Αλλαγή πλεύσης του Ιστολογίου “ΡΟΔΟΣυλλέκτης”

Το Ιστολόγιο του ΡΟΔΟΣυλλέκτη, απευθύνεται σε όσους αγαπούν τον τόπο τους… εδώ είναι λοιπόν και περιμένει τα δελτία για τις εκδηλώσεις και τις δράσεις των Πολιτιστικών Συλλόγων αλλά και ότι αφορά τον τόπο μας – ακόμα και την πολιτική… Το Email μας είναι: r.telxinas@yahoo.gr

Παρασκευή 16 Σεπτεμβρίου 2016

Μορφωτικός επεκτατισμός των Ιταλών στα Δωδεκάνησα

«Universita di Rodi: Μορφωτικός επεκτατισμός των Ιταλών στα Δωδεκάνησα» 

Κοντάκος Αναστάσιος: Αναπληρωτής Καθηγητής, Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ. Πανεπιστημίου Αιγαίου 
Παπαδόπουλος Σταύρος : Υποψήφιος Διδάκτορας, Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ. Πανεπιστημίου Αιγαίου 

Η εδαφική ολοκλήρωση του σύγχρονου Ελληνικού κράτους συντελείται το Μάρτιο του 1947 με την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου. Τα Δωδεκάνησα για περισσότερο από έξι αιώνες «γνώρισαν» πολλούς κατακτητές. Στις 5 Μαΐου 1912 ανοίγει μια νέα σελίδα στην πολυκύμαντη ιστορία των νησιών. Ο στρατηγός Giovanni Ameglio, χωρίς να συναντήσει ιδιαίτερη αντίσταση από τις τουρκικές δυνάμεις που κατείχαν τα νησιά, καταλαμβάνει τη Ρόδο και σε διάστημα λίγων ημερών και τα υπόλοιπα νησιά του συμπλέγματος «περνούν» στην Ιταλική κυριαρχία. Στα τέλη Μαΐου, το σύνολο της Δωδεκανήσου είναι υπό Ιταλική κυριαρχία, τερματίζοντας μια τουρκική κατοχή περίπου τεσσάρων αιώνων. 
Ο στρατηγός Ameglio μόλις στις 6 Μαΐου 1912 (την επόμενη της κατάληψης της Ρόδου) τοιχοκολλεί το πρώτο του διάγγελμα προς τους κατοίκους της νήσου της Ρόδου αναφέροντας μεταξύ άλλων τα εξής: «Κατά διαταγήν της Α.Μ. του Βασιλέως Βίκτωρος Εμμανουήλ του Γ’, αναλαμβάνω μεταξύ υμών τα ύψιστα δικαιώματα, πολιτικά και στρατιωτικά, δηλώ δε ότι η Ιταλία, καίτοι διεξάγουσα πόλεμο κατά της κυβερνήσεως του Οθωμανικού στρατού, θεωρεί φίλον τον ειρηνικόν και φιλήσυχον πληθυσμόν της Ρόδου και εις τούτον εννοεί να δώσει τα μεγαλύτερα δείγματα ευμενείας, εξασφαλίζουσα από τούδε τον ύψιστον σεβασμόν της θρησκείας σας, των εθίμων υμών και των παραδόσεων σας»[1]
Οι δηλώσεις αυτές προκάλεσαν ενθουσιασμό στους Έλληνες κατοίκους των νησιών, ο οποίος έγινε μεγαλύτερος όταν η δημογεροντία επισκέφτηκε για πρώτη φορά το στρατηγό Ameglio. Εκείνος τους ανακοίνωσε ότι «η Τουρκική κυριαρχία έληξε στη Ρόδο και στα άλλα νησιά με την προσωρινή κατοχή τους από την Ιταλία και ότι το μέλλον τους δεν μπορεί να είναι άλλο παρά η αυτονομία και η αυτοδιοίκηση τους»[2]. Παρόμοιες δηλώσεις έγιναν και από τον αντιναύαρχο Presbitero, διοικητή της Καλύμνου. 
Αποτέλεσμα των δηλώσεων και των διαγγελμάτων αυτών ήταν να πιστέψουν οι Έλληνες ότι η πολυπόθητη ένωση των νησιών με την Ελλάδα δε θα αργήσει να συμβεί και να θεωρήσουν την Ιταλική κυριαρχία στα νησιά - αυτό που οι ίδιοι οι Ιταλοί δήλωναν και εξάγγειλαν -προσωρινή. 
Ακολουθεί το συνέδριο της Πάτμου ( Ιούνιος 1912) όπου αντιπρόσωποι-δημογέροντες από όλα τα νησιά κηρύσσουν την «πλήρη αυτονομία» των απελευθερωθεισών νήσων και ονομάζουν το σύνολο των νήσων «Πολιτεία του Αιγαίου» και διακηρύσσουν τον προαιώνιον των νησιωτών πόθον της Ενώσεως μετά της μητρός Ελλάδος. [3] Κοινοποιούν το διάβημα στις τότε Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και ο ευρωπαϊκός τύπος, με τη βοήθεια των Δωδεκανησίων της διασποράς, κάνει ιδιαίτερη μνεία στις ενέργειες των νησιωτών. Την ίδια στιγμή ο στρατηγός Ameglio δε δέχεται αντίγραφο του ψηφίσματος που του έδωσαν. 
Αυτό συμβαίνει 20 μόλις μέρες μετά τα δικά του διαγγέλματα. Η στάση των Ελλήνων αρχικά ήταν εξαιρετικά φιλική προς του Ιταλούς και μερικές ενέργειες τους το δηλώνουν, όπως το γεγονός ότι κυμάτιζαν ιταλικές και ελληνικές σημαίες στις 3 Ιουνίου, ημέρα εορτής της ανακήρυξης του Ιταλικού συντάγματος και οι μαθητές έψαλαν τον ιταλικό και ελληνικό ύμνο, ενέργειες που δείχνουν τη φιλικότατη στάση των Δωδεκανησίων απέναντι στους Ιταλούς. 
Στάση που σχετιζόταν άμεσα με τις διακηρύξεις και τα διαγγέλματα των Ιταλών αξιωματούχων. Οι πρώτες αμφισβητήσεις και τα πρώτα ερωτηματικά αρχίζουν να δημιουργούνται σύντομα στους Έλληνες Δωδεκανησίους και το όραμα όλων για ένωση με την Ελλάδα άρχισε να θαμπώνει. 
Οι Ιταλοί από πολύ νωρίς έδειξαν ότι η παρουσία και η κυριαρχία τους στα νησιά όχι μόνο προσωρινή δε θα ήταν αλλά άρχισαν να βάζουν σε εφαρμογή ένα μεγαλόπνοο σχέδιο τους: τον εξιταλισμό των νησιών. Το σχέδιο του εξιταλισμού των νησιών τέθηκε σε εφαρμογή από τα πρώτα κιόλας χρόνια της 32χρονης περίπου κυριαρχίας των Ιταλών στα Δωδεκάνησα. Εξιταλισμός που εκδηλώθηκε σ’ όλους τους τομείς της ζωής: στην οικονομία, στη διοίκηση, στη γεωργία, στην παιδεία. 
Το σχέδιο εξιταλισμού στον τομέα της παιδείας είχε πολλές παραμέτρους. Αρχικός στόχος ήταν ο αφελληνισμός και η αποδυνάμωση του Ελληνικού στοιχείου στο χώρο της παιδείας και αφετέρου η εισαγωγή και η ενίσχυση του ιταλικού στοιχείου στην εκπαίδευση. Αναφέρουμε μόνο μερικά από τα μέτρα που πήραν οι Ιταλοί σε βάρος της ελληνικής παιδείας. Έχουμε λοιπόν από τα πρώτα χρόνια της ιταλικής κυριαρχίας την εισαγωγή της ιταλικής γλώσσας στην εκπαίδευση, αρχικά στα «νυχτερινά σχολεία» και μετέπειτα σ’ όλους τους τύπους σχολείων. Η ελληνική παιδεία αρχικά είναι ελεύθερη θεωρείται όμως ιδιωτική και δεν επιχορηγείται. Ιδρύονται ιταλικά σχολεία όλων των βαθμίδων, περιορίζονται αργότερα οι ώρες διδασκαλίας της Ελληνικής γλώσσας με αντίστοιχη αύξηση των ωρών διδασκαλίας της ιταλικής. Έρχονται έποικοι δάσκαλοι από την Ιταλία για να διδάξουν στα ιταλικά σχολεία της Δωδεκανήσου. Ιδρύουν διδασκαλείο στο οποίο έπρεπε να φοιτούν υποχρεωτικά οι απόφοιτοι Γυμνασίου για να γίνουν δάσκαλοι. Απαγορεύεται στους απόφοιτους των Ελληνικών Γυμνασίων να φοιτούν στα ελληνικά πανεπιστήμια και υποχρεώνονται να φοιτούν στο Πανεπιστήμιο της Πίζας. Διώκουν τη δημογεροντία και την Εφορεία Σχολών που ήταν οι αρμόδιοι φορείς για την εξεύρεση πόρων και τη λειτουργία των Ελληνικών σχολείων. Εξορίζονται πολλοί δάσκαλοι και καθηγητές σχολείων για αντιιταλική δράση, απαγορεύεται η αποβίβαση καθηγητών που έρχονται από την Ελλάδα να διδάξουν στα σχολεία και τέλος απαγορεύεται εντελώς η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και κλείνουν τα ελληνικά σχολεία. 
Το πιο μεγαλόπνοο και συνάμα φιλόδοξο σχέδιο των Ιταλών ήταν η ίδρυση ιταλικού Πανεπιστημίου στην πόλη της Ρόδου. Στα πλαίσια του μορφωτικού επεκτατισμού τους κορωνίδα ήταν η επίτευξη αυτού του στόχου, η ίδρυση και λειτουργία Πανεπιστημίου. Όσο και αν ακούγεται υπερφίαλο από τον πρώτο κιόλας χρόνο της κυριαρχίας της στα νησιά είχαμε δείγματα ιταλικής μεγαλομανίας που εκφράζονται με την ίδρυση Πανεπιστημίου στο νησί. Συγκεκριμένα στις 14/7/1913 στην εφημερίδα «Tribuna» υπήρχε δίστηλο άρθρο του Paolo Enriques με τίτλο: «Σχετικά με την ιταλική κουλτούρα στην Ανατολή. Ένα Πανεπιστήμιο στη Ρόδο;»[4] Ο αρθρογράφος οραματίζεται την ίδρυση Πανεπιστημίου στο νησί και προτείνονται και συγκεκριμένες σχολές όπως η Ιατρική σχολή και σχολή Πολιτικών Μηχανικών. Προτείνει ο αρθρογράφος οι σπουδές να έχουν πρακτικούς στόχους, να μην είναι μακροχρόνιες και ούτε πολύ αυστηρές. Ο αρθρογράφος επιθυμεί να γίνει η Ρόδος το κέντρο από το οποίο θα εξορμούν οι επιστήμονες προς την Ανατολή για τη διάδοση του Ιταλικού πολιτισμού και να καταφέρει επίσης η Ιταλία να συναγωνιστεί την πολιτιστική επιρροή της Γαλλίας και της Αγγλίας στην Εγγύς Ανατολή. 
Το συγκεκριμένο άρθρο προκάλεσε αναστάτωση και προβληματισμό στην Ελληνική κυβέρνηση. Ο Έλληνας πρέσβης στη Ρώμη Δ. Κακλαμάνος ζήτησε εξηγήσεις από τον ιταλό υπουργό Εξωτερικών, ο οποίος τον διαβεβαίωσε ότι η ιταλική κυβέρνηση είχε άλλες επείγουσες ανάγκες και προτεραιότητες.[5]
Τα επόμενα χρόνια οι Ιταλοί διοικητές των νησιών, οι οποίοι ήταν στην πλειοψηφία τους στρατιωτικοί, άρχισαν να εφαρμόζουν το πρόγραμμα εξιταλισμού των νησιών και οι επιπτώσεις έγιναν φανερές στον τομέα της παιδείας με μια σειρά ενεργειών και αποφάσεων όπως αυτές που ήδη αναφέραμε. Το 1922 μετά τη Μικαρασιατική Καταστροφή και τη Συνθήκη της Λωζάννης περνάμε στη δεύτερη φάση της ιταλικής κυριαρχίας στα νησιά και επίσημα πλέον η Ιταλική κυριαρχία βάσει διεθνών συνθηκών είναι νόμιμη και παύει το καθεστώς προσωρινότητας (1923-1924). Την εποχή εκείνη (16 Νοεμβρίου 1922) αναλαμβάνει τη διοίκηση των νησιών ο Mario Lago, διπλωμάτης καριέρας και μετέπειτα γερουσιαστής. Μεταξύ των 13 διοικητών των νησιών στα 32 περίπου χρόνια της Ιταλοκρατίας, είναι ο διοικητής με τη μεγαλύτερη θητεία μιας και παρέμεινε 14 έτη (16/11/22 – 21/11/36). Ο Lago εφαρμόζει τη λεγόμενη «πολιτική του λίθου». Θέλει να αλλάξει όχι μόνο την ιστορία του τόπου αλλά και το νησιωτικό χρώμα με διάφορα τεχνάσματα προσπαθεί να αποδείξει ότι τα νησιά εθνολογικά και θρησκευτικά ανήκουν στην Ιταλία και να αναδείξει έτσι το ιταλικό μεγαλείο μέσω των ιπποτών της Ιταλίας. 
Ο Lago άρχισε να εφαρμόζει εκτεταμένα προγράμματα ανοικοδόμησης βασισμένα στα πρότυπα που επικρατούσαν τον ίδιο καιρό στην Ιταλία. Ο Lago έριξε το βάρος του στην καλή εμφάνιση του αστικού χώρου, με τη χάραξη εύχρηστων οδών και λεωφόρων, με επιβλητικά οικοδομήματα και με αυστηρό κανονισμό για την ομοιόμορφη ανέγερση των ιδιωτικών κατοικιών. Η πολεοδομική και οικοδομική δραστηριότητα του Lago αποτελεί αυτό που οι ίδιοι οι Ιταλοί ονομάζουν «πολιτική του λίθου».[6] Στόχοι ήταν η πόλη της Ρόδου, η πρωτεύουσα των νησιών. Η όψη και το πολεοδομικό σχέδιο της πόλης της Ρόδου αλλάζουν ριζικά. Δεκάδες κτίρια, τα οποία υπάρζουν μέχρι σήμερα, κατασκευάζονται τότε. 
Αναφέρουμε ενδεικτικά το διοικητήριο, το Μανδράκι (αγορά), την εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου, το ξενοδοχείο των Ρόδων, τα δικαστήρια, το ναό του Αγίου Ιωάννη, το νοσοκομείο, το κτίριο της Ακαδημίας. Το πρόγραμμα του Lago είχε τρία σημεία, αρχικά τη δημιουργία του λιμανιού, δεύτερο σημείο τη κατασκευή κτιρίων για την ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας και τρίτο τη κατασκευή σχολείων, νοσοκομείων και τραπεζών. Στο τρίτο μέρος περιλαμβάνεται και η φιλόδοξη σκέψη κατασκευής κτιρίου, στο οποίο θα στεγάζονταν το Πανεπιστήμιο της Ρόδου (Universita di Rodi). O Lago άρχισε να προσπαθεί να υλοποιήσει το μεγαλεπίβολο αυτό στόχο. Αμέσως μετά την άφιξή του στη Ρόδο και την ανάληψη των καθηκόντων του κάλεσε το Florestano di Fausto, πολύ γνωστό και καταξιωμένο αρχιτέκτονα, ο οποίος είχε το γραφείο του στη Ρώμη. Ο Di Fausto ήλθε στη Ρόδο τον Απρίλιο του 1923 και ανέλαβε το σχεδιασμό του ρυθμιστικού σχεδίου της πόλης. Το ρυθμιστικό σχέδιο της πόλης εγκρίθηκε οριστικά στις 29 Ιανουαρίου 1926 και ολοκληρώθηκε το 1936 και περιλαμβάνει 42 άρθρα. Τα έργα για να γίνουν χρειάζονται πόρους και κονδύλια και η Ιταλική κυβέρνηση κατά τη διάρκεια της «διακυβέρνησης του Mario Lago διαθέτει τακτική οικονομική ενίσχυση 8.690.000 λιρετών ετησίως. Μάλιστα τη συγκεκριμένη περίοδο η κυβέρνηση διαθέτει έκτακτα κονδύλια ύψους 60 – 80 εκατομμυρίων λιρετών που τα καταβάλλει τμηματικά.[7]
Η διοίκηση Lago επειδή είχε μεγάλη ευχέρεια χρημάτων δε συνάπτει δάνεια από τράπεζα. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα κτίρια της εποχής του Lago εκφράζουν δύο τάσεις στην αρχιτεκτονική των κτιρίων. Η πρώτη τάση είναι ο εκλεκτικισμός με αναγεννησιακά ή γοτθικά στοιχεία. Αυτή ή κατηγορία κτιρίων έχει αναφορές σε στοιχεία της αναγέννηση και του μπαρόκ βασισμένες στην αρχιτεκτονική της βόρειας Ιταλίας, ιδίως της Βενετίας, όπως αετώματα τριγωνικά ή κοίλα, κυκλικά ανοίγματα, γείσα και ανάγλυφες διακοσμήσεις και αναφορές σε γοτθικά ιδιώματα με οξυκόρυφες αψίδες. Η δεύτερη τάση είναι ο εκλεκτισμός με ανατολίτικα στοιχεία. Τα κτίρια αυτά έχουν στοιχεία από τη μουσουλμανική αρχιτεκτονική, όπως θόλους, χαμηλωμένα τόξα και καμπύλες κυματοειδείς στις απολήξεις των στηθαίων.[8]
Στο πλαίσιο, όχι μόνο του εξιταλισμού, αλλά και της δημιουργίας μιας βάσης για την ακτινοβολία της ιταλικής κουλτούρας και του ιταλικού πολιτισμού στην Ανατολή, ο Lago αναθέτει στο στενό συνεργάτη του Di Fausto να σχεδιάσει το «Πανεπιστήμιο της Ρόδου» το οποίο θα αποτελούσε το αποκορύφωμα και το κέντρο όλων των σχολικών ιδρυμάτων που είχαν δημιουργηθεί και υλοποιούνται μέχρι τότε. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο Lago αντέγραψε τη γαλλική πολιτική της διείσδυση στην Ανατολή με τη χρησιμοποίηση του καθολικού κλήρου. Την ίδρυση του Πανεπιστημίου προωθούσε η Εθνική Εταιρία των Ιταλών Ιεραποστόλων (Α.Ν.Μ.Ι). Οι ιεραπόστολοι ήθελαν τη ίδρυση ενός καθολικού πανεπιστημίου στη Ρόδο και ανέθεσαν στον Di Fausto να διευθύνει την υλοποίηση αυτού του σχεδίου. Πρώτο βήμα ήταν να βρεθεί ο χώρος που θα κατασκευάζοταν το Πανεπιστήμιο. 
Για το σκοπό αυτό, με ένα διάταγμα του 1927, απαλλοτριώθηκε «για λόγους δημόσιας χρήσης» οικόπεδο, το οποίο χαρακτηρίστηκε μη καλλιεργήσιμο και στο οποίο υπήρχε ένα σπίτι 80 τ.μ. και ιδιοκτήτρια ήταν η Μαρουλίτσα Βενετοκλή, χήρα του Ιωάννη Βενετοκλή. Το συγκεκριμένο οικόπεδο βρισκόταν κατά προσέγγιση εκεί που βρίσκεται το Εθνικό Θέατρο σήμερα. 
Ένα χρόνο πριν, από έρευνά μας στα αρχεία (Γ.Α.Κ. Δωδ/σου, Μάρτιος 1926) βρέθηκε η σχετική αλληλογραφία για την κατασκευή του Πανεπιστημίου του διευθυντή της Τράπεζας της Ιταλίας προς το διευθυντή του υποκαταστήματος στη Ρόδο.[9] Η Ιταλική κυβέρνηση ήταν πραγματικά διατεθειμένη να οικοδομήσει ένα ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα στη Ρόδο και αυτό φαίνεται από το βούλευμα στις 5/3/1927 που αναφέρεται στην απαλλοτρίωση του χώρου και ονομάζει την περιοχή «Έδρα Ανωτάτων Σπουδών Πανεπιστήμιο Ρόδου». Όπως προαναφέραμε η πρώτη ανάθεση του σχεδιασμού δόθηκε στο Di Fausto. Η σχεδίαση του Πανεπιστημίου ήταν μια από τις τελευταίες δουλειές του αρχιτέκτονα στη Ρόδο και ο ίδιος γράφει ότι: «το Πανεπιστήμιο ήταν εκτιμημένο και αποδεκτό, όπως και οι ιεραποστολές». Καταλαβαίνουμε ότι υπήρχε μια γενικότερη συναίνεση για τη δημιουργία του Πανεπιστημίου στη Ρόδο. Σύμφωνα με το σχεδιασμό των Lago και Di Fausto, ο σχεδιασμός του Πανεπιστημίου ήταν ένα από τα τελευταία των μεγάλων έργων που θα κατασκευάζονταν. Από την έρευνά μας στα αρχεία δε στάθηκε δυνατό να βρεθούν τα σχέδια του Di Fausto. Η δουλειά του Di Fausto δεν εκτιμήθηκε όπως εκείνος περίμενε ή δεν κρίθηκε ικανοποιητική η πρότασή του και το έτος 1927 έχουμε μια «στροφή» του Mario Lago. Ο κυβερνήτης των νησιών αναθέτει στον αρχιτέκτονα Pietro Lombardi να συντάξει ένα νέο σχέδιο για την κατασκευή του Πανεπιστημίου. Στις 16/8/1927 έχουμε ένα έγγραφο από τα Γ.Δ.Κ. Δωδεκανήσου. Το έγγραφο είναι του διευθυντή των οικονομικών υπηρεσιών προς τον κυβερνήτη των νησιών που αναφέρει ότι: «τα απαλλοτριωθέντα εδάφη έχουν προοριστεί για Πανεπιστήμιο και ακόμα ότι θα ήθελε να ενημερωθεί για το αν έχουν γίνει ή θα γίνουν τροποποιήσεις για να δει πώς θα κατανείμει τα έξοδα».[10]
Από την έρευνά μας στο Αρχείο ανακαλύψαμε τηλεγράφημα που είχε στείλει ο κυβερνήτης Mario Lago σ’ έναν άλλο αρχιτέκτονα, τον Buscaglione, ο οποίος και αυτός κατασκεύασε σημαντικά κτίρια την εποχή του Lago. Στο συγκεκριμένο έγγραφο ο κυβερνήτης παραθέτει μερικές παρατηρήσεις του και εκφράζει την ικανοποίησή του για τον τρόπο που επεξεργάστηκε ο Buscaglione τα σχέδια του Di Fausto. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι ο Lago έδωσε και σε άλλους αρχιτέκτονες, μελετητές να επεξεργαστούν την πρόταση του Di Fausto. Από το έγγραφο καταλαβαίνουμε ότι οι συζητήσεις είχαν προχωρήσει σε σημαντικό βαθμό. Ο Lago παραθέτει παρατηρήσεις προχωρώντας σε λεπτομέρειες όπως για το ημιυπόγειο, το ισόγειο του κτιρίου, τη βιβλιοθήκη, τη μεγάλη αίθουσα των εκδηλώσεων. Εκεί βρίσκουμε λεπτομέρειες που δείχνουν ότι υπήρχε ξεκάθαρη άποψη για το πώς θα ήταν το κτίριο. O Lago αναφέρει,[11] «ίσως να μπορούσε να συμπτηχθεί ο αριθμός των χώρων που προορίζονται για την πρυτανεία και τους καθηγητές» ενώ επιθυμούσε παράλληλα «να υπάρχει στον πρώτο όροφο ένα μουσείο ζωολογίας και βοτανικής» και υπογραμμίζει: «ότι θα πρέπει να θυμίζει ιππότες» και ότι «στη Ρόδο έχουμε αρχιτεκτονική ιπποτική». Σε μια επόμενη παράγραφο για τη βιβλιοθήκη σημειώνει ότι: «η θέση είναι πολύ σωστή και ότι στο μέλλον θα δημιουργηθεί μια μεγάλη αίθουσα διαβάσματος καλύπτοντας την εξωτερική ταράτσα». Κλείνοντας το έγγραφο τονίζει στον αρχιτέκτονα ότι δε «θα πρέπει να κάνει καμιά οικονομία πάνω στα σχέδια και τις προμήθειες του αρχιτέκτονα Di Fausto. Και ότι αν χρειαστεί το τεχνικό γραφείο του κράτους θα επεξεργαστεί τις προσόψεις με βάση τα σκίτσα».[12] Σημειώνει τέλος ότι είναι: «ζωηρή επιθυμία να αρχίσει το κτίσιμο την άνοιξη» και ότι «ο γερουσιαστής Schiaparelli συμφωνεί» 
Στις 9 Νοεμβρίου 1928 υπάρχει ένα έγγραφο του κυβερνήτη των νησιών Mario Lago προς τον αρχιτέκτονα Piettro Lombardi και εκεί : «υπενθυμίζει ο κυβερνήτης στον αρχιτέκτονα την αποστολή των σχεδίων για την κατασκευή του Πανεπιστημίου». O Lago aαναφέρει ότι «φοβόσασταν ότι το αρχικό σχέδιο ίσως καταστραφεί, αλλά θα σας προταθεί να το αποκαταστήσετε ή να το ξαναφτιάξετε. Είναι πολύ χρήσιμο να το εκθέσετε σε ένα μεγάλο σχέδιο και να είναι ευπαρουσίαστο. 
Το σχέδιο αυτό θα είναι άξιο να πείσει, όχι μόνο για τη χρησιμότητα που θα έχει το οικοδόμημα αλλά και για την ομορφιά του. Το οικοδόμημα αυτό θα αποτελέσει ένα κόσμημα για την πόλη της Ρόδου. Στείλτε μου λοιπόν όσα σχεδιαγράμματα έχετε σχετικά με το σκοπό αυτό».[13] Ο Lombardi λοιπόν επεξεργάστηκε δύο σχέδια πολύ διαφορετικά και στο σχήμα και στη μορφή. Το ένα θυμίζει πράγματι τα σχήματα της ιπποτικής αρχιτεκτονικής, ενώ στα άλλα διακρίνονται τα χαρακτηριστικά του ιταλικού μπαρόκ. Ο Lombardi προβλέπει ένα μεγάλο οικοδόμημα στην προκαθορισμένη θέση όπως το αρχικό σχέδιο στην περιοχή της μελλοντικής «πλατείας αυτοκρατορίας». 
Το πρώτο σχέδιο είναι εμπνευσμένο από βενετσιάνικο αποστασιοποιημένο στυλ με μερικές προσθέσεις από την τοπική ιπποτική αρχιτεκτονική. Στο άλλο σχέδιο, του 1928 ο Ρωμαίος αρχιτέκτονας ενδυναμώνει τον ιπποτικό χαρακτήρα και τοποθετεί το κτίριο πίσω από το ναό του San Giovanni.[14]Ο Lombardi προτείνει ένα μνημειώδες κτίριο με πρόσοψη που χαρακτηρίζεται από ένα ευρύ μέρος που προεξέχει. Το μέρος είναι κυκλωμένο από επάλξεις και στα πλάγια έχει δύο πυργίσκους με τόξα πάνω από τη μεσαία είσοδο. Δίνει έμφαση στις πλευρές με δύο ζεύγη μεγάλων τόξων και με παράθυρα κατανεμημένα σε τρεις κολόνες. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο πρώτο σχέδιο υπάρχει μια αφιέρωση του Lombardi στον Lago: «Το Πανεπιστήμιο στο Mario Lago που με Ρωμαϊκή ώθηση χαρίζει στη Ρόδο την αρχαία μεγαλοπρέπεια. Ο αρχιτέκτονας P. Lombardi».[15]
Τελικά το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε ποτέ και απέμειναν μόνο τα σχέδια. Κατηγορηματική άποψη για ποιο λόγο δεν υλοποιήθηκε το συγκεκριμένο σχέδιο του Lago δεν έχουμε. Εικασίες και υποθέσεις υπάρχουν. Ενδεχομένως το υψηλό κόστος κατασκευής του Πανεπιστημίου να αποτέλεσε τροχοπέδη στην υλοποίηση σε συνδυασμό με το ότι δεν ήταν στις άμεσες προτεραιότητες του κυβερνήτη των νησιών. Ο Lago ξόδεψε αρκετά χρήματα από τον προϋπολογισμό σε άλλα έργα και ίσως όταν ήρθε η στιγμή υλοποίησης του έργου το υψηλό κόστος να ανέβαλε την πραγματοποίησή του. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι την πρώτη πενταετία του Lago (1923-1928) «έρρεε» άφθονο το χρήμα από την κεντρική κυβέρνηση της Ιταλίας ενώ αργότερα ο κυβερνήτης των νησιών υπέβαλε τον ετήσιο προϋπολογισμό, ο οποίος έπρεπε να εγκριθεί από τη Ρώμη και λογοδοτούσε για τα έξοδα και τις δαπάνες που πραγματοποιούνταν στα νησιά.[16]
Μια εξίσου πιθανή εξήγηση δίνουν οι αρχιτέκτονες Livadiotti και Rocco όταν αναφέρουν ότι «η συζήτηση περιστρεφόταν πάντα στο δίλημμα: Ανατολικισμός ή όχι.[17]Μεταξύ 1923-26, δηλαδή στην πρώτη φάση της διακυβέρνησης του, η κεντρική εξουσία ασχολήθηκε πολύ λίγο με αυτόν και με τη δράση του. Όταν όμως το 1927 το στρατιωτικό φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι εδραιώθηκε στην Ιταλία άρχισαν να φαίνονται τα χαρακτηριστικά του και οι επιδράσεις του και σε ιδεολογικό επίπεδο σε όλους τους τομείς (πολιτική, οικονομία κ.τ.λ.) Άρχισαν λοιπόν οι φασίστες να περνούν το μήνυμα ότι και η αρχιτεκτονική είναι έκφραση της γλώσσας του καθεστώτος και σε αυτό το σημείο θεωρούσαν ότι και η πόλη της Ρόδου έχει σε μεγάλο βαθμό μετασχηματίσει την όψη της». Έτσι πάγωσαν έργα και κατασκευές με ανατολίτικο στυλ ή με ιπποτικό στυλ, στυλ βενετσιάνικου μπαρόκ και έχουμε μια σειρά από νέες κατασκευές στις οποίες κυριαρχεί το «φασιστικό στυλ»[18] (π.χ. δικαστικό μέγαρο Ρόδου, ξενοδοχείο «Θέρμαι»). 
Ολοκληρώνοντας την εισήγησή μας να αναφέρουμε ότι μπορεί το μεγαλόπνοο σχέδιο κατασκευής και λειτουργίας Ιταλικού Πανεπιστημίου στη Ρόδο να μην πραγματοποιήθηκε ποτέ, όμως το σχέδιο να γίνει η Ρόδος κέντρο του εξιταλισμού στην Ανατολή δεν εγκαταλείφθηκε πλήρως. Ο Lago ως κυβερνήτης σε συνεργασία με την οργάνωση «Dante Alighieri” επιλέγουν το Μέγαρο της Καστελλανίας, το οποίο βρίσκεται στη Παλιά Πόλη, στην πλατεία Ιπποκράτους και ιδρύουν εκεί «Σειρά Μαθημάτων Ανωτέρων Σπουδών» (Corso di Alta Cultura). Το συγκεκριμένο κτίριο κτίστηκε το 1375 και ονομαζόταν «Μέγαρο της Δικαιοσύνης επειδή στεγαζόταν το εμποροδικείο της και θεωρείται ως ένα από τα κομψότερα δημιουργήματα ιπποτικής αρχιτεκτονικής. Αφού διαρρύθμισαν κατάλληλα ίδρυσαν αυτό το ινστιτούτο με μορφή θερινού πανεπιστημίου.Ο Lago διέθεσε το ποσό των 200.000 λιρετών για τις απαραίτητες αλλαγές και εξοπλισμό. Τα μαθήματα άρχισαν το καλοκαίρι του 1936. 
Εκεί δίδασκαν καθηγητές από Ιταλικά Πανεπιστήμια και τα προσφερόμενα μαθήματα ήταν Ιστορία, Γεωγραφία, Ιταλική Γλώσσα και Ιταλική Φιλολογία. Οι σπουδαστές συνδύαζαν τουρισμό και μάθηση στα πλαίσια του μορφωτικού επεκτατισμού της Ιταλίας στην Ανατολή. 

[1] Ιπποκράτης Φραγκόπουλος: «Η Δωδεκάνησος υπό Ιταλοκρατία». Σελ. 23. 
[2] Χριστόδουλος Παπαχριστοδούλου: «Ιστορία της Ρόδου, από τους προϊστορικούς χρόνους έως την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου», σελ 529-531. 
[3] Χριστόδουλος Παπαχριστοδούλου: ο.π., σελ 532 
[4] Εφημερίδα “Tribuna”, άρθρο του Paolo Enriques, φύλλο της 14/7/1913, στο βιβλίο του Ζαχαρία Τσιρπανλή: «Ιταλοκρατία στα Δωδεκάνησα 1912-1943, αλλοτρίωση του ανθρώπου και του περιβάλλοντος», σελ. 92. 
[5] Ζαχαρίας Τσιρπανλής: ο.π., σελ. 92-93. 
[6] Κώστας Τσαλαχούρης: «Η οικονομική πολιτική της Ιταλίας στα Δωδεκάνησα», σελ. 39. 43. 
[7] Κώστας Τσαλαχούρης: ο.π., σελ. 61. 
[8] Simona Martinoli – Eliana Perotti: «Architettura coloniale italiana nel Dodecanese » 1912-1943”, σελ. 394-395 στην Εφημερίδα: Il Messaggero di Rodi, φύλλο της 22/3/1928. 
[9] Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Νομού Δωδεκανήσου, έγγραφο της Governo delle Isole Egee, 11/3/26. 
[10] Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Νομού Δωδεκανήσου, έγγραφο της Governo delle Isole Egee, 16/8/27. 
[11] Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Νομού Δωδεκανήσου, έγγραφο της Governo delle Isole Egee, 8/1/27. 
[12].Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Νομού Δωδεκανήσου, έγγραφο της Governo delle Isole Egee, 8/1/27. 
[13] Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Νομού Δωδεκανήσου, έγγραφο του κυβερνήτη των νησιών, 9/11/1928. 
[14] Monica Livadiotti e Giorgio Rocco: «La presenza Italiana, nel Dodecaneso tra il 1912 -1948», σελ. 327. 
[15] Monica Livadiotti e Giorgio Rocco: ο.π., σελ. 328-329. 
[16] Κώστας Τσαλαχούρης: ο.π., σελ. 40,55,61. 
[17] Monica Livadiotti e Giorgio Rocco: ο.π., σελ. 292-293. 
[18] Κώστας Τσαλαχούρης: ο.π., σελ. 85,93,105. 

Ελληνική Βιβλιογραφία 
Βεργωτής, Γεώργιος: «Η εκπαίδευση στο κοινό της Ρόδου κατά την Ιταλοκρατία», Έκδοση Διεθνές Κέντρο Μεσογειακών Μελετών, Ρόδος, 1997. 
Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Νομού Δωδεκανήσου, έγγραφα της Ιταλικής περιόδου 
α) έγγραφο της Governo delle Isole Egee στις 16 Αυγούστου 1927 
β) έγγραφο της Governo delle Isole Egee στις 8 Ιανουαρίου 1927 
γ) έγγραφο του κυβερνήτη των νησιών στις 9 Νοεμβρίου 1928. 
Διβάνη, Λένα – Κωνσταντοπούλου, Φωτεινή: «Δωδεκάνησος. Η μακρά πορεία προς των Ενσωμάτωση. Διπλωματικά έγγραφα από το ιστορικό αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών», έκδοση υπουργείου Εξωτερικών – Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα, 1996. 
Κλαδάκη - Μενεμενλή, Φωτεινή - Αδ. Τιμόθεος Φρέρης: «Από την εκπαιδευτική ιστορία της Ρόδου 1889-1989», Έκδοση Δήμου Ροδίων, Σύρος, 2002. 
Νικολάου, Νίκος: «Οδοιπορικό στην Ιστορία της πόλης της Ρόδου μέσα από τα ονόματα των δρόμων της», Έκδοση Δήμου Ροδίων, Ρόδος, 1998. 
Παπαϊωάννου, Εμμανουήλ: «Ρόδος και Νεώτερα Κείμενα», Μισός αιώνας Δημοσιογραφικό Οδοιπορικό 91944-1993), Εκδόσεις Νέα Γραμμή, Ρόδος, 1993. 
Παπαχριστοδούλου, Χριστοδούλου: «Ιστορία της Ρόδου, από τους προϊστορικούς χρόνους έως την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου 1948», έκδοση Δήμος Ρόδου – Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, Β΄ έκδοση συμπληρωμένη, Αθήνα, 1994. 
Τ.Ε.Ε. Δωδεκανήσου – Τ.Ε.Ε. Ελλάδος – Υπουργείο Πολιτισμού, Υπηρεσία Νεώτερων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δωδεκανήσου: «Ρόδος, η πόλη εκτός των τειχών, 1522-1947, Αρχιτεκτονική – Πολεοδομία», Ρόδος, 2005. 
Τσαλαχούρης, Κώστας: «Η οικονομική πολιτική της Ιταλίας στα Δωδεκάνησα», Εκδόσεις Τροχαλία, Αθήνα, Απρίλιος, 2000. 
Τσιρπανλής Ζαχαρίας: «Ιταλοκρατία στα Δωδεκάνησα 1912-1943, αλλοτρίωση του ανθρώπου και του περιβάλλοντος», έκδοση Γραφείου Μεσαιωνικής Πόλης Ρόδου – Υπουργείο Πολιτισμού – Τ.Α.Π.Α. – Δήμου Ρόδου, Ρόδος, 1998. 
Φραγκόπουλος, Ιπποκράτης: «Η Δωδεκάνησος υπό Ιταλοκρατίαν», Αθήναι, 1958. 

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 
De Vecchi, Cesare Maria: «Memorie», μετάφραση Μανώλη Παπαϊωάννου, Ρόδος, εκδόσεις Νέα Γραμμή, 1992. 
Livadiotti, Monica e Rocco, Giorgio: «La presenza Italiana, nel Dodecaneso tra il 1912 il 1948», Scuola Archeologica Italiana di Atene, Roma 1996/Atene 1997. 
Luciani Roberto – Lombardi Pietro: «Da l’ Italia A Rodi», Roma, 1987. 
Martinoli, Simona – Perotti, Eliana: «Architettura coloniale italiana nel Dodecanes» 1912-1943”, Edizione Fondozione Giovanni Agnelli Popolazioni e culture italiane del Mondo, Torino, 1999. 
Menasce – Fintz, Esther: «Gli Ebrel a Rodi». 
Εφημερίδα «Il Messaggero di Rodi», φύλλο 22/3/1928 και 29/7/35. 
Εφημερίδα «Tribuna», άρθρο του Paolo Enriques: «Per la cultura italiana in Oriente. Una Univesita a Rodi ? », φύλλο της 14-7-1913. 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η Ρόδος στην Ιταλοκρατία 1ο μέρος.

Η Ρόδος στην Ιταλοκρατία 2ο μέρος.

Η Ρόδος στην Ιταλοκρατία 3ο μέρος.

Η Ρόδος επί Ιταλοκρατίας 1920 – 1940

Εγω σωπαίνω....Φτύνω!!!

Μου μιλούν για δικαιοσύνη....οι δικαστές, Μου μιλούν για ηθική...οι αγύρτες, Μου μιλούν για ζωή...οι δολοφόνοι, Μου μιλούν για όνειρα...οι έμποροι, Μου μιλούν για ισότητα...τα αφεντικά, Μου μιλούν για φαντασία...οι υπάλληλοι, Μου μιλούν για ανθρωπιά...οι στρατοκράτες, Εγω σωπάινω....Φτύνω.


ΡΟΔΟΣυλλέκτης: e-mail r.telxinas@yahoo.gr
Δείτε περισσότερες φωτογραφίες στον ΝΕΟ ΡΟΔΟΣυλλέκτη: http://rouvim.blogspot.com

ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΙΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: http://rouvim.blogspot.com/
ΚΡΗΤΗΝΙΑ: http://www.kritinia.gr/
ΙΣΤΡΙΟΣ: http://istrio.blogspot.com/
ΣΟΡΩΝΗ: http://www.ampernalli.gr/
Dj news: http://fanenos.blogspot.com/
ΠΑΛΜΟΣ: http://www.palmos-fm.gr/
ΕΚΟΦΙΛΜ: http://www.ecofilms.gr/
ΡΑΔΙΟ1: http://www.radio1.gr/
http://www.ksipnistere.blogspot.com/
ΣΦΕΝΤΟΝΑ: http://gipas.blogspot.com/
ΡΟΔΟΣυλλέκτης: http://www.rodosillektis.com/
Η Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Ρόδου: http://opsrodou.gr/
ΧΑΜΟΓΕΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ: http://www.hamogelo.gr
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ – ΔΕΛΤΙΑ ΤΥΠΟΥ: http://rodosillektis.blogspot.gr/
Ιστοσελίδα του ΡΟΔΟΣυλλέκτη: http://www.rodosillektis.com/
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ: http://www.pnai.gov.gr
ΔΗΜΟΣ ΡΟΔΟΥ: http://www.rodos.gr/el/

Αρχειοθήκη ιστολογίου