποινές εξορίας στη φυλακή της Γυάρου ως χριστιανοί αντιρρησίες συνείδησης. Η χρήση του ως τόπου εξορίας και φυλάκισης έγινε κυρίως στα διαστήματα 1947-1952, 1955-1961 και 1967-1974.
Η Γυάρος σήμερα
Έως το 2000, η Γυάρος χρησιμοποιήθηκε ως πεδίο βολής του Πολεμικού Ναυτικού. Ολόκληρο το νησί χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος το 2002,[8] αλλά αποχαρακτηρίστηκε το 2011 με σκοπό την προώθηση επενδύσεων για αιολικά πάρκα στο νησί.[9][10]
Σήμερα, η Γυάρος είναι ακατοίκητη. Η πορεία του πληθυσμού της αντιστοιχεί κυρίως στον αριθμό εξορίστων που βρίσκονταν στο νησί κατά τη διάρκεια απογραφών. Υπολογίζεται πως συνολικά περάσαν από τη Γυάρο περίπου 22.000 εξόριστοι.[11] Στο νησί υπάρχουν ακόμα τα κτίρια των φυλακών, του νοσοκομείου και του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού που έχτισαν οι εξόριστοι από το 1947 μέχρι το 1951.
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου