Αγριοντοματιά Στύφνος: Ένα φυτό (ζιζάνιο) γνωστό από την αρχαιότητα.

Η αγριοντοματιά (Solanum nigrum, οικογένεια Solanaceae), είναι γνωστή, με τα ονόματα στύφνος, πικροσταφίδα, στρύχνος. 

Ζημιές: 

Στην Ελλάδα αποτελεί πρόβλημα κυρίως στα ανοιξιάτικα φυτά μεγάλης καλλιέργειας (βαμβάκι, σόγια, καπνό, βιομηχανική τομάτα, ζαχαρότευτλα κ.ά.) και στα κηπευτικά. Η ζημιά που προκαλεί έχει σχέση με την ποιότητα και δευτερευόντως με την απόδοση των καλλιεργειών. Η αγριοντομάτα είναι καλός ξενιστής σε πολλά είδη νηματωδών (Meloidogyne, Pratylenchus, Heterodera), που προσβάλλουν διάφορες καλλιέργειες, όπως πατάτα, βαμβάκι, αραχίδα, τομάτα κ. ά. , βακτηρίων (Xanthomonas, Pseudomonas), που προσβάλλουν τον καπνό, την τομάτα, την πατάτα, μυκήτων (Alternaria, Cercospora, Erysiphe, Septotia, Verticillium κ.ά.) και εντόμων (δορυφόρος της πατάτας, θρίπας, αφίδες, πράσινο σκουλήκι). Τέλος, 31 ιοί που ζουν στην αγριοντομάτα μπορούν και προκαλούν σοβαρές ζημιές και σε καλλιέργειες (μωσαϊκό, PVY, TSWV κ.ά.). 

Αντιμετώπιση: 

Μηχανική μέθοδος: Οργώματα - σκαλίσματα - φρεζαρίσματα 

Αμειψισπορά: Ως αποτελεσματικές αμειψισπορές βρέθηκαν η γραμμική καλλιέργεια - σιτηρά και η γραμμική καλλιέργεια - σόγια (πυκνή φυτεία). 

Βιολογικός έλεγχος. Σε μελέτες που έγιναν αλλού, βρέθηκε ότι μερικά έντομα (π. χ. δορυφόρος της πατάτας) και μύκητες (Colletotrichum), προσβάλλουν σοβαρά και μερικές φορές εξολοθρεύουν την αγριοντομάτα, αλλά παράλληλα ζημιώνουν και παρακείμενες καλλιέργειες, γι’ αυτό τελικά δεν υπάρχει ακόμη δυνατότητα βιολογικής αντιμετώπισης του ζιζανίου αυτού. 

Πηγή κειμένου: http://www.gaiapedia.gr/gaiapedia/index.php/%CE%91%CE%B3%CF%81%CE%B9%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%AC

Στύφνος

Βιότοπος – περιγραφή: 

Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι SOLANUM nigrum (Σολανόν το μέλαν) και ανήκει στην οικογένεια των Σολανιδών. 

Υπάρχουν αρκετά είδη στύφνου στη χώρα μας. Γνωστότερα είναι ο γλυκόπικρος (Solanum dulcamara) και ο φαρμακευτικός (S. officinarum). 

Στη χώρα μας το συναντούμε με τις ονομασίες Στύφνο, Στύφνος (Κρήτη), Στύβνο, Στύγνο (Κέρκυρα), Στρύφνο, Βρωμόχορτο, Βρωμοβότανο, Αγριοντομάτα (Κύθνος, Μήλος), Αμπελουρίδα (Αίγινα), Μαυρόχορτο (Αττική), Κορφή (Αμοργό), Πικροσταφίδα, Μαυρολάχανο, Μαυρομάχι, Αγριοσταφυλιά. 

Φύεται σε όλη την Ευρώπη και είναι κοινό σε αναχώματα, πλαγιές και σε καλλιεργούμενα εδάφη. Τα βοοειδή δεν το τρώνε και τα πρόβατα το αγγίζουν σπάνια. 

Είναι ετήσιο φυτό που φτάνει σε ύψος τα 75 εκατοστά. Είναι θαμνώδες, με όρθιο κεντρικό βλαστό, που διακλαδίζεται. Τα φύλλα είναι αντίθετα, ατρακτοειδή, με μεγάλους μίσχους και περιφερειακά εμφανίζουν αβαθείς λοβούς. Οι ταξιανθίες βγαίνουν από τις μασχάλες των φύλλων και περιλαμβάνουν 3-5 άνθη, με πέντε λευκά πέταλα, κίτρινους , ενωμένους στήμονες και προεξέχοντα ύπερο. Οι καρποί εμφανίζονται τον Ιούλιο και είναι σαρκώδεις, σφαιρικοί, συνήθως μαύρου χρώματος αλλά τους βρίσκουμε και σε χρώμα κόκκινο, κιτρινωπό, πράσινο ή μαυρομπλέ. Οι καρποί περιέχουν πολλούς σπόρους. Κάθε φυτό παράγει 500 περίπου σπόρους. 

Ιστορικά στοιχεία: 

Ο στύφνος ήταν γνωστός από την αρχαιότητα. Ο Θεόφραστος τον αναφέρει ως «εδώδιμος Στρύχνος». Αναφέρει επίσης ότι οι καρποί του στύφνου όταν ωριμάζουν γίνονται μαύροι και μπορούν να φαγωθούν. Ο Διοσκουρίδης τον αναφέρει ως «Κηπαίος Στρύχνος» και τον χρησιμοποιούσε για να μειώσει τον πυρετό - «κηπαίος στρίχνος, αβλαβής εστί προς βρώσιν, δύναμιν δε έχει ψυχική». Άλλοτε στα πολύ παλαιότερα χρόνια , χρησιμοποιούσαν εσωτερικώς τον στύφνο κατά της καρδιαλγίας, των εντερικών κωλικών, των νεφρικών πόνων, της ισχουρίας και της στραγγουρίας, κατά των διαφόρων νευρικών παθήσεων κ.α.

Προτιμούσαν όμως και από τότε, την εξωτερική χρήση σε καταπλάσματα, από την εσωτερική.

Με το αφέψημα του φυτού έκαναν πλύσεις σε χώρες του σώματος πρησμένες, φλεγμαίνουσες και επώδυνες. Έκαναν επίσης κολπικές πλύσεις επί καρκίνου της μήτρας.

Ο Cazin αναφέρει πως το αφέψημα ή το κοπανισμένο χόρτο του στύφνου σε θερμά καταπλάσματα κατευνάζει τους ρευματικούς πόνους, ιδίως των αρθρώσεων, όταν βρίσκονται σε οξύ στάδιο. 

Σε μερικά μέρη το καλλιεργούσαν για να παράγουν μια χρωστική ουσία μοβ, που χρησίμευε στην βαφή του μεταξιού. Στο Ιράκ και στο Ιράν οι γυναίκες βάζουν τους σπόρους του στύφνου στα μάγουλά τους να αφαιρέσουν τις φακίδες. Στην Αίγυπτο και στη Νότια Αφρική χρησιμοποιείται για τη θεραπεία φλεγμονών, όγκων και αιμορροΐδων. 

Από τον 14ο αιώνα το φυτό το χρησιμοποιούσαν στην Αγγλία για να το έλκος ( σε συνδυασμό με Μαρρούβιο) και την υδρωπικία. Στη Βοημία έβαζαν τα φύλλα στο κρεβάτι των νηπίων για να κοιμούνται ευκολότερα. Οι Άραβες τα εφάρμοζαν σε εγκαύματα και έλκη.

Στην Κρήτη το βότανο το συναντούμε και με την ονομασίες Στύφνος ή Στρούφιγγας. Καταναλώνεται μαζί με τα βλίτα και τα κολοκυθάκια Στις ανατολικές επαρχίες του νησιού συναντάμε δύο πολύ ενδιαφέροντα πιάτα με στύφνο, τα οποία φέρουν το βενετσιάνικο όνομα «σοφεγάδα». 

Ουσιαστικά είναι ένα επιτυχημένο πάντρεμα από κολοκυθάκια, στύφνο, αμπελοφάσουλα, μελιτζάνες και μπάμιες, μαγειρεμένα με ελαιόλαδο και ντοματούλα. 

Συστατικά-χαρακτήρας:

Ο στύφνος έχει γεύση χορτώδη και άνοστη. Η οσμή του είναι λίγο κακή. Ο Desfosses,κατά την ανάλυση του χυμού των ώριμων καρπών βρήκε μια ουσία που ονόμασε σολανίνη (αλκαλοειδές) στην οποία απέδωσε κατευναστικές ιδιότητες. Οι καρποί ακόμη περιέχουν μυρικό οξύ. 

Τα πράσινα μέρη του φυτού περιέχουν σολανίνη αλλά σε μικρότερη ποσότητα. Η χαμηλότερη συγκέντρωση σολανίνης παρουσιάζεται στις τρυφερές κορυφές του φυτού. Αυτές καταναλώνουμε μαζί με βλίτα ή κολοκυθάκια και φαίνεται πως με το βράσιμο το φυτό γίνεται ακίνδυνο. Το χαρακτηριστικό με τον στύφνο είναι ότι όσο τα χώματα στα οποία φύεται είναι δυνατά, τόσο η τοξικότητά του αυξάνεται. Το ίδιο συμβαίνει και με το κλίμα. Στα ξηρά κλίματα, η τοξικότητα του βοτάνου είναι μεγαλύτερη. 

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη - συλλογή: 

Το φυτό ανθίζει από Ιούλιο έως Οκτώβριο. 

Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται όλο το φυτό το οποίο συλλέγεται νωρίς το φθινόπωρο, όταν έχει άνθη και καρπούς και αποξηραίνεται. Χρησιμοποιούνται επίσης τα φρέσκα φύλλα του φυτού. Η δραστικότητα του βοτάνου αυξάνει μετά την αποξήρανση.

Για κατανάλωση οι τρυφερές κορφές συλλέγονται από Ιούνιο μέχρι Σεπτέμβριο. 

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις: 

Για τον Στύφνο υπάρχει η φήμη ότι είναι πολύ δηλητηριώδης, γεγονός που συζητείται μετά τις τελευταίες έρευνες για το φυτό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι η σολανίνη, η ουσία που έχει τις δηλητηριώδεις ιδιότητες, βρίσκεται σε μικρή ή μεγάλη ποσότητα στο φυτό, ανάλογα με την περιοχή στην οποία φύεται και την εποχή που συλλέγεται. 

Οι καρποί του φυτού είναι επιβλαβείς στα παιδιά, αλλά αν καταναλωθούν από ενήλικες όταν είναι ώριμοι δεν προκαλούν πρόβλημα. Οι δηλητηριώδεις ιδιότητες του φυτού συνδέονται περισσότερο με τα πράσινα μέρη του βοτάνου. 

Ο Στύφνος έχει χρησιμοποιηθεί στην ιατρική σαν μαλακτικό, καταπραϋντικό και ναρκωτικό.

¨Όταν το φυτό είναι ακόμη μικρό, πριν την άνθιση και την καρποφορία του έχει μαλακτικές ιδιότητες. Μετά την άνθιση και ιδιαίτερα μετά την ωρίμανση των καρπών γίνεται ναρκωτικό.

Η σολανίνη που περιέχει του προσδίδει θεραπευτικές ιδιότητες αλλά θέλει προσοχή στην δοσολογία.

Υπό μορφή αφεψήματος χρησιμοποιείται για κολικούς ή σε κατάπλασμα για παθήσεις του δέρματος.

Το έγχυμα των φύλλων δρα ως ισχυρό εφιδρωτικό. Ο εδώδιμος στύφνος είναι διουρητικός και καθαρτικός του αίματος και γι αυτό αξιοσύστατος στους αρτηριοσκληρωτικούς και τους αρθριτικούς, που μάλιστα ανακουφίζει και από τους πόνους, ένεκα των ελαφρών ναρκωτικών ιδιοτήτων του, που αποδίδονται στη σολανίνη. 

Θεωρείται χρήσιμο για δερματικά προβλήματα αλλά η δράση είναι ασταθής και η θεραπεία τους θεωρείται κάπως επικίνδυνη εκτός και αν χρησιμοποιηθούν πολύ μικρές δόσεις.

Τα φύλλα κοπανισμένα χρησιμοποιούνται εξωτερικά σε καταπλάσματα για να μειώσουν τον πόνο και την φλεγμονή. 

Ο χυμός του φυτού έχει χρησιμοποιηθεί για λειχήνες, αρθρίτιδα και πόνους αυτιού. Αναμεμειγμένο με ξύδι θεωρείται καλό για γαργαρισμούς και πλύσεις στόματος.

Σήμερα χρησιμοποιείται κύρια στην ομοιοπαθητική, κατά των νευρικών διεγέρσεων, των μυϊκών συσπάσεων και της επιληψίας. 

Παρασκευή και δοσολογία: 

Παρασκευάζεται ως αφέψημα. Βράζουμε για 10 λεπτά 50 γραμμάρια βοτάνου σε ένα λίτρο νερό και το χρησιμοποιούμε για επαλείψεις εναντίον κνησμών και μωλώπων. Το κατάπλασμα των φύλλων το χρησιμοποιούμε για λειχήνες, έλκη, πρηξίματα και εγκαύματα.

Υπό μορφή ελαίου (σε αναλογία ένα μέρος φύλλων και δύο ελαιόλαδου) για επαλείψεις σε περιπτώσεις ρευματισμών. 

Προφυλάξεις:

Τα φύλλα του φυτού δεν τρώγονται ωμά (ιδιαίτερα μετά την καρποφορία), γιατί είναι δηλητηριώδη.

*Άρθρο του Σάκη Κουβάτσου στα Χανιώτικα νέα 

Πηγή κειμένου: http://www.herb.gr/index.php/news/SOLANUM_nigrum/

Ζιζάνια: Αγριοτοματιά 

Είναι ετήσιο δικοτυλήδονο ζιζάνιο, είναι ένα κοινό ζιζάνιο. Είναι ένα επιθετικό ζιζάνιο δύσκολο στην καταπολέμηση και θεωρείται σημαντικό πρόβλημα σε πολλές καλλιέργειες σε όλο τον κόσμο. Το ζιζάνιο περιέχει γλυκοαλκαλοειδής ουσία την σολανίνη η οποία αναφέρεται ως τοξική, ο βαθμός τοξικότητας εξαρτάται από την ωριμότητα των φυτών τις περιβαλλοντικές συνθήκες και άλλους παράγοντες. 

Τα φύλλα του είναι χαρακτηριστικά ωοειδή έως τριγωνικά με αχνοπράσινου χρώματος. Τα λουλούδια του είναι άσπρου χρώματος. Είναι όρθια έκφυσης και αναπτύσσεται μέχρι ύψους 1,5 μ. 

Εντοπίζεται σε όλη την Ελλάδα είναι ετήσιο εαρινό πλατύφυλλο ζιζάνιο δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στις καλλιέργειες. Οι καλλιέργειες που εντοπίζεται είναι το βαμβάκι, τα κηπευτικά, καλαμπόκι, τα άσπαρτα χωράφια. Είναι δύσκολη η αντιμετώπιση και η καταπολέμηση του. 

Τοπικές ονομασίες: Αγριοτοματιά ή Στίφνος 

Προβλήματα: Μείωση της απόδοσης της καλλιέργειας και ποιοτική υποβάθμιση των προϊόντων. 

Λατινική ονομασία: Ανήκει στην οικογένεια Solanaceae και η λατινική του ονομασία είναι Solanum nigrum L. 

Εποχή εμφάνισης: Ετήσιο ζιζάνιο εμφανίζεται από τον Απρίλιο έως τον Σεπτέμβριο. 

Εδάφη προτίμησης: Το ζιζάνιο αρέσκεται σε οργανικά, γόνιμα εδάφη, με πολύ άζωτο. 

Τρόποι αναπαραγωγής: Αναπαράγεται με σπόρους που βρίσκονται πολυάριθμα στους καρπούς του. Τα σπόρια διατηρούν τη βιωσιμότητά τους στο έδαφος για πολλά χρόνια. Οι σπόροι μεταφέρονται με το νερό, τα μηχανήματα και τα περιττώματα ζώων (κυρίως πτηνών). Τα σπόρια θα βλαστήσουν σταδιακά ενώ κάποια θα μπουν σε λήθαργο και μόλις βρουν τις ιδανικές συνθήκες θα βλαστήσουν. 

Αντιμετώπιση: Η απομάκρυνση των ζιζανίων από το χωράφι χειρονακτικά πριν την ανθοφορία, με μηχανικά μέσα με σβάρνα και να μην ακολουθήσει πότισμα ώστε να ξεραθεί ή με καθολικά ζιζανιοκτόνα όταν βρίσκεται στις άκρες των χωραφιών ή στα κανάλια ή σε ακαλλιέργητα χωράφια. Είναι δύσκολο στην καταπολέμηση του ζιζάνιο γιατί γρήγορα γίνεται ανθεκτικό σε ζιζανιοκτόνα. Επίσης ένας αποτελεσματικός τρόπους είναι με κάλυψη πανιού εδαφοκάλυψης. 

Η κοπριά που αν τυχόν ρίξετε στο χωράφι σας να επιβεβαιώσετε ότι δεν έχει σπόρους ζιζάνιών. Επίσης σε ΄βρόμικα΄ χωράφια η συχνή κατεργασία δύο φορές όργωμα , δύο με τρεις φορές σβάρνισμα ‘βοηθούν’ στην δραστική μείωση των πληθυσμών. Η συχνή αναμόχλευση βοηθά πολλά σπόρια να βγουν στην επιφάνεια και να βλαστήσουν. Είναι ευαίσθητο στην ηλιοαπολύμανση του εδάφους. 

Καταπολέμηση: Με χημικά ζιζανιοκτόνα. Συμβουλευτείτε τον τοπικό γεωπόνο πιο ζιζανιοκτόνο έχει έγκριση για την καλλιέργεια που σας ενδιαφέρει και διαβάστε και στην ετικέτα ότι αναφέρει ότι έχει έγκριση στην καλλιέργεια που έχετε. Καταπολεμείται και με προφυτρωτικά και με μεταφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα. 

Πηγή κειμένου: https://geoponoi.gr/2017/09/17/%CE%B6%CE%B9%CE%B6%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CE%B1%CE%B3%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%AC/

Στύφνος: Φαρμακευτικές ιδιότητες 

Φαρμακευτικές, θεραπευτικές ιδιότητες και χρήσεις του στρύφνου 

Σολάνον το μέλαν-Solanum nigrum L.: Στρύχνος ο κηπαίος του Διοσκορίδου. Στρύχνος ο εδώδιμος του Θεοφράστου. Βρωμόχορτο, Βρωμοβότανο, Αγριοτομάτα, Μαυρομάχι.

Φυτό ετήσιο της οικογενείας των Σολανωδών, λαχανευόμενο πριν της καρποφορίας, κοινότατο παντού σχεδόν σε όλα τα μέρη της Ελλάδος και ιδίως στην Κρήτη. Εδώδιμα τυγχάνουν τα φύλλα αυτού μετά των στελεχών. Οι καρποί του αποφεύγονται ως περιέχοντες μείζονες ποσότητας σολανίνης και μυρικό οξύ. 

Λόγω της εν το φυτό τούτω περιεχομένης σολανίνης, τα φύλλα του είναι καταπραϋντικά. Προς τον σκοπό τούτο χρησιμοποιούνται σε αφέψημα, προς λούσεις και ενδοκυστικές εγχύσεις, λαμβάνουν δε μέρος στην παρασκευή του «Baume tranquille» ή «έλαιο του υοσκιάμου» και της «Onguent populeum». 

Με αυτό πλένονται περιοχές του σώματος αιματώδεις, φλεγμονώδης και επώδυνοι. Γίνονται ακόμη κολπικοί πλύσεις επί καρκίνου της μήτρας. Επίσης συνεστήθη όπως επί των λειχήνων, επί των επώδυνων ελκών, των φλεγμονωδών όγκων, των φλεγμονών, των εγκαυμάτων, των παρωνυχίδων (τριγυριστρών, μεθυστρών) κλπ. τίθονται καταπλάσματα από τα φύλλα του στύφνου. Όμοια καταπλάσματα συνεστήθησαν και κατά των αιμορροΐδων. Ο χυμός του στύφνου, τριβόμενος γύρω των οφθαλμών, προκαλεί διεύρυνση της κόρης. 

Ο στύφνος είναι ακόμη διουρητικός και καθαρκτικός του αίματος, αξιοσύστατος, λόγω των ανωτέρω ιδιοτήτων του, στους αρτηριοσκληρωτικούς και τους αρθριτικούς, τους οποίους μάλιστα ανακουφίζει και από τους πόνους τους, λόγω των ελαφρώς ναρκωτικών ιδιοτήτων αυτού, επιδιδομένων στην εν αυτό σολανίνη. 

Απεδόθησαν προσέτι στον στύφνο ιδιότητες θεραπευτικού της ψωριάσεως, της λέπρας, της ιχθυάσεως κλπ., όπως και της επιληψίας, της πνευμονικής φθίσεως, του καρκίνου κλπ. Αδίκως όμως υπό τοσαύτης περιεβλήθη εκτιμήσεως και δη εκ παρεξηγήσεως, καθ' όσον οι ανωτέρω ιδιότητες είχαν υπό παλαιών συγγραφέων αποδοθεί και μάλιστα αδίκως πάλι ή τουλάχιστον υπερβολικώς, στο φυτό το γαλλικά καλούμενο Morlle ducee—amfere (Solanum dulcamara L. Σολάνο το γλυκόπικρο) και όχι στο Morelle noir (Solanum nigrum L. Σολάνο τό μέλαν, Στύφνο). 

Πηγή: Τα εδώδιμα φυτά ως τροφαί και ως φάρμακα-Μετά προλόγου του βοτανολόγου Κ. Ιωαν. Πρινέα/Ανάργυρου Μιχ. Σφακιανάκη Ιατρού 

Στρύχνο κηπευτικό: είναι φαγώσιμο. Είναι μικρός θάμνος, ο οποίος έχει πολλά βλαστάρια, φύλλα σκούρα, μεγαλύτερα και πιο πλατιά από του βασιλικού, καρπό στρογγυλό, χλωροπράσινο ή μαύρο και όταν ωριμάσει γίνεται κίτρινος. Το βότανο είναι ακίνδυνο, αν φαγωθεί.

Έχει δύναμη ψυκτική και για αυτό τα φύλλα, σαν κατάπλασμα μαζί με άχνη κριθάλευρου, ενδείκνυνται στο ερυσίπελας και τον έρπητα, ενώ, αν λιωθούν και τεθούν σκέτα ως κατάπλασμα, θεραπεύουν τα συρίγγια του δακρυικού ασκού και βοηθούν τους πονοκεφάλους και το στομάχι που έχει καούρα και αν τεθούν λιωμένα με αλάτι σαν κατάπλασμα, διαλύουν τις παρωτίτιδες. 

Και ο χυμός τους, έχει την ίδια δράση στο ερυσίπελας και τον έρπητα μαζί με ψιμύθιο, λιθάργυρο και ροδόμυρο, αλλά και στα συρίγγια του δακρυικού ασκού μαζί με ψωμί.

Αρμόζει και για εξωτερικούς εμβρεγμούς μαζί με ροδόμυρο στα παιδιά που έχουν πάθει ηλίαση. Προστίθεται αντί για νερό ή αβγό στους πολτούς που προορίζονται για επάλειψη στις καταρροές καυστικών υγρών, ενώ αν ενσταλαχτεί μέσα στα αυτιά, ωφελεί τους πόνους τους. Σταματά και τη γυναικεία αιμορραγία, αν εισαχθεί με βύσμα μαλλιού. 

Πηγή: Διοσκουρίδης-Περί ύλης ιατρικής Δ' 

Συνοψίζοντας: Ο στύφνος έχει χρησιμοποιηθεί σαν καθαρτικό αίματος, στις κολπίτιδες, στις αιμορροΐδες, στα εγκαύματα, στην αρτηριοσκλήρωση 

Προφυλάξεις

Πάντα χρησιμοποιείτε τα βότανα υπό την επίβλεψη ενός ειδικού ιατρού και ποτέ μόνοι σας. Μην χρησιμοποιείτε βότανα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα ακόμα και συμπληρώματα χωρίς την γνώμη ιατρού. Οι φυσικές θεραπείες και τα βότανα δεν αποτελούν υποκατάστατο ιατρικής περίθαλψης. 

Οι πληροφορίες που παρέχονται είναι καθαρά και μόνο για ενημερωτικό σκοπό.

Η σελίδα δεν φέρει καμία ευθύνη: Διαβάστε τους όρους χρήσης

Πηγή κειμένου: https://www.ftiaxno.gr/2015/07/stifnos-farmakeutikes-idiotites.html https://www.ftiaxno.gr/2015/07/stifnos-farmakeutikes-idiotites.html

Πηγή φωτογραφιών: Ρουβήμ Καρασάββας.