Γιάννης Κυπριώτης. O Σορωνιάτης που δάκρυζε όταν μιλούσε για τη Ελληνική σημαία.

Γράφει ο δημοσιογράφος Μιχάλης Μαστής 

Γιάννης Κυπριώτης. O Σορωνιάτης που δάκρυζε όταν μιλούσε για τη Ελληνική σημαία. 

Τον Μάρτιο του 2008 o Γιάννης Κυπριώτης του Κωνσταντίνου από τη Σορωνή, είχε συμπληρώσει ήδη τα 89 του χρόνια. Δέχθηκε με πολύ χαρά αλλά και με μεγάλη συγκίνηση να μου παραχωρήσει συνέντευξη για τη «Ροδιακή» και το επετειακό αφιέρωμα που ετοιμάζαμε τότε για την 7η Μαρτίου. 

Είχε ζήσει με κάθε λεπτομέρεια, όλα όσα εμείς σήμερα διδασκόμαστε ή μαθαίνουμε ως ιστορία. Ήταν ο ίδιος κομμάτι της ιστορίας του τόπου μας και είχε βιώσει από πρώτο χέρι, τη “μπότα” του κατακτητή και των ντόπιων συνεργατών του. 

Ήταν η πρώτη φορά που θα μιλούσε δημόσια. Για όλα εκείνα που με ένταση έζησε όταν οι κατακτητές «πληροφορήθηκαν» ότι ο ίδιος μαζί με άλλους Σορωνιάτες, μάθαιναν κρυφά Αγγλικά, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως σύνδεσμος καθοδηγώντας του Άγγλους κομάντος. Ήταν κι η πρώτη και τελευταία φορά που μίλησε επίσης για το βράδυ των επεισοδίων που ξέσπασαν στη Σορωνή σε βάρος του διορισμένου από τους Ιταλούς «ποδεστά» και τα όσα ακολούθησαν. 

Ο Γιάννης, ήταν εκείνος που πήρε εντολή αλλά και όπλο από τον αδελφό του Φώτη και να μεταβεί έξω από το σπίτι του, εκείνο το βράδυ, προκειμένου να συλλάβουν τον άνθρωπο που έκανε τη ζωή των Σορωνιατών μαρτύριο, όλα τα προηγούμενα χρόνια. 

Στα μάτια του εκείνη τη μέρα, είδα δάκρυα να κυλούν όπως μου μιλούσε. Όχι για εκείνα που βίωσε -τα οποία δεν ήταν λίγα. Αλλά γιατί είχε πλήρη συναίσθηση ότι διέπραξε στο ακέραιο το χρέος του για την πατρίδα και για τον τόπο του! 

Τη μέρα εκείνη, κοίταξε πίσω στο χρόνο και περιέγραψε σκηνές και εικόνες που διαδραματίστηκαν πριν από 60 περίπου χρόνια. Άλλες σαν όνειρο, άλλες σαν έναν πραγματικό εφιάλτη για τα όσα προηγήθηκαν για τους Δωδεκανήσιους μέχρι να αποτινάξουν από πάνω τους τον κάθε ζυγό τυραννίας και κατοχής! 

Διώξεις, συλλήψεις, βασανισμοί κι εκτελέσεις. Η Σορωνή κι οι Σορωνιάτες, όπως και χιλιάδες άλλοι Δωδεκανήσιοι, είχαν πληρώσει βαρύτατο τίμημα στον δρόμο για την ελευθερία. 

Κι όταν για πρώτη φορά θα υψώνονταν επίσημα η ελληνική σημαία στην πρωτεύουσα της Δωδεκανήσου, τη Ρόδο, κανείς δεν είχε το δικαίωμα να λείψει από αυτή την μοναδικά λαμπρή τελετή που έγινε στην Πλατεία Ελευθερίας, όπου γονυπετείς οι Δωδεκανήσιοι με δάκρυα στα μάτια είδαν την γαλανόλευκη να υψώνεται. 

Ήταν όλοι εκεί! Ως ελάχιστο φόρο τιμής για εκείνους που έφυγαν. Αλλά και για μας. Τις επερχόμενες γενιές. Να έχουν να θυμούνται και να αφηγούνται: Ότι οι Δωδεκανήσιοι, ξέρουν να αγωνίζονται και να διεκδικούν το ύψιστο αγαθό της Ελευθερίας. Με οποιοδήποτε τίμημα και κόστος! Ακόμα και με την ίδια τους τη ζωή! 

Γεννημένος στις 24 Φεβρουαρίου του 1921 ο μπαρμπα – Γιάννης, παλικάρι τότε 26 ετών, θυμήθηκε και περιέγραψε «σαν να είναι σήμερα» τις ημέρες της ενσωμάτωσης, που έζησε με τόσο έντονη συναισθηματική φόρτιση. Μαζί με εκατοντάδες άλλους συγχωριανούς του. Με τις χιλιάδες των απανταχού Δωδεκανησίων. Που επί αιώνες καρτερούσαν την Ενσωμάτωση με τη μητέρα Πατρίδα. 

«Ήμουν τότε πάνω – κάτω 26 χρονών. Θυμάμαι σαν σήμερα τις ημέρες εκείνες. Περιμέναμε πως και πως την απελευθέρωση από τους Ιταλούς. 

Εμείς, καθοδηγούμενοι από τους μεγαλύτερους, γίναμε μια ομάδα 4 ατόμων και μαθαίναμε αγγλικά. Αυτή την εντολή πήραμε. Για να μπορέσουμε να υποδεχθούμε τους Άγγλους κομάντος και να τους καθοδηγήσουμε, κυρίως για να καταστρέψουν τα ναρκοπέδια που είχαν στήσει οι Ιταλοί παραλιακά. 

Η ομάδα μας αποτελείτο με αρχηγό τον Αναστάσιο Κρητικό, θείο του μετέπειτα δημάρχου Καμείρου, (σ.σ. αναφέρεται στον γνωστό γιατρό ακτινολόγο) και μαζί με τον Λεωνίδα Κυρμιχάλη (αδελφό του γνωστού ήρωα Γιώργου Κυρμιχάλη), και τον Λούκα Δημητρά (θείο του γιατρού). 

Επιλέξαμε ένα σπίτι, έξω από το χωριό, συγγενικό ήταν αν θυμάμαι καλά, για να μην γινόμαστε αντιληπτοί. Φοβόμασταν και τη σκιά μας. Δεν είχαμε υπολογίσει πόσο κινδυνεύαμε τότε. Τα μαθήματα πήγαιναν μια χαρά. 

Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ο διορισμένος από τους Ιταλούς Δήμαρχος της Σορωνής (Podesta) άρχισε να υποψιάζεται ότι κάτι συμβαίνει. Δεν άργησε γρήγορα να μάθει όλη την αλήθεια. Και τότε… 

Ήμουν μέσα στο καφενείο του χωριού μας, (στου Λουκάκι) όταν ήρθε ένας Ιταλός Αστυνομικός που δεν είχαμε ξαναδεί μέχρι τότε. 

- Εσύ είσαι ο Κυπριώτη Τζιοβάνι; 

- Σι του είπα εγώ. 

Μου πέρασε αμέσως τις χειροπέδες. Χωρίς να μου πει τίποτε άλλο. 

Απέξω είχε ένα αυτοκίνητο, από το Παραδείσι είχε έρθει. Το βλέπαμε συχνά, γιατί πάνω σε αυτό φόρτωναν και μετέφεραν τις καμαρόπετρες για τα σπίτια που έχτιζαν τότε. 

Μόλις με έριξε μέσα στο αυτοκίνητο, εκεί είδα δεμένο και τον νονό μου, του Δημητράκη. Τον είχαν συλλάβει κι αυτόν λίγο πριν. 

Εμένα με άφησαν στο Παραδείσι. Στο κρατητήριο. 28 ολόκληρες μέρες και νύχτες. Χωρίς να δω ήλιο. Σα ζώο με είχαν. Ακολούθησαν και οι υπόλοιποι σε λίγες ημέρες. 

Στις 28 μέρες πια αφού μας υποχρέωσαν να ομολογήσουμε για ποιο λόγο το κάναμε, μας άφησαν, αλλά προσωρινά. Μας διέταξαν να πάμε την άλλη μέρα μόνοι μας, στο διοικητήριο, στη Νομαρχία. Νομίζαμε ότι την είχαμε γλιτώσει. Που να ξέραμε; 

Πήγαμε την άλλη μέρα. Μας φώναξαν, μας ανέκριναν έναν - έναν και μας καταδίκασαν σε 6 μήνες στο CONCENTREMENTO (στρατόπεδο συγκέντρωσης). 

Μας έστειλαν στα Απόλλωνα, εκεί ήταν. Στη φυλακή, για 8 μήνες. 

Η ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ 

Την ημέρα της ενσωμάτωσης, δεν έμεινε άνθρωπος στα χωριά μας. Μόνο οι μάνες με τα μωρά και οι γέροι που δεν μπορούσαν να μετακινηθούν. Εγώ, 27 χρονών τότε, πήγα με το ποδήλατο θυμάμαι. 

Η χαρά μας ήταν απερίγραπτη. Δεν μπορούσαμε να το πιστέψουμε ότι για πρώτη φορά θα ήμασταν χωρίς κατακτητές. Θα βλέπαμε την Ελληνική Σημαία να ανέβαινε. 

Σαν να είναι τώρα τα θυμάμαι όλα. Θυμάμαι ανθρώπους να έρχονται με τα πόδια στη Ρόδο από πολύ μακρινά χωριά. Κανείς δεν ήθελε να χάσει αυτή την μεγάλη γιορτή που την περιμέναμε με δάκρυα στα μάτια. 

Γονατίσαμε και έγινε απόλυτη ησυχία. Όλα τα χωριά ήταν εκεί. Χιλιάδες κόσμου. Ειδικά τα δικά μας που ήταν κοντά με την πόλη. Είδαμε τη γαλανόλευκη να υψώνεται και δάκρυα χαράς και συγκίνησης έτρεχαν από τα μάτια μας. Δεν μπορώ να το περιγράψω όλο αυτό που ένιωθα μέσα μου. 

Άλλαξε η ζωή μας, από την μια στιγμή στην άλλη! Μιλούσαμε ελεύθερα τη γλώσσα μας. Δεν φοβόμασταν! 

Δεν θα ξεχάσω, τα επεισόδια όμως που έγιναν μετά την ενσωμάτωση στη Σορωνή. Με τον Podesta (τον δήμαρχο που διόρισαν οι Ιταλοί). Είχε κάνει μεγάλο κακό σε πολλούς από μας. Σε όλες τις οικογένειες. Ποιος μπορούσε να το ξεχάσει. 

Ο Φώτης μας (σ.σ. αναφέρεται στον αείμνηστο δάσκαλο - αντιστασιακό Φώτη Κυπριώτη) είχε πάρει στα χέρια του αμέσως μετά την κατάσταση. Θυμάμαι μου είχε δώσει ένα αληθινό όπλο (ανήκε μάλλον σε Ιταλό) και με έστειλε έξω από την πόρτα του σπιτιού που έμενε ο διορισμένος από τους Ιταλούς δήμαρχος, ο οποίος πάντως δεν ήταν Σορωνιάτης. 

Πήγαμε, εκεί όλο το χωριό. Να τον υποχρεώσουμε να βγει από το σπίτι, να φύγει. Αφού προηγουμένως τον περιφέρουμε στο χωριό. Αντιστάθηκε, δεν ήθελε να βγει από το σπίτι να αντικρύσει τους χωριανούς μου, να τους κοιτάξει στα μάτια δεν μπορούσε. Είχε γαντζωθεί στην πόρτα. Τον χτύπησα στο χέρι με το κοντάκι του όπλου. 

Κι εμένα αυτός με έβαλε στη φυλακή μαζί με τους άλλους. Είχε κάμει πολλά κακά στον κόσμο. Τον γυρίσαμε σε όλο το χωριό. Από όλα τα σπίτια, για να δεν την οργή στα μάτια του κόσμου, να τον δει ο κόσμος. Έφυγε από το χωριό τις επόμενες μέρες, μαζί με την οικογένειά του. Από τότε δεν τον ξαναείδα.» 

Μιχάλης Μαστής 

Σχόλιο του γιατρού Δημήτρη Κρητικού 

Την ιστορία της αντίστασης των Σορωνιατών την άκουσα από πρώτο χέρι και από τα στόματα των πρωταγωνιστών που αναφέρεις Μιχάλη. 

Οταν σε μια περίοδο εκλογών ο θείος μου -Αναστάσιος Κρητικός- ήλθε από την Αθήνα να ψηφίσει, τον πήρα να δει τον κουμπάρο του Γιάννη Κυπριώτη, που όντας ασθενής μου εκείνη την εποχή, του είχα υποσχεθεί την εν λόγω επίσκεψη. 

Μόλις συναντήθηκαν, μετά από πολλά χρόνια και μετά τις αναμενόμενες δακρύβρεχτες συγκινήσεις, ο Γιάννης έβγαλε το μαντολίνο και τότε άρχισαν οι αναμνήσεις και οι διηγήσεις που εγώ τις κατέγραφα σαν κενός σκληρός δίσκος μιας και το ενδιαφέρον τους ήταν τεράστιο. 

Έπρεπε να τους βιντεοσκοπήσω... 

Δυστυχώς! 

Άκουσα λοιπόν αυτά που αναφέρεις. 

Τον θείο μου τους συνέλαβαν μαζί με τον πατέρα μου όταν ερχόταν στο χωριό από τη Ρόδο με τα ποδήλατα στη περιοχή θόλαρο πριν το Ντορέτα. 

Είχαν αγγλικά βιβλία και αφού τους έδωσαν ένα γερό ξύλο κράτησαν τον θείο μου ενώ τον πατέρα μου τον άφησαν με υπογραφή του παππού μου σαν ανήλικο. 

Τον θείο μου, τον Γιάννη και τους άλλους τους έστειλαν στο concentramento. 

Όσο για τον "Podesta", μετά την ενσωμάτωση τον είχαν φορτώσει στο φορτηγό αυτοκίνητο του πατέρα μου -είχε ενηλικιωθεί πλέον - του έδωσαν να κρατάει την Ελληνική σημαία αναγκάζοντας τον με ξύλο να τραγουδάει τον Εθνικό Υμνο περιφέροντας τον πρώτα στο χωριό και μετά στη Ρόδο. 

Είμαστε τυχεροί Μιχάλη μου που δεν ζήσαμε πόλεμο, πείνα , κατακτητές! 

Και ακόμα πιο τυχεροί που είχαμε προγόνους πατριώτες που μας μεταλαμπάδεψαν την αγάπη προς τον τόπο μας.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ομάδα «Παλιά Σορωνή»: https://www.facebook.com/groups/2637261696541637/permalink/2731054747162331/

Σημείωση:

Την ιστορία με τον «Podesta» (τον δήμαρχο που διόρισαν οι Ιταλοί) μου την διηγήθηκε ο πεθερός μου Νίκος Αρφαράς… η κουβέντα το έφερε όταν των ρώτησα τι έκαναν οι Φανενοί με τους ρουφιάνους… Η απάντηση του ήταν αποστομωτική «Μόνο οι Σορωνιάτες τους ξευτέλισαν έτσι όπως έπρεπε»!! Και μου διηγήθηκε αυτή την ιστορία…