Ιταλική αρχιτεκτονική στη Ρόδο
Συνοπτική περιγραφή
Οι Ιταλοί καταλαμβάνουν το νησί το 1912 και εδραιώνουν την κατοχή τους με τη συνθήκη της Λοζάννης το 1923. Η αποικιακή τους πολιτική στα Δωδεκάνησα, που επεκτείνεται σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής, την διοικητική και οικονομική οργάνωση, την οργάνωση του θεσμικού, κοινωνικού και δικαστικού πλαισίου, θα συμπεριλάβει αναγκαστικά και μια σειρά από κατασκευαστικά έργα που εξυπηρετούν τους παραπάνω σκοπούς.
Έτσι άφησαν πίσω τους ένα σημαντικό πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό έργο. Στα νησιά που υπήρχαν μεγαλύτερες οικιστικές συγκεντρώσεις και πόλεις, όπως η Ρόδος, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για τον εκσυγχρονισμό και τη λειτουργία τους, βάσει των δικών λειτουργικών, διοικητικών και στρατιωτικών, αναγκών. Οι επεμβάσεις τους περιλαμβάνουν έργα αναδιαμόρφωσης ιστορικών κέντρων (όπως τα αναστηλωτικά έργα στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου), χάραξη και διάνοιξη νέων οδικών αρτηριών (όπως στη νέα πόλη της Ρόδου και στην Κω), μεγάλα δημόσια κτίρια που παραλαμβάνουν πολλές δημόσιες λειτουργίες, δημιουργία δικτύων υποδομής και τέλος δημιουργία νέων πόλεων ή οικισμών (όπως η νέα πόλη Porto Lago, στο Λακκί Λέρου και οι αγροτικοί οικισμοί στην ύπαιθρο της Ρόδου).
Τα έργα της ιταλικής αρχιτεκτονικής στη Ρόδο (αλλά και σε όλα τα Δωδεκάνησα), διακρίνονται σε δύο περιόδους. Οι δύο αυτές περίοδοι συνδέονται άμεσα με την πολιτική κατάσταση που επικρατεί στην Ιταλία και καθρεφτίζονται ξεκάθαρα στη δράση και τις επιλογές των δύο γενικών διοικητών της Δωδεκανήσου, του Mario Lago (1924-1936) και του Cesare Maria de Vecchi (1936-1941).
Τα αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά έργα που υλοποιηθήκαν στην περίοδο της διοίκησης τους Mario Lago, ο οποίος και ως διοικητής ήταν μετριοπαθής, έχουν κυρίαρχες τις αισθητικές επιλογές του «ρασιοναλισμού», επιλογές που αντλούν την έμπνευσή τους από την τοπική παράδοση του τόπου στον οποίο γίνονται οι όποιες επεμβάσεις. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα έργα της περιόδου του Mario Lago, με αρχιτέκτονα τον Florestano di Fausto, προσπαθούν να εντάξουν τα τοπικά χαρακτηριστικά, όπως τουλάχιστον αυτά ερμηνεύονται, πολλές φορές αποδίδοντάς τους την αύρα μιας εξωτικής ανατολής. Επιπλέον, έχουν ήδη επικρατήσει, όχι μόνο στην Ιταλία αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη, τάσεις επιστροφής σε έναν μνημειακό
κλασικισμό, ο οποίος θα κυριαρχήσει τελικά στις αρχιτεκτονικές επιλογές στα μέσα της δεκαετίας του ’20 και θα κορυφωθούν και θα υιοθετηθούν απόλυτα από τα φασιστικά καθεστώτα της Γερμανίας και Ιταλίας.
Η πρώτη σημαντική πρωτοβουλία του Mario Lago, η οποία επηρεάζει σημαντικά την πόλη της Ρόδου ήταν να αναθέσει στο αρχιτέκτονα Florestano di Fausto, τη σύνταξη ενός πολεοδομικού σχεδίου επέκτασης και εκσυγχρονισμού τα πόλης, με επιπλέον στόχο να εντάξει τις ανάγκες τις ιταλικής στρατιωτικής διοίκησης. Το σχέδιο εγκρίνεται το 1926 αλλά η οριστική εφαρμογή του θα καθυστερήσει μέχρι το 1936. Ο F. di Fausto προτείνει σε αυτό το σχέδιο, τη δημιουργία του νέου διοικητικού κέντρου της πόλης, το Foro Italico, με μια σειρά κτίρια που σχεδιάζει ο ίδιος. Έξω από τον παραδοσιακό πυρήνα της πόλης, κατά μήκος της ακτής Μανδρακίου,
συγκεντρώνονται όλες τις δημόσιες υπηρεσίες, δημιουργώντας ένα σύνολο, που αποτελεί και σήμερα το διοικητικό της κέντρο της πόλης. To Foro Italico περιλάμβανε τη Νέα Αγορά (σημερινή αγορά επίσης), την Τράπεζα της Ιταλίας (σήμερα Τράπεζα της Ελλάδος), την Ιταλική Λέσχη (σημερινό ζαχαροπλαστείο Ακταίον), τα Δικαστήρια, το Διοικητήριο (σήμερα στεγάζεται η Νομαρχία), το Ταχυδρομείο (σήμερα επίσης ΕΛΤΑ) κ.ά.
Λίγο πιο πάνω από το διοικητικό Foro Italico ξεκινάει μια ζώνη αναψυχής για τη νέα πόλη που περιλαμβάνει τα Θαλάσσια Λουτρά (Έλλη), το Ναυτικό Όμιλο, το Ξενοδοχείο των Ρόδων (σήμερα Καζίνο), και καταλήγει στο ακρωτήριο που βρίσκεται το Ενυδρείο. Εκεί, στον άξονα του ακρωτηρίου, διαμορφώνεται η γνωστή ελλειψοειδής πλατεία (σήμερα πλατεία Χαρίτου) με φοίνικες, στην οποία καταλήγουν οκτώ οδικοί άξονες. Η περιοχή συγκέντρωνε
αρκετές κατοικίες Ιταλών στρατιωτικών καθώς και δραστηριότητες εμπορίου.
Ο νέος διοικητής των Δωδεκανήσων, ο de Vecchi, πρώην διοικητής της Σομαλίας και υπουργός παιδείας του Μουσσολίνι, αποκτώντας απόλυτη στρατιωτική και πολιτική εξουσία στην περιοχή, έχει ως μόνη φιλοδοξία να δώσει στη Ρόδο τα χαρακτηριστικά μιας επαρχίας που υπάγεται σε μια νέα μεγάλη Ιταλική αυτοκρατορία. Ξεκινάει έτσι μια εκστρατεία «εξαγνισμού» των αρχιτεκτονικών έργων που υλοποιήθηκαν από τον προκάτοχό του. Μια σειρά κτίρια που σχεδιάστηκαν με εμφανείς «ανατολίζουσες» επιρροές και αναφορές στο μουσουλμανικό παρελθόν της πόλης, γοτθικά τόξα και διακοσμητικά αραβουργήματα στις όψεις των κτιρίων, καθαρίζονται και επενδύονται με πωρόλιθο, επιδιώκοντας μια έντονη μνημειακότητα και μια «μοντέρνα» αισθητική που δεν μπορεί να έχει άλλο παρελθόν παρά μόνο τη λαμπρή εποχή της ιπποτοκρατίας. Σε αυτή τη δεύτερη περίοδο της ιταλική αρχιτεκτονικής στη Ρόδο,
επεμβάσεις έγιναν σε πολλά κτίρια, μεταξύ των οποίων στο κτίριο των Δικαστηρίων, στο Ξενοδοχείο των Ρόδων, στην Ιταλική Λέσχη – Ακταίον, στο κτίριο του Λιμεναρχείου, οι οποίες τους έδωσαν τη μορφή με την οποία τα βλέπουμε σήμερα.
Ο διοικητής de Vecchi μεταφέρει το 1936, το κέντρο της διοίκησής τους στην πλατεία Impero (πλατεία αυτοκρατορίας, τη σημερινή πλατεία Ελευθερίας), μια μνημειακή πλατεία που περικλείονταν από τα επιβλητικά κτίρια της Φασιστικής Διοίκησης (Casa Littoria – σημερινό Δημαρχείο, αρχιτέκτων Α. Bernabiti 1936-39), του Θεάτρου Puccini (σήμερα Δημοτικό Θέατρο Ρόδου, αρχιτέκτων Α. Bernabiti 1937-38) και του κτιρίου της Στρατιωτικής Διοίκησης (αρχιτέκτων Α. Bernabiti 1938-39). Την πλατεία κοσμούσαν αγάλματα Ρωμαίων αυτοκρατόρων, δίνοντας το στίγμα της νέας φασιστικήςεποχής.
Τα αναστηλωτικά έργα των Ιταλών στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου
Οι Ιταλοί επιθυμώντας να αποτελέσουν τους συνεχιστές του έργου των Ιωαννιτών Ιπποτών, πραγματοποίησαν εκτεταμένα έργα αναστήλωσης κατεστραμμένων μνημείων αυτής της περιόδου εντός της παλιάς πόλης της Ρόδου. Η ιδεολογική γραμμή που ακολούθησαν σε αυτές τις αναστηλωτικές επεμβάσεις είχε κυρίαρχα πολιτικά κριτήρια. Παραμελώντας τα βυζαντινά υπολείμματα και κατεδαφίζοντας τις προσθήκες της Οθωμανικής περιόδου, προσπάθησαν να επανακτήσουν την ιστορική «καθαρότητα» και τη συνέχεια της ιστορίας των Ιπποτών. Όταν το κτίριο ήταν κατεστραμμένο σε μεγάλο βαθμό, όπως συνέβη στο Παλάτι του Μεγάλου Μάγιστρου, το ξαναέχτιζαν αποδίδοντας την αρχική του εικόνα, γεγονός που τους επέτρεπε να έχουν μια επιλεκτική και μεροληπτική απόδοση της «καθαρής» εικόνας το μνημείου από την εποχή που επιθυμούσαν να αναδείξουν. Αυτή η λογική συντήρησης και αποκατάστασης των μνημείων δεν συμβαδίζει με τον σύγχρονο τρόπο αντιμετώπισης, όπου επιβάλλεται ο σεβασμός όλων των οικοδομικών φάσεων του μνημείου.
Τα έργα της ιταλικής αρχιτεκτονικής στη Ρόδο, αποτέλεσαν την εικόνα του «άλλου» και του «διαφορετικού» για τον τόπο. Η κλίμακα και η αισθητική τους καθορίζουν τη μεγάλη διαφοροποίησή τους ως προς το αιγαιοπελαγίτικο τοπίο, αλλά αυτό αποτελεί και την πηγή της γοητείας τους. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι κυρίως στη Ρόδο, τα κτίρια αυτά, ενσωματωμένα μέσα σε ένα περιβάλλον που διαθέτει αποθέματα πολλών πολιτισμών, αποτέλεσαν το εντυπωσιακό σκηνικό που αξιοποιήθηκε για την τουριστική και κοσμοπολίτικη ανάδειξη της πόλης. Οι νέες χρήσεις που ενσωματώθηκαν σε αυτά τα κτίρια τα μετέτρεψαν, ως όφειλε να γίνει, σε κομμάτι της σύγχρονης πόλης της Ρόδου, μιας πόλης που έχει αποδείξει πως δεν φοβάται το διαφορετικό, αντιθέτως το αξιοποιεί ως στοιχείο του πολιτισμικού της εμπλουτισμού.
Θέση / Πρόσβαση
Τα περισσότερα κτίρια της Ιταλοκρατίας στην πόλη της Ρόδου βρίσκονται συγκεντρωμένα κατά μήκος της βορειοδυτικής ακτής (ακτή Μανδρακίου), μέχρι το ακρωτήρι του
Ενιδρύου, στην περιοχή δηλαδή που δημιουργήθηκε το νέο εμπορικό και διοικητικό κέντρο της πόλης. Δείγματα κατοικιών της συγκεκριμένης περιόδου μπορείτε να εντοπίσετε διάσπαρτα στη νέα πόλη – κυρίως στην περιοχή της ελλειψοειδούς πλατείας Χαρίτου. Επίσης, σε ολόκληρο το νησί, και στα χωριά υπάρχουν έργα της ιταλικής αρχιτεκτονικής (Αρχάγγελος, Έμπωνας κ.ά), καθώς και στους δημιουργημένους από τους ίδιους, πρότυπους αγροτικούς οικισμούς στην ύπαιθρο του νησιού, οι οποίοι έχουν εξελιχθεί σήμερα σε οικισμούς.
Είναι το κτίριο επισκέψιμο;
Τα περισσότερα κτίρια της Ιταλική αρχιτεκτονικής στην πόλη της Ρόδου, φιλοξενούν σήμερα δημόσιες λειτουργίες (Νομαρχία, Δικαστήρια, Δημαρχείο, Ταχυδρομείο, Λιμεναρχείο κλπ), οπότε μπορείτε να τα επισκεφτείτε.
http://vrc.arch.auth.gr/details.aspx?lang=gr&islandID=104§ion=3.2&id=380
Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του ΡΟΔΟΣυλλέκτη.
Δείτε εδώ περισσότερες φωτογραφίες: http://www.facebook.com/album.php?aid=64193&id=1485091283&l=99a238f2ce
Συνοπτική περιγραφή
Οι Ιταλοί καταλαμβάνουν το νησί το 1912 και εδραιώνουν την κατοχή τους με τη συνθήκη της Λοζάννης το 1923. Η αποικιακή τους πολιτική στα Δωδεκάνησα, που επεκτείνεται σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής, την διοικητική και οικονομική οργάνωση, την οργάνωση του θεσμικού, κοινωνικού και δικαστικού πλαισίου, θα συμπεριλάβει αναγκαστικά και μια σειρά από κατασκευαστικά έργα που εξυπηρετούν τους παραπάνω σκοπούς.
Τα έργα της ιταλικής αρχιτεκτονικής στη Ρόδο (αλλά και σε όλα τα Δωδεκάνησα), διακρίνονται σε δύο περιόδους. Οι δύο αυτές περίοδοι συνδέονται άμεσα με την πολιτική κατάσταση που επικρατεί στην Ιταλία και καθρεφτίζονται ξεκάθαρα στη δράση και τις επιλογές των δύο γενικών διοικητών της Δωδεκανήσου, του Mario Lago (1924-1936) και του Cesare Maria de Vecchi (1936-1941).
Τα αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά έργα που υλοποιηθήκαν στην περίοδο της διοίκησης τους Mario Lago, ο οποίος και ως διοικητής ήταν μετριοπαθής, έχουν κυρίαρχες τις αισθητικές επιλογές του «ρασιοναλισμού», επιλογές που αντλούν την έμπνευσή τους από την τοπική παράδοση του τόπου στον οποίο γίνονται οι όποιες επεμβάσεις. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα έργα της περιόδου του Mario Lago, με αρχιτέκτονα τον Florestano di Fausto, προσπαθούν να εντάξουν τα τοπικά χαρακτηριστικά, όπως τουλάχιστον αυτά ερμηνεύονται, πολλές φορές αποδίδοντάς τους την αύρα μιας εξωτικής ανατολής. Επιπλέον, έχουν ήδη επικρατήσει, όχι μόνο στην Ιταλία αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη, τάσεις επιστροφής σε έναν μνημειακό
Η πρώτη σημαντική πρωτοβουλία του Mario Lago, η οποία επηρεάζει σημαντικά την πόλη της Ρόδου ήταν να αναθέσει στο αρχιτέκτονα Florestano di Fausto, τη σύνταξη ενός πολεοδομικού σχεδίου επέκτασης και εκσυγχρονισμού τα πόλης, με επιπλέον στόχο να εντάξει τις ανάγκες τις ιταλικής στρατιωτικής διοίκησης. Το σχέδιο εγκρίνεται το 1926 αλλά η οριστική εφαρμογή του θα καθυστερήσει μέχρι το 1936. Ο F. di Fausto προτείνει σε αυτό το σχέδιο, τη δημιουργία του νέου διοικητικού κέντρου της πόλης, το Foro Italico, με μια σειρά κτίρια που σχεδιάζει ο ίδιος. Έξω από τον παραδοσιακό πυρήνα της πόλης, κατά μήκος της ακτής Μανδρακίου,
Λίγο πιο πάνω από το διοικητικό Foro Italico ξεκινάει μια ζώνη αναψυχής για τη νέα πόλη που περιλαμβάνει τα Θαλάσσια Λουτρά (Έλλη), το Ναυτικό Όμιλο, το Ξενοδοχείο των Ρόδων (σήμερα Καζίνο), και καταλήγει στο ακρωτήριο που βρίσκεται το Ενυδρείο. Εκεί, στον άξονα του ακρωτηρίου, διαμορφώνεται η γνωστή ελλειψοειδής πλατεία (σήμερα πλατεία Χαρίτου) με φοίνικες, στην οποία καταλήγουν οκτώ οδικοί άξονες. Η περιοχή συγκέντρωνε
Ο νέος διοικητής των Δωδεκανήσων, ο de Vecchi, πρώην διοικητής της Σομαλίας και υπουργός παιδείας του Μουσσολίνι, αποκτώντας απόλυτη στρατιωτική και πολιτική εξουσία στην περιοχή, έχει ως μόνη φιλοδοξία να δώσει στη Ρόδο τα χαρακτηριστικά μιας επαρχίας που υπάγεται σε μια νέα μεγάλη Ιταλική αυτοκρατορία. Ξεκινάει έτσι μια εκστρατεία «εξαγνισμού» των αρχιτεκτονικών έργων που υλοποιήθηκαν από τον προκάτοχό του. Μια σειρά κτίρια που σχεδιάστηκαν με εμφανείς «ανατολίζουσες» επιρροές και αναφορές στο μουσουλμανικό παρελθόν της πόλης, γοτθικά τόξα και διακοσμητικά αραβουργήματα στις όψεις των κτιρίων, καθαρίζονται και επενδύονται με πωρόλιθο, επιδιώκοντας μια έντονη μνημειακότητα και μια «μοντέρνα» αισθητική που δεν μπορεί να έχει άλλο παρελθόν παρά μόνο τη λαμπρή εποχή της ιπποτοκρατίας. Σε αυτή τη δεύτερη περίοδο της ιταλική αρχιτεκτονικής στη Ρόδο,
Ο διοικητής de Vecchi μεταφέρει το 1936, το κέντρο της διοίκησής τους στην πλατεία Impero (πλατεία αυτοκρατορίας, τη σημερινή πλατεία Ελευθερίας), μια μνημειακή πλατεία που περικλείονταν από τα επιβλητικά κτίρια της Φασιστικής Διοίκησης (Casa Littoria – σημερινό Δημαρχείο, αρχιτέκτων Α. Bernabiti 1936-39), του Θεάτρου Puccini (σήμερα Δημοτικό Θέατρο Ρόδου, αρχιτέκτων Α. Bernabiti 1937-38) και του κτιρίου της Στρατιωτικής Διοίκησης (αρχιτέκτων Α. Bernabiti 1938-39). Την πλατεία κοσμούσαν αγάλματα Ρωμαίων αυτοκρατόρων, δίνοντας το στίγμα της νέας φασιστικήςεποχής.
Τα αναστηλωτικά έργα των Ιταλών στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου
Οι Ιταλοί επιθυμώντας να αποτελέσουν τους συνεχιστές του έργου των Ιωαννιτών Ιπποτών, πραγματοποίησαν εκτεταμένα έργα αναστήλωσης κατεστραμμένων μνημείων αυτής της περιόδου εντός της παλιάς πόλης της Ρόδου. Η ιδεολογική γραμμή που ακολούθησαν σε αυτές τις αναστηλωτικές επεμβάσεις είχε κυρίαρχα πολιτικά κριτήρια. Παραμελώντας τα βυζαντινά υπολείμματα και κατεδαφίζοντας τις προσθήκες της Οθωμανικής περιόδου, προσπάθησαν να επανακτήσουν την ιστορική «καθαρότητα» και τη συνέχεια της ιστορίας των Ιπποτών. Όταν το κτίριο ήταν κατεστραμμένο σε μεγάλο βαθμό, όπως συνέβη στο Παλάτι του Μεγάλου Μάγιστρου, το ξαναέχτιζαν αποδίδοντας την αρχική του εικόνα, γεγονός που τους επέτρεπε να έχουν μια επιλεκτική και μεροληπτική απόδοση της «καθαρής» εικόνας το μνημείου από την εποχή που επιθυμούσαν να αναδείξουν. Αυτή η λογική συντήρησης και αποκατάστασης των μνημείων δεν συμβαδίζει με τον σύγχρονο τρόπο αντιμετώπισης, όπου επιβάλλεται ο σεβασμός όλων των οικοδομικών φάσεων του μνημείου.
Τα έργα της ιταλικής αρχιτεκτονικής στη Ρόδο, αποτέλεσαν την εικόνα του «άλλου» και του «διαφορετικού» για τον τόπο. Η κλίμακα και η αισθητική τους καθορίζουν τη μεγάλη διαφοροποίησή τους ως προς το αιγαιοπελαγίτικο τοπίο, αλλά αυτό αποτελεί και την πηγή της γοητείας τους. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι κυρίως στη Ρόδο, τα κτίρια αυτά, ενσωματωμένα μέσα σε ένα περιβάλλον που διαθέτει αποθέματα πολλών πολιτισμών, αποτέλεσαν το εντυπωσιακό σκηνικό που αξιοποιήθηκε για την τουριστική και κοσμοπολίτικη ανάδειξη της πόλης. Οι νέες χρήσεις που ενσωματώθηκαν σε αυτά τα κτίρια τα μετέτρεψαν, ως όφειλε να γίνει, σε κομμάτι της σύγχρονης πόλης της Ρόδου, μιας πόλης που έχει αποδείξει πως δεν φοβάται το διαφορετικό, αντιθέτως το αξιοποιεί ως στοιχείο του πολιτισμικού της εμπλουτισμού.
Θέση / Πρόσβαση
Τα περισσότερα κτίρια της Ιταλοκρατίας στην πόλη της Ρόδου βρίσκονται συγκεντρωμένα κατά μήκος της βορειοδυτικής ακτής (ακτή Μανδρακίου), μέχρι το ακρωτήρι του
Είναι το κτίριο επισκέψιμο;
Τα περισσότερα κτίρια της Ιταλική αρχιτεκτονικής στην πόλη της Ρόδου, φιλοξενούν σήμερα δημόσιες λειτουργίες (Νομαρχία, Δικαστήρια, Δημαρχείο, Ταχυδρομείο, Λιμεναρχείο κλπ), οπότε μπορείτε να τα επισκεφτείτε.
http://vrc.arch.auth.gr/details.aspx?lang=gr&islandID=104§ion=3.2&id=380
Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του ΡΟΔΟΣυλλέκτη.
Δείτε εδώ περισσότερες φωτογραφίες: http://www.facebook.com/album.php?aid=64193&id=1485091283&l=99a238f2ce
Δείτε επίσης τα βίντεο:
- http://www.youtube.com/watch?v=m8mwge14aRY&feature=share
- http://www.youtube.com/watch?v=Yvk5rPdHqK4
- - http://www.youtube.com/watch?v=yLnzt8kiKpI
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου