 |
Ο κύριος Χαμουζάς Παναγιώτης
σε πρόσφατη επίσκεψη του στα Σιάννα
|
ΑΡΙΣΤΟΥ ΦΑΝΕΝΟΥ, του καθηγητή κυρίου ΧΑΜΟΥΖΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ.
Να όμως που αυτό συμβαίνει σήμερα!!
Δεν είμαι σε θέση να πω περισσότερα γιατί αισθάνομαι ελάχιστος μπροστά στον εξαίρετο αυτόν άνθρωπο.
Το μόνο που θα κάνω είναι να αφήσω τους αναγνώστες αυτού του κειμένου να το μελετήσουν και είμαι απόλυτα σίγουρος ότι θα μάθουν τόσα πολλά για το όμορφο χωριό των Φανών.
Ο κύριος Χαμουζάς Παναγιώτης
σε πρόσφατη επίσκεψη του στα Σιάννα
Στη δυτική πλευρά του νησιού, Ρόδος, και σε απόσταση 26 χιλιομέτρων από την ομώνυμή του πρωτεύουσα, Ρόδο, βρίσκεται το χωριό Φάνες, αρχαία: «Φάναι». Ένα χωριό, ακουμπισμένο, σ’ ένα ύψωμα μιας εκτεταμένης λοφοσειράς, ποιος ξέρει άραγε εδώ και πόσες χιλιάδες χρόνια πριν!..
Α)΄Ενας πλούσιος υδάτινος πόρος, σε μια γη διακεκριμένης ευφορίας.
Αν θελήσεις, τώρα, να δεις με τα μάτια της φαντασίας σου, πώς θα ήταν η πρώτη, αρχέτυπη, εικόνα της μητέρας φύσης, προτού δηλαδή ακόμα εγκαταστήσει εδώ την εστία του ο πρώτος εκείνος Φανενός , ο κάτοικος αυτού του χωριού, Φάνες, θα αντιληφθείς, γιατί προτίμησε αυτόν τον τόπο!.jpg)
Δεν έχεις λοιπόν να κάνεις τίποτ’ άλλο, παρά να διώξεις με το μυαλό σου τα σημερινά κτίσματα, και θα αντικρίσεις τότε στη θέση τους, ένα πυκνοδασωμένο ύψωμα, να απολαμβάνει, κάτω προς την θάλασσα, το θέαμα μιας καταπράσινης εύφορης πεδιάδας. Θα διακρίνεις έναν κάμπο με δέντρα, με θάμνους με λυγαριές, με (α) σχινούς, με χόρτα και άλλα λογής-λογής φυτά. Θα δεις ακόμα, με τη διεισδυτική σου ματιά, λιβάδια , πηγές δροσερές, γάργαρες, να χύνουν σπάταλα τα νερά τους στην άπληστη μπροστά τους θάλασσα.
Κοίτα τώρα προς την τοποθεσία, Κρύα Νερά. Θα μείνεις κατάπληκτος ,αντικρίζοντας πίδακες να εκτοξεύουν με περισσή αυθάδεια τα νερά τους, σαν αρτεσιανά φρέατα! Μέτρα ύστερα τα νερά της Ρένης του Θανάση. Τράβα, μετά, ίσια προς την τοποθεσία του Μαή, με τις αναβλύζουσες πηγές. Προχώρησε προς τον Μυλαύλακο, προς την άλλη Ρένη, κοντά στον Ανεμόμυλο, ώς την τοποθεσία, Μάρμαρα, με τα ευρήματα Μυκηναϊκών τάφων. Κι αν έχεις ακόμα χρόνο και διάθεση, όδευσε σ’ όλο το μήκος της παραλίας του χωριού και θα αποζημιωθείς πλούσια για την πορεία σου…
Β) Τα θέλγητρα τού τοπίου!
Τώρα, ανέβα στο ύψωμα τού χωριού! Κοίταξε προς την ανατολή. θα δεις στο φόντο του ορίζοντα, το γλυκοχάραμα, το πρώτο φως, θέλω να πω, του αυγινού ήλιου, τού παλιού θεού Απόλλωνα, να ασπάζεται παρατεταμένα, με το φως της χρυσαυγής του, το ύψωμα αυτής της λοφοσειράς. Θα νιώσεις τότε, σύγκαιρα, μαζί με το καλωσόρισμά του, το σκίρτημα μιας ψαλμωδίας, μιας ορθρινής, πρωινής, συναυλίας, δοσμένης από λογής-λογής μελωδικά πουλιά!
Αν έχεις χρόνο, ρίξε μετά τη ματιά σου προς τη δύση, όταν πια το φως του ίδιου ήλιου γέρνει, αποχαιρετώντας το ύψωμα του χωριού. Θα τον δεις τότε, στο βάθος της δύσης του, να ανάβει το θεϊκό ολόχρυσό του καντήλι , πέρα και πάνω απ’ τις οροσειρές του νησιού της Τήλου.
Τα πάντα, όπου και να γύριζες το βλέμμα, ανάμεσα στα δυο ποτάμια, τον Πλατή ανατολικά και τον Κωλοβρέχτη δυτικά, που όριζαν την επικράτεια του χωριού, υπόσχονταν, μέσα στην πολύμορφη μαγεία τους, τη σιγουριά μιας άνετης ζωής. Γιατί, να πεις, και τα δάση τα πυκνά προς τον νότο με τα νερά τού Λαγγονιού, τού Γέρου, τών Φράγκικων φλετρών, τού ΄Αη Γιάννη, τής Φανερωμένης, τού Φεγγίτη, μαζί με όλη τη διατροφική αλυσίδα, συνυπέγραφαν μυστικά στην ψυχή τού επισκέπτη το υποσχετικό τής εδώ επιβίωσής του. Και μη ξεχνάς, όλα τούτα, ζωντανά και άψυχα, ζούσαν κάτω από ένα ξάστερο ουρανό και μέσα σ’ ένα ήπιο και γλυκό κλίμα. Όλη δηλαδή η διάχυτη γύρω του φύση προσκαλούσε εκείνον τον πρώτον μετανάστη, επισκέπτη Φανενό, να εμπιστευτεί τη μοίρα του, σ’ αυτόν εδώ τον τόπο, και εδώ ,να στήσει μια για πάντα, τους θεούς του και τα ιερά του!
.jpg)
Γ) Το όνομα, Φάναι- Φάνες.
Ιστορικά οι Φανενοί, και οι άλλοι Ροδίτες, έλκουν τη φυλετική τους καταγωγή από τους Δωριείς τού ΄Αργους της Πελοποννήσου.
Ποιος όμως έδωσε το όνομα, Φάναι (Φάνες); Ηχητικά η λέξη Φάναι-Φάνες θυμίζει το ρήμα φαίνω-φαίνομαι. Όμως, πώς βαφτίστηκε το χωριό μ’ αυτό το όνομα; Ποιος ήταν ο νονός του;
Ο ιστορικός Παυσανίας (2ος αι. μ.Χ.) στο έργο του: Παυσανίου περιήγησις «Φωκικά», μας αναφέρει ότι στη Φωκίδα υπήρχε μια κωμόπολη, οχυρωμένη με πύργους, με το όνομα Φάνα. «Τη πόλει τούνομα ην Φάνα», «της πόλης το όνομα ήταν Φάνα». Την ισχυρή αυτήν πόλη, Φάνα, ( Φάναν πυργηρέα κώμην), που την κατοικούσαν οι Αιτωλοί την κατέστρεψαν οι Αχαιοί με δόλο. ( 840 XVIII, 1,3).
Ήταν μια εποχή (6ος αιώνας π.Χ.), που οι άνθρωποι, όταν δοκίμαζαν μια τέτοια τύχη υποδούλωσης, έπαιρναν των ομματιών τους ζητώντας αλλού την τύχη της εγκατάστασής τους… «Οι εκπίπτοντες (οι εξοριζόμενοι) έκτιζον τας αποικίας» (Θουκυδίδης).
Σ’ αυτήν λοιπόν την πόλη, Φάνα, αναφέρει ο ιστορικός μας, κάποτε, παλαιότερα, ήρθαν, λέει, εδώ Ρόδιοι από τη Λίνδο και έστησαν, δίπλα στον ναό της Φαναίας, ντόπιας Αθηνάς, το άγαλμα του Θεού τους ,προστάτη τους Απόλλωνα! «Ρόδιοι οι εν Λίνδω παρά ταύτην την Αθηνάν το άγαλμα έστησαν του Απόλλωνος».Και προφανώς, προφανέστατα, θεωρούμε ότι αυτός είναι ο αναφερόμενος περιβόητος Φαναίος Απόλλωνας!
Τίθεται όμως εύλογα το ερώτημα. Τί ήθελαν οι Ρόδιοι στη Φάνα της Φωκίδας; Μήπως η κωμόπολη αυτή, Φάνα, ήταν για μερικούς και ο γενέθλιος πατρικός τους τόπος, η μητροπολιτική δηλαδή πατρίδα τού αντίστοιχου ονομαστικά χωριού της Ρόδου, Φάναι, που ήρθαν νοσταλγοί στα χώματα της πατρίδας τους;
Α΄Ο ίδιος πάλι, ιστορικός συγγραφέας μας, Παυσανίας, μας πληροφορεί ότι στη Φωκίδα υπήρχε και μια άλλη κωμόπολη με το όνομα ΑΒΑΙ (ΑΒΕΣ), που οι κάτοικοί της ήρθαν από το Πελοποννησιακό ΄Αργος με οικιστή κάποιον, που άκουε στο όνομα, ΄Αβας. « Οι δε έποικοι, οι εν ΄Αβαις ες γην Φωκίδα λέγουσιν αφικέσθαι εξ ΄Αργους και (λέγουσι), λαβείν το όνομα την πόλιν από του ονόματος του ΄Αβαντος του οικιστού».
Άρα πληροφορούμαστε από το παραπάνω λήμμα. 1) ότι οι Αργείοι Δωριείς κατοικούσαν και στη Φωκίδα ( κάρτα πολυπλάνητον το Δωρικόν έθνος).Ηρόδοτος,(5ος π.Χ). και 2) ότι αυτός, που ίδρυε την αποικία, έδινε και το όνομά του σ’ αυτήν. Δηλαδή ό ΄Αβας έδωσε το όνομά του στην πόλη ΄Αβαι ( Άβες).
Επικαλούμαστε, όμως, ακόμα και αυτό, που μας πληροφορεί ο ίδιος ο Θουκυδίδης: « Ρόδιοι Αργείοι το γένος». «Οι Ρόδιοι κατάγονται από το΄Αργος». Πραγματικά σε ψήφισμα που βρέθηκε στο ΄Αργος του 3ου αιώνα π.Χ. αναγράφεται ότι οι Ρόδιοι έστειλαν 100 τάλαντα, για να βοηθήσουν τους Αργείους στη διόρθωση των τειχών τους με το ηθικό επιχείρημα. «Ρόδιοι Αργείοι συγγενέες».
Σ΄ένα άλλο ψήφισμά τους οι Αργείοι απονέμουν τιμή στον «Αριστώνυμον τον Ρόδιον».Αγγείο, πάλι, φτιαγμένο στη Ρόδο φέρει επάνω του γράμματα Αργείτικου αλφάβητου. ΄Αρα τεχνίτες Αργείοι εργάζονταν στη Ρόδο. Οι Διαγορίδες της Ιαλυσού ήρθαν επίσης από το ΄Αργος. Δύο ονόματα μηνών έχουν το ίδιο όνομα στο ΄Αργος και στη Ρόδο. Ο Τληπόλεμος, που κατά τον ΄Ομηρο (800 π. Χ.) ήταν αρχηγός του Ροδιακού στόλου ενάντια στην Τροία, καταγόταν από την Αργολίδα! Η γυναίκα του , η Πολυξώ, ήταν επίσης από το ΄Αργος.( Ιστορία της Ρόδου αείμνηστου Χ.Ι.Παπαχριστοδούλου).
Χωριό Φάνες αναφέρει κι ο μεγάλος μας κωμικός ποιητής, Αριστοφάνης (445-385 π.Χ.). Στο χωριό αυτό, λέει, σπέρνουν, θερίζουν, τρυγούν, συκολογούν.
Ο λεξικογράφος Σουίδας-Σούδας-(10ος αιώνας μ. Χ.) ισχυρίζεται ότι η καταγωγή του ήταν από τη Λίνδο ή την Κάμειρο.
Το όνομα «Φαναί», που σημαίνει λάμψεις λαμπαδηδρομιών, δεν νομίζουμε ότι σχετίζεται με το όνομα του χωριού, Φάνες.
Φάνες είναι ακόμα, ένα ακρωτήριο στη Χίο και μια βραχονησίδα του Αιγαίου. Τέλος, γραμματολογικά, το όνομα, Φάνες, ανήκει στα pluralia tantum, στα oνόματα δηλαδή που συναντιούνται μόνο στον πληθυντικό αριθμό.
Συνοψίζοντας τις σκέψεις μας διατυπώνουμε με βεβαιότητα τη γνώμη μας, ότι το όνομα, Φάναι- Φάνες, χάνεται στο βάθος μιας πολύ παλιάς εποχής! Πάντως η Κάμειρος, η Λίνδος και η Ιαλυσός υπήρχαν ήδη το 1200 π.Χ.
Το χωριό Φάνες, πάλι, ως ονοματικός προσδιορισμός, πρέπει να απέκτησε γεωγραφική υπόσταση, ως οικισμός της Καμείρου, (Κτοίνα), τον 7ο ή 6ο αιώνα π.Χ. Και φαίνεται ότι δύο τινά προκύπτουν, κατά την ταπεινή μας γνώμη : 1) ή είμαστε οι Φανενοί απόγονοι των Δωριέων της πόλης Φάνα της Αιτωλίας, που διώχθηκαν από τους Αχαιούς κι άραξαν κάποτε στην παραλία των Φανών, και 2) ή ο πρώτος οικιστής (ιδρυτής) του χωριού, Φάναι-Φάνες, ονομαζόταν Φάνας.΄Αλλωστε το Φάνας ήταν όνομα συνηθισμένο. (Υπήρχε Φάνας, πολεμιστής Μεσσήνιος και κάποιος άλλος , με το ίδιο όνομα, ολυμπιονίκης.)
Συμπερασματικά, στη μια ή την άλλη περίπτωση, πεποίθησή μας είναι ότι πίσω από το όνομα Φάνα, Φάναι, Φάνες, που είναι πολύ αρχαίο όνομα, κρύβεται το όνομα Φάνας, που προφανώς είναι ο ιδρυτής του. (Όπως, δηλαδή, από το όνομα΄Υλας, γεννήθηκε το όνομα του χωριού Ύλαι,(Ύλες), από το όνομα Χηνεύς, το όνομα Χήναι (Χήνες), από το Άβας, ΄Αβαι (Άβες), όπως προαναφέραμε, έτσι και από το όνομα Φάνας γεννήθηκε και προέκυψε το όνομα του χωριού Φάναι (Φάνες!).
Δ΄ Ιστορικά παραλειπόμενα
1) Επιγραφή, που βρέθηκε πρόσφατα στην πόλη της Ρόδου και που παρουσιάστηκε από τον Δρ. Αρχαιολογίας κ. Ιωάννη Χρ. Παπαχριστοδούλου, την 24ην Οκτωβρίου 2007, ημέρα παρουσίασης τού βιβλίου «Φάνες και τοπική διάλεκτος», επιβεβαιώνει την ύπαρξη τού ονόματος Φάναι, το οποίο μάλιστα αναγράφεται δυο φορές. Απομένει ωστόσο η ακριβής χρονολογική τοποθέτησή της, που κατά τον ίδιο τον κ. Ι.Χρ.Παπαχριστοδούλου, θεωρείται η περίοδος του 2ου π.Χ. αιώνα.
2) Ο περιηγητής Newton, που περιόδευσε όλη τη Ρόδο, το 1853, γράφει: «…Φτάνοντας στις Φάνες, το επόμενο χωριό στον δρόμο της επιστροφής μου, βρήκα μια ακόμη μικρή συλλογή αντικειμένων, που είχαν ανακαλυφθεί σε τάφους! Μεταξύ αυτών ήταν και δυο κούπες, με δυο λαβές και μικρό βάθος, της καλύτερης περιόδου της αγγειοπλαστικής τέχνης. Σε μια από αυτές υπήρχε η επιγραφή «χαίρε και πίε.» Η άλλη είχε μελανές μορφές σε ερυθρό φόντο. Απέκτησα ακόμη ένα μικρό φιαλίδιο από διάστικτο γυαλί και μερικούς βώλους από μολύβι, όπως αυτούς, που χρησιμοποιούσαν οι σφενδονήτες και που ο καθένας τους έφερε επάνω τους χαραγμένο ένα όνομα.
Ερευνώντας τον τόπο της προέλευσης αυτών των αντικειμένων, συνεχίζει ο περιηγητής, οδηγήθηκα από έναν χωρικό σε μια τοποθεσία κοντά στις Φάνες, όπου είδα μια μεγάλη έκταση, αρκετών εκταρίων πρόσφατα αποψιλωμένη από το προϋπάρχον δάσος, στρωμένη με κομμάτια χρωματισμένων αγγείων και μορφών από τερρακότα. Προφανώς, αυτά υπολείμματα είχαν εκσκαφθεί κατά το όργωμα. Τα αγγεία, που αγόρασα στις Φάνες, είχαν βρεθεί, σύμφωνα με τον οδηγό μου, σ’ έναν κτιστό τάφο σ’ αυτό το σημείο. Πέτυχα να αποκτήσω τη δεύτερη αυτή συλλογή αρχαιοτήτων έναντι ενός μικρού ποσού. Και αφού τη συσκεύασα σε δυο μεγάλα κοφίνια, που φόρτωσα σ’ ένα μουλάρι, ξεκίνησα πολύ πρωί για τη Ρόδο…» (Ρόδος και νεώτερα κείμενα Μ.Δ.Παπαϊωάννου, -βιβλίο του 6-, Ρόδος 1966).
Από την παραπάνω περιγραφή συνάγεται κατηγορηματικά το συμπέρασμα, ότι το χωριό, Φάνες, υφίσταται ως γεωγραφική οντότητα, που μαρτυρείται μέσα από την ύπαρξη της προηγμένης αγγειοπλαστικής τέχνης από τη μια, και από την άλλη, από την εύρεση των μολυβένιων βώλων, που χρησιμοποιούσαν ιστορικά, ως άριστοι δεξιοτέχνες, οι σφενδονήτες πολεμιστές Ρόδιοι,ήδη τον 5ο π. Χ. αιώνα!
Έτσι στο ιστορικό βιβλίο του Ξενοφώντα, «Κύρου Ανάβασις,» (βιβλ.III, iii, 16) αναφέρεται η διαδεδομένη φήμη της ικανότητας των Ροδίων σφενδονητών, που ως μισθοφόροι Έλληνες χρησιμοποιήθηκαν για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τους Πέρσες, το 401 π.Χ. Διαβάζουμε τον Ξενοφώντα: « Πληροφορούμαι, γράφει, πως έχουμε στον στρατό μας άνδρες από τη Ρόδο και πολλοί από αυτούς, όπως λένε, ξέρουν να χτυπούνε με τις σφενδόνες και μάλιστα η πέτρα που ρίχνουν φτάνει σε διπλάσια απόσταση από ό,τι φτάνει με τις περσικές. Και ρίχνουν οι Πέρσες σε μικρότερη απόσταση από τους Ροδίους, γιατί οι Πέρσες χρησιμοποιούν στις σφενδόνες τους πέτρες σε μέγεθος γροθιάς, ενώ οι Ρόδιοι μεταχειρίζονται τους μολυβένιους βώλους!..»
Η μαρτυρία αυτή φέρνει στη μνήμη μας τα αρχαιολογικά ευρήματα, σ’ ότι αφορά τους μολυβένιους βώλους, που βρέθηκαν στο χωριό μας, Φάνες. Παρόμοια αναφορά γίνεται στο όνομα των Ροδίων σφενδονητών και από τον Αθηναίο ιστορικό μας Θουκυδίδη, στην περίοδο της Σικελικής εκστρατείας των Αθηναίων, το 415 π. Χ., «…ήσαν και σφενδονήταις Ροδίοις επτακοσίοις».(VI. 43).Και υπήρχαν κατά τη Σικελική εκστρατεία και εφτακόσιοι Ροδίτες σφενδονήτες!
Μνεία των Ροδίων σφενδονητών κάνει και ο Μέγας Αλέξανδρος προς τους Μακεδόνες.( Αρριανός βιβλ.Β΄) 333π.Χ., -μάχη της Ισσού- Στην αναφορά του προς αυτούς τους Μακεδόνες προκειμένου, να τονώσει το ηθικό τους, μεταξύ των άλλων, λέει: «Μακεδόνες, πριν 68 χρόνια, πέρασαν από δω οι Μύριοι του Ξενοφώντα, που σ’ αυτούς δεν υπήρχε κανένα άλλο οργανωμένο σώμα, εκτός από λίγους σφενδονήτες Ροδίους «…ότι μη ολίγων Ροδίων σφενδονητών!».
Όλα τα παραπάνω ιστορικά δεδομένα γίνονται αδιάψευστοι μάρτυρες, που δικαιολογούν αναντίρρητα, την ταυτόσημη ύπαρξη του χωριού, Φάνες, ήδη τον 5ον π.Χ. αιώνα! Όπως διηγείται η αδιάψευστη μαρτυρία της εύρεσης στο χωριό Φάνες των βώλων που χρησιμοποιούσαν οι σφενδονήτες πολεμιστές.
Άρα το χωριό, ως οικισμός (Κτοίνα) της Καμείρου, κάμνει ορατή την ύπαρξή του, γύρω στον 7ο ή 6ο π. Χ. αιώνα, γεγονός που επιμαρτυρήθηκε και από την επιγραφή που ήρθε πρόσφατα στο φως!
3) Τέλος, πληροφοριακά αναφέρουμε ότι, περιέργως, οι σημερινές ιδιοκτησίες στην περιοχή της Αρχαίας Καμείρου, ανήκουν οι περισσότερες, ακόμα και σήμερα, στους κατοίκους του χωριού, Φάνες!...
Σημείωση: Στην περιοχή του χωριού, Μάρμαρα, βρέθηκε ένα πολύ μικρό αγγείο με το έμβλημα της Καμείρου, το φύλλο της συκιάς, και με την αναγραφή του ονόματος Δαναός. Αλλού πάλι βρέθηκε καλά διατηρημένος βωμός με ανάγλυφες κεφαλές ταύρου, και ένα επίμηκες ορθογώνιο μάρμαρο σε βάθος 2 μέτρων. ( Ι.Παπανδρέου).
Ε΄ Ονοματολογικό παράρτημα.
(Απλά και σύνθετα ονόματα, παράγωγα του ρήματος φανJω=φαίνω)
Α΄ Όνομα: Φάνας-Φάναντος= λαμπρός, φωτεινός, σήμερα:Λάμπρος ή Φωτεινός!…
΄Ονομα Φάνης-Φάνητος= λαμπρός, ωραίος(όνομα Ορφικού θεού).
Αριστοφάνης=ωραίος, ως προς το φαίνεσθαι, ευ-ειδής: (πβ.αντίστοιχα αγγλ.good looking=ευ-ειδής=ωραίος, ως προς τη μορφή…)
Β΄Φανοκλής=( ρίζα φαν τού φαίνομαι+κλέος. κλέος= δόξα.(ορατή δόξα).
Φανοσθένης=ορατή δύναμη
Φαναγόρας= άνθρωπος της αγοράς, γνωστός στο πλήθος…
Βιβλιογραφία
1) Παυσανίου περιήγησις-Φωκικά.
2) Ιστορία της Ρόδου-Χρ.Ι.Παπαχριστοδούλου.
3) Ρόδος και νεώτερα κείμενα -Μαν.Παπαιωάννου- T. NEWTON,1996.
Ρόδος, Οκτώβριος 2007.
Π. Α. Χαμουζάς. Εάν επρόκειτο να ψυχογραφήσουμε τον κάτοικο του χωριού αυτού, με πολύ λακωνικό τρόπο, θα του αναγνωρίζαμε οπωσδήποτε ευστροφία πνευματική, αλλά και ροπή σατιρική ακόμα και προς θέματα που απαιτούν σοβαρότητα… για το όφελος του χωριού του! Επιβραβεύεται πάντα όποιος προκαλέσει το γέλιο είτε με ένα έξυπνο τάχα αστείο ή με μια εύσχημη ειρωνεία. Δεν έχει σημασία αν το δήθεν θύμα είναι συγχωριανός ή…ξένος. Φτάνει αυτός να πουλήσει την εξυπνάδα του και να εισπράξει τον …θαυμασμό των άλλων
Λείπει το συναινετικό και συνεργατικό πνεύμα. Υποβόσκει πάντα μια αδιαφορία προς ό,τι το κοινό ενδιαφέρον και η κοινή προσπάθεια θα μπορούσε να προβάλει το χωριό του και να το βοηθήσει πολλαπλά Και αυτό ισχύει κατά συντριπτική πλειοψηφία.
Α)΄Ενας πλούσιος υδάτινος πόρος, σε μια γη διακεκριμένης ευφορίας.
Αν θελήσεις, τώρα, να δεις με τα μάτια της φαντασίας σου, πώς θα ήταν η πρώτη, αρχέτυπη, εικόνα της μητέρας φύσης, προτού δηλαδή ακόμα εγκαταστήσει εδώ την εστία του ο πρώτος εκείνος Φανενός , ο κάτοικος αυτού του χωριού, Φάνες, θα αντιληφθείς, γιατί προτίμησε αυτόν τον τόπο!
.jpg)
Δεν έχεις λοιπόν να κάνεις τίποτ’ άλλο, παρά να διώξεις με το μυαλό σου τα σημερινά κτίσματα, και θα αντικρίσεις τότε στη θέση τους, ένα πυκνοδασωμένο ύψωμα, να απολαμβάνει, κάτω προς την θάλασσα, το θέαμα μιας καταπράσινης εύφορης πεδιάδας. Θα διακρίνεις έναν κάμπο με δέντρα, με θάμνους με λυγαριές, με (α) σχινούς, με χόρτα και άλλα λογής-λογής φυτά. Θα δεις ακόμα, με τη διεισδυτική σου ματιά, λιβάδια , πηγές δροσερές, γάργαρες, να χύνουν σπάταλα τα νερά τους στην άπληστη μπροστά τους θάλασσα.
Κοίτα τώρα προς την τοποθεσία, Κρύα Νερά. Θα μείνεις κατάπληκτος ,αντικρίζοντας πίδακες να εκτοξεύουν με περισσή αυθάδεια τα νερά τους, σαν αρτεσιανά φρέατα! Μέτρα ύστερα τα νερά της Ρένης του Θανάση. Τράβα, μετά, ίσια προς την τοποθεσία του Μαή, με τις αναβλύζουσες πηγές. Προχώρησε προς τον Μυλαύλακο, προς την άλλη Ρένη, κοντά στον Ανεμόμυλο, ώς την τοποθεσία, Μάρμαρα, με τα ευρήματα Μυκηναϊκών τάφων. Κι αν έχεις ακόμα χρόνο και διάθεση, όδευσε σ’ όλο το μήκος της παραλίας του χωριού και θα αποζημιωθείς πλούσια για την πορεία σου…
Β) Τα θέλγητρα τού τοπίου!
Τώρα, ανέβα στο ύψωμα τού χωριού! Κοίταξε προς την ανατολή. θα δεις στο φόντο του ορίζοντα, το γλυκοχάραμα, το πρώτο φως, θέλω να πω, του αυγινού ήλιου, τού παλιού θεού Απόλλωνα, να ασπάζεται παρατεταμένα, με το φως της χρυσαυγής του, το ύψωμα αυτής της λοφοσειράς. Θα νιώσεις τότε, σύγκαιρα, μαζί με το καλωσόρισμά του, το σκίρτημα μιας ψαλμωδίας, μιας ορθρινής, πρωινής, συναυλίας, δοσμένης από λογής-λογής μελωδικά πουλιά!
Αν έχεις χρόνο, ρίξε μετά τη ματιά σου προς τη δύση, όταν πια το φως του ίδιου ήλιου γέρνει, αποχαιρετώντας το ύψωμα του χωριού. Θα τον δεις τότε, στο βάθος της δύσης του, να ανάβει το θεϊκό ολόχρυσό του καντήλι , πέρα και πάνω απ’ τις οροσειρές του νησιού της Τήλου.
Τα πάντα, όπου και να γύριζες το βλέμμα, ανάμεσα στα δυο ποτάμια, τον Πλατή ανατολικά και τον Κωλοβρέχτη δυτικά, που όριζαν την επικράτεια του χωριού, υπόσχονταν, μέσα στην πολύμορφη μαγεία τους, τη σιγουριά μιας άνετης ζωής. Γιατί, να πεις, και τα δάση τα πυκνά προς τον νότο με τα νερά τού Λαγγονιού, τού Γέρου, τών Φράγκικων φλετρών, τού ΄Αη Γιάννη, τής Φανερωμένης, τού Φεγγίτη, μαζί με όλη τη διατροφική αλυσίδα, συνυπέγραφαν μυστικά στην ψυχή τού επισκέπτη το υποσχετικό τής εδώ επιβίωσής του. Και μη ξεχνάς, όλα τούτα, ζωντανά και άψυχα, ζούσαν κάτω από ένα ξάστερο ουρανό και μέσα σ’ ένα ήπιο και γλυκό κλίμα. Όλη δηλαδή η διάχυτη γύρω του φύση προσκαλούσε εκείνον τον πρώτον μετανάστη, επισκέπτη Φανενό, να εμπιστευτεί τη μοίρα του, σ’ αυτόν εδώ τον τόπο, και εδώ ,να στήσει μια για πάντα, τους θεούς του και τα ιερά του!
.jpg)
Γ) Το όνομα, Φάναι- Φάνες.
Ιστορικά οι Φανενοί, και οι άλλοι Ροδίτες, έλκουν τη φυλετική τους καταγωγή από τους Δωριείς τού ΄Αργους της Πελοποννήσου.
Ποιος όμως έδωσε το όνομα, Φάναι (Φάνες); Ηχητικά η λέξη Φάναι-Φάνες θυμίζει το ρήμα φαίνω-φαίνομαι. Όμως, πώς βαφτίστηκε το χωριό μ’ αυτό το όνομα; Ποιος ήταν ο νονός του;
Ο ιστορικός Παυσανίας (2ος αι. μ.Χ.) στο έργο του: Παυσανίου περιήγησις «Φωκικά», μας αναφέρει ότι στη Φωκίδα υπήρχε μια κωμόπολη, οχυρωμένη με πύργους, με το όνομα Φάνα. «Τη πόλει τούνομα ην Φάνα», «της πόλης το όνομα ήταν Φάνα». Την ισχυρή αυτήν πόλη, Φάνα, ( Φάναν πυργηρέα κώμην), που την κατοικούσαν οι Αιτωλοί την κατέστρεψαν οι Αχαιοί με δόλο. ( 840 XVIII, 1,3).
Ήταν μια εποχή (6ος αιώνας π.Χ.), που οι άνθρωποι, όταν δοκίμαζαν μια τέτοια τύχη υποδούλωσης, έπαιρναν των ομματιών τους ζητώντας αλλού την τύχη της εγκατάστασής τους… «Οι εκπίπτοντες (οι εξοριζόμενοι) έκτιζον τας αποικίας» (Θουκυδίδης).
Σ’ αυτήν λοιπόν την πόλη, Φάνα, αναφέρει ο ιστορικός μας, κάποτε, παλαιότερα, ήρθαν, λέει, εδώ Ρόδιοι από τη Λίνδο και έστησαν, δίπλα στον ναό της Φαναίας, ντόπιας Αθηνάς, το άγαλμα του Θεού τους ,προστάτη τους Απόλλωνα! «Ρόδιοι οι εν Λίνδω παρά ταύτην την Αθηνάν το άγαλμα έστησαν του Απόλλωνος».Και προφανώς, προφανέστατα, θεωρούμε ότι αυτός είναι ο αναφερόμενος περιβόητος Φαναίος Απόλλωνας!
Τίθεται όμως εύλογα το ερώτημα. Τί ήθελαν οι Ρόδιοι στη Φάνα της Φωκίδας; Μήπως η κωμόπολη αυτή, Φάνα, ήταν για μερικούς και ο γενέθλιος πατρικός τους τόπος, η μητροπολιτική δηλαδή πατρίδα τού αντίστοιχου ονομαστικά χωριού της Ρόδου, Φάναι, που ήρθαν νοσταλγοί στα χώματα της πατρίδας τους;
Α΄Ο ίδιος πάλι, ιστορικός συγγραφέας μας, Παυσανίας, μας πληροφορεί ότι στη Φωκίδα υπήρχε και μια άλλη κωμόπολη με το όνομα ΑΒΑΙ (ΑΒΕΣ), που οι κάτοικοί της ήρθαν από το Πελοποννησιακό ΄Αργος με οικιστή κάποιον, που άκουε στο όνομα, ΄Αβας. « Οι δε έποικοι, οι εν ΄Αβαις ες γην Φωκίδα λέγουσιν αφικέσθαι εξ ΄Αργους και (λέγουσι), λαβείν το όνομα την πόλιν από του ονόματος του ΄Αβαντος του οικιστού».
Άρα πληροφορούμαστε από το παραπάνω λήμμα. 1) ότι οι Αργείοι Δωριείς κατοικούσαν και στη Φωκίδα ( κάρτα πολυπλάνητον το Δωρικόν έθνος).Ηρόδοτος,(5ος π.Χ). και 2) ότι αυτός, που ίδρυε την αποικία, έδινε και το όνομά του σ’ αυτήν. Δηλαδή ό ΄Αβας έδωσε το όνομά του στην πόλη ΄Αβαι ( Άβες).
Επικαλούμαστε, όμως, ακόμα και αυτό, που μας πληροφορεί ο ίδιος ο Θουκυδίδης: « Ρόδιοι Αργείοι το γένος». «Οι Ρόδιοι κατάγονται από το΄Αργος». Πραγματικά σε ψήφισμα που βρέθηκε στο ΄Αργος του 3ου αιώνα π.Χ. αναγράφεται ότι οι Ρόδιοι έστειλαν 100 τάλαντα, για να βοηθήσουν τους Αργείους στη διόρθωση των τειχών τους με το ηθικό επιχείρημα. «Ρόδιοι Αργείοι συγγενέες».
Σ΄ένα άλλο ψήφισμά τους οι Αργείοι απονέμουν τιμή στον «Αριστώνυμον τον Ρόδιον».Αγγείο, πάλι, φτιαγμένο στη Ρόδο φέρει επάνω του γράμματα Αργείτικου αλφάβητου. ΄Αρα τεχνίτες Αργείοι εργάζονταν στη Ρόδο. Οι Διαγορίδες της Ιαλυσού ήρθαν επίσης από το ΄Αργος. Δύο ονόματα μηνών έχουν το ίδιο όνομα στο ΄Αργος και στη Ρόδο. Ο Τληπόλεμος, που κατά τον ΄Ομηρο (800 π. Χ.) ήταν αρχηγός του Ροδιακού στόλου ενάντια στην Τροία, καταγόταν από την Αργολίδα! Η γυναίκα του , η Πολυξώ, ήταν επίσης από το ΄Αργος.( Ιστορία της Ρόδου αείμνηστου Χ.Ι.Παπαχριστοδούλου).
Χωριό Φάνες αναφέρει κι ο μεγάλος μας κωμικός ποιητής, Αριστοφάνης (445-385 π.Χ.). Στο χωριό αυτό, λέει, σπέρνουν, θερίζουν, τρυγούν, συκολογούν.
Ο λεξικογράφος Σουίδας-Σούδας-(10ος αιώνας μ. Χ.) ισχυρίζεται ότι η καταγωγή του ήταν από τη Λίνδο ή την Κάμειρο.
Το όνομα «Φαναί», που σημαίνει λάμψεις λαμπαδηδρομιών, δεν νομίζουμε ότι σχετίζεται με το όνομα του χωριού, Φάνες.
Φάνες είναι ακόμα, ένα ακρωτήριο στη Χίο και μια βραχονησίδα του Αιγαίου. Τέλος, γραμματολογικά, το όνομα, Φάνες, ανήκει στα pluralia tantum, στα oνόματα δηλαδή που συναντιούνται μόνο στον πληθυντικό αριθμό.
Συνοψίζοντας τις σκέψεις μας διατυπώνουμε με βεβαιότητα τη γνώμη μας, ότι το όνομα, Φάναι- Φάνες, χάνεται στο βάθος μιας πολύ παλιάς εποχής! Πάντως η Κάμειρος, η Λίνδος και η Ιαλυσός υπήρχαν ήδη το 1200 π.Χ.
Το χωριό Φάνες, πάλι, ως ονοματικός προσδιορισμός, πρέπει να απέκτησε γεωγραφική υπόσταση, ως οικισμός της Καμείρου, (Κτοίνα), τον 7ο ή 6ο αιώνα π.Χ. Και φαίνεται ότι δύο τινά προκύπτουν, κατά την ταπεινή μας γνώμη : 1) ή είμαστε οι Φανενοί απόγονοι των Δωριέων της πόλης Φάνα της Αιτωλίας, που διώχθηκαν από τους Αχαιούς κι άραξαν κάποτε στην παραλία των Φανών, και 2) ή ο πρώτος οικιστής (ιδρυτής) του χωριού, Φάναι-Φάνες, ονομαζόταν Φάνας.΄Αλλωστε το Φάνας ήταν όνομα συνηθισμένο. (Υπήρχε Φάνας, πολεμιστής Μεσσήνιος και κάποιος άλλος , με το ίδιο όνομα, ολυμπιονίκης.)
Συμπερασματικά, στη μια ή την άλλη περίπτωση, πεποίθησή μας είναι ότι πίσω από το όνομα Φάνα, Φάναι, Φάνες, που είναι πολύ αρχαίο όνομα, κρύβεται το όνομα Φάνας, που προφανώς είναι ο ιδρυτής του. (Όπως, δηλαδή, από το όνομα΄Υλας, γεννήθηκε το όνομα του χωριού Ύλαι,(Ύλες), από το όνομα Χηνεύς, το όνομα Χήναι (Χήνες), από το Άβας, ΄Αβαι (Άβες), όπως προαναφέραμε, έτσι και από το όνομα Φάνας γεννήθηκε και προέκυψε το όνομα του χωριού Φάναι (Φάνες!).
Δ΄ Ιστορικά παραλειπόμενα
1) Επιγραφή, που βρέθηκε πρόσφατα στην πόλη της Ρόδου και που παρουσιάστηκε από τον Δρ. Αρχαιολογίας κ. Ιωάννη Χρ. Παπαχριστοδούλου, την 24ην Οκτωβρίου 2007, ημέρα παρουσίασης τού βιβλίου «Φάνες και τοπική διάλεκτος», επιβεβαιώνει την ύπαρξη τού ονόματος Φάναι, το οποίο μάλιστα αναγράφεται δυο φορές. Απομένει ωστόσο η ακριβής χρονολογική τοποθέτησή της, που κατά τον ίδιο τον κ. Ι.Χρ.Παπαχριστοδούλου, θεωρείται η περίοδος του 2ου π.Χ. αιώνα.
2) Ο περιηγητής Newton, που περιόδευσε όλη τη Ρόδο, το 1853, γράφει: «…Φτάνοντας στις Φάνες, το επόμενο χωριό στον δρόμο της επιστροφής μου, βρήκα μια ακόμη μικρή συλλογή αντικειμένων, που είχαν ανακαλυφθεί σε τάφους! Μεταξύ αυτών ήταν και δυο κούπες, με δυο λαβές και μικρό βάθος, της καλύτερης περιόδου της αγγειοπλαστικής τέχνης. Σε μια από αυτές υπήρχε η επιγραφή «χαίρε και πίε.» Η άλλη είχε μελανές μορφές σε ερυθρό φόντο. Απέκτησα ακόμη ένα μικρό φιαλίδιο από διάστικτο γυαλί και μερικούς βώλους από μολύβι, όπως αυτούς, που χρησιμοποιούσαν οι σφενδονήτες και που ο καθένας τους έφερε επάνω τους χαραγμένο ένα όνομα.
Ερευνώντας τον τόπο της προέλευσης αυτών των αντικειμένων, συνεχίζει ο περιηγητής, οδηγήθηκα από έναν χωρικό σε μια τοποθεσία κοντά στις Φάνες, όπου είδα μια μεγάλη έκταση, αρκετών εκταρίων πρόσφατα αποψιλωμένη από το προϋπάρχον δάσος, στρωμένη με κομμάτια χρωματισμένων αγγείων και μορφών από τερρακότα. Προφανώς, αυτά υπολείμματα είχαν εκσκαφθεί κατά το όργωμα. Τα αγγεία, που αγόρασα στις Φάνες, είχαν βρεθεί, σύμφωνα με τον οδηγό μου, σ’ έναν κτιστό τάφο σ’ αυτό το σημείο. Πέτυχα να αποκτήσω τη δεύτερη αυτή συλλογή αρχαιοτήτων έναντι ενός μικρού ποσού. Και αφού τη συσκεύασα σε δυο μεγάλα κοφίνια, που φόρτωσα σ’ ένα μουλάρι, ξεκίνησα πολύ πρωί για τη Ρόδο…» (Ρόδος και νεώτερα κείμενα Μ.Δ.Παπαϊωάννου, -βιβλίο του 6-, Ρόδος 1966).
Από την παραπάνω περιγραφή συνάγεται κατηγορηματικά το συμπέρασμα, ότι το χωριό, Φάνες, υφίσταται ως γεωγραφική οντότητα, που μαρτυρείται μέσα από την ύπαρξη της προηγμένης αγγειοπλαστικής τέχνης από τη μια, και από την άλλη, από την εύρεση των μολυβένιων βώλων, που χρησιμοποιούσαν ιστορικά, ως άριστοι δεξιοτέχνες, οι σφενδονήτες πολεμιστές Ρόδιοι,ήδη τον 5ο π. Χ. αιώνα!
Έτσι στο ιστορικό βιβλίο του Ξενοφώντα, «Κύρου Ανάβασις,» (βιβλ.III, iii, 16) αναφέρεται η διαδεδομένη φήμη της ικανότητας των Ροδίων σφενδονητών, που ως μισθοφόροι Έλληνες χρησιμοποιήθηκαν για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τους Πέρσες, το 401 π.Χ. Διαβάζουμε τον Ξενοφώντα: « Πληροφορούμαι, γράφει, πως έχουμε στον στρατό μας άνδρες από τη Ρόδο και πολλοί από αυτούς, όπως λένε, ξέρουν να χτυπούνε με τις σφενδόνες και μάλιστα η πέτρα που ρίχνουν φτάνει σε διπλάσια απόσταση από ό,τι φτάνει με τις περσικές. Και ρίχνουν οι Πέρσες σε μικρότερη απόσταση από τους Ροδίους, γιατί οι Πέρσες χρησιμοποιούν στις σφενδόνες τους πέτρες σε μέγεθος γροθιάς, ενώ οι Ρόδιοι μεταχειρίζονται τους μολυβένιους βώλους!..»
Η μαρτυρία αυτή φέρνει στη μνήμη μας τα αρχαιολογικά ευρήματα, σ’ ότι αφορά τους μολυβένιους βώλους, που βρέθηκαν στο χωριό μας, Φάνες. Παρόμοια αναφορά γίνεται στο όνομα των Ροδίων σφενδονητών και από τον Αθηναίο ιστορικό μας Θουκυδίδη, στην περίοδο της Σικελικής εκστρατείας των Αθηναίων, το 415 π. Χ., «…ήσαν και σφενδονήταις Ροδίοις επτακοσίοις».(VI. 43).Και υπήρχαν κατά τη Σικελική εκστρατεία και εφτακόσιοι Ροδίτες σφενδονήτες!
Μνεία των Ροδίων σφενδονητών κάνει και ο Μέγας Αλέξανδρος προς τους Μακεδόνες.( Αρριανός βιβλ.Β΄) 333π.Χ., -μάχη της Ισσού- Στην αναφορά του προς αυτούς τους Μακεδόνες προκειμένου, να τονώσει το ηθικό τους, μεταξύ των άλλων, λέει: «Μακεδόνες, πριν 68 χρόνια, πέρασαν από δω οι Μύριοι του Ξενοφώντα, που σ’ αυτούς δεν υπήρχε κανένα άλλο οργανωμένο σώμα, εκτός από λίγους σφενδονήτες Ροδίους «…ότι μη ολίγων Ροδίων σφενδονητών!».
Όλα τα παραπάνω ιστορικά δεδομένα γίνονται αδιάψευστοι μάρτυρες, που δικαιολογούν αναντίρρητα, την ταυτόσημη ύπαρξη του χωριού, Φάνες, ήδη τον 5ον π.Χ. αιώνα! Όπως διηγείται η αδιάψευστη μαρτυρία της εύρεσης στο χωριό Φάνες των βώλων που χρησιμοποιούσαν οι σφενδονήτες πολεμιστές.
Άρα το χωριό, ως οικισμός (Κτοίνα) της Καμείρου, κάμνει ορατή την ύπαρξή του, γύρω στον 7ο ή 6ο π. Χ. αιώνα, γεγονός που επιμαρτυρήθηκε και από την επιγραφή που ήρθε πρόσφατα στο φως!
3) Τέλος, πληροφοριακά αναφέρουμε ότι, περιέργως, οι σημερινές ιδιοκτησίες στην περιοχή της Αρχαίας Καμείρου, ανήκουν οι περισσότερες, ακόμα και σήμερα, στους κατοίκους του χωριού, Φάνες!...
Σημείωση: Στην περιοχή του χωριού, Μάρμαρα, βρέθηκε ένα πολύ μικρό αγγείο με το έμβλημα της Καμείρου, το φύλλο της συκιάς, και με την αναγραφή του ονόματος Δαναός. Αλλού πάλι βρέθηκε καλά διατηρημένος βωμός με ανάγλυφες κεφαλές ταύρου, και ένα επίμηκες ορθογώνιο μάρμαρο σε βάθος 2 μέτρων. ( Ι.Παπανδρέου).
Ε΄ Ονοματολογικό παράρτημα.
(Απλά και σύνθετα ονόματα, παράγωγα του ρήματος φανJω=φαίνω)
Α΄ Όνομα: Φάνας-Φάναντος= λαμπρός, φωτεινός, σήμερα:Λάμπρος ή Φωτεινός!…
΄Ονομα Φάνης-Φάνητος= λαμπρός, ωραίος(όνομα Ορφικού θεού).
Αριστοφάνης=ωραίος, ως προς το φαίνεσθαι, ευ-ειδής: (πβ.αντίστοιχα αγγλ.good looking=ευ-ειδής=ωραίος, ως προς τη μορφή…)
Β΄Φανοκλής=( ρίζα φαν τού φαίνομαι+κλέος. κλέος= δόξα.(ορατή δόξα).
Φανοσθένης=ορατή δύναμη
Φαναγόρας= άνθρωπος της αγοράς, γνωστός στο πλήθος…
Βιβλιογραφία
1) Παυσανίου περιήγησις-Φωκικά.
2) Ιστορία της Ρόδου-Χρ.Ι.Παπαχριστοδούλου.
3) Ρόδος και νεώτερα κείμενα -Μαν.Παπαιωάννου- T. NEWTON,1996.
Ρόδος, Οκτώβριος 2007.
Π. Α. Χαμουζάς. Εάν επρόκειτο να ψυχογραφήσουμε τον κάτοικο του χωριού αυτού, με πολύ λακωνικό τρόπο, θα του αναγνωρίζαμε οπωσδήποτε ευστροφία πνευματική, αλλά και ροπή σατιρική ακόμα και προς θέματα που απαιτούν σοβαρότητα… για το όφελος του χωριού του! Επιβραβεύεται πάντα όποιος προκαλέσει το γέλιο είτε με ένα έξυπνο τάχα αστείο ή με μια εύσχημη ειρωνεία. Δεν έχει σημασία αν το δήθεν θύμα είναι συγχωριανός ή…ξένος. Φτάνει αυτός να πουλήσει την εξυπνάδα του και να εισπράξει τον …θαυμασμό των άλλων
Λείπει το συναινετικό και συνεργατικό πνεύμα. Υποβόσκει πάντα μια αδιαφορία προς ό,τι το κοινό ενδιαφέρον και η κοινή προσπάθεια θα μπορούσε να προβάλει το χωριό του και να το βοηθήσει πολλαπλά Και αυτό ισχύει κατά συντριπτική πλειοψηφία.
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου