Ρόδος: Ιερός Ναός Ευαγγελισμού (Περιγραφή – Φωτογραφίες)

Καθεδρικός Ιερός Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου

Ο πρώην Καθολικός Ναός του Αγίου Ιωάννη και νυν Ορθόδοξος Καθεδρικός Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στο Μανδράκι αποτελεί την ανοικοδόμηση του παλαιού μοναστηριακού Ναού των Ιπποτών που είχε καταστραφεί το 1856, από την έκρηξη μεγάλης ποσότητας πυρίτιδας, ξεχασμένης στα υπόγεια του από τους ιπποτικούς χρόνους.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 ο αρχιτέκτονας Pietro Lojacono προέβη σε ανασκαφές στην περιοχή που βρισκόταν ο παλαιός ιπποτικός Ναός. 

Η υποθετική ανοικοδόμηση του Ναού στο Μανδράκι από τον Lojacono βασίζεται ουσιαστικά στις γκραβούρες του Rottiers (1828), και δευτερευόντως σε γραπτές πηγές, στα αποτελέσματα των ανασκαφών και στα σχέδια του Flandin(1853). Μια γκραβούρα του Rottiers παρουσιάζει το εσωτερικό του Ναού με τρία κλίτη να στηρίζονται από τέσσερις κολόνες σε κάθε πλευρά, μερικές από τις οποίες με αρχαία κιονόκρανα και στο βάθος το εγκάρσιο κλίτος του Ναού και ένα παρεκκλήσι με σταυροθόλι. 

Όπως παρατηρεί ο Lojacono το εμβαδομετρικό σχέδιο σχηματίζει ένα λατινικό σταυρό. Η διαπλάτυνση του πρεσβυτερίου και η προσθήκη παρεκκλησίων ανάγονται σε μεταγενέστερες εποχές.

Ο Lojacono αναλύει με κάθε λεπτομέρεια τα στυλιστικά στοιχεία που συνδυάζονται στην εκκλησιαστική κατασκευή. «Ο μεγαλύτερος χριστιανικός Ναός της Ρόδου πρέπει να θεωρηθεί ως ένας ξεχωριστός τύπος ναού, όπου συγχωνεύονται αρμονικά τα στοιχεία του γοτθικού και ρωμανικού ρυθμού με τα χαρακτηριστικά του ξεχωριστού ρυθμού που δημιουργήθηκε στη Συρία κάτω από την κυριαρχία των Φράγκων. 

Η τετράγωνη αψίδα είναι συνηθισμένη στο δικό μας γοτθικό ρυθμό. Αυτή είναι συχνά καλυμμένη με έντονα κυλινδρικό θόλο η με σταυρωτό θόλο». Ο μελετητής ισχυρίζεται επίσης πως το χαρακτηριστικό της οροφής σε σχήμα καρίνας (ψαροκόκαλου) «προσεγγίζει αυτήν την κατασκευή στις Ιταλικές Εκκλησίες και ειδικότερα του Veneto, όπως ο καθεδρικός Ναός Aguileja και ο Ναό του S. Zeno στη Verona». 

Ο Lojaconο δεν παραλείπει να αναφέρει και τις πιο συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες της Εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής παράδοσης της Ανατολής «χαρακτηριστικό είναι επίσης το σύστημα από ρόδακες «ροζέτες» που βρίσκονται στα αετώματα ανάμεσα στις τοξοτές στοές και ελαφραίνουν τα υποστηρίγματα. Παρόμοιος αρχιτεκτόνικος ρυθμός θα μπορούσε να βρεθεί στην Ανατολή και πιο συγκεκριμένα στην Κύπρο στο παρεκκλήσι της Μονής Αγίου Νικολάου των Γάτων στο Ακρωτήρι…». 

Το πιο έντονο συριακό στοιχείο στον Αγιο Ιωάννη (Ευαγγελισμό) δίνεται απο το περιτύπωμα το οποίο, περιβάλλοντας τις αψίδες των πλαϊνών παραθύρων, γυρνά στην κύρια πρόσοψη στεφανώνοντας αναλογικά τα δύο παράθυρα της πρόσοψης για να ενωθεί στην είσοδο με την τριγωνική προεξοχή του γείσου της βάσης, πάνω από την οποία υπάρχει ένα τοξοειδές παράθυρο Καταλανικού τύπου.

Στη δεξιά πλευρά της Εκκλησίας κατασκευάστηκε στοά για τη φύλαξη των σαρκοφάγων των Μεγάλων Μαγίστρων η οποία συμπεριλαμβάνει ένα τετράγωνο καμπαναριό με ολοφάνερη βενετική επιρροή αμφότερα σχεδιασμένα από τον Di Fausto. Στο κέντρο της τριγωνικής αυλής κατασκευάστηκε ένα κυκλικό βαπτιστήριο με σχέδια του Petracco για τον οποίο ένα άρθρο της 22ας Οκτωβρίου του 1930 της εφημερίδας Messaggerο di Rodi αναφέρει ότι «ενώνει αρμονικά τις απαλές γραμμές του γοτθικου ιπποτικού ρυθμού με τον μεγαλοπρεπή δακτύλιο ενός ανατολικού ρυθμού θόλου, υποστηριζόμενου από οκτώ αρχαίες μαρμάρινες κολόνες με εξίσου αρχαία κιονόκρανα διακοσμημένα με άνθινα μοτίβα παλαιοχριστιανικής επιρροής. 

Ο θόλος που μετεωρίζεται πάνω από οκτώ στρογγυλεμένες σπείρες, δέν στηρίζεται απευθείας στα κιονόκρανα, αλλά με την παρεμβολή όμορφων κάνιστρων σκαμμένων σε κόγχη, πλαισιωμένων το καθένα από δύο ελικοειδή κολονάκια που τονίζουν τον ιερό χαρακτήρα του κτιρίου. 

Τα άκρα των σπειρών καταλήγουν με το εραλδικό και διακοσμητικό μοτίβο του βότρυος. 

Ο θόλος είναι από τσιμέντο, τα ενδιάμεσα στοιχεία, όπως το κράσπεδο, είναι από συμπαγή πέτρα από τα λατομεία των Κοσκινού, με μια ζεστή ερυθρωπή πατίνα. 

Η κυκλική λεκάνη από υποκύανο μάρμαρο προέρχεται από ένα παλιό κτίριο της Κω και στηρίζεται σε βυζαντινό κιονόκρανο με ανάγλυφα φύλλα ακάνθου. 

Το διάστημα μεταξύ των στηλών θα κλειστεί από καλλιτεχνικά κάγκελα από σφυρήλατο σίδερο και κρύσταλλο, έργο του Boselli». 

To εβδομαδιαίο περιοδικό Sacra Rhodus σχολιάζει: «Μια χαρακτηριστική νότα ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη αποτελεί ο σφόνδυλος του κομψού θόλου, ο οποίος, αντί να στηρίζεται, όπως συνήθως, πάνω στις αψίδες, στηρίζεται αντίθετα σε πέτρινα αετώματα με διακοσμητικά μοτίβα ανυψωμένα ανάμεσα στις κολόνες». 

Το βαπτιστήριο, με ψηφιδωτό δάπεδο, ολοκληρώθηκε αργότερα με τα μπρούτζινα αγάλματα που αναπαραστούν τις κύριες και τις θεολογικές αρετές: η Πίστη, η Ελπίδα, και η Φιλανθρωπία είναι αντίγραφα έργων του Donatello (βαπτιστήριο του Αγίου Ιωάννη, Σιέννα), οι άλλες του μαθητή του, Giovanni di Turino. Τα αγάλματα, χυτά από την εταιρεία Lagana της Νάπολης, ειδικευμένης στις καλλιτεχνικές αναπαραγωγές, ήταν τοποθετημένα στις ειδικά προπαρασκευασμένες κόγχες, σήμερα δε φυλάσσονται στο Επισκοπείο.

Ο Ναός αποδόθηκε στην Ορθόδοξη Εκκλησία μετά την Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου, εγκαινιάστηκε από τον Μητροπολίτη Τιμόθεο (Ευαγγελινίδη) και προσαρμόστηκε εσωτερικά στις ανάγκες της Ορθόδοξης λατρείας. Αγιογραφήθηκε στα χρόνια του Μητροπολίτη Ρόδου Σπυρίδωνος από τους αγιογράφους Φώτη Κοντογλου και Ιωάννη Τερζή και διακοσμήθηκε με μαρμάρινα γλυπτά (τέμπλο, αρχιερατικός θρόνος, προσκυνητάρια) από του αδελφούς Σκαρή. 

Η ιστόρηση διήρκησε δέκα χρόνια, από το 1951 έως το 1961.

Μεταξύ των ετών 2006-2010 ο Ναός και ο περιβάλλον χώρος ανακαινίστηκαν και εξωραϊστηκαν.

Πηγή κειμένου: http://www.imr.gr/

Φωτογραφίες: Ρουβήμ (ΡΟΔΟΣυλλέκτης)