Πώς και από ποιόν προήλθε το επίθετο ΜΠΟΝΙΑΤΗΣ στη Σορωνή. Μία καταπληκτική έρευνα!

Γράφει ο Λουκάς Μπονιάτης 

Πώς και από ποιόν προήλθε το επίθετο ΜΠΟΝΙΑΤΗΣ στη Σορωνή. 

Από διηγήσεις της γιαγιάς μου Μαρίας Μπονιάτη, της Μιράντας Μπονιάτη- Σαββάκη Ηλιάδη και του Σταυριανού Ρεουλλά. 

Ο Κωνσταντής ήταν γιος του Μανόλη (το συμπεραίνουμε από το όνομα του πρώτου του γιού) Κωνσταντάκη που η οικογένειά του κατοικούσε στον Εμπωνα και με μακρινή καταγωγή από την Κρήτη. Κάποια στιγμή, όταν ο Κωνσταντής ήταν πολύ νέος (με πρόχειρους υπολογισμούς γύρω στο 1845), είπε στον πατέρα του πως ήθελε να πάει στην Ανατολή (Μικρά Ασία ) για να δουλέψει. Εκείνη την εποχή και γενικά την εποχή της τουρκοκρατίας, η Ρόδος ζούσε σχεδόν αποκλειστικά από την γεωργία και τα εισοδήματα ήταν φτωχά. Πολλοί που ήθελαν να ξεφύγουν από την φτώχια, πήγαιναν να δουλέψουν ή στα νησιά που υπήρχε ναυτιλία και σπογγαλιεία και υπήρχε ευμάρια ή στην Μικρά Ασία –στην ξενιτιά – γιατί εκεί υπήρχε ακμαία οικονομία λόγω του πλούσιου ισχυρού ελληνικού στοιχείου. 

Ζητά λοιπόν λεφτά από τον πατέρα του για να ξενιτευτεί στην Ανατολή. Ο πατέρας του ήταν αντίθετος και έτσι ο Κωνσταντής έφυγε χωρίς την έγκριση του και χωρίς λεφτά. Ξεκίνησε από τον Εμπωνα με τα πόδια και τον βρήκε το βράδυ στην Σορωνή. 

Πήγε λοιπόν σε ένα καφενείο που ήταν ανοικτό εκείνη την ώρα, περίπου εκεί που ήταν το καφενείο του Στεφανάρα. Αφού κάθισε και ήπιε καφέ ρώτησε αν υπάρχει κανένα σπίτι που να μπορεί να τον δεχθεί για να περάσει το βράδυ. Του είπαν πως μόνο ένα σπίτι υπάρχει που βάζει μέσα ξένους και να πάει να ζητήσει φιλοξενία σε εκείνο το σπίτι. Το σπίτι αυτό ήταν του Χατζηφώτη όπως ήταν γνωστός. 

Ο Φώτης είχε επίθετο Μηλιωρής ή Μηλιώριμος. Είχε πάει στους Αγίου τόπους και γι’ αυτό ονομάζονταν Χατζής. Στον κώδικα της Εκκλησίας του Αγίου Λουκά, υπογράφει πρώτος από τους επιτρόπους το 1860 ως Χατζή Φώτης Μαλόλη (το όνομα του πατέρα του). Ο Φώτης είχε πολλά κτήματα και ζώα. Ήταν παντρεμένος με την Μιράντα και είχε κόρη την Μαριετούλλα Χατζή Φώτη όπως αναφέρεται στους ληξιαρχικούς καταλόγους της Εκκλησίας. Από έρευνα που έκανα σε αυτούς τους καταλόγους υπάρχει και ο Κυριαζής Χατζη Φώτης ως ανάδοχος σε βάπτιση το 1856 προφανώς γιός του Φώτη και αδελφός της Μαριετούλλας, από τον οποίο μάλλον πήρε το όνομά του το τελευταίο της παιδί. Επίσης στις 15/03/1852 υπάρχει η γέννηση του Απόστολου γιού του Παπά Ιωάννη Οικονόμου και της Ελένας Χατζή Φώτη, μάλλον μιας άλλης κόρης του Χατζή Φώτη. Ο Απόστολος βάπτισε τους Κωνσταντή και Φώτη, γιούς του πρώτου του ξαδέλφου Αντώνη Μπονιάτη. 

Όταν ο Κωνσταντής πήγε στο σπίτι για να ζητήσει φιλοξενία, ο Φώτης τον ρώτησε: 

Τι καλή δουλειά σε έκανε να ξενυχτήσεις? Τότε του λέει ότι προγραμματίζει να πάει στην Μικρά Ασία. Αφού ο Φώτης τον άκουσε, του πρότεινε να μείνει λίγες ημέρες μαζί του να δουλέψει για να βγάλει τα απαραίτητα χρήματα για το ταξίδι στην ανατολή, μιας και δεν είχε χρήματα. Έτσι και έγινε. 

Μετά από μία εβδομάδα ο Κωνσταντής λέει στον Φώτη πως πρέπει να φύγει πια. 

Τότε ο Φώτης αφού είχε δει την εργατικότητα του και ότι ήταν καλό παιδί, του προτείνει αντί να πάει στην ανατολή να μείνει μαζί του να δουλέψει. Ο Κωνσταντής συμφωνεί και μένει στην υπηρεσία του Φώτη και έτσι πάνε μαζί στα ζώα και στα χωράφια. 

Μετά από μερικές ημέρες ο Κωνσταντής λέει στον Φώτη: “γιατί όταν γυρνάμε από την δουλειά να καβαλάμε τα ζώα και να τα παίρνουμε ξεφόρτωτα στο σπίτι?” Τα μαντριά των ζώων ήταν σε μια μεγάλη έκταση στη θέση Προβαττάρι προς Διμυλιά (απέναντι από το λατομείο Μαστρογιάννάκη εκεί που υπάρχουν φωτοβολταικα) και στη θέση Μάντρες μετά τον Άγιο Σουλά (μεταξύ του δρόμου και του κτήματος του Κουγιού). 

Ο Φώτης του λέει: “ και τι να φορτώσουμε, ξύλα έχουμε”. 

Και ο Κωνσταντής του λέει: “να εδώ πέτρες που έχει, να τις φορτώνουμε και να τις παίρνουμε κάτω στο χωριό”. Έτσι και έγινε. 

Τις πέτρες τις έκαναν σωρό μπροστά στο σπίτι που μετά έμενε ο Κωνσταντής Μπονιάτης του Αντωνίου. 

Με αυτές τις πέτρες έχτισε τα σπίτια του Αντώνη (εκεί έμενε στη συνέχεια ο γιός του Κωνσταντής Μπονιάτης) και του Αναστάση (εκεί έμενε μετά από χρόνια η δισέγγονη του Μαρία Χατζησταμάτα). 

Έπειτα ο Φώτης του έδωσε τη κόρη του Μαριετούλλα για γυναίκα του. 

Έκαναν 6 παιδιά. Τον Μανώλη, τον Φώτη, τον Αναστάση 1852, τον Αντώνη 1854, την Μιράντα 1860 και τον Κυριαζή 1865. 

Στην Σορωνή τον φωνάζανε ο Κωνσταντής ο Μπονιάτης οπότε ο ίδιος και τα παιδιά του πήραν το επίθετο Μπονιάτη. 

Μανώλης (Μπονιάτης – Κωνσταντάκης) Κωνσταντινίδης 

Ο πρώτος γιός του Κωνσταντή, αφού πήρε τη βασική εκπαίδευση στη Ρόδο, λέει στον πατέρα του πως θέλει να πάει να σπουδάσει στην Αθήνα. Ο πατέρας του, του λέει πως δεν έχει λεφτά για να τον στείλει στην Αθήνα και τότε ο Μανώλης αποφασίζει να φύγει μόνος του για να σπουδάσει ιατρική στην Αθήνα. Εκεί για να καλύψει τις οικονομικές του ανάγκες και αφού ήταν καλύφωνος, έψελνε στον Ναό της Αγίας Ειρήνης. Ξεκινά τις σπουδές του και στην πορεία κάνει στενό του φίλο κάποιον από το Αϊβαλί ο οποίος σπούδαζε στην Αθήνα σε κάποια Ιερατική σχολή για να γίνει Δεσπότης. Αυτός ο φίλος του προθυμοποιείτε να τον βοηθήσει οικονομικά για τις σπουδές του, μια και ο πατέρας του ήταν πάμπλουτος. 

Κάποια στιγμή παίρνει τον Μανώλη στο Αϊβαλί και εκεί γνωρίζεται με τον πατέρα του και την αδελφή του, την Μελπομένη, την οποία και ερωτεύεται. 

Έπειτα γυρίζει στην Αθήνα και τελειώνει τις σπουδές του. Με την οικονομική ενίσχυση προφανώς του φίλου του, συνεχίζει τις σπουδές του στο Παρίσι. 

Όταν τελείωσε και εκεί τις σπουδές του και ήρθε η ώρα να πάρει το πτυχίο του, έπρεπε να πληρώσει ένα ποσό. Το αναφέρει στον φίλο του από το Αϊβαλί και εκείνος του απαντά : “άντε βρε παλιοχωριάτη που θέλεις τόσα λεφτά, γράψε στη Ρόδο να σε στείλουν οι δικοί σου”. 

Τότε ο Μανώλης γράφει στη Ρόδο και λέει πως δεν πρόκειται να γυρίσει πίσω εάν δεν πάρει το πτυχίο. Αφού του στείλανε κάποια χρήματα από τη Σορωνή και αφού μάζεψε και εκείνος ότι μπορούσε αφού και στο Παρίσι έψελνε σε Εκκλησία, πήρε το πτυχίο της ιατρικής από τι πανεπιστήμιο. 

Αφού είχε θεωρήσει προσβολή αυτά που του είπε ο φίλος του από τι Αϊβαλί, δεν έδωσε συνέχεια στη φιλική σχέση μεταξύ τους και στην ερωτική με την αδελφή του. 

Γυρνάει στην Σορωνή φέρνοντας μαζί του από την Τεργέστη μία θαυματουργή εικόνα το Αμάραντο Ρόδο ( γι’ αυτό έβγαλε τη κόρη του Αμαράντη). 

Κάθετε στο πατρικό του σπίτι μαζί με τη μάνα του. Επειδή δεν υπήρχε πολύ δουλειά στα φτωχά χωριά της αγροτικής Ρόδου, πήγε στην Χάλκη όπου τότε άκμαζε και είχε πολύ πλούτο λόγω της αλιείας σφουγγαριών. Εκεί διορίζεται κυβερνητικός ή δημοτικός γιατρός. Γνωρίζει επίσης την Δέσποινα κόρη του προεστού της Χάλκης του Πιπίνου, του πιο πλούσιου χαλκίτη ο οποίος ήταν και αρχηγός των σφουγγαράδων (αυτός ξεκινούσε τις μηχανές των καϊκιών των σφουγγαράδων). 

Μετά από κάποιο διάστημα, αφού δεν είχαν νέα από τον Μανώλη και μη γνωρίζοντας την παρεξήγηση που υπήρξε με τον αδελφό της, η Μελπομένης και ο πατέρας της ξεκινάνε από το Αϊβαλί για να έρθουν στην Ρόδο και να τον βρουν. Με το δικό τους καράβι έρχονται στη Ρόδο και αφού αφήνει την κόρη του σε ξενοδοχείο στην πόλη έρχεται στην Σορωνή ο πατέρας. 

Όπως εξιστορούσε την σκηνή ο μικρός αδελφός του Μανώλη ο Κυριαζής στην κόρη του Μιράντα, η οποία μου διηγήθηκε την ιστορία. 

Ο Κυριαζής καθόταν στο πατρικό του σπίτι μαζί με την μάνα του την Μαριετούλλα. 

Ήταν ψηλός άνθρωπος με βράκα και με κόκκινο φέσι. Έσκυψε το κεφάλι του και μπήκε στο σπίτι. Τότε λέει στην μάνα : “Καλησπέρα παραμάνα, εδώ είναι του γιατρού το σπίτι? Εδώ είναι, εδώ είναι τι τον θέλετε?” Απαντά η μάνα. 

Αφού της είπε τι τον ήθελε και του είπε ότι έλειπε στην Χάλκη. Τότε την ρώτησε αν είχε κανένα Δήμαρχο ή παπά για να τον έχει ως μάρτυρα όταν θα παει να τον βρει. Αφού βρίσκουν ένα γνωστό παπά, γυρίζει μαζί του στη Ρόδο και αφού παίρνει την κόρη του από το ξενοδοχείο, πάνε όλοι μαζί με το πλοίο του στην Χάλκη. 

Εκεί συναντούν τον Μανώλη με τον παπά. Ο Μανώλης του εξήγησε τι είχε συμβεί με τον γιο του και αφού του είπε πως ήταν αρραβωνιασμένος πια, του ξεκαθάρισε πως δεν θα πάρει την κόρη του. Του είπε όμως να μην της πει πως δεν θα την πάρει, αλλά πως θα τελειώσει πρώτα την ιατρική του υπηρεσία αυτή τη χρονιά και έπειτα θα ερχόταν στο Αιβαλί για να την παντρευτεί. Έτσι ο πατέρας και η κόρη έφυγαν από τη Χάλκη. 

Τελικά ο Μανώλης έμεινε στη Χάλκη και παντρεύτηκε την Δέσποινα. 

Τα παιδιά του: Πιπίνος –γιατρός, δεν παντρεύτηκε. Τσαμαδός – σκοτώθηκε. 

Κώστας – στην Αλεξάνδρεια . Αμαράντη και Αρετέος με απογόνους στην Αθήνα. 

Όταν ερχόταν στην Σορωνή τον φωνάζανε ο Χαλκίτης ο γιατρός. 

Εδώ ξεγέννησε τον Σάββα τον Μικρομανώλη και το Τουλί την κόρη του αδελφού του Κυριαζή το 1898. 

Κάποτε κάποια βραδιά που έβρεχε πάρα πολύ, ήλθε κάποιος καλαβαρδενός και του ζήτησε να πάει να δει την γυναίκα του που θα γεννούσε. Τότε μέσα στη βροχή πάει στα Καλαβάρδα με μουλάρι και ξεγεννά τη γυναίκα η οποία έκανε τρίδυμα. 

Τότε ο άντρας τον λέει ότι δεν έχει χρήματα και να τον πλήρωνε με κρεμμύδια που είχε τα οποία ήταν ένας σωρός στη μέση του σπιτιού. Ο γιατρός δεν δέχτηκε να πληρωθεί και του λέει ότι όλα αυτά τα κρεμμύδια να τα φάει η γυναίκα η οποία ήταν πολύ εξαντλημένη. 

Βάφτισε επίσης, το 1879 την κόρη της αδελφής του Μιράντας, στην οποία έδωσε το όνομα της πρώην αγαπημένης του Μελπομένης, η οποία ήταν η μητέρα των αντιστασιακών Κλεόβουλου και Μιράντας Χατζηγεωργίου και του Μαθιού. 

Ο Μανώλης είχε πάρει προίκα την αμπέλα. Επίσης μάλλον στην Χάλκη μετέτρεψε το επίθετο του από Κωνσταντάκης σε Κωνσταντινίδης. 

Ο δεύτερος γιός του Κωνσταντή πήρε το όνομα του πεθερού του Φώτη. 

Παντρεύτηκε την Κεγκούλα (Παρασκευή) του Κωνσταντινου Πρώτου. Ο γιός τους Κώστας 1875 ήταν γνωστός ως Φωτίος ήταν δάσκαλος και επίσης διετέλεσε κοινοτάρχης του χωριού. Ο δεύτερος ήταν ο Μανώλης 1878 γνωστός ως Κοντομανώλης παππούς του Τομάζου Μανώλη. Επηρεασμένοι από τον θείο τους και αυτοί χρησιμοποιούσε ως επίθετο και το Κωσταντινιδης. 

Ο τρίτος γιός ήταν ο Αναστάσης 1852-1924. Παντρεύτηκε την Μαρία (γεν 1871) του Γιακουμή και της Παρασκευής Τσίμπου. Παιδιά τους ο Κώστας 1896 και ο Γιακουμής 1904 που ξενιτευτήκανε και παρέμειναν στην Αμερική, ο Μανωλάς 1905, ο Φωταράς 1912, η Δέσποινα (Πίνα) 1908(συζ. Αναστάσιος Μ. Τομάζος), η Κεγκούλα (Παρασκευή)1894 (συζ. Ιωάννης Σ. Σαββάκης), η Αμιράντη 1901(συζ. Εμμανουήλ Ι. Καράμαριος) και η Ελένη 1900 (συζ Κωνσταντίνος Ν. Κυπρίώτης). 

Ο τέταρτος γιός ήταν ο Αντώνης 1854-1929. Παντρέυτηκε την Κατερίνα (γεν 1859) κόρη του Μανώλη Μουστουχά και της Δέσποινας Διακοφιλιππή. Παιδιά τους ο Κωνσταντής 1886 – 1982 (συζ. Αμιράντη Μουστάκα), ο Φώτης 1893, ο Μανώλης 1899-1968 (σύζ. Μαρία Δημητρά), το Τουλί (Μαριετούλλα) και η Δέσποινα. 

Για τον Φώτη να αναφέρουμε ότι αφού τελείωσε το Δημοτικό ο πατέρας του τον στέλνει στην Σάμο η οποία έχει ελληνική ακμή και πάει στο Γυμνάσιο. Όταν επιστρέφει στην Ρόδο, πάει στον θείο του τον Μανώλη στην Χάλκη. Εκεί ο θείος του τον επηρεάζει για τις σπουδές που θα ακολουθήσει και για το επίθετο το οποίο και αλλάζει σε Κωνσταντινίδη. Έτσι ο Φώτης πάει στην Αθήνα και σπουδάζει φιλοσοφία. 

Το 1916 διακόπτει τις σπουδές του για να καταταγεί στον στρατό και στο κίνημα του Βενιζέλου. Πολεμάει στον Ελληνοβουλγαρικό. Το 1922 είναι φρούραρχος στην Ελλάδα και μετά το 1922 με επιρροή της αρραβωνιαστικιάς και της πεθεράς του, εγκαταλείπει την στρατιωτική καριέρα και τελειώνει το πανεπιστήμιο και διορίζετε δάσκαλος. Κάποτε ήπιε καφέ μαζί με τον Άγιο Νεκτάριο και μετά την Αγιοποίησή του, τον ευλαβούνταν πολύ όπως και τα αδέλφια του Κωνσταντής και Μανώλης. 

Πέμπτο παιδί η Μιράντα 1860-1936 η οποία παντρεύτηκε τον Νικόλαο Παπακωνσταντίνου 1857-1923 γιό του Παπα Κωνσταντίνου Κηφκή. Παιδιά τους ο Κωσταντής (Φρέσκας) 1883, ο Κλεόβουλος 1894, η Μελπωμένη 1879 και το Τουλί (Μαριετούλλα) 1895. 

Έκτο και μικρότερο παιδί ήταν ο Κυριαζής 1865. Παντρεύτηκε το Φλουρί του Χατζη Ηλία Διακολαμπριανού και της Χτζη Αμηράντης Διακοφιλιππη. Παιδιά του το Τουλί (Μαριετούλλα) 1898 (σύζ. Τσαμπίκος Γ. Μαρίνου). και η Μιράντα 1908 (σύζ. Απόστολου Σαββάκη Ηλιάδη). Ο Κυριαζής ήταν αυτός που ακολούθησε το επάγγελμα του βοσκού και πήρε τα ζώα της οικογένειας καθώς και την μάντρα στο Προβαττάρι. 

Για ανακρίβειες ή παραλήψεις στείλτε τις παρατηρήσεις σας. 

Λουκάς Μπονιάτης 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ομάδα «Παλιά Σορωνή»: https://www.facebook.com/groups/2637261696541637/?post_id=2741850636082742