Το πανέμορφο μεσαιωνικό χωριό Κοσκινού!!

Κοσκινού.

Το πανέμορφο μεσαιωνικό χωριό Κοσκινού γνωστή ήδη από τον 5ο αιώνα είναι ένα από τα χωριά που τα σπίτια του διατηρούν σημαντικά δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με πολύχρωμες προσόψεις, υπέροχα δείγματα λαϊκού νεοκλασικισμού και θαυμάσια εσωτερική διακόσμηση. Στα ΝΔ του χωριού βρίσκονται τα ερείπια μικρού κάστρου. Από τα πιο όμορφα μέρη του νησιού είναι η Καλλιθέα χτισμένη σε ένα γραφικό πευκόφυτο όρμο με τις περίφημες ιαματικές πηγές που θεραπεύουν νεφρικά και ηπατικά νοσήματα και που ήταν γνωστές από τον 7ο αιώνα π.χ.

Το κτιριακό συγκρότημα της Καλιθέας που σχεδιάστηκε το 1930 αποτελεί ίσως το ομορφότερο δείγμα της νεότερης αρχιτεκτονικής δημιουργίας στο νησί της Ρόδου.

Το όμορφο χωριό Κοσκινού είναι ένα από τα πιο παλαιά της Ρόδου και ένα από τα πιο ιστορικά και γνωστά, όπως αναφέρουν οι περιηγητές του Μεσαίωνα. Το καταπράσινο και φιλόξενο χωριό, το έτος 1961 είχε 1.219 κατοίκους, ενώ το 1981 μετρούσε 2.390 ψυχές και στα 1991 έφτασε και ξεπέρασε τα 1975 άτομα μέσα στο χωριό, εκτός από 44 Κοσκινιώτες στη θέση Βρυσιά και 240 στην περιοχή Τσαΐρι.

Το όνομα του το πήρε από τον κτηματία Κοσκινά και απο την Παναγία Κοσκινού, όπως αναφέρουν οι μελετητές του λαού και των τοπωνυμίων μας. Αναφέρουν ακόμη οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί πως, όταν ο μεγάλος πολεοδόμος Ιππόδαμος έχτιζε την πόλη μας. το 4081 χρόνια π.Χ., πήρε υλικά οικοδομής και πέτρες από την περιοχή του σημερινού χωριού Κοσκινού.

Στα Κοσκινού ανήκουν ακόμη και οι περιοχές Αγία Βαρβάρα και Τσαΐρι, όπου ζουν και προ κόπτουν πολλοί Κοσκινιάτες έχοντας κτήματα και ζώα.

Ολόκληρη η περιοχή των Κοσκινού μέχρι τη θάλασσα και μέχρι την περιοχή Τσαΐρι είναι γεμάτη μνήμες και μνημεία, τάφους και θεμέλια ναών από την αρχαία και τη βυζαντινή Ελλάδα. Κοντά στο χωριό εντοπίστηκαν όχι μόνο τάφοι, όπως μας λένε οι περιηγητές του χωριού πριν από εκατό και διακόσια χρόνια, αλλά βρέθηκαν και νομίσματα από την περίοδο του Βυζαντίου. Ο Βέλγος συνταγματάρχης Ροτιέ, που έφτασε στη Ρόδο το 1826, αναφέρει πως στο χωριό Κοσκινού βρέθηκαν νομίσματα βυζαντινά και μεταγενέστερα με ελληνικά ονόματα και χριστιανικά σύμβολα.

Τα Κοσκινού αναφέρονται και στην περίοδο των Ιπποτών, από το 1309 μέχρι το 1522. Μάλιστα, ένα Διάταγμα των Ιπποτών του έτους 1474, επί Μεγάλου Μαγίστρου Ορσίνι, αναφέ-ρει ότι:

«Σε περίπτωση εχθρικής επιδρομής, οι κάτοικοι του χωριού Κοσκινού να τρέξουν στο φρούριο του χωριού τους...».

Αυτό σημαίνει πως στα μέσα του 15ου αιώνα το χωριό είχε ισχυρό φρούριο, ικανό να προστα¬τεύσει τους Κοσκινιάτες, τη στιγμή που, όπως το ίδιο Διάταγμα των Ιπποτών αναφέρει, οι κάτοικοι του χωριού Αφάντου, λόγω έλλειψης φρουρίου, θα έπρεπε να τρέξουν να κρυφτούν μέσα στην πόλη της Ρόδου.

Όλοι οι Ροδίτες γνωρίζουν πως το χωριό είχε πολλά ζώα και πως οι κάτοικοι, των παλαιοτέρων εποχών, ακόμη και μέχρι την απελευθέρωση του 1948, ήταν έμποροι και μεταφορείς, μεταφέρο¬ντας ασβέστη και αγαθά από τα χωριά στη Ρόδο και αντίστροφα και έκαναν τους ξεναγούς στους ξένους περιηγητές του νησιού μας.

Στα 1854 επισκέφτηκε το χωριό ο Γάλλος Βίκτωρ Γκερέν, που αναφέρει με θαυμασμό πως το χωριό ήταν πλούσιο και όμορφο και πως όλα τα σπίτια ήταν παραδοσιακά, με ελληνική αρχιτεκτο¬νική, πολλά πιάτα στους τοίχους και ωραία πολύχρωμα βοτσαλάκια στις αυλές, στις εκκλησίες, ακόμα και στους δρόμους. Σήμερα, πολλά σπίτια στο χωριό είναι όπως και παλιά, με αρχιτεκτονική παραδοσιακή, με πιάτα στους τοίχους, με κασέλες πλουμιστές και φορεσιές υφαντές και πολύχρω¬μες, με ωραία κεντήματα και πιάτα χρωματιστά, όλα βγαλμένα από το καματερό χεράκι του ανώ¬νυμου Κοσκινιάτη, που ήταν καλονοικοκύρης και φιλόξενος, καθαρός και Έλληνας, μέχρι τα βαθιά της ψυχής του.

Όλα τα παλιά σπίτια είχαν αυλή με χοχλάκι και μια μεγάλη σειρά από πιάτα πολύχρωμα και παραδοσιακά, για να ομορφαίνουν το σπί¬τι και τη ζωή των Κοσκινιατών στα χρόνια της σκλαβιάς και της βιοπάλης.

Είχαν ακόμη μέσα στο σπίτι το σπερβέρι, την αμουσιά, τη μουσάντρα, το εικονοστά¬σι, το καντήλι, τους πάγκους, τη στοίβη και στη μέση του σπιτιού ένα στύλο για να κρατάει ψηλά το ταβάνι του σπιτιού και την τιμή της οικογένειας.

Το Κοσκινιάτικο σπίτι ήταν και παραμέ¬νει ένα από τα πιο ωραία του νησιού μας, χάρη στη φιλοκαλία και στην ευαισθησία του ωραίου Κοσκινιάτη και της Πανώριας Κοσκινιάτισσας, που αγαπούσαν το ωραίο και το ελληνικό μέχρι τα κατάβαθα της ψυχής τους.

Πώς είδαν οι περιηγητές το χωριό Κοσκινού - Αναδρομική ξενάγηση στα χωριά μας

Όποιος επισκεφθεί σήμερα το ιστορικό χωριό Κοσκινού, διαπιστώνει ένα οικοδομικό οργασμό, άγνωστο σε πολλά χωριά μας. Παντού επαύλεις όμορφες και εντυπωσιακές, ελάχιστα τα παλιά, παραδοσιακά σπίτια. Όλα έγιναν παρανάλωμα της καταναλωτικής κοινωνίας μας και της αδηφαγίας μας.

Παρόλα αυτά, το χωριό Κοσκινού διατηρεί αρκετά σπίτια με παραδοσιακή αρχιτε¬κτονική, πολλά και πολύχρωμα πιάτα και υφαντά στρωσίδια. Τα Κοσκινού είναι πολύ κοντά στη Ρόδο και είχαν άμεση συνεργασία με την πρωτεύουσα της Δωδεκανήσου. Στα παλαιότερα χρόνια, μέχρι και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Κοσκινιάτες είχαν ζώα πολλά, ιδίως όνους και ημιόνους, και εθεωρούντο πρώτοι στην εργατικότητα και νοικοκυροσύνη. Σήμερα άλλαξαν τα επαγγέλματα, οι φορεσιές, η νοοτροπία και η ψυχοσύνθεση των ανθρώπων.

Πώς είδαν όμως τα όμορφα Κοσκινού οι περιηγητές της Ρόδου, πριν από 140 περίπου χρόνια, Και πιο συγκεκριμένα πώς είδε το ιστορικό χωριό ο Γκερέν στα 1854, όταν επισκέφθηκε άλατα χωριά μας, καθώς και την πρωτεύουσα Ρόδο. Ιδού τα ίδια του τα λόγια:

«Το χωριό ή για να πούμε καλύτερα, η κωμόπολη των Κοσκινού, είναι ένα από τα πιο αξιόλογα του νησιού της Ρόδου. Αποτελείται από 280 σπίτια, δηλαδή 280 οικογένειες ή περίπου 1.400 κατοίκους. Όλοι είναι Έλληνες. Βρίσκεται σε ένα οροπέδιο προς νότο, και προς τα εκεί σταματά απότομα σε ένα γκρεμό. Στη διπλανή γόνιμη κοιλάδα, κυλά ένας ποταμός-χείμαρρος που φέρει το όνομα του χωριού: Κοσκινιάτης ποταμός ή χείμαρρος. Οι κάτοικοι του χωριού είναι όλοι λατόμοι και ημιονηγοί, δραστήριοι και επιχειρηματικοί, απολαμβάνουν χάρη στην φιλεργία τους μια σχετική ευημερία. Τα σπίτια των Κοσκινιατών είναι ομορφότερα και καλύτερα χτισμένα από πολλά σπίτια άλλων χωριών. Άλλωστε αυτά έχουν ένα μόνο ισόγειο και αποτελούνται από ένα μόνο δωμάτιο, διαμοιρασμένο κάποτε σε δύο και τρία ξύλινα διαμερίσματα που δεν έχουν άλλο στολίδι παρά πολυάριθμα πιάτα, φαγεντιανά ή από πορσελάνη αναρτημένα στους τέσσερις τοίχους, διότι αυτό είναι όπως είπα, το πιο περιζήτητο είδος πολυτελείας στη Ρόδο.»

Τα όμορφα, πράγματι, Κοσκινού έχουν δύο εκκλησίες, η μία αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο και άλλη στην Παναγία την Οδηγήτρια. Και οι δυο εκκλησίες είναι ενοριακές εκκλησίες της όμορφης αυτής κωμοπόλεως. Αφετέρου μια τόσο σπουδαία περιοχή, όσο τα Κοσκινού, δεν έχει κανένα σχολείο και οι δύο παπάδες του χωριού αρκούνται να διδάσκουν στα παιδιά μόνο ανάγνωση.

Αλλά ο ελληνολάτρης αυτός περιηγητής που λέει την αλήθεια, έψαξε όχι μόνο για τις τότε ομορφιές και ασχολίες των κατοίκων, αλλά και για αρχαιολογικά ευρήματα στο χωριό Κοσκινού που ο Γκερέν το ονομάζει όχι χωριό, αλλά κωμόπολη.

Ας δώσουμε, φίλοι αναγνώστες, στον περιηγητή το δικαίωμα και το χρόνο να μας ξεναγήσει στο ιστορικό χωριό με τους δραστήριους κατοίκους:

«Στα περίχωρα των Κοσκινού μου έδειξαν οι χωρικοί πολλούς αρχαίους τάφους! Λαξευμένους μέσα στο βρά¬χο, τεχνητά σπήλαια και μεγάλα λατομεία, που καταλαμ¬βάνουν μεγάλη περιοχή του βουνού ο Δράκων. Το βουνό αυτό που είναι λατομείο έχει σκαφτεί βαθιά. Το λατομείο αποτελείται σχεδόν εξ' ολοκλήρου από πελώριους ό¬γκους αμμόλιθου. Πιο κάτω ο περιηγητής κάνει μια πιθα¬νή υπόθεση. Ότι οι Ροδίτες του 408 π.Χ. όταν άρχισαν να χτίζουν τη Ρόδο, πήραν οικοδομικά υλικά από το χωρικό Κοσκινού, και δεν έχει άδικο. Όλες οι μαρτυρίες και όλες οι εκδοχές οδηγούν στο συμπέρασμα πως πράγματι οι αρχαίοι Ροδίτες χρησιμοποίησαν το ίδιο λατομείο που υπάρχει και σήμερα.

Αυτό σημαίνει πως τα Κοσκινού προμηθεύουν στη Ρόδο όχι μόνο μια υπέροχη λαϊκή αρχιτεκτονική, όχι μόνο τα υπέροχα πιάτα και τα πλουμιστά στρωσίδια, αλλά και οικοδομικά υλικά από την εύφορη όμορφη περιοχή τους. Για την ετυμολογία της λέξης Κοσκινού, ο περιηγητής υποθέτει πως πήρε το όνομα του το χωριό από το διάτρητο του εδάφους, που μοιάζει σαν κόσκινο ή ίσως οι πρώτοι κάτοικοι του έφτασαν από τη Λυδία, όπου πράγματι υπήρχε πόλη με το όνομα Κοσκινιά και Κοσκινούς. Προσωπικά πιστεύω πως οι δραστήριοι Κοσκινιάτες έδωσαν στο χωριό τους το όνομα του τσιφλικά της περιοχής τους, του Κοσκινά, όπως έγινε και με πολλά άλλα χωριά της Ρόδου.