ΔΗΜΟΣ ΑΤΑΒΥΡΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ
Η τοπική ιστορία συμβάλει στην ανάπτυξη της κρητικής ιστορικής σκέψης και την ενισχύσει της ιστορικής συνείδησης ..Ο ρόλος του πολιτιστικού συλλόγου είναι αρκετά διευρυμένος, στην διατήρηση της παράδοσης ,η επισήμανση ότι η τοπική ιστορία είναι τμήμα της γενικής ιστορίας του τόπου
Πολιτιστικός Σύλλογος Έμπωνας.
Πολιτιστικός Σύλλογος Αγ.Ισιδώρου.
Πολιτιστικός Σύλλογος Σιανών. Οι πολιτιστικοί σύλλογοι διοργανώνουν εκδηλώσεις (χορευτικές ,θεατρικές, γιορτή κρασιού, συμμετοχή στα Ανθεστήρια, Ανάβαση Αταβυρου, συναυλίες)
ΕΘΙΜΑ
Έθιμα ΧριστουγέννωνΤο σφάξιμο του χοίρου τα Χριστούγεννα που γίνεται από παρέες (6-8 άτομα ). Όλοι μαζί σφάζουν και γδέρνουν τα ζώα και ότι δεν καταναλώνεται γίνεται παστό ή λουκάνικα.
Έθιμα του ΠάσχαΤη Μεγάλη Εβδομάδα οι νοικοκυρές φτιάχνουν κουλούρια .Τη Μεγάλη Τρίτη φέρνουν την εικόνα της Παναγίας σε κάποιο από τα σπίτια του χωριού. Την Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ ανάβει ο καλαφουνός. Είναι μεγάλη φωτιά και συμβολίζει το κάψιμο του Ιούδα. Σύμφωνα με το έθιμο ο καλαφουνός πρέπει να παραμείνει αναμμένος έως την Κυριακή του Πάσχα. Την ημέρα αυτή βάφουν τα αυγά τους οι νοικοκυρές. Τη Μεγάλη Παρασκευή τα παιδιά μαζεύονται όλα μαζί περνάνε από διάφορα μοναστήρια και προσκυνούν .Το Μεγάλο Σάββατο παλικάρια κουβαλούν ξύλα από το δάσος και ανάβουν φωτιά έξω από την εκκλησία. Στη φωτιά μικροί και μεγάλοι πετάνε το Μάρτη ( βραχιόλι που φτιάχνουν μόλις μπει ο Μάρτης για να προστατεύονται από τον ήλιο ).
Ρίχνοντας τον στη φωτιά -κουτσούροι- κάνουμε μια ευχή . Μετά την Ανάσταση μαζεύονται στα σπίτια για να φάνε βραστό κεφάλι κατσικιού και μαγειρίτσα. 
Την Κυριακή του Πάσχα τρώνε το παραδοσιακό φαγητό του Πάσχα το λαμπριάτη.
Στο Δημοτικό Διαμέρισμα του Αγίου Ισιδώρου γίνεται κάθε χρόνο τις ημέρες του Πάσχα το μοναδικό έθιμο σε όλη την Ελλάδα με την ονομασία «ΒΟΥΡΝΕΣ».
Το έθιμο αυτό αρχινά από το Μεγάλο Σάββατο και τελειώνει την Λαμπρή Δευτέρα . Συμμετέχουν σ’ αυτό όλοι οι λεύτεροι του Αγίου Ισιδώρου οι οποίοι πρέπει τις μέρες αυτές να τηρήσουν ορισμένους κανόνες του εθίμου.
Το Μεγάλο Σάββατο οι Λεύτεροι φέρνουν Κουτσούρους (μεγάλους κορμούς δέντρων) με τους οποίους θα ανάψουν τον Καλαφουνό (μεγάλη φωτιά) πριν την Ανάσταση και φτιάχνουν και κρεμούν ένα ομοίωμα του Ιούδα στην πλατεία του χωριού. Επίσης την ίδια ημέρα εκλέγουν το Προεδρείο τους το οποίο θα είναι υπεύθυνο για το έθιμο και θα δικάσει όλους τους Λεύτερους την Λαμπρή Δευτέρα.
Την Κυριακή του Πάσχα μετά την Δεύτερη Ανάσταση κάποιος που συμμετέχει τελευταία φορά στο έθιμο , επειδή πρόκειται να παντρευτεί , βάζει φωτιά στον Ιούδα.
Την Λαμπρή Δευτέρα γίνεται το Δικαστήριο, που είναι και η αποκορύφωση του εθίμου. Το Προεδρείο δικάζει έναν – έναν τους συμμετέχοντες και όσοι δεν τήρησαν τους κανόνες του εθίμου τους επιβάλλονται χρηματικές ποινές. Όσοι αρνούνται να πληρώσουν τους επιβάλλεται η εσχάτη των ποινών , που είναι η ΒΟΥΡΝΑ δηλ. τους ρίχνουν σε μία γούρνα με νερό.
Τα χρήματα που θα μαζευτούν από το έθιμο δίδονται για κοινωφελείς σκοπούς.
ΑΡΙΑΤΗΣ Στις εορτές του Πάσχα τα κουλούρια δεν τα έβαζαν στα καλάθια αλλά σε κλαδιά πεύκου αφού πρώτα τους είχαν αφαιρέσει τις πευκοβελόνες. Τα κρεμούσαν στην μέση του σπιτιού.
Τα κτήματα της εκκλησίας: Η συγκομιδή των καρπών (ελιές) και το θέρισμα του σιταριού στα κτήματα της εκκλησίας γίνονταν συλλογικά από όλους τους χωρικούς. Όταν ολοκλήρωναν τις εργασίες ακολουθούσε γλέντι και φαγητό.

ΠΡΩΤΗ ΤΟΥ ΜΑΡΤΗΤην ημέρα αύτη όλοι μικροί μεγάλοι εξορμούν στην εξοχή και μαζεύουν αγριολούλουδα και φτιάχνουν στεφάνια .Έχουμε το καλωσόρισμα του γιου της Άνοιξης με τραγούδια και κάλαντα.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΓΑΜΟΣ
Ο Γάμος κρατούσε μέρες .Οι προετοιμασίες ξεκινούσαν την Τετάρτη με το στόλισμα του σπιτιού. Την Πέμπτη το πρωί έφτιαχναν το μελεκούνι ,ένα είδος παστελιού που μοιράζεται την Παρασκευή πόρτα - πόρτα στα σπίτια του χωριού ή στην εκκλησία . Αυτό σήμαινε το κάλεσμα για τον γάμο. Οι συγγενείς έριχναν χούφτες αλευριού και λεφτά στη σκάφη .Την επομένη μεγάλες σε ηλικία γυναίκες που έπρεπε να έχουν στη ζωή και τους δύο γονείς τους έφτιαχναν πίττες για τις γυναίκες που βοηθούσαν στις ετοιμασίες και ζύμωναν τα ψωμιά για το γάμο που γίνονταν οπωσδήποτε Κυριακή .Το Σάββατο λοιπόν ετοίμαζαν τα σφαχτά και το βράδυ πήγαιναν συγγενείς με δώρα και έτρωγαν παστά και κεφαλάκια. Την ίδια μέρα το ζευγάρι έκανε μετάνοιες στους συγγενείς και τέλος την Κυριακή γινόταν ο γάμος με γλέντι που κρατούσε μέρες Έτρωγαν κατσίκι κοκκινιστό ,μακαρόνια πλαστά πατάτες τραχανά λουκάνικα. πευγούρι.
Όλα αυτά τα έθιμα έχουν καθιερωθεί για την εξυπηρέτηση των αναγκών και για να βρουν οι άνθρωποι τρόπους επικοινωνίας μεταξύ τους .Τα έθιμα από περιοχή σε περιοχή έχουν κάποιες παραλλαγές.
ΤΟΠΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑΤα παραδοσιακά χαρακτηρίσθηκα των χωριών προέρχονται από την Κρήτη. Οι γυναίκες και οι άντρες στα παλιά τα χρόνια φορούσαν την παραδοσιακή φορεσιά .Η γυναικεία φορεσιά αποτελείται από μια άσπρη πουκαμίσα και από έξω ένα φουστάνι στολισμένο με κορδέλες και μικρές χάντρες. Το φουστάνι το συγκρατούσε η ζώνη που είχε ένα χαρακτηριστικό τρόπο δεσίματος .Στο κεφάλι φορούσαν ένα μαντήλι που κι αυτό είχε χαρακτηριστικό τρόπο δεσίματος. Στα πόδια φορούσαν τις χαρακτηρίσθηκες μπότες .Η αντρική στολή αποτελείται από μια μαύρη βράκα ,ένα άσπρο πουκάμισο, ένα γελέκι και δυο μαντίλια ένα για τον λαιμό και ένα για την μέση Στο κεφάλι έβαζαν ένα σκουφί στολισμένο με φλουριά . Στα πόδια φορούσαν κάλτσες, καλτσοδέτες, και μαύρες μπότες.

ΤΟΠΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ Τοπική Σούστα, Απτάλικο, Ροδίτικο πηδηκτό, Συρτός.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΦΑΓΗΤΑΛΑΜΠΡΙΩΤΗΣ: Κατά την περίοδο του Πάσχα και ειδικά το Μεγάλο Σάββατο οι γυναίκες ετοιμάζουν τον Λαμπριώτη ( κατσίκι γεμιστό με ρύζι και διάφορα τοπικά καρυκεύματα και αρωματικά φυτά όπως ρίγανη , δυόσμος, άνηθος, δενδρολίβανο κ.α.) . Το φαγητό ψήνεται σε παραδοσιακό φούρνο ερμητικά κλειστό με λάσπη όλη τη νύχτα από το Μεγάλο Σάββατο έως την Κυριακή του Πάσχα .
Παραλλαγή του Λαμπριώτη είναι ο Πασχάτης που φτιάχνουν στον Άγιο Ισίδωρο και στα Σιάνα .
ΠΙΡΓΙΟΥΡΙ ή ΠΕΥΚΟΥΡΙ: Παραδοσιακό φαγητό με πρώτη ύλη το σιτάρι επεξεργασμένο με αξιόλογο παραδοσιακό τρόπο, με πολλές ώρες ψησίματος και πολλές ημέρες στον ήλιο να στεγνώσει και παραδοσιακά να αλεστεί . Προσφέρεται στους γάμους και είναι από τα πιο περιζήτητα πιάτα.
ΤΟΠΙΚΑ ΜΑΚΑΡΟΝΙΑ : Παραδοσιακή συνταγή χειροποίητων μακαρονιών από τις γυναίκες με αλεύρι , αυγό και νερό. Όλη η προετοιμασία περιλαμβάνει ζύμωμα και πλάσιμο της ύλης σε μακαρόνια λεπτά και μακριά δίνοντας σχήμα ανάλογα με την παραδοσιακή μαγειρική διάθεση της κάθε νοικοκυράς . Τα μακαρόνια αφού τελειοποιηθούν ψήνονται σε νερό ή σε ζωμό κρέατος εμπλουτισμένο με τοπικά αρωματικά φυτά .
Παραλλαγή του φαγητού αυτού είναι η κουλουρία ( Άγιος Ισίδωρος ).
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΛΟΥΚΑΝΙΚΑ : Τα λουκάνικα κατασκευάζονται από ντόπιο χοιρινό κρέας το οποίο μαζί με διάφορα μπαχαρικά ( αλάτι, πιπέρι, ρίγανη, θρούμπι, κ.α.) θα αποτελέσει το μίγμα με το οποίο οι γυναίκες θα γεμίσουν τα έντερα του γουρουνιού. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος καθαρισμού και γεμίσματος του εντέρου καθώς και το ψήσιμο στα κάρβουνα που συνοδεύεται από ντόπιο παραδοσιακό κρασί.
ΠΙΤΑΡΟΥΔΙΑ: Για την κατασκευή του μίγματος οι γυναίκες χρησιμοποιούν αυγά, αλεύρι, ντομάτα, τυρί, αρωματικά χόρτα και μπαχαρικά . Αξιόλογος είναι ο τρόπος ψησίματός τους ( τηγανίζονται μέσα σε καυτό παρθένο ελαιόλαδο ρίχνοντάς τα κουταλιά - κουταλιά ).
ΚΑΤΗΜΕΡΙΑ: Είναι πίτες που γίνονται από σιταρένιο αλεύρι οι οποίες αλείφονται με «χοιρόμυλα» (λίπος χοίρου)

ΓΛΥΚΑΤΡΑΚΟΥΝΙΑ: Είναι γλυκό το οποίο γίνεται στη γιορτή του Αγίου Νικολάου . Η ζύμη γίνεται από σιταρένιο αλεύρι και γεμίζεται με καβουρδισμένα αμύγδαλα , καρύδια και σουσάμι. Στη συνέχεια περιχύνονται με ζεστό μέλι.
ΜΕΛΕΚΟΥΝΙ : Γλυκό για τους γάμους . Υλικά για την κατασκευή είναι σουσάμι, μέλι , ζάχαρη. Οι γυναίκες ετοιμάζουν το μελεκούνι πριν από το γάμο σε μεγάλες ποσότητες μέσα σε μεγάλα καζάνια τα οποία βράζουν σε φωτιές που ανάβουν στις αυλές των σπιτιών. Το κόβουν σε διάφορα ασύμμετρα σχήματα και το μοιράζουν πόρτα - πόρτα στα σπίτια του χωριού ή στην εκκλησία .

Ο Δήμος Αταβύρου έχει την πλουσιότερη χλωρίδα σε αρωματικά φυτά που οι γυναίκες της περιοχής χρησιμοποιούν στη μαγειρική τους. Καθώς τα έχουν συλλέξει και αποξηράνει μόνες τους. Δεν υπάρχει στο Δήμο κεντρικός παραδοσιακός φούρνος . Υπάρχουν όμως παραδοσιακοί ξυλόφουρνοι σε πολλά σπίτια της περιοχής χωρίς κίνητρο για τη διατήρησή τους .