«Περιορισμένης εμβέλειας» η φιλοζωική κουλτούρα στην Ελλάδα

Της Ελένης Ηλιοπούλου

Περισσότεροι από 25 ομιλητές εξέφρασαν χθες τα επιστημονικά και εμπειρικά τους επιχειρήματα σχετικά με την αντιμετώπιση και τις πρακτικές, που επιφυλάσσουν οι άνθρωποι στα ζώα τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, στο πλαίσιο της συνάντησης, που διοργανώθηκε με θέμα την ευρωπαϊκή προοπτική της φιλοζωικής κουλτούρας στη χώρα μας από την Πανελλαδική Φιλοζωική και Περιβαλλοντική Ομοσπονδία (Π.Φ.Π.Ο.) και την Πανελλαδική Συντονιστική Επιτροπή Ζωοφιλικών Σωματείων στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών στην Αθήνα.

Αρμόδιοι έτοιμοι για όλα
Η Νατάσα Μπομπολάκη, η οποία είναι δικηγόρος και προήδρευε της ημερίδας εκ μέρους της Π.Φ.Π.Ο., με αφορμή τις εξελίξεις σχετικά με το επικείμενο νομοσχέδιο για την προστασία των ζώων, τόνισε στην εισήγηση της ότι κανένας νόμος, όσο προωθημένος και αν είναι, δεν μπορεί να συμβάλει στη διαμόρφωση της φιλοζωικής κουλτούρας.Επιστήμονες του δικαίου, της ηθικής, της φιλοσοφίας, μέλη φιλοζωικών οργανώσεων, καθηγητές σχολείων, αρμόδιοι υπουργείων, δήμων και φορέων εξήγησαν στο ακροατήριο, που αποτελούνταν κυρίως από φιλόζωους εθελοντές, οι οποίοι ταξίδεψαν από κάθε γωνιά της Ελλάδας (από την Κρήτη μέχρι τις Σέρρες) για να παραστούν σε αυτή τη σημαντική συνάντηση, τις απόψεις τους και τα τεκμηριωμένα επιστημονικά συμπεράσματα σχετικά με τα ηθικά, κοινωνικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά προβλήματα, τα οποία σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τα ζώα, είτε αυτά έχουν ιδιοκτήτες, είτε είναι αδέσποτα, είτε είναι ζώα συντροφιάς ή παραγωγικά.

Ο δήμαρχος Αθηναίων, Γιώργος Καμίνης, αναφέρθηκε στην διαπαραταξιακή επιτροπή, που καταρτίζεται, ώστε να διαχειρίζεται με αμεσότητα τα θέματα, τα οποία σχετίζονται με τα αδέσποτα της πρωτεύουσας (στειρώσεις, ποτίστρες, διανομή ζωοτροφών, συνεργασία με εθελοντές και σωματεία). Ενώ μεταξύ άλλων σημείωσε εύστοχα ότι «δείκτης πολιτισμού μιας πόλης είναι το πώς αντιμετωπίζει τις άλλες μορφές ζωής».

Στο πλαίσιο της συνάντησης διαβάστηκε από τον δημοσιογράφο και συντονιστή της ημερίδας, Γιάννη Πολίτη, το μήνυμα του αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος. Ο κ. Ιερώνυμος με πατρικό και ευχετικό λόγο σημείωσε από την πλευρά της χριστιανικής ηθικής ότι: «Ναι μεν, σύμφωνα και με την ορθόδοξη θεολογία, ο άνθρωπος έχει την υποχρέωση να συντηρεί και να κήδεται της άλογης κτίσης, όμως ένας μονοδιάστατος εγωπαθής άνθρωπος, μονοδιάστατα και εγωκεντρικά μόνο μπορεί να δει την άλογη φύση […] Δεν απέχουμε δε από την αλήθεια αν ισχυρισθούμε πως όποιος αγαπά και σέβεται τη θεία δημιουργία αγαπά τα δημιουργήματα εν καθ’ εν και πως όποιος αγαπά τα δημιουργήματα σέβεται και τιμά τον άκτιστο και άρρητο Δημιουργό».

Ο βουλευτής Θάνος Πλεύρης, αν και προέρχεται από τον ΛΑ.Ο.Σ., που ως κόμμα δε φημίζεται για τις ευαισθησίες του απέναντι στους κοινωνικά αδύνατους, εντούτοις είναι μάλλον ο μόνος ευαίσθητα δραστήριος, εκπρόσωπος του κοινοβουλίου, ο οποίος συμβάλει για την προώθηση των δικαιωμάτων των ζώων και το απέδειξε και αυτή τη σύντομη παρουσία του στην ημερίδα. Ο κ. Πλεύρης μιλώντας χθες έδωσε ένα εύστοχο παράδειγμα για το πώς ο νόμος αναγνωρίζει ως κακούργημα την ζωοκλοπή, επειδή αφορά την ιδιωτική περιουσία (που στη συγκεκριμένη περίπτωση πλήττεται) αλλά αντιμετωπίζει ως πλημμέλημα το έγκλημα, το οποίο μπορεί να πάθει ένα ζώο από τα χέρια του ίδιου του ιδιοκτήτη του.

Αν π.χ. - σημείωσε ο βουλευτής - ένα γουρούνι σκοτωθεί με όπλο από κάποιον, αυτό θεωρείται κακούργημα (επειδή είναι απώλεια περιουσιακού στοιχείου ως παραγωγικό ζώο), αν όμως ο ιδιοκτήτης του χοίρου το ακρωτηριάσει, για να ικανοποιήσει τα σαδιστικά του ένστικτα, θα τιμωρηθεί με πλημμεληματική ποινή!

Έγκλημα χωρίς αποδείξεις

Σημαντικά και εύστοχα ήταν τα όσα ανέφερε και η καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Ελένη Πορτάλιου, ως εκπρόσωπος του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. και ως δημοτική σύμβουλος Δήμου Αθηναίων, η οποία μίλησε με θέρμη για το ουσιαστικό έργο, που επιτελούν στους δρόμους οι φιλόζωοι, που είναι οι αφανείς ήρωες και ηρωίδες.

Η κα Πορτάλιου σημείωσε ότι «τα ζώα υποτιμώνται ως έμβια όντα με αισθήματα και θεωρούνται πρόβλημα, το οποίο πρέπει να διαχειριστούμε, προστατεύοντας τους ανθρώπους από αυτά και όχι τα ζώα από βλαπτικές για τη ζωή τους ανθρώπινες ενέργειες. Οι αντιλήψεις αυτές δυστυχώς δεν είναι περιθωριακές. Διαπερνούν τους θεσμούς – υπουργεία και δήμους – και χαρακτηρίζουν μεγάλο μέρος των κοινωνικών πρακτικών».

Ο Άγγελος Αντωνόπουλος, αντιδήμαρχος Αθηναίων, για θέματα Περιβάλλοντος και Πρασίνου, με μια σύντομη παρέμβαση του αναφέρθηκε σε δημοσιεύματα, που τις τελευταίες μέρες κάνουν λόγο για εξόντωση των σκύλων της πρωτεύουσας από πεινασμένους μετανάστες. Ο κ. αντιδήμαρχος σημείωσε ότι οι μέχρι τώρα καταγγελίες δεν έχουν επιβεβαιωθεί, αφού δεν έχουν εντοπιστεί τεκμήρια, προκαλώντας την αντίδραση του ακροατηρίου, που υποστήριξε ότι τα «πειστήρια» καίγονται από τους δράστες.

Ο αντιδήμαρχος ανέφερε στους παρευρισκόμενους (η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων ήταν για άλλη μια φορά γυναίκες), ότι οι υπάλληλοι στον τομέα της Καθαριότητας έχουν ενημερωθεί, ώστε αν εντοπίσουν στον Χ.Υ.Τ.Α. της Φυλής ή αλλού, δέρματα, εντόσθια, αφτιά σκυλιών και γατιών, να ενημερώσουν τις δημοτικές υπηρεσίες ώστε να ερευνηθεί από ποιον κάδο, ποιας περιοχής αυτά προήλθαν.

Σημείωσε μάλιστα ότι πριν από μερικές μέρες στην οδό Αγησιλάου έγινε εκτενής έρευνα από την Αστυνομία και το Υγειονομικό (μέσα σε καταστήματα) αλλά τίποτα δεν βρέθηκε. Τόνισε δε ότι έχει δώσει εντολή στους υπάλληλους, που φροντίζουν για την αστική πανίδα, φορώντας τα πολιτικά τους ρούχα (και όχι τη στολή του δήμου) να περνούν από τις «ύποπτες» περιοχές προκειμένου να ελέγξουν τι συμβαίνει.

Συμβίωση, εκμετάλλευση, ηθική και δίκαιο

Ο Γιώργος Κρεμλής, διευθυντής της Νομικής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος της Ε.Ε. και ως εκπρόσωπος του γραφείου του αρμόδιου επιτρόπου αναφέρθηκε στο νομικό πλαίσιο, που υπάρχει ήδη στην Ε.Ε. για την προστασία των ζώων, το λεγόμενο κοινοτικό κεκτημένο, το οποίο μπορούν να χρησιμοποιήσουν, να επικαλεστούν οι ιδιώτες και τα φιλοζωικά σωματεία, ώστε και να βελτιωθεί το υπό διαμόρφωση νομοσχέδιο, που αφορά στη προστασία των ζώων, αφού το κοινοτικό δίκαιο υπερέχει του εθνικού.

Ο κ. Κρεμλής δεν περιορίστηκε στα θέματα αστικής πανίδας. Έθεσε και μια άλλη παράμετρο σε σχέση με τα πειραματόζωα (που υπάρχουν και στην Ελλάδα, όχι τόσο στην ανύπαρκτη ελληνική βιομηχανία, όσο στα εργαστήρια των Α.Ε.Ι. και των Τ.Ε.Ι. ως αντικείμενα για την μαθητεία φοιτητών). Ανέφερε ότι το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο προβλέπει την αρχή της αναλογικότητας δηλαδή αν τα όσα υφίστανται αυτά τα πλάσματα εκμηδενίζονται κατά κάποιο τρόπο και επιτρέπουμε να συμβαίνουν για το «καλό» της ανθρωπότητας.

Η Ρεγγίνα Αργυράκη, καθηγήτρια της Σχολής Καλών Τεχνών στο Α.Π.Θ. μιλώντας για την προστασία των συνθηκών του «υπάρχειν» ειδικά στα μεγάλα αστικά κέντρα κατέληξε λέγοντας, και όχι αδίκως, ότι το πολυαναμενόμενο νομοσχέδιο «δεν τα βάζει ούτε με το εμπόριο (εισαγωγές ζώων από το εξωτερικό που επιδεινώνουν το πρόβλημα πολλαπλασιασμού των αδέσποτων ζώων), ούτε με τους εκτροφείς, ούτε με τον συνδικαλισμό των κτηνιάτρων», οι οποίοι βάζουν εμπόδια στους ξένους εθελοντές συναδέλφους τους, που προσφέρουν ανιδιοτελώς τις υπηρεσίες τους περιστασιακά σε φιλοζωικά σωματεία.

Ο Στέφανος Ροζάνης καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και στο Πάντειο, πήγε τον προβληματισμό, που είχε ήδη αναπτυχθεί από τους συνομιλητές του, ένα βήμα πιο κάτω, ενθουσιάζοντας το ακροατήριο με την τοποθέτηση του. Το ζώο από συμβιωτικός παράγοντας - όπως εξήγησε - έγινε πράγμα, και ως τέτοιο το μεταχειρίστηκε και το μεταχειρίζεται ο άνθρωπος έχοντας ηθική, κοινωνική και νομική κάλυψη.

Ο άνθρωπος και το ζώο ήταν οργανικό σύνολο μέσα στη ζωή. Η συμβίωση ανθρώπου και ζώου είναι το φυσιολογικό. Φυσικό μέλος αυτής της κατάστασης είναι το ανθρώπινο υποκείμενο. Όμως το ανθρώπινο υποκείμενο μεταβάλει το περιβάλλον και μεταβάλει και τον εαυτό του. Ο κ. Ροζάνης σημείωσε ότι πρόοδος σημαίνει εν τέλει κέρδος! Το ζώο έγινε το υποτακτικό της δικής μας βούλησης. Και αυτός είναι ωφελιμισμός στην πλήρη και πιο ένδοξη έκφανση του.

Η νομική επιστήμη στο πλευρό της φύσης

Ο Γιάννης Καρακώστας, καθηγητής Αστικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ως εκπρόσωπος του Δ.Σ.Α. και ως πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Δικαίου Περιβάλλοντος, αναφέρθηκε στη συνεισφορά των καθηγητών, που διδάσκουν από το 1985 στους έλληνες φοιτητές τους το «Δίκαιο Περιβάλλοντος», το οποίο μονίμως καταστρατηγείται κάνοντας το να ακούγεται ως σύντομο ανέκδοτο. Φωτεινή εξαίρεση σ’ αυτή την κατάσταση είναι κάποιες ανατρεπτικές αποφάσεις, τις οποίες εξέδωσε το Συμβούλιο της Επικρατείας στο παρελθόν.

Τα ζώα, όπως τόνισε ο κ. καθηγητής, ως μέρος του περιβάλλοντος αντιμετωπίζονται ως οιονεί υποκείμενα δικαίου πέρα από τα φυσικά και τα νομικά πρόσωπα. Οι άνθρωποι που τα υπερασπίζονται ασκούν το δικαίωμα αυτό χάρη των περιβαλλοντικών αγαθών, των χρήσεων ωφελείας και των απολαύσεων, υπέρ της βιοποικιλότητας και της αειφορίας. Ο κ. Καρακώστας σημείωσε ότι τα παραγωγικά ζώα ειδικά οι κάτοικοι της περιφέρειας τα αγαπούν μόνο για όσα τους αποδίδουν και για όσο τους αποδίδουν.

Η κα Γλυκερία Σιούτη, ως καθηγήτρια Δημοσίου Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών αναφέρθηκε στην κοινωνική ανάγκη, η οποία επιβάλει τη ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ ανθρώπων και ζώων. Κάτι που σε άλλες κοινωνίες είχε διαπιστωθεί και τελικά είχε εφαρμοστεί από τα πανάρχαια χρόνια (π.χ. Ινδία). Η κα Σιούτη αναφέρθηκε στα προωθημένα συντάγματα της Γερμανίας, Ελβετίας, Λουξεμβούργου, Ινδίας και Βραζιλίας, καθώς σε αυτά γίνεται ρητή αναφορά στην προστασία των ζώων.

Η προστασία του περιβάλλοντος είναι υποχρέωση του κράτους. Το περιβάλλον πρέπει να αντιμετωπίζεται ως η παρακαταθήκη που πρέπει να μείνει αλώβητη για τις επόμενες γενιές σημείωσε η κα Σιούτη. Τόνισε δε ότι για το ελληνικό δίκαιο όλα τα ζώα είναι τα έμψυχα όντα που δεν είναι ανθρώπινα!

Ποινές, μύθοι και έξοδα!

Ο ευρωβουλευτής Θοδωρής Σκυλακάκης μιλώντας και για την εμπειρία του στον Δήμο της Αθήνας, κατά την περίοδο της προετοιμασίας των Ολυμπιακών Αγώνων το 2004 ανέφερε τη σημασία, που έχει η λειτουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού (Δήμος, Αστυνομία), ο οποίος θα επιβάλει καθολικά και συστηματικά ήπιες κυρώσεις σε εκείνους που κακοποιούν τα ζώα.

Οι αυστηρές ποινές για αδικήματα, που σχετίζονται με τα ζώα, υπάρχει ο κίνδυνος να μείνουν ανεφάρμοστες από τους δικαστές. «Σοβαρή πολιτική είναι η εφαρμοσμένη και όχι η θεωρητική» σημείωσε ο κ. Σκυλακάκης και επέμεινε στη αξία και τη σημασία που έχει ένας νόμος που εφαρμόζεται και δεν καταλήγει να είναι διακοσμητικό στοιχείο «λιγότερο χρήσιμο και από το βάζο που έχουμε στο σπίτι μας». Αίσθηση προκάλεσαν στο ακροατήριο τα όσα έδειξε και απέδειξε η κα Νατάσα Διάκου, καθηγήτρια στην Κτηνιατρική Σχολή του Α.Π.Θ. σχετικά με τους αστικούς μύθους, οι οποίοι περιτριγυρίζουν τις νόσους, που οι άνθρωποι κολλούν από τα ζώα.

Απλές οδηγίες καθημερινής συμβίωσης και βασικοί κανόνες υγιεινής (για το πλύσιμο των λαχανικών των φρούτων, του καλού ψησίματος τους κρέατος) δίνουν στους φιλόζωους επιχειρήματα (σχετικά με το τοξόπλασμα, τη λεϊσμάνια, κ.ά.), τους βγάζουν από την άγνοια και τη «δεισιδαιμονία» και έτσι δεν καταλήγουν αδέσποτα χιλιάδες οικόσιτα ζώα σκυλιά και γατιά επειδή π.χ. η γυναίκα του σπιτιού έμεινε έγκυος. Ένας άλλος παράγοντας, που τέθηκε από το ακροατήριο αυτή τη φορά υπ’ όψιν της κας Διάκου, είναι η άγνοια των γυναικολόγων, οι οποίοι συνιστούν αβίαστα στις εγκυμονούσες πελάτισσες τους, να διώχνουν τις οικόσιτες γάτες από το σπίτι για να μην αποβάλουν!

Ο κ. Μάκης Παπάζογλου, καθηγητής στην Κτηνιατρική Σχολή του Α.Π.Θ. αναφέρθηκε στην εξέλιξη της επιστήμης της κτηνιατρικής, στη μη χρήση πειραματόζωων για μάθουν οι φοιτητές να κάνουν π.χ. ράμματα, όμως τόνισε και το μεγάλο κόστος, που έχουν αυτές οι σπουδές και η συντήρηση τέτοιων σχολών για το κράτος. Τόνισε δε ότι είναι απαραίτητη η συνεννόηση και η συμφωνία μεταξύ φιλοζωικών σωματείων και κτηνιατρικών σχολών, ώστε να καλύπτεται ένα μέρος των απαιτούμενων εξόδων. Ο κ. Παπάζογλου σημείωσε πως εξαιτίας του συστήματος εισαγωγής στα Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. οι φοιτητές μέσω των Πανελλαδικών Εξετάσεων βρίσκονται πολλές φορές τυχαία - λόγω μηχανογραφικού - να έχουν περάσει σε μια κτηνιατρική σχολή, χωρίς οι ίδιοι να είναι ουσιαστικά φιλόζωοι!

Χιλιάδες κακοποιήσεις χωρίς στατιστικά στοιχεία

Ο Δημήτρης Τόντης, καθηγητής και διευθυντής του Εργαστηρίου Παθολογικής Ανατομικής, στο Τμήμα Κτηνιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας αναφέρθηκε στην θλιβερή «πρωτιά» της Ελλάδας στο θέμα των κακοποιημένων ζώων, η οποία όμως ακόμα και αν συμβαίνει (καθώς τα περιστατικά είναι χιλιάδες), δεν μπορεί να τεκμηριωθεί με επιστημονικούς όρους, επειδή στατιστικά στοιχεία, επιστημονικώς συγκεντρωμένα δεν υπάρχουν (σε αντίθεση με άλλες χώρες).

Μια πρώτη δειγματοληπτική προσπάθεια, έγινε με ερωτηματολόγια τα οποία κλήθηκαν να συμπληρώσουν κτηνίατροι απ’ όλη την Ελλάδα, απαντώντας σε συγκεκριμένα ερωτήματα σχετικά με το τι είδους περιστατικά αντιμετωπίζουν στα ζώα που εξετάζουν. Τα στοιχεία αυτά, σύμφωνα με τον κ. Τόντη, θα δοθούν στη δημοσιότητα τον ερχόμενο Φεβρουάριο, αφού τότε θα έχει ολοκληρωθεί η μελέτη και η αξιολόγηση τους.

Ο κ. Τόντης για άλλη μια φορά χαρακτήρισε τα δηλητήρια ως το συνηθέστερο όπλο, που χρησιμοποιούν εκείνοι, οι οποίοι εξοντώνουν ζώα. Σημείωσε δε ότι μεγάλος αριθμός κατοικίδιων κακοποιείται από τους ιδιοκτήτες τους και η κτηνιατρική ιατροδικαστική παρέχει τα στοιχεία, ώστε να καταλήξουμε στον δράστη και αυτός στη συνέχεια, αφού εντοπιστεί, να οδηγηθεί στη δικαιοσύνη για να τιμωρηθεί. Ο κ. Τόντης επισήμανε μεταξύ άλλων ότι στις προηγμένες και στις αναπτυγμένες χώρες συναντώνται τα πιο συγκλονιστικά εγκλήματα σε βάρος των ζώων.

Εμμέσως πλην σαφώς με την προβολή μιας φωτογραφίας ο κ. Τόντης αναφέρθηκε και στις συνθήκες υγιεινής κάτω από τις οποίες γίνονται μαζικές στειρώσεις αδέσποτων, κυρίως από εθελοντές κτηνιάτρους, που έρχονται από το εξωτερικό, για να βοηθήσουν επί της ουσίας τα φιλοζωικά σωματεία, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι πνιγμένα στα χρέη εξαιτίας του κόστους των χειρουργείων και όχι μόνο. Είναι γνωστό στο φιλοζωικό κίνημα η αντιπαράθεση που υπάρχει μεταξύ φιλοζωικών σωματείων και κτηνιατρικών συλλόγων, καθώς οι κτηνίατροι κατηγορούν τους φιλόζωους, ότι επί της ουσίας τους στερούν έσοδα!

Και δύο ειδήσεις

Κατά τη διάρκεια της ημερίδας τονίστηκε από τον κ. Ηλία Κορομηλά, ο οποίος είχε αναλάβει εκ μέρους της κυβέρνησης την προώθηση του νέου νομοσχεδίου στο στάδιο της διαβούλευσης, πως οι φόβοι των φιλοζωικών σωματείων για την καθυστέρηση, που παρατηρείται, στην ψήφιση του δεν ισχύουν. Ο κ. Κορομηλάς σημείωσε ότι το νομοσχέδιο βρίσκεται ήδη στην Ειδική Νομοθετική Επιτροπή της Κυβέρνησης. Το ακροατήριο ρώτησε τους παρευρισκόμενους πολιτικούς και λοιπούς αρμοδίους, αν γνωρίζουν τι ισχύ έχουν οι φήμες περί φορολόγησης και της ιδιοκτησίας ζώων.

Όλοι γέλασαν και κανείς ούτε ο κ. Κορομηλάς, ούτε η κα Νίκη Τηλιακού, νομική σύμβουλος στο Γραφείο Πρωθυπουργού, ούτε η κα Ιωάννα Σαλαμάνου, εκπρόσωπος του Γραφείου Πρωθυπουργού (που παρεβρίσκονταν στην αίθουσα για να μεταφέρουν τα δεδομένα της συζήτησης στον κ. Γιώργο Παπανδρέου) μπόρεσαν να το διαψεύσουν ή να το επιβεβαιώσουν…

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι αρκετοί ευρωβουλευτές, βουλευτές, εκπρόσωποι φορέων, αρμόδιοι υπουργοί, που είχαν συμπεριληφθεί στο αρχικό πρόγραμμα της συνάντησης τελικά δεν παρέστησαν αφήνοντας εύλογα ερωτηματικά. Κάποιοι για να «ξεμπερδέψουν» έστειλαν αντικαταστάτες τους, έτσι «για την τιμή των όπλων». Φυσικά και δεν ξεχνάμε ότι στις μέρες μας θέλει θάρρος να εμφανίζεσαι δημοσίως, ειδικά αν το κόμμα στο οποίο ανήκεις έχει κυβερνήσει ξανά και ξανά.

Στο τέλος της ημερίδας δεν έλειψαν και τα δικαιολογημένα παράπονα μερίδας του κοινού, που ήθελε να θέσει ερωτήματα στους ομιλητές. Όμως ο επιτρεπόμενος χρόνος χρήσης της αίθουσας είχε ξεπεραστεί καθώς και η παράταση, η οποία ζητήθηκε και δόθηκε εξαιτίας των πολλών χαιρετισμών, και εισηγήσεων!

http://www.zoosos.gr/article/534/periorismenes-emveleias-e-philozoike-koultoura-sten-ellada