Επιφανείς Ρόδιοι της αρχαιότητας: Ο Ανδρόνικος ο Ρόδιος

Ανδρόνικος ο Ρόδιος

Ανδρόνικος ο Ρόδιος

Γενικές πληροφορίες

Γέννηση 1ος αιώνας π.Χ.

Ρόδος

Θάνατος 0ος αιώνας π.Χ. (πιθανώς)

Εκπαίδευση και γλώσσες

Ομιλούμενες γλώσσες Αρχαία Ελληνικά

Πληροφορίες ασχολίας

Ιδιότητα φιλόσοφος

Περίοδος ακμής

Δεκαετία του 60 π.Χ.

Αξιώματα και βραβεύσεις

Αξίωμα σχολάρχης της Περιπατητικής Σχολής

Ο Ανδρόνικος ο Ρόδιος συγκαταλέγεται ανάμεσα στους περιπατητικούς και αριστοτελικούς φιλοσόφους. Έδρασε τον 1ο αι. π.Χ. κυρίως στην Αθήνα. Εκεί, περίπου από το 65 έως το 50 π.Χ., ήταν διευθυντής της Περιπατητικής Σχολής.

Συσχετισμός με το έργο του Αριστοτέλη

Ως αριστοτελικός, ο Ανδρόνικος ενδιαφέρθηκε για το έργο του Σταγειρίτη, εκδίδοντας μάλιστα και σχολιάζοντας όσα συνέγραψε. Αξιοσημείωτο είναι ότι από αυτόν έγινε η πρώτη και βασική κατάταξη των αριστοτελικών έργων. Η συναγωγή των συγγραμμάτων που ακολουθούσαν τα «Φυσικά»οδήγησε στην τοποθέτησή τους στο συνολικό έργο «Μετά τα Φυσικά», που δεν παρέπεμπε στον καθαυτό όρο μεταφυσική, απλώς συνόψιζε όσα συγγράμματα αναφέρονταν στο «ὂν» (πρώτη φιλοσοφία, όπως έγραφε ο Αριστοτέλης). Οι κατοπινοί μελετητές υιοθέτησαν κατά βάση το διαχωρισμό του Ανδρονίκου, αλλά προέκυψε ο όρος μεταφυσική (που δε χρησιμοποιήθηκε ποτέ από τον Αριστοτέλη), ενώ αποτελούσε διευκρινιστικό τίτλο του Ανδρονίκου για το εναπομένον έργο μετά από την κατηγορία των «Φυσικών».

ΠΗΓΗ: Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7:%CE%9A%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1

Ανδρόνικος ο Ρόδιος και το Αριστοτελικό Corpus

Παρουσίαση μελέτης για το Συνέδριο του Αριστοτελείου Κολλεγίου

“Ο Αριστοτέλης δάσκαλος” στη Θεσσαλονίκη 26/11/2016

Αντιστρέφοντας “ποιητική αδεία” το ερώτημα, τι δεν θα μάθαινα χωρίς τον Αριστοτέλη, υποχρεωτικά προσφεύγουμε  στην συνδρομή του μεγάλου ανδρός της ύστερης ελληνιστικής περιόδου, που είναι ο  κατ` εξοχήν θεματοφύλακας αλλά και πρώτος εκδότης  του αριστοτελικού corpus, ο φιλόσοφος Ανδρόνικος ο Ρόδιος.

Σχολάρχης της Περιπατητικής Σχολής των Αθηνών, ο Ανδρόνικος ο Ρόδιος έμεινε στην ιστορία της φιλοσοφίας ως ανακαινιστής της διδασκαλίας του αριστοτελισμού, και προ πάντων ως ο πρώτος εκδότης των διασωσμένων έργων του Αριστοτέλους, “με αποφασιστική πρωτοβουλία για την έως σήμερα γνώριμη διάπλαση και διάταξή τους”, αναφέρει ο αείμνηστος πρόεδρος της Ακαδημίας των Αθηνών και καθηγητής της φιλοσοφίας Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος στο σπουδαίο βιβλίο του “Ελληνικά – Θέματα Ιστορίας και πολιτισμού”.

Για δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια στον 1ο αι. π.Χ. και συγκεκριμένα από το 65 έως το 50 π.Χ. ήταν ο διευθυντής της Περιπατητικής Σχολής, γι` αυτό και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους κατ` εξοχήν περιπατητικούς και αριστοτελικούς φιλοσόφους.

Το αξιοσημείωτο είναι ότι από τον Ανδρόνικο έγινε η πρώτη έκδοση και η πρώτη ουσιαστική κατάταξη, αλλά και αναδιάταξη του οικουμενικού έργου του Αριστοτέλη. Σε μια περίοδο που η Ελληνιστική Ρόδος έχει το προνόμιο να φιλοξενεί στη διάσημη ρητορική της σχολή που ίδρυσε ο Αισχίνης, δασκάλους από τον Παναίτιο και τον Εύδημο, μέχρι τον Ποσειδώνιο και τον ιστορικό των Στοϊκών Στρατοκλή,  αλλά και μαθητές από τον Κικέρωνα και τον Ιούλιο Καίσαρα, μέχρι τον Λουκρήτιο τον Πομπηϊο και τον Τιβέριο αλλά και τόσους άλλους που πέρασαν από την ακτινοβολούσα τότε Ροδιακή Πολιτεία, μας είναι άγνωστο μέχρι σήμερα, πως το “Corpus Aristotelicum” κατέληξε στα χέρια του Ανδρόνικου.

Kατά την “Αριστοτέλους Βιβλιοθήκη” επισημαίνεται, ότι ο Ρόδιος φιλόσοφος επιδόθηκε σε ένα “Ηράκλειο εκδοτικό εγχείρημα” κυριολεκτικά μοναδικό και ανεπανάληπτο, όπως το επιβεβαιώνει άλλωστε και ο ελληνιστής καθηγητής της Οξφόρδης Sir William David Ross στο βιβλίο του “Αριστοτέλης”, που εξέδωσε το ΜΙΕΤ (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας).

Η αρχαιολογική σκαπάνη στη χώρα μας βέβαια, έδειξε για αρκετές δεκαετίες μια εύνοια και μια προτίμηση στα ευρήματα που αφορούν την αρχαία και την κλασική Ελλάδα, καθώς και σε αυτά της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής. Δεν έδειξε το ίδιο ενδιαφέρον, η δεν στάθηκε το ίδιο τυχερή στα ευρήματα της Ελληνιστικής περιόδου, που στην πρώιμη περίοδο της σφραγίζεται με το έργο  του Αριστοτέλη και με κορυφαίους επιστήμονες όπως ο Ευκλείδης και ο Αρχιμήδης.

Ο καθηγητής A. A. Long από το Berkley της California και το University College του Λονδίνου, ως έγκυρος ελληνιστής τονίζει στην έκδοση του 1987 που επιμελήθηκε το ΜΙΕΤ ότι, “η ελληνιστική φιλοσοφία είχε μείνει για πολλά χρόνια παρεξηγημένη και παραμελημένη.” Από τα μέσα μόνο της δεκαετίας του `70” αναφέρει ο Long, οι Στωϊκοί, οι Επικούρειοι και οι Σκεπτικοί έγινα προσιτοί σε ένα κοινό ευρύτερο και με μεγαλύτερη κριτική ικανότητα από ότι σε οποιαδήποτε άλλη εποχή, από την αρχαιότητα και ύστερα.

Αναφέρει μάλιστα ότι η έκδοση των πραγματειών του Αριστοτέλη που έκανε ο Ανδρόνικος ο Ρόδιος, λίγο μετά την εποχή του Ποσειδώνιου και του Αντίοχου, επρόκειτο να δώσει νέο κίνητρο για την μελέτη της αρχαιοελληνικής γραμματείας.

Ερωτήματα εύλογα παραμένουν: ποιος ανέλαβε την οικονομική υποστήριξη του πολυετούς εγχειρήματος; και σε ποια βιβλιοθήκη στηρίχθηκε το πρόγραμμα αυτό; Για να υλοποιηθεί το συγκεκριμένο έργο χρειαζόταν τους Διαλόγους του Πλάτωνα, την προσωκρατική γραμματεία, τα λογοτεχνικά έργα “περί ποιητών και σοφιστών του Δαμαστή, και αρκετά ποικίλου περιεχομένου λεξικογραφικά έργα.

Όμως, όπως και να έχουν τα πράγματα, ο πρώτος που παραπέμπει στην έκδοση του Ανδρόνικου είναι ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, στο “περί συνθέσεως ονομάτων” που αναφέρεται και συχνά ως De compositione verborum.

Η σπουδαιότατη συμβολή του Ανδρόνικου στην διάσωση και αναδιάταξη του έργου του Αριστοτέλη, όπως αναφέρει ο Κ.Π. Στάϊκος, οφείλεται στο βασικό ερέθισμα της δημιουργίας της Σχολής υπομνηματιστών του Αριστοτέλη, ήδη από τον 1ο αι. π.Χ. όπου ο φιλόσοφος από την Ροδιακή Πολιτεία, ψάχνει να εντοπίσει τους καλύτερους των υπομνηματιστών. *

Γι’ αυτό και βρίσκουμε στην σχολή του Ανδρόνικου τους αριστείς  του είδους που είναι από διαφορετικά μέρη προκειμένου, να οργανώσει, να επιβλέψει και να συντονίσει την έκδοση του Αριστοτελικού έργου κι έτσι έχουμε:

Τον Αρίστωνα από την Αλεξάνδρεια,

τον Βόηθο από την Σιδώνα,

τον Ξέναρχο από την Σελεύκεια,

τον Αθηνόδωρο Κορδυλλίωνα από την Ταρσό και πάνω απ` όλους τον Νικόλαο από την Δαμασκό, συντάκτη της περί Αριστοτέλους Φιλοσοφία και διπλωματικό εκπρόσωπο του Βασιλιά Ηρώδη Α` στη Ρώμη, τα χρόνια του Αυτοκράτορα Αυγούστου.

Χειρόγραφες σημειώσεις διδασκαλιών, σκόρπια κεφάλαια από πραγματείες, συχνά χωρίς συνοχή και εσωτερική σύνδεση, επιπλέον δε και χωρίς τίτλους, ήταν το υλικό που είχε στα χέρια του ο Ανδρόνικος που προέβη στην ακόλουθη πρώτη κατάταξη του κολοσσιαίου Αριστοτέλειου έργου:

Το αριστοτελικό corpus κατά Ανδρόνικο.

Στο “Βίο του Πλωτίνου” ο Πορφύριος μνημονεύει τις τρομερές δυσκολίες του Ανδρόνικου γράφοντας: “Ο δε τα Αριστοτέλους και Θεόφραστου εις πραγματείας διείλε τας οικείας υποθέσεις εις τούτον συναγαγών”.

Για να αντιληφθούμε επίσης το μέγεθος και την σημασία της διάσωσης του συνόλου του έργου του Σταγειρίτη φιλοσόφου από τον Ανδρόνικο, αντιπαραβάλουμε τους τραγικούς Αισχύλο, Σοφοκλή και Ευριπίδη που έγραψαν περίπου όλοι μαζί τριακόσια πέντε (305) δράματα από τα οποία όμως σώθηκαν μόλις τριάντα δύο (32).

Από όλα αυτά προκύπτει και είναι σχεδόν αναντίρρητο, ότι οφείλεται εκτίμηση, ευγνωμοσύνη και σεβασμός στο τιτάνιο εκδοτικό έργο του Ανδρόνικου, μέρος  του οποίου δημοσίευσε η Πρωσική Ακαδημία σε δύο μεγάλους τόμους εκατόν δεκαοκτώ χιλιάδων δίστιχων σε δίστηλες σελίδες.

Είναι συγκλονιστικό το πόσο συνταιριασμένα αρμονικά είναι η ποσότητα και η ποιότητα στο  συμπαντικό έργο του φιλοσόφου και πανεπιστήμονα Αριστοτέλη που αποτέλεσε σπουδαία πηγή, αν όχι την σπουδαιότερη  πηγή γνώσης και αλήθειας της αναγέννησης και του διαφωτισμού.

Όπως επισημαίνει ο καθηγητής πολιτικής ιστορίας Θάνος Βερέμης “Ο Αριστοτέλης υπήρξε ηγετική μορφή της φιλοσοφίας για μεγαλύτερο διάστημα από οποιονδήποτε άλλον διανοητή …

… όταν η γραμματεία της αρχαιότητας είχε υποστεί έκλειψη κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους στη Δύση, ο Αριστοτέλης εξακολουθούσε να αποτελεί σημείο αναφοράς, για όλους τους διανοούμενους· είτε χριστιανοί ήσαν αυτοί είτε αλλόθρησκοι.”

Τέλος είναι γεγονός ότι ο Αριστοτέλης στέγασε την διανόηση της Ευρώπης και ολόκληρη την πνευματική ανθρωπότητα· γι’ αυτό και ο Ανδρόνικος ο Ρόδιος είναι  τουλάχιστον αξιομνημόνευτος.

Γράφει ο Λοίζος Ν. Σορωνιάτης

Οικονομολόγος – Πολιτικός Επιστήμων Διευθύνων Σύμβουλος Ενεργειακής Α.Ε. της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου

ΠΗΓΗ: H ΡΟΔΙΑΚΗ https://www.rodiaki.gr/article/355079/andronikos-o-rodios-kai-to-aristoteliko-corpus