Μόναχο, Königsplatz (3) Γλυπτοθήκη (Glyptothek Μονάχου).

Άρθρο του Απόστολου Κυριατσούλη 

Μόναχο, Königsplatz 3 Γλυπτοθήκη (Glyptothek Μονάχου). 

«Αιγινήτες» (ναός της θεάς Αφαίας στην Αίγινα). Για μας τους έλληνες, ίσως το ποιο ενδιαφέρον μέρος.

Οι περισσότερες πληροφορίες και οι περισσότερες εικόνες αυτής της ανάρτησης είναι από το βιβλίου του πρώην Διευθυντή των κρατικών/Βαυαρικών Μουσείων, κ. Prof. Dr. Raimund Wünsche, με τον τίτλο «Glyptothek Μονάχου, Αριστουργήματα της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Γλυπτικής», που κυκλοφόρησε το 2005, Εικ. 1. Οι εικόνες είναι από γνήσια αλλά και αντίγραφα ελληνικών και ρωμαϊκών αγαλμάτων/γλυπτών.

Η ιστορία της Γλυπτοθήκης είναι πολύ μακρά και αρχίζει με τις λέξεις/επιστολή του νεαρού διαδόχου του Βαυαρικού

θρόνου Λουδοβίκου του Ι (Ludwig I), πατέρα του Όθωνα, το 1806: «Θέλω να γίνω ιδρυτής μιας συλλογής αρχαίων αντικειμένων γλυπτικής». Στενοί του συνεργάτες και αυτοί που τον βοήθησαν να πραγματοποιήσει το όραμα του είναι ο Johann Martin Wagner και ο Leo von Klenze.

Το πάθος και ο ενθουσιασμός του νεαρού διαδόχου επεκτείνεται μετά από ένα ταξίδι του 18 άχρονου διαδόχου στην Ιταλία 1804/1805.

Από το 1806 αρχίζει ο Λουδοβίκος ο Ι να αγοράζει με την βοήθεια των παραπάνω συνεργατών του, από την Ιταλία και τη Γαλλία έργα γλυπτικής και όχι μόνο. 

Ο κατάλογος των έργων, που αγόρασε, από πού και πότε, είναι πολύ μεγάλος και δεν μπορεί εδώ να αναφερθεί. Τα εγκαίνια της Γλυπτοθήκης έγιναν το 1830. Αλλά και μετά το 1830 αυξανόταν συνεχώς τα γλυπτά στο μουσείο, επίσης «μεγάλωσε» και το κτίριο της. 

Το 1939 παρά την ρητή εντολή του Βερολίνου να απομακρυνθούν όλα τα γλυπτά από το

μουσείο, η διεύθυνση της Γλυπτοθήκης απομάκρυνε μόνο 3-4 αριστουργήματα (Meisterwerke), μεταξύ αυτών και τους «Αιγινήτες». Το 1942, μετά τον μεγάλο βομβαρδισμό του Lübeck και Rostock (βόρειος Γερμανία) και εντολή του Χίτλερ αφαιρέθηκαν σχεδόν όλα τα γλυπτά και μεταφέρθηκαν στα διάφορα σίγουρα από τους βομβαρδισμούς καταφύγια. Στο μεγάλο βομβαρδισμό του Μονάχου 11 μέχρι 16 Ιουλίου 1944 το κτίριο της Γλυπτοθήκης έπαθε σοβαρές ζημιές. Πέρασαν σχεδόν 20 χρόνια μετά τον πόλεμο μέχρι τα εγκαίνια της Γλυπτοθήκης το 1972.

«Αιγινήτες», Εικόνες: 7-9 και 12-13. Ναός της θεάς Αφαίας στην Αίγινα. Εικ.: 10-11

Η θέα Αφαία λατρευόταν μόνο στην Αίγινα, όπου οικοδομήθηκε και ο αντίστοιχος ναός της, γύρω στο 500-490 π.Χ., δωρικού ρυθμού «Αιγινήτες» είναι αγάλματα που βρισκόταν στο δυτικό και ανατολικό αέτωμα του ναού και

απεικονίζουν τους δύο πολέμους εναντίο της Τροίας. Τον πρώτο του Ηρακλή με τον Τελαμώνα εναντίον του βασιλιά της Τροίας Λαομέδοντα και τον δεύτερο με τον Αγαμέμνονα, τον Αίαντα και τον Αχιλλέα εναντίον του Πριάμου. 

Τον Απρίλιο του 1811 δύο Βαυαροί και δύο Βρετανοί ειδικοί μελετούν τον ναό της θέας Αφαίας στην Αίγινα, για τον οποίο νομίζουν ότι είναι ο ναός του Πανελληνίου Διός. Ένας από τους εργάτες σκάβοντας φέρνει στην επιφάνεια ένα μαρμάρινο αντικείμενο, οι ειδικοί καταλαβαίνουν, ότι είναι μάρμαρο από την Πάρο και επειδή ο ναός αποτελείται από πέτρα καταλαβαίνουν, ότι κάτι σημαντικό υπάρχει στα γκρεμισμένα μέρη του ναού χωσμένο. Τελικά έφεραν στην επιφάνεια 16 σώματα αγαλμάτων, 13 κεφάλια και αρκετά πόδια και χέρια. Ο νεαρός Λουδοβίκος πληροφορείτε το γεγονός στις 20. Ιουνίου 1811 από την Βαυαρική εφημερίδα Augsburger Allgemeinen Zeitung δίνει εντολή να αγοραστούν όλα τα αγάλματα/κομμάτια τους. Από την

άλλη πλευρά οι τέσσερεις ειδικοί στην Αίγινα, αγοράζουν από τους προύχοντες της Αίγινας τα γλυπτά, αποφασίζουν να μην τα μοιράσουν μεταξύ τους, αλλά να οργανώσουν ένα πλειστηριασμό και να μοιράσουν τα χρήματα. Γι’ αυτό τα μεταφέρουν στην Αθήνα και από εκεί στην Ζάκυνθο και ανακοινώνουν το πλειστηριασμό σε πολλές εφημερίδες της Ευρώπης.

Τότε ο Λουδοβίκος στέλνει το συνεργάτη του Wagner στη Ζάκυνθο με 70.000 φιορίνια (αντιστοιχεί με 100 φορές τον ετήσιο μισθό του) και του δίνει την οδηγία, εάν χρειαστεί να πληρώσει παραπάνω με δάνειο. Όταν όμως έφτασε ο Wagner στη Ζάκυνθο οι «Αιγινήτες» δεν ήταν πλέον εκεί, είχαν φυγαδευτεί από του Βρετανούς στην αποικία τους, την Μάλτα, για λόγους σιγουριάς, αλλά και επειδή έδειξε ενδιαφέρον και το Βρετανικό μουσείο. Υπήρξαν διπλωματικά επεισόδια, τελικά μετά από παρέμβαση της Γαλλίας τα αγόρασε ο Wagner με 70.000 φιορίνια χωρίς καν να τα δει και όπως είπε ο ίδιος «αγόρασε τη γάτα στο

σακί». Η Βρετανία έστειλα τα γλυπτά σαν αντίποινα δύο χρόνια μετά στο Μόναχο. Οι εργασίας σύνδεσης, αποκατάστασης και ανάρτηση των «Αιγινητών» άρχισαν, με εντολή δε του Λουδοβίκου, ο οποίος ακολούθησε μια παράδοση 300 χρόνων της Ρώμης, ο τότε διάσημος Δανός αρχιτέκτονας Thovaldsen

συμπλήρωσε τα μέρη που έλειπαν από τα αγάλματα με μάρμαρο

Οι «Αιγινήτες παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στη Γλυπτοθήκη στα εγκαίνια της το 1830. Στα νέα εγκαίνια της Γλυπτοθήκης με τα τον πόλεμο το 1972 οι «Αιγινήτες παρουσιάστηκαν χωρίς τα συμπληρώματα με μάρμαρο και ακρωτηριασμένοι (νέα φιλοσοφία), έτσι όπως βρέθηκαν τότε και είναι έτσι μέχρι σήμερα. 

Τόσο οι έλληνες λόγιοι μετέπειτα, όσο και οι βαυαροί περιγράφουν ιστορικά το ίδιο γεγονός, δίχως βασικές διαφορές, κρίνουν αυτό το γεγονός όμως εντελώς διαφορετικά: Οι έλληνες

λόγιοι κρίνουν ότι μας έκλεψαν και φυγάδεψαν τους «Αιγινήτες» μας οι ξένοι, βαυαροί και βρετανοί, χωρίς να παίρνουν υπό όψιν τη κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα το 1811. Οι βαυαροί κρίνουν, ότι αγόρασαν τα «τεμαχισμένα» γλυπτά με ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, χωρίς καν να τα δουν. Τότε δεν υπήρχε ελληνικό κράτος, δεν υπήρχε μουσείο στην Ελλάδα και εάν τα άφηναν στην Αίγινα θα τα χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοί στην ανοικοδόμηση των σπιτιών τους, όπως έγινε σχεδόν παντού. Δεν αναφέρουν βέβαια εάν μας τα επιστρέψουν. 

Η κρίση δική σας.