Παρεμβάσεις για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό (τέταρτο μέρος)

Ο Απόστολος Π. Κυριατσούλης είναι συνταξιούχος,.

Τα τελευταία 46 χρόνια ζει στη Γερμανία και ασχολείται με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμός, από το 1992 πολύ πιο συστηματικά. 

Είναι ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου για την Μελέτη και Διάδοση της Ελληνικής Ιστορίας το 1994 και Πρόεδρος του.

Παρέμβαση 4, Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία, Εισαγωγή

Απόστολος Π. Κυριατσούλης

Σαν εισαγωγή θα παραθέσω μέρος του χαιρετισμού μου (σαν πρόεδρος του Συλλόγου) στο Συνέδριο το 2003 και μέρος από τον πρόλογο των πρακτικών του Συνεδρίουτο 2004 των Καθηγητών κ.κ. Δρ. Θεοδόσιος Τάσιος και Dr. JostKnauss.Ο. Δρ. κ. Θεοδόσιος Τάσιος είναι ένας από τους ποιο βασικούς συντελεστές, αν όχι ο βασικότερος επιστήμονας της ανάδειξης και διάσωσης της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας (EMAET) και όπως μου έλεγε ο ίδιος σε διάφορες συναντήσεις ή σε τηλεφωνήματαμας, διάθεσε και διαθέτει όλοι του την ζωή και όλες του τις δυνάμεις, επί δεκαετίες για την ανάδειξη και διάσωση τηςΑρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας. 

Για τον κ. Dr. Jost Knauss και το έργο του στην Ελλάδα (υδραυλικά έργα κατά την μυκηναϊκή εποχή), θα επανέλθω.

Μετά την εισαγωγή αναφέρω τους τίτλους των τεχνολογικών θεμάτωνπου παρουσιάστηκαν στο Συνέδριο και στο τέλος δείχνω εικόνες, τα θέματα που είναι, εκτός από τα ελαιοτριβεία, πολύ ποιο παλιά από το 1000 π.Χ.

Εισαγωγή (χαιρετισμός):

….. Ωστόσο και σ’ αυτό το συνέδριο προσπαθήσαμε να επικεντρώσουμε το βάρος του στην προϊστορική περίοδο, πιστοί στο πλαίσιο των προηγουμένων τριών συνεδρίων μας.

Πολλές μέθοδοι, αρχές και τεχνικές της τεχνολογίας βασίζονται στα επιτεύγματα των Μινωιτών, των Μυκηναίων και των αρχαίων Ελλήνων.

Πρόκειται για εκπληκτικά αντικείμενα μελέτης: το δαχτυλίδι του Μίνωα, η κατασκευή πολυώροφων σπιτιών κατά την μυκηναϊκή και μινωική εποχή, οι τοιχογραφίες της Θήρας, τα μυκηναϊκά υδραυλικά έργα, η εξόρυξη και επεξεργασία του χαλκού, η μηχανή των Αντικυθήρων, η ύδραυλις του Δίου, ο κοχλίας του Αρχιμήδη, η αιολική σφαίρα, οι τριήρεις, ο τρόπος της καθημερινής ζωής, είναι μερικά μόνο παραδείγματα.

……Θέλουμε ωστόσο να ασχοληθούμε εξειδικευμένα με την τεχνολογία και τεχνική των αρχαίων Ελλήνων και να προσπαθήσουμε να παρακολουθήσουμε τις εγκάρσιες σχέσεις με την εξέλιξη άλλων λαών σ’ αυτούς τους τομείς.

Αναρωτιέμαι γιατί με τόση καθυστέρηση (μόλις τις τελευταίες δεκαετίες) ασχολήθηκαν κυρίως στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, μ’ αυτό το θέμα (με εξαίρεση τους ειδικούς και τους επιστήμονες). Στην πραγματικότητα θα έπρεπε όλοι να έχουν κατανοήσει ότι τόσο εξελιγμένοι πολιτισμοί, όπως ο μινωικός, ο μυκηναϊκός, αλλά και αυτός της ελληνιστικής εποχής της Ελλάδας, με τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, την τέχνη και τη μουσική τους, δεν θα ήταν εφικτοί χωρίς την παράλληλη ανάπτυξη τεχνολογιών και τεχνικών, που εν μέρει είχαν αναγάγει σε «τεχνολογίες αιχμής». ΄Ισως το ερώτημα αυτό απαντηθεί στη διάρκεια του συνεδρίου ή των συζητήσεων στρογγυλής τράπεζας.

Από τον πρόλογο του Καθηγητή του Πολυτεχνείου Δρ. κ. Θεοδόση Τάσιου:

….. Ο κλασικός γερμανικός φιλελληνισμός που έθρεψε την Ελληνική Επανάσταση του 1821, φαίνεται ότι ξανάρχεται! Και μάλιστα για να ξεκινήσει τον εν Ελλάδι επιχωριάζοντα λογιοτατισμό - υποδεικνύοντας τη θεμελιώδη σημασία την οποία είχε η Τεχνολογία στον Αρχαιοελληνικό Πολιτισμό. Στην παγκόσμια 'Έκθεση του Ανοβέρου (2000) και στην 'Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης (2001), τα Ελληνικά Περίπτερα πρόβαλλαν την Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία κατά τρόπον λαμπρόν - η δέ ανταπόκριση του γερμανικού κοινού ήταν η καλύτερη ανάδραση πληροφορίας που θα μπορούσε να φθάσει στην Ελλάδα, και να ενθαρρύνει τη στροφή ενδιαφερόντων που παρατηρείται καί εδώ σχετικά με το θέμα.

Αυτός ο γερμανικός Τεχνικό-φιλελληνισμός κορυφώνεται με μιαν, ειδικότερα βαυαρική, πρωτοβουλία αμέσως την επόμενη χρονιά (2003). Ο «Σύλλογος για τη Μελέτη και Διάδοση της Ελληνικής Ιστορίας» της Βαυαρίας, με τον οτρηρό πρόεδρο Δρα Α. Κυριατσούλη, οργανώνει Γερμανό-Ελληνικό Συνέδριο με θέμα «Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία και Τεχνική (με έμφαση στην προϊστορική περίοδο)», και συγκεντρώνει επί τρείς ημέρες εκατό περίπου συνέδρους, εκ των οποίων οι περισσότεροι επιστήμονες διαφόρων κλάδων στο Ohlstadt, προκειμένου να διερευνήσουν επιστημονικά τη βασική αυτή συνιστώσα του Αρχαιοελληνικού Πολιτισμού. Και ιδού ο τόμος των Πρακτικών, στα χέρια όσων δέν είχαν την τύχη να συμμετάσχουν στο μικρό άλλα ουσιώδες εκείνο Συνέδριο.

Είναι καταρχάς χρήσιμη μια μικρή στατιστική του είδους των εργασιών που παρουσιάσθηκαν: Ιστορικό πλαίσιο3, Χαλκοτεχνία 4, Άλλα Υλικά 8, Ειδικές Τεχνολογίες 4,

Οικοδομική και Εγγειοβελτιωτικά 3

…. Το χαρακτηριστικό αυτού του Συνεδρίου δέν ήταν βεβαίως η συστηματική κάλυψη όλων των πτυχών της αρχαιοελληνικής προϊστορικής Τεχνολογίας, αλλά η εμβάθυνση στο κάθε θέμα. Ήταν μια "συνεδριακή όαση" να βλέπεις την άνεση χρόνου στην προφορική παρουσίαση της κάθε εργασίας, και κυρίως στη συζήτηση που ακολουθούσε. 

… Άλλο ένα σημαντικό χαρακτηριστικό, ήταν η δ ι α κ λ α δ ι κ ό τ η τ α των συμμετεχόντων - αντί για την κυριαρχία μιάς κατηγορίας Ειδικών. Εδώ, οι Αρχαιολόγοι συν-αγωνίζονταν με τους Θετικούς Επιστήμονες, κι αυτοί με τους Θεωρητικούς Επιστήμονες. Μόνον η αλληλόδραση αυτών των παραγόντων

μπορεί να εξαντλήσει τα θέματα απ' όλες τις πλευρές. 

…. Λοιπόν, καθώς από θεού δέον αρχίζειν, φαίνεται ότι τα Ελληνικά φύλα είχαν απ' τα βάθη των αιώνων-τους τόση έμμονη Τεχνικοφιλίαν (Θ.Π. Τάσιος), ώστε την είχαν ήδη προβάλλει στον θρησκευτικό ουρανό - οπόθεν ήρθε κι η θεϊκή προς Ανθρώπον δωρεά της «εντέχνου σοφίας», κατά τον Πλατωνικό Πρωταγόρα. Εις επίρρωσιν μάλιστα θα προσέθετα εδώ και την αποφασιστική καμπή της Μάχης των Θεών, την στιγμή όπου οι Σιδεράδες Κύκλωπες θα δωρίσουν στον Δία την φοβερή τεχνολογική εφεύρεση του κεραυνού...

Της ίδιας τεχνικοφιλίας δείγμα είναι κι ο διαχρονικός μύθος του Δαιδάλου (του Μηχανικού δηλαδή κατά κυριολεξίαν), του οποίου η λαμπρή απεικόνιση με εγχάρακτο το όνομά-του σε Ετρουσκικό αγγείο του 7ου π.Χ. αιώνα στο Cerveteri, «κατέπληξε τόσο τους ερευνητές, το 1988» (Ε. Simon). Άλλα και εντεύθεν του πολλαπλώς δηλωτικού μύθου, διαθέτομε τα μυκηναϊκά κείμενα της γραμμικής γραφής Β, με λεπτομερείς περιγραφές των τεχνικών επαγγελμάτων και «εργοστασίων» ξύλινων και μεταλλικών εργαλείων (S. Hiller). Θα πρόσθετα μάλιστα εδώ και την μεγάλης κοινωνιολογικής σημασίας πινακίδα στην οποία φαίνεται ο ηγετικός ρόλος γυναικός εργοδηγού οικοδομικών έργων...

Από τον πρόλογο του Καθηγητή του Πολυτεχνείου του Μονάχου Δρ. κ. JostKnauss:

….. Η τεχνολογία κι η τεχνική είναι τόσο αρχαίες όσο κι η ιστορία της ανθρωπότητας, αφότου απέκτησε μόνιμη κατοικία. Οι τεχνικοί έγραψαν ιστορία, αλλά λησμόνησαν να την καταγράψουν. Η σύγχρονη επιστημονική έρευνα μόλις τώρα έφερε στο φως αυτά που ήδη υπήρχαν, αλλά είχαν γίνει ελάχιστα γνωστά. Τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια, διάφορες

ειδικότητες, κυρίως όμως οι ίδιοι οι τεχνικοί, ενδιαφέρθηκαν για την ιστορικότητα, ακόμα και ως απάντηση σε μια κάπως αρνητική στάση που επιδεικνύει η σύγχρονη εποχή έναντι των τεχνικών. Τα πορίσματα της νεότερης εξειδικευμένης έρευνας της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας και τεχνικής θα παρουσιαστούν στο συνέδριο αυτό με αντιπροσωπευτικό τρόπο.

Τεχνολογίες και θέματα, που παρουσιάστηκαν στο Συνέδριο:

-Die konstante Technophilie der alten Griechen, Prof. Dr. Theodossios Tassios 

Η έμμονη τεχνικό-φιλία των Αρχαίων Ελλήνων

-Συμβολή της Γεωλογίας της Κύπρου στην Εκτεταμένη Εκμετάλλευση των Χαλκούχων 

Κοιτασμάτων της, κατά την Αρχαιότητα, Dr. Georgios Konstantinou

-Η παραγωγή και εξαγωγή Κυπριακού χαλκού κατά την Ύστερη Χαλκοκρατία , Prof. Dr. Vassiliki Kassianidou

-Griechisches und zyprisches Metallhandwerk an der Wende vom 2. zum 1. Jahrtausend v. Chr.: Kontinuität, Kontakt und Wandel, Prof. Dr. Hartmut Matthäus 

Επεξεργασία και εφαρμογές του χαλκού στην Κύπρο και την Ελλάδααπό τη δεύτερη στην πρώτη χιλιετία π.Χ.: Συνέχεια και μεταβολή

-Antike Kupfertechnologie: Das Beispiel der Kupferverhüttungsstätte Agia Varvara – 

Almyras auf Zypern, Dr. Walter Fasnacht 

Αρχαιομετρική, πειραματική και εικονική αναπαράστασητης εξόρυξης και επεξεργασίας του χαλκού την πρώτη χιλιετία π.Χ. στην Κύπρο

-Μυκηναϊκός Κεραμικός Κλίβανος στον Προϊστορικό Οικισμό της Ιαλυσού (Τριάντα, Ρόδος), Dr. Toula Marketou

-Der Werkstoff Holz und seine vorgriechisch-griechisch-ostmediterrane Nutzung im Altertum, Prof. Dr. Hans-Günter Buchholz

Το υλικό «ξύλο» και η χρησιμοποίηση του στους ελληνικούς προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους

-Νέες Απόψεις για την Αρχαία Υαλουργική Τεχνολογία, Dr. Despina Ignatiadou 

- MykenischesGlas, Μυκηναϊκή υαλουργία, Dr. GeorgNightingale, 

- Daidalos, Δαίδαλος, Prof. Dr. Erika Simon 

- Eine Methode zur Rekonstruktion antiker Mechaniken, erläutert an der Apollon-Philesios-Statue des Kanachos, Dr. Hans-Joachim Schwerdhöfer 

Συμβολή στην προσπάθεια ανασύνθεσης αρχαίων μηχανισμών βάσει μιας κινούμενης ελάφου που κρατά στο χέρι το άγαλμα του Απόλλωνος του Κανάχου

-Η Οικοδομική Τεχνολογία της Κρητομυκηναϊκης Εποχής, Prof. Dr. Clairy Palyvou 

- Architektonische Innovation im spätmykenischen Tiryns – Lokale Bauprogramme und fremde Kultureinflüsse, Prof. Dr. Joseph Maran

Αρχιτεκτονικές καινοτομίες στην Τίρυνθα της Υστεροελλαδικήςεποχής - Τοπικά οικοδομικά προγράμματα και ξένες επιδράσεις.

-Mykenische Flussumleitung bei Tiryns, im Becken von Pheneos, in Olympia und in der Kopais Mykenische Brücken und Wasserdurchlässe an Straßen in der Argolis, Prof. Dr. Jost Knauss 

Μυκηναϊκά εγγειοβελτιωτικά έργα στην Τίρυνθα, στη λεκάνη του ποταμού Φενεού, στην Ολυμπία και στη λίμνη της Κωπαΐδας

-Παραγωγή Ελαιολάδου στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο, Dr. Sophokles Hadjisavvas 

- Φαρμακευτικά και Αρωματικά Φυτά στον Αρχαίο Eλληνικό Κόσμο, Dr. Ioannis Volanakis

- Η ύδραυλις του Δίου, Prof. Dr. DimitriosPandermalis 

- HandwerkundTechnologieinmykenischerZeitnachdemAusweisderLinearB-Texte, Prof. Dr. StefanHiller

Αποδεικτικά στοιχεία για την τεχνολογία και την τεχνική της Μυκηναϊκής εποχής με βάση τα πινακίδια της Γραμμικής Β

-Οι Εφαρμογές της Φωτιάς στη Θήρα (Σαντορίνη) της Εποχής του Χαλκού, Prof. Dr. Christos Doumas 

-Η καλαθοπλεκτική και τα προϊόντα της στην προϊστορική Ελλάδα, Dr. Maria Mpeloyianni

-Αγροτικές καλλιέργειες, και μεταποίηση αγροτικών προϊόντων στο Ακρωτήρι της Θήρας, Dr. Anagia Sarpaki

-Αγροτικές καλλιέργειες, μεταποίηση αγροτικών προϊόντων και λίθινα εργαλεία στο Ακρωτήρι της Θήρας, Dr. Antileia Moudrea-Agrafioti

-Τεχνολογία των Χρωμάτων στο Προϊστορικό Αιγαίο, οι Τοιχογραφίες του Ακρωτηρίου Θήρας, Dipl.-Archäol. Elisavet Chysikopoulou 

-Το Τεχνικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και οι Προσπάθειες για την Ανάδειξη και Προβολή 

της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, Dipl.-Chem. KostasTanis

-Εταιρεία Μελέτης της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας (EMAET) 

-Die Wertschätzung von Techne und Techniten im antiken Griechenland,Prof. Dr. Brinna Otto 

HσημασίατωνΤεχνώνκαιτωνΤεχνιτώνστηνΑρχαίαΕλλάδα 

-Zum Verwendungszweck von Linsen aus Bergkristall und Glas, Prof. Dr. Hans-Günter Buchholz 

Φακοί από Ορεία Κρύσταλλο η Γυαλί