Φολέγανδρος
Στη Φολέγανδρο έφθασαν κατά καιρούς Λέλεγες, Κάρες, Φοίνικες, Δωριείς και Ιωνες. Διάφορες επιγραφές που βρέθηκαν ενισχύουν την υπόθεση ότι οι κάτοικοί του ήταν μάλλον Δωρικής καταγωγής. Τον 5ο αιώνα π.Χ συμμετείχε στη συμμαχία που ίδρυσαν οι Αθηναίοι μετά το τέλος των Περσικών πολέμων. Σε μια επιγραφή σημειώνεται ότι η Φολέγανδρος ως υποτελές νησί πλήρωνε το 425 π.Χ φόρο στους Αθηναίους. Οπως μαρτυρούν οι πηγές, εδώ λατρεύονταν η Αρτεμις η Σελασφόρος και ο Απόλλωνας ο Προστατήριος.
Μετά τη νίκη του Φιλίππου επί των Αθηναίων στη Χαιρώνεια το 338 π.Χ, η Φολέγανδρος μαζί με τα υπόλοιπα κυκλαδίτικα νησιά πέρασε στην εξουσία των Μακεδόνων και αργότερα των Πτολεμαίων, των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Κατά τη ρωμαϊκή εποχή έγινε τόπος εξορίας. Μετά την Δ’ Σταυροφορία το 1204 και τη διανομή της βυζαντινής αυτοκρατορίας από τους Φράγκους, βρέθηκε στην κυριαρχία των Βενετών, συναριθμούμενη στο δουκάτο της Νάξου με επικεφαλής τον Μάρκο Σανούδο, ανιψιό του δόγη της Βενετίας Ερρίκου Δάνδολου. Το 1269 ο Φράγκος ιππότης Λικάριος ανέλαβε την αρχηγία του βυζαντινού στόλου και ανακατέλαβε μερικά νησιά των Κυκλάδων, μεταξύ των οποίων και τη Φολέγανδρο.
Το 1307, ύστερα από τη συνθήκη ειρήνης των Βυζαντινών με τους Ενετούς, το νησί περιήλθε στην εξουσία του Ισπανού ιππότη Γιαννούλη Ντακορώνια. Το 1464 η Φολέγανδρος αποδόθηκε στον οίκο των Γκοτσαντίνι (Gozzadini) και παρέμεινε μέχρι το 1617, όταν πια κατελήφθη οριστικά από τους Οθωμανούς. Σημειώνεται ότι είχε περάσει στα χέρια τους από το 1566 μαζί με τις υπόλοιπες Κυκλάδες, και οι κάτοικοι πλήρωναν φόρο υποτέλειας. Σύμφωνα, μάλιστα, με τις πηγές, το 1664 το νησί εκκλησιαστικά υπαγόταν στην Αρχιεπισκοπή της Σίφνου. Στους ναυτικούς χάρτες της εποχής φέρει το όνομα Πολυκάνδρο.
Το 1715, ο Τζανούμ Χότζας, αρχιναύαρχος του οθωμανικού στόλου, εφαρμόζοντας αντίποινα για τους πειρατές που έβρισκαν καταφύγιο στο νησί, το λεηλάτησε και πήρε 925 Φολεγανδρίτες ως αιχμαλώτους. Τότε φαίνεται πως εποικίστηκε από Σιφνίους, Κρητικούς και ανθρώπους που ήρθαν από άλλα μέρη, με αποτέλεσμα να ανακάμψει.
Κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου βρέθηκε στην κατοχή των Ρώσων (1770-1774) και κατόπιν επανήλθε με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή στην κυριαρχία των Τούρκων. Μετά την Επανάσταση του 1821, η Φολέγανδρος συμπεριλήφθηκε το 1830 μαζί με τις υπόλοιπες Κυκλάδες στα όρια του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου και στη διάρκεια της Δικτατορίας στην Ελλάδα (1967-1974) στη Φολέγανδρο εγκαταστάθηκαν πολιτικοί εξόριστοι.
ΤΟ ΝΗΣΙ με λίγα λόγια
Η Φολέγανδρος είναι ένα ηλιόλουστο καλωσόρισμα. Ανάμεσα στο καλωσόρισμα του ερχομού και στην «καλή αντάμωση» του αποχαιρετισμού σμίγουν οι άνθρωποι που χρόνια τώρα έρχονται και ξανάρχονται και έχουν αποκτήσει δεσμούς με τον τόπο και τους κατοίκους του.
Η Φολέγανδρος είναι το νησί του μέτρου. Η ήπια τουριστική ανάπτυξη των δύο τελευταίων δεκαετιών επέτρεψε στο νησί να διατηρήσει στο ακέραιο το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία του. Παράλληλα όμως αναπτύχθηκαν σύγχρονες υποδομές και οργανωμένες τουριστικές υπηρεσίες.
Οι Φολεγανδρίτες συνεχίζουν να φροντίζουν τον τόπο τους και να απολαμβάνουν τη ζωή με τον δικό τους τρόπο που μοιράζονται με τους ολοένα και περισσότερους φίλους του νησιού.
Μετά την άφιξη στο λιμάνι του Καραβοστάση η Φολέγανδρος θα αρχίσει να ξεδιπλώνει τις ομορφιές της σιγά-σιγά. Δεν έχετε παρά να περιπλανηθείτε στα πλακόστρωτα της Χώρας και στα στενά του Κάστρου, να ανεβείτε στο βράχο της Παναγίας με την πανοραμική θέα στο Αιγαίο, να κολυμπήσετε στις ερημικές ή στις πολυσύχναστες παραλίες της, να εξερευνήσετε τη φύση μέσα από τα μονοπάτια που διατρέχουν κάθε γωνιά του νησιού. Αξίζει να γευτείτε το σπιτικό, παραδοσιακό φαγητό στη Χώρα, στον Καραβοστάση, στην Αγκάλη ή στην Άνω Μεριά, και να διασκεδάσετε τις νύχτες με ρακόμελα στις πλατείες της Χώρας.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ της Φολεγάνδρου
Σύμφωνα με την μυθολογία το νησί πήρε το όνομα της από τον γιο του Μίνωα Φολέγανδρο. Μία άλλη εκδοχή θέλει το όνομα του νησιού να προέρχεται από την φοινικική λέξη “phelekgundari” που σημαίνει «πετρώδης γη», παραπέμποντας στην μορφολογία του νησιού. Κατά την παράδοση από το νησί πέρασαν κατά περιόδους Λέλεγες, Κρήτες, Κάρες και Φοίνικες.
Το νησί πρωτοκατοικήθηκε γύρω στα μέσα της 3ης π.Χ. χιλιετίας, ενώ τα ευρήματα καθώς και η προέλευση του ονόματος του νησιού μαρτυρούν τις μινωικές επιδράσεις στο νησί κατά την 2η π.Χ. χιλιετία. Οι πρώτοι κάτοικοι που εγκαταστάθηκαν στο νησί από την ηπειρωτική Ελλάδα ήταν Δωριείς. Κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα Η Φολέγανδρος συμμετείχε στην Αθηναϊκή Συμμαχία.
Η αρχαία ακρόπολη του νησιού βρισκόταν στη θέση Παλαιόκαστρο, πάνω από το ναό της Παναγίας, όπου υπάρχουν ακόμα σκόρπια θραύσματα αγγείων και χαλάσματα κτισμάτων. Λίγο πιο κάτω, στο νεκροταφείο της Χώρας, σώζεται και ένα τμήμα τείχους από τον 4ο π.Χ. αιώνα. Στην ίδια περίοδο χρονολογούνται τα χαραγμένα ονόματα εφήβων στα τοιχώματα της Χρυσοσπηλιάς που βρίσκεται στην βόρεια πλευρά του νησιού.
Στη συνέχεια το νησί περνάει διαδοχικά στην κυριαρχία των Μακεδόνων (3ο π.Χ. αιώνα), των Πτολεμαίων (1ο π.Χ. αιώνα) και τέλος των Ρωμαίων. Κατά τους βυζαντινούς χρόνους δεν υπάρχουν αναφορές ή ευρήματα για την ιστορία του νησιού. Με την έναρξη της Φραγκοκρατίας (12ος αιώνας) το νησί μαζί με τις υπόλοιπες Κυκλάδες περνάει στα χέρια των Ενετών (13ος – 16ος αιώνας) και υπάγεται στο δουκάτο της Νάξου με ιδρυτή τον Ενετό άρχοντα Μάρκο Σανούδο. Αυτή την περίοδο χτίζεται και το περίφημο Κάστρο για να αποκρούει τις πειρατικές επιδρομές εκείνης της περιόδου.
Το 1617 και μέχρι την απελευθέρωση το 1928, το νησί περνάει στην κατοχή των Τούρκων. Με την ενσωμάτωση του νησιού στο Ελληνικό κράτος πολλοί Φολεγανδρίτες αποδημούν προς Αίγυπτο, Κωνσταντινούπολη και Αθήνα, αρκετοί διακρίνονται στις τέχνες και τα γράμματα, αποκτούν περιουσία και στέλνουν χρήματα και αγαθά στις οικογένειές τους στο νησί. Αυτή την περίοδο αρχίζει και η κατοίκηση έξω το Κάστρο και αρχίζει να διαμορφώνεται ο σύγχρονος οικισμός της Χώρας.
Κατά την διάρκεια των δικτατοριών που γνώρισε η Ελλάδα, η Φολέγανδρος γίνεται τόπος εξορίας. Τις τελευταίες δεκαετίες το νησί γνωρίζει την ανάπτυξη κυρίως μέσω του τουρισμού, διατηρώντας παράλληλα την παραδοσιακή φυσιογνωμία του νησιού.
Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ του νησιού
Η Φολέγανδρος ανήκει στις νοτιοδυτικές Κυκλάδες. Έχει μέγιστο ύψος 415 μέτρα, έκταση 32 τετραγωνικά χιλιόμετρα και αριθμεί γύρω στους 650 κατοίκους. Η ακτογραμμή της είναι 42 χλμ. Βρίσκεται μεταξύ Μήλου (15 ν.μ.) και Σαντορίνης (22 ν.μ.) και απέχει από τον Πειραιά 104 ναυτικά μίλια.
Το νησί είναι βραχώδες και άγονο με ψηλότερο σημείο στα 415 μ. την κορυφή του Αγίου Ελευθερίου.
Ο χειμώνας είναι γενικά ήπιος με λίγες βροχές, ενώ κατά τους καλοκαιρινούς μήνες (Ιούλιο – Αύγουστο) τα μελτέμια (βοριάδες) είναι αυτά που κυριαρχούν συνήθως στο νησί, διατηρώντας παράλληλα σε δροσερά επίπεδα την θερμοκρασία.
Αξιοθέατα στη Φολέγανδρο
Η Παναγία της Φολεγάνδρου
H Παναγία είναι η μεγαλύτερη εκκλησία της Φολέγανδρου, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Βρίσκεται σκαρφαλωμένη στο βράχο πάνω από τη Χώρα και είναι χτισμένη κατά πάσα πιθανότητα στη θέση αρχαίου ναού, οικοδομικό υλικό του οποίου χρησιμοποιήθηκε για την ανέγερσή της.
Στον αυλόγυρο και στο εσωτερικό του ναού θα δείτε αρχαίες επιγραφές, γλυπτά και βάσεις αγαλμάτων. Ο ναός υπήρξε καθολικό γυναικείας μονής. Υπάρχει μαρμάρινη επιγραφή του 1687 που αναφέρεται στην ανακαίνιση του ναού.
Η εκκλησία πήρε τη σημερινή μορφή της κατά την ανακατασκευή που ξεκίνησε το 1816 και τελείωσε το 1821.
Η εικόνα της Παναγίας που φυλάσσεται στην εκκλησία, συνδέεται με πειρατικές ιστορίες και θρύλους της Φολεγάνδρου. Σύμφωνα με το παλιό φολεγανδρίτικο έθιμο, το Πάσχα γίνεται περιφορά της εικόνας σε όλα τα σπίτια του νησιού.
Για να φτάσετε στην Παναγία, ακολουθήστε το μονοπάτι που ξεκινάει από την πλατεία της Πούντας (15′).
Το Κάστρο (στην Χώρα της Φολεγάνδρου)
Το Κάστρο είναι το πιο παλιό κομμάτι της Χώρας. Πρόκειται για έναν μεσαιωνικό οικισμό που χτίστηκε για να προστατεύει τους ανθρώπους του νησιού από τις πειρατικές επιδρομές. Από τότε μέχρι σήμερα κατοικείται χωρίς διακοπή.
Η βορεινή του πλευρά είναι χτισμένη στο χείλος του γκρεμού. Τα σπίτια, αρκετά από τα οποία μετρούν πάνω από δέκα αιώνες ζωής, είναι κατοικημένα και σε καλή κατάσταση.
Στην πλευρά του Κάστρου που βλέπει προς την Χώρα βρίσκονται οι δύο είσοδοι του, η Λότζια και το Παραπόρτι. Παρά τις μετατροπές που ακολούθησαν τα σπίτια μετά την εξαλειψη του κινδύνου των επιδρομών, η αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του Κάστρου παραμένει αναλλοίωτη έως σήμερα.
Κυριαρχούν δύο κύριοι παράλληλοι δρόμοι, η Κάτω Ρούα και η Μέσα Ρούα με την Κάτω Ρούα να είναι από τα πιο χαρακτηριστικά και πολυφωτογραφημένα σημεία του νησιού. Οι δύο δρόμοι καταλήγουν στην μοναδική πλατεία του Κάστρου λίγο πριν φτάσει κανείς στο δυτικό του άκρο, την αυλή της εκκλησίας της Παντάνασσας.
Η Χρυσοσπηλιά
Η Χρυσοσπηλιά είναι ένα ξεχωριστό φυσικό μνημείο.
Πρόκειται για ένα δυσπρόσιτο σπήλαιο στη βορειοανατολική πλευρά του νησιού, 30 περίπου μέτρα πάνω από τη θάλασσα, με μεγάλο σπηλαιολογικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Το μήκος του είναι 300μ και διαθέτει δύο κύριους θαλάμους που ενώνονται μεταξύ τους μέσω ενός μικρού διαδρόμου. Στο δάπεδο του πρώτου θαλάμου έχουν βρεθεί ρωμαϊκές δεξαμενές και πλήθος οστράκων, ενώ τον δεύτερο θάλαμο κοσμούν εντυπωσιακοί σταλακτιτικοί σχηματισμοί.
Το στοιχείο όμως που καθιστά την Χρυσοσπηλιά μοναδικό μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς είναι το πλήθος των αρχαίων ονομάτων που καλύπτουν τα τοιχώματα και την οροφή της. Τα ονόματα χρονολογούνται κυρίως στον 4ο π.Χ. αιώνα και ανήκουν σε εφήβους που έφταναν έως εδώ από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Οι έφηβοι που κατάφερναν να μπουν στον κυρίως θάλαμο ανέγραφαν τα ονόματά τους, αφήνοντας έτσι τα ίχνη της επίσκεψής τους.
Εικάζεται ότι ο χαρακτήρας της επίσκεψης ήταν λατρευτικός και ότι το δύσκολο αυτό εγχείρημα λάβαινε μέρος στα πλαίσια μίας τελετής ενηλικίωσης. Από το πλήθος αυτό των ονομάτων έχουν καταγραφεί γύρω στα 400 ονόματα ανδρών (τα γυναικεία ονόματα σπανίζουν), πολλά από τα οποία συνοδεύονται από επίθετα που δηλώνουν τον τόπο καταγωγής τους. Η ύπαρξη επίσης ανθρώπινων οστών στην είσοδο της Χρυσοσπηλιάς έχει τροφοδοτήσει τη δημιουργία θρύλων, οι οποίοι περιγράφουν τη σπηλιά ως κρησφύγετο των κατοίκων από τους πειρατές.
Στη Χρυσοσπηλιά οδηγούν σκαλοπάτια που χτίστηκαν στην αρχαιότητα και είναι γνωστά ως «Ελληνικά σκαλιά». Η πρόσβαση ωστόσο είναι δύσκολη και επικίνδυνη, ειδικά όταν φυσάει δυνατός βοριάς. Από τη θάλασσα το σπήλαιο είναι προσβάσιμο, η επίσκεψη όμως δεν επιτρέπεται εφόσον η αρχαιολογική έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί και δεν υπάρχει υποδομή πρόσβασης και επίσκεψης του σπηλαίου.
Ο Φάρος της Ασπρόπουντας
Ο Φάρος της Ασπρόπουντα χτίστηκε το 1919 σε ύψος 58 μ. πάνω από τη θάλασσα και το φανάρι του έχει ύψος 11 μ. Το φως του είναι ορατό σε απόσταση 17 ν.μ. Στην αρχή της λειτουργίας του ο φάρος άναβε με φυτίλι, στη συνέχεια με μηχανισμό πετρελαιοατμού και από το 1986 λειτουργεί με ηλιακή ενέργεια. Στο φάρο θα φθάσετε με τα πόδια είτε από το Λιβαδάκι (15′) είτε από την Άνω Μεριά (60′).
Ο Κάστελος
Ο Κάστελος, μια μικρή βραχώδη χερσόνησο στο βόρειο τμήμα του νησιού, οι αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως τα ερείπια ενός προϊστορικού μικρού οικισμού, τα οποία χρονολογούνται γύρω στα μέσα της χιλιετίας 3ου π.Χ. (στην Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περιόδου).
Η Σπηλιά του Γεωργίτση
Η σπηλιά Γεωργίτση βρίσκεται στην νοτιοανατολική πλευρά του νησιού, κοντά στον Καραβοστάση, αλλά είναι προσβάσιμη μόνο από τη θάλασσα. Μπορείτε να την επισκεφθείτε με το καραβάκι στη διαδρομή προς την παραλία Κάτεργο. Αποτελεί ιδανικό σημείο για καταδύσεις (scuba diving).
Το Οικομουσείο της Φολεγάνδρου
Το Οικομουσείο στην Άνω Μεριά Φολεγάνδρου πρωτολειτούργησε το καλοκαίρι του 1988 και ανήκει στον Πολιτιστικό Σύλλογο «Η ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ».
Από το δημόσιο δρόμο που οδηγεί από το Κάστρο στην Άνω Μεριά, αριστερά, ένα στενό βραχώδες μονοπάτι, ανάμεσα από τα τοιχαλάκια των χωραφιών, οδηγεί στην είσοδο της θημωνιάς. Περιβάλλεται με ξερολιθιά που εμείς την ανυψώσαμε λίγο με πέτρες που μαζέψαμε από τα γύρω χωράφια για να ξεχωρίζει. Η είσοδος κλείνει με μια χαμηλή ξύλινη καγκελόπορτα, αντίγραφο της παλιάς. Τα σκαλιά είναι ανανεωμένα.
Δεξιά είναι το παλιότερο κτίσμα, άγνωστο από ποιον αιώνα. Υπολογίζουμε το 18ο αι. να ήταν ήδη χτισμένο. Χωρίζεται σε τρεις χώρους: στην κατοικία, στο κελάρι και στο φούρνο.
Οι τοίχοι ορθώνονται με ξερολιθιά, δηλαδή χωρίς συνδετικό υλικό. Η ικανότητα του μάστορα ήταν στο διάλεγμα της κατάλληλης πέτρας και στο αρμολόγημα της μεγάλης με τη μικρή. Ήταν μια τέχνη που έπρεπε να την κατέχουν όλοι οι γεωργοί για τις δικές τους ανάγκες.
Όσα σημεία των τοίχων βρέθηκαν γκρεμισμένα συμπληρώθηκαν με τον ίδιο τρόπο. Στα υπόλοιπα τμήματα των τοίχων έγινε μόνο το λεγόμενο «μπουκαρολόγημα», δηλαδή με μικρές πέτρες έκλεισαν τα κενά ανάμεσα στις μεγάλες. Τους τοίχους αφήσαμε ασοβάτιστους εξωτερικά, όπως τους βρήκαμε. Σε όλους τους αιώνες της πειρατίας έμεναν ασοβάτιστοι, στο ίδιο χρώμα των βράχων, για να μη διακρίνονται από μακριά, φαινόμενο γνωστό και από άλλα κυκλαδίτικα νησιά. Το ασβέστωμα και το λεγόμενο «σαρδέλωμα» είναι συνήθεια στις Κυκλάδες των νεότερων αιώνων.Τα δάπεδα και στους τρεις χώρους είναι χωμάτινα με καθαρό ειδικό χώμα, καλά στρωμένο. Όμοια στρώση είχαν και τα βυζαντινά σπίτια, όπως διαπιστώνεται στις ανασκαφές. Οι μάστοροί μας έκαναν καινούργια «πάτωση» όπως λέγεται, όμοια με τα ίχνη που διαπιστώθηκαν. Ανανεώθηκαν και οι γκρεμισμένες οροφές και τα δώματα. Ακολουθήθηκε η πατροπαράδοτη από αιώνες τεχνική που εφαρμοζόταν και σε όλες τις Κυκλάδες: η οροφή καλύπτεται με μεγάλες σχιστόπλακες. Τις συγκρατούν δοκάρια από κορμούς δέντρων, χωρίς να λειανθούν, που διατρέχουν όλο το πλάτος του δωματίου, γι’ αυτό και τα κτίσματα πάντα είναι στενόμακρα για να επαρκεί το μήκος των κορμών. Για τα δοκάρια χρησιμοποιούσαν τον κορμό από άγριο κυπαρίσσι, που λέγεται «φείδα», αιώνιας αντοχής. Εκείνους τους αιώνες φύονταν στη γη της Φολεγάνδρου τέτοια δέντρα, όμως από το 19ο αι. δεν ξαναφυτρωσαν πια.
Πάνω στις πλάκες της οροφής ή στις ραφές μόνο, στρώνεται μια λάσπη από ασβέστη και χώμα, γίνεται η «ρόδωση», όπως ονομάζεται η κάλυψη αυτή. Μετά τη «ρόδωση» στρώνονται ξερά φύκια σε παχιά στρώση και τελικά καλύπτεται όλο το δώμα με ένα λιπαρό καθαρό χώμα που όταν ξεραθεί γίνεται αδιάβροχο. Οι παλιές ξύλινες πόρτες αντικαταστάθηκαν με ακριβέστατη αντιγραφή, μαζί και οι παράδοξες ξύλινες κλειδαριές με το ξύλινο κλειδί.
Ο μεγαλύτερος από τους τρεις χώρους χρησίμευε για κατοικία ως το 19ο αι. Εδώ μέσα γεννήθηκαν τα τέσσερα τελευταία παιδιά. Στα τέλη του 19ου αι. όταν η οικογένεια έκτισε την καινούργια της κατοικία, χρησίμευε πια για κελάρι, όπου φύλαγαν τη σοδειά τους. Εκεί άφηναν και τα εργαλεία της δουλειάς. Στο διπλανό χώρο είναι το λιοτριβιό. Ακολουθώντας όμως τη σειρά της διαδικασίας του λαδιού αρχίζουμε την επίσκεψη από τον έξω, τον ύπαιθρο χώρο.
Πάνω σε ένα υπερυψωμένο κτιστό κυκλικό πέτρινο βάθρο βρίσκεται ο βαρύς πέτρινος «κύλινδρας» που συνθλίβει τις ελιές, καθώς περιστρέφεται από τρεις άνδρες. Ο πολτός μαζεύεται σε ειδικούς σάκκους πλεγμένους στο χέρι από τις γυναίκες και μεταφέρεται μέσα στο δωμάτιο του λιοτριβιού. Εκεί ο σάκκος τοποθετείται σε μια μεγάλη πλάκα προσαρμοσμένη στον τοίχο πλάγια και με ένα ειδικό, δουλεμένο ξύλινο μοχλό (το «αντί»), στηριγμένο σε βαθούλωμα του τοίχου, πιέζεται ο σάκκος και το λάδι κυλάει σε ειδικό πήλινο δοχείο, που λέγεται «μάρκο».
Μέσα στο δωμάτιο του λιοτριβιου πάντα υπάρχει και η πυροστιά για το βραστό νερό που ξεχωρίζει το λάδι.
Ο τρίτος χώρος του κτίσματος είναι ο φούρνος που έκαιγε με αγκάθια, σχίνα και θυμάρια. Δενδρόξυλα δεν υπάρχουν στο νησί. Σώζεται ακόμα και η πυροστιά, το ράφι, και συμπληρώθηκε με όλα τα πρεπούμενα του φούρνου.
Η καπνοδόχος, «ο φλάρος», είναι πάντα ένα πήλινο πιθάρι χωρίς πάτο. Στην άλλη μεριά της θημωνιάς είναι χτισμένος με τοίχους από ξερολιθιά ο χώρος των ζώων, «η μάντρα». Αφού συντηρήθηκαν οι τοίχοι και η οροφή, διαμορφώθηκε ένα δωμάτιο για αποθήκη και το αποχωρητήριο. Μέσα σε έναν από τους τοίχους κρύφτηκε το ντεπόζιτο του νερού που γεμίζει με κουβαλητό νερό.
Το νερό του οικισμού άλλοτε και τώρα είναι μόνο το βρόχινο, που από τα δώματα κυλούσε στις στέρνες. Στη θημωνιά διασώθηκαν δύο στέρνες που στεγανοποιήθηκαν και καθαρίστηκαν. Διασώθηκε και το μικρό αλωνάκι της θημωνιάς, σχεδόν ακέραιο. Στο κέντρο της θημωνιάς σώζεται το πιο πρωτόγονο πατητήρι. Στην επιφάνεια του βράχου είχαν σκαλίσει και χτίσει έναν ορθογώνιο λάκκο. Εκεί πατούσαν τα σταφύλια με τα πόδια. Από τον πυθμένα του λάκκου κυλούσε το κρασί σε ένα κυκλικό χαμηλότερο λάκκο του βράχου, που σώζει ακόμα το χρώμα του κρασιού. Είναι η προσαρμογή της φύσης στη χρήση του ανθρώπου.
Κοντά στη στέρνα είχαν στήσει με μεγάλες πλάκες την επίσης πρωτόγονη πλύστρα των ρούχων.
Στη βορινή πλευρά βρίσκεται το λεγόμενο «περιβόλι» με τη μοναδική λεμονιά. Περιβάλλεται από ψηλή κυκλική ξερολιθιά για να προφυλαχτεί η λεμονιά από τους δυνατούς ανέμους. Σε όλη την ανατολική πλευρά της θημωνιάς ήταν φυτεμένο ένα φτωχό αμπελάκι με τα απαραίτητα τοιχαλάκια που συγκρατούν το λιγοστό χώμα. Στη δυτική πλευρά φυτεύτηκαν αρμυρίθρες με την ελπίδα ότι οι άνεμοι θα τις αφήσουν να επιζήσουν. Στη δυτική πλευρά της θημωνιάς χτίστηκε γύρω στα 1900 το καινούργιο σπίτι. Ήταν η κατοικία της τελευταίας οικογένειας που έζησε εδώ με τα τέσσερα παιδιά, αυτά που γεννήθηκαν μέσα στο παλιό σπίτι. Συγκριτικά με την παλιά είναι μια εξελιγμένη κατοικία με τρεις χώρους. Εδώ αναγνωρίζεται η καλλιτεχνική έκφραση της φολεγάνδριας γυναίκας, που υφαίνει ό,τι χρειάζεται για να ντυθεί το σπίτι, βάφει τις ντάμιες στις πλάκες του δαπέδου, φυτεύει τα φτωχά φυτά στην «αλτάνα» του προαύλιου και συνδράμει σε κάθε ανάγκη του σπιτιού και του χωραφιού.
Η οροφή του σπιτιού είναι με δοκάρια από φείδες και πλάκες. Το δώμα ανανεώθηκε όλο με τη γνωστή κυκλαδίτικη τεχνική και τα αυθεντικά υλικά. Φως ηλεκτρικό δεν υπάρχει ούτε και θα μπει. Ανάμεσα στο σπίτι και στη στέρνα είναι ένας περιορισμένος χώρος για τον ορνιθώνα, «ο λάκκος» όπως τον λένε οι ντόπιοι. Οι δυσκολίες που είχαμε να αντιμετωπίσουμε ήταν πολλές. Όπως π.χ. στις μεταφορές των υλικών που έγιναν με τη βοήθεια των ζώων. Στις αρχές είχαμε να αντιμετωπίσουμε και τη δυσπιστία των κατοίκων. Όταν έσβησε η δυσπιστία και άρχισε το ενδιαφέρον, είχαμε να αντιμετωπίσουμε την αντιζηλία των κατοίκων της Χώρας για την ίδρυσή του στην Άνω Μεριά και όχι στο Κάστρο. Τώρα που έγινε κατανοητό ότι η μορφή του Μουσείου αφηγείται την ιστορία όλου του νησιού έχουμε τη συνδρομή και την αγάπη και των δύο Κοινοτήτων και οι κάτοικοι προσφέρουν στο Μουσείο με προθυμία κάποιο κατάλοιπο του παρελθόντος.
Το Μουσείο αυτό, που εικονίζει τον τρόπο ζωής μιας αγροτικής μονάδας του παρελθόντος, είναι ένα είδος οικομουσείου, όπως το ονομάζει η σύγχρονη Μουσειολογία. Το οικομουσείο έχει τη δυνατότητα να προσφέρει στη νέα γενιά «τη γνώση της ταυτότητάς της», παρακολουθώντας τις μεταβολές που φέρνει ο χρόνος στις οικονομικές, πολιτιστικές, κοινωνικές και οικολογικές συνθήκες της ζωής. Και ακόμα μπορεί να προσφέρει στοιχεία μελέτης στη λαογραφία για τις πηγές του Ελληνισμού.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Η Φολέγανδρος» βρίσκεται στην πλατεία της Πούντας στην Χώρα. Κάθε καλοκαίρι, αντλώντας θεματολογία από την ιστορία και τον πολιτισμό της Φολεγάνδρου, φιλοξενεί ανάλογες θεματικές εκθέσεις ζωγραφικής, κεραμικής, φωτογραφίας, υφαντουργίας κ.α. Στον Πολιτιστικό Σύλλογο «Η Φολέγανδρος» επίσης ανήκει η διεύθυνση και διαχείριση του Οικομουσείου Φολεγάνδρου στην Άνω Μεριά.
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου