ΦΑΝΕΣ ΡΟΔΟΥ

Το χωριό Φάνες είναι γνωστό από δυο διατάγματα του 1474 και 1479.

Από την παραλία του χωριού στα 1480 ο Νεσίχ Πασάς έβγαλε ένα μεγάλο αριθμό στρατού και ιππικού πριν πολιορκήσει την πόλη της Ρόδου.
Οι άνδρες κάτοικοι αντιστάθηκαν στον εισβολέα ενώ τα γυναικόπαιδα εγκατέλειψαν το χωριό και μετέβησαν στην Λίνδο για την ασφάλεια τους και κλείσθηκαν στο Κάστρο της.
Τα καλύτερα και ευφορωτερα των κτημάτων του χωριού τα άρπαξαν οι Τούρκοι και τα εγκατέλειψαν αφού πρώτα μετεφέρθησαν στην πόλη της Ρόδου, τότε παρέδωσαν τα κτήματα στους παλαιοτέρους ιδιοκτήτες αφού πρώτα τους υποχρέωσαν να πληρώσουν ένα είδος φόρου το οποίο λεγόταν «κχιρά».
Στην τοποθεσία «Αμαλά» λέγεται ότι υπήρχε μόνιμο παρατηρητήριο από όπου οι παρατηρητές ήλεγχαν νύχτα και μέρα την θαλάσσια περιοχή για την ασφάλεια των κατοίκων από τις συχνές επιδρομές πειρατών οι οποίοι επέβαιναν σε πειρατικά πλοία.

Λεγεται οτι η Ωραια Ελενη, πεθανε στις Φάνες. «…Η Ελένη, αποθανόντος πρώτου του Μενελάου, Νικόστρατου και Μεγαπένθην κατέφυγεν εις την Ρόδον, όπου εζήτησεν άσυλον πλησίον της φίλης των νεανικών της χρόνων Πολυξούς, γυναίκας Αργείας, χήρας του Τληπολέμου, όπου ήλπισεν ότι θα εύρισκεν υποστήριξιν. Η Πολυξώ όμως την ηχθρεύετω ως υπαίτιον του Τρωικού πολέμου, κατά τον οποίον έχασε τον σύζυγον της. Την εδέχθει μεν λοιπόν φιλοφρόνως, έστειλεν όμως τάς θεραπαινίδας της, ενώ αύτη ελούετο, μετημφιεσμέναι εις Ερινύς, αι οποίαι την ήρπασαν και την απηγχόνισαν από τινός δένδρου».

Κατά παραλλαγήν του θρύλου τούτου η Ελένη, θύμα παρακρούσεως από το αντίκρισμα των δήθεν Ερινύων ηυτοκτόνησεν απαγχονισθείσα από τινός δρυός, παρά την βάσιν του κορμού της οποίας εφύτρωσε δια πρώτην φοράν το φυτόν ελένιον, το οποίον τρωγόμενον επέφερε τάσιν προς έριδας. Οπωσδήποτε οι Ρόδιοι προς εξιλέωσιν των δια το έγκλημα, ίδρυσαν ιερόν της Ελένης Δενδρίτιδος, εις ανάμνησιν δε της απαγχονισθείσης ετελείτο εορτή κατά την οποίαν ανηρτων από των κλώνων δένδρω μικρας πλαγκώνας (μικρό ομοίωμα ανθρώπου, κούκλα). Άλλως τε γενικώς η λατρεία, και μάλιστα η θεοποίησις της Ελένης ητο πολύ διαδεδομένη.

Οι παλαιότεροι πάντως αφηγούνται ότι σε θάμνο ο οποίος ευρίσκετε κοντά στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη, οι γυναίκες κρεμούσαν ρούχα που σκοπό είχε να γίνει καλά το άρρωστο παιδί τους.
Στον θρύλο που αναφέρουμε παραπάνω, αναφέρεται και ο Παυσανίας.
Για το ίδιο θέμα, ο Greves, ο Λεκατσάς και πολλοί άλλοι ερμηνεύοντας τη λατρεία αυτή της Ελένης Δενδρίτιδος τη συσχετίζουν με την ιστορία της Ηριγόνης, της Άρτεμης Απαγχομένης στην Αρκαδία, που δεν είναι άλλο από το πνεύμα του χειμώνα και την πείνα που κρεμιέται στα δένδρα την περίοδο της άνοιξης για να φέρει τη ζωή στους καρπούς.
Άλλες λακωνικές μαρτυρίες σχετίζουν την Ελένη με την δενδρολατρία και αναφέρουν ότι το ίδιο γινόταν και στη Ρόδο, όπου η θεά είχε την προσωνυμία δενδρίτις.