ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ( ΕΛ.Ι.ΓΑΣ.Τ )

13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΗΜΕΡΑ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

Δρ. Νικόλαος Τσ. Φρόνας
Γαστρεντερολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Πρόεδρος τοπικού παραρτήματος ΕΛ.Ι.ΓΑΣ.Τ

Συχνότητα: Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ένας κακοήθης όγκος που αναπτύσσεται στην εσωτερική επιφάνεια του εντέρου. Στις δυτικές κοινωνίες, αποτελεί τον τρίτο σε συχνότητα καρκίνο για άντρες και γυναίκες και τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο. Η πιθανότητα ενός ατόμου να αναπτύξει στη διάρκεια της ζωής του τη νόσο είναι 5-6% και το 1/3 πεθαίνει από τη νόσο. Παγκοσμίως ένα εκατομμύριο νέες περιπτώσεις διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο, κάθε 3,5 λεπτά κάποιος διαγιγνώσκεται με καρκίνο παχέος και κάθε 9 λεπτά κάποιος χάνει τη ζωή του. Συχνότερη ηλικία αυτή των 50 – 70 χρόνων.
Πού οφείλεται: Tα αίτια του καρκίνου του παχέος εντέρου παραμένουν άγνωστα. Περιβαλλοντικοί και γενετικοί παράγοντες (κληρονομικότητα) αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.
Πώς προκαλείται: Σχεδόν όλοι οι καρκίνοι του παχέος εντέρου δημιουργούνται από πολύποδες. Οι πολύποδες είναι καλοήθεις όγκοι που προβάλλουν μέσα στον αυλό του εντέρου. Υπάρχουν διάφοροι τύποι πολυπόδων. Ευτυχώς όλοι δεν εξελίσσονται σε καρκίνο. Αυτοί που μπορεί να εξελιχθούν είναι τα αδενώματα, μέσα από μια διαδικασία που διαρκεί περίπου 8-10 χρόνια.
Με ποια συμπτώματα εμφανίζεται η νόσος: Σε αρχικά στάδια συνήθως δεν εμφανίζει συμπτώματα. Ο ασθενής όμως πρέπει να συμβουλευθεί τον γιατρό του αν εμφανίσει:
- Αίμα στα κόπρανα
- Σιδηροπενική αναιμία
- Αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια, δυσκοιλιότητα, αλλαγή στη σύσταση η το σχήμα των κοπράνων) χωρίς εμφανή λόγο, που διαρκoύν πάνω από 6 εβδομάδες.
- Πόνο στη κοιλιά, φούσκωμα
- Αίσθημα ότι το έντερο δεν αδειάζει πλήρως μετά την αφόδευση ( Τεινεσμός)
- Ανεξήγητη απώλεια βάρους
- Επίμονη κόπωση
Τα παραπάνω συμπτώματα δεν σχετίζονται απαραίτητα με καρκίνο του παχέος εντέρου.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ: Με δύο τρόπους:

1. επηρεάζοντας θετικά τους περιβαλλοντικούς παράγοντες και
2. κάνοντας τη διάγνωση σε πρώιμο, θεραπεύσιμο στάδιο καρκίνου, πριν από την
ανάπτυξη συμπτωμάτων ή ακόμα και στην προκαρκινική φάση των πολυπόδων που μπορούν να αφαιρεθούν ενδοσκοπικά.

περιβαλλοντικούς παράγοντες
α. Άφθονη λήψη φρούτων, λαχανικών, γαλακτοκομικών, δημητριακών ολικής αλέσεως, αποφυγή κόκκινου κρέατος και ζωικών λιπαρών. Επωφελής φαίνεται να είναι η κατανάλωση τροφών με αυξημένο φυτικό υπόλειμμα, αν και αυτό δεν έχει αποδειχθεί σε όλες τις μελέτες.
β. Άσκηση: η φυσική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της εργασίας ή στον ελεύθερο χρόνο μειώνει στο μισό τον κίνδυνο προσβολής από καρκίνο παχέος εντέρου.
γ. Αποφυγή παχυσαρκίας: οι παχύσαρκοι, με δείκτη μάζας σώματος >25, σε σχέση με τα φυσιολογικά άτομα, έχουν 1,5 φορά αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου.
δ. Αποφυγή καπνίσματος: Tο κάπνισμα αυξάνει και τη συχνότητα και τη θνητότητα από τη νόσο. Με τη διακοπή του οι κίνδυνοι μειώνονται.
ε. Φάρμακα: η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και οι στατίνες (φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη μείωση της χοληστερίνης) φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο προσβολής από τη νόσο.
Αυτό όμως θα πρέπει να σταθμισθεί από τον θεράποντα γιατρό με τους κινδύνους που προκαλούνται από τις παρενέργειες κατά τη λήψη αυτών των φαρμάκων.

προληπτικός έλεγχος του ασυμπτωματικού πληθυσμού για την ανεύρεση πολυπόδων ή καρκίνου του παχέος εντέρου σε πρώιμο στάδιο

Για τη πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου συνιστώνται:
α. Η δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα: ανιχνεύει μικρές ποσότητες αίματος που οφείλεται σε αφανή (μη ορατή) απώλεια από καρκίνο ή σπανιότερα από πολύποδα, δεν ανιχνεύει μικρούς πολύποδες. Για τη σωστή αξιολόγηση της πρέπει να προηγηθεί τριήμερη ειδική δίαιτα. Εάν γίνεται κάθε χρόνο, μειώνεται ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο παχέος εντέρου κατά ένα τρίτο. Επί θετικού αποτελέσματος απαιτείται εξέταση με κολοσκόπηση.
β. Η ορθοσιγμοειδοσκόπηση: εξετάζει εσωτερικά τα τελευταία 60 εκ. του παχέος εντέρου (περίπου το μισό παχύ έντερο). Η εξέταση, εάν γίνεται κάθε 5-10 χρόνια μειώνει τον κίνδυνο θανάτου από καρκίνο στο κατώτερο μισό του εντέρου κατά δύο τρίτα.
γ. Ο ακτινολογικός έλεγχος με βαριούχο υποκλυσμό: Με την εξέταση αυτή βρίσκονται μόνο οι μισοί πολύποδες > 1 εκ. και δεν υπάρχει δυνατότητα λήψης βιοψίας από μια ύποπτη βλάβη κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Εάν υπάρξει υπόνοια καρκίνου ή πολύποδα συστήνεται έλεγχος με κολοσκόπηση.
δ. Η κολοσκόπηση: μετά από καθαρισμό του εντέρου, με η χωρίς χορήγηση ελαφριάς καταστολής και αναλγησία (μέθη) εξετάζεται όλο το παχύ έντερο. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, εάν βρεθεί κάποια ύποπτη βλάβη υπάρχει δυνατότητα λήψης δειγμάτων (βιοψιών) για ιστολογική εξέταση. Επίσης, εάν βρεθεί ένας πολύποδας με χαρακτηριστικά που τον κάνουν εξαιρέσιμο, μπορεί να αφαιρεθεί την ίδια στιγμή ή σε δεύτερο χρόνο από τον γιατρό που κάνει την εξέταση. Με την κολοσκόπηση βρίσκονται οι περισσότεροι μικροί πολύποδες και σχεδόν όλοι οι μεγάλοι πολύποδες και οι καρκίνοι. Η κολοσκόπηση είναι η μοναδική αποτελεσματική διαγνωστικά και θεραπευτικά εξέταση του παχέος εντέρου.
ε. Νέες εξετάσεις: διάφορες προληπτικές εξετάσεις βρίσκονται σε στάδιο αξιολόγησης. Μεταξύ αυτών είναι η εξέταση κοπράνων για γενετικές ανωμαλίες που σχετίζονται με τον καρκίνο του παχέος εντέρου, και ένας τύπος αξονικής τομογραφίας, η λεγόμενη αξονική κολογραφία. Μη επεμβατική, πιθανόν να αποδειχθεί ευκολότερη και ακριβότερη μέθοδος. Απαιτεί πολύ καλό καθαρισμό του εντέρου και εμφύσηση αέρα. Μπορεί να δώσει ψευδώς αρνητικά η ψευδώς θετικά αποτελέσματα. Σε σχέση με την κολοσκόπηση ενδείκνυται στη περίπτωση ατελούς ελέγχου όλου του παχέος εντέρου, επί αντενδείξεων, και στη περίπτωση άρνησης του ασθενούς να υποβληθεί σε ενδοσκόπηση. Πλεονεκτεί έναντι της κολοσκόπησης στο γεγονός ότι είναι μη επεμβατική εξέταση, με μικρότερο αριθμό πιθανών επιπλοκών. Μειονεκτεί στο γεγονός ότι είναι μόνο διαγνωστική και όχι συγχρόνως επεμβατική π.χ στη περίπτωση αφαίρεσης πολυπόδων, επίσης άλλο μειονέκτημα είναι η αδυναμία εντόπισης μικρών πολυπόδων κάτω των 7 mm.

ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ

Ομάδα μέσου κινδύνου: άτομα ηλικίας 50 ετών και άνω, χωρίς ιδιαίτερους επιβαρυντικούς παράγοντες (και χωρίς συμπτώματα), πρέπει να υποβάλλονται σε προληπτικό έλεγχο για πολύποδες ή καρκίνο παχέος εντέρου. Το είδος της εξέτασης μπορεί να επιλεγεί από τις περιγραφόμενες ανωτέρω, μετά από συζήτηση με τον γιατρό και εκτίμηση των διαφόρων εξετάσεων ως προς την αποτελεσματικότητα, ευκολία, διαθεσιμότητα, ασφάλεια και κόστος.. Εάν στην εξέταση υπάρξουν ευρήματα, επανέλεγχος γίνεται πιο σύντομα, μετά από σύσταση του γιατρού.
Ομάδα υψηλού κινδύνου: σε αυτή την ομάδα, που η πρόληψη πρέπει να ξεκινάει σε μικρότερη ηλικία, να είναι πιο συχνή και να γίνεται με πιο ευαίσθητες εξετάσεις όπως η κολοσκόπηση, ανήκουν:
α. Άτομα με οικογενειακό ιστορικό πολυπόδων ή καρκίνου παχέος: άτομα με ένα ή περισσότερους πρώτου βαθμού συγγενείς (πατέρα, μητέρα, αδελφό, αδελφή ή παιδί) με καρκίνο ή αδενωματώδεις πολύποδες, πρέπει να ξεκινούν τον προληπτικό έλεγχο στα 40 ή 10 χρόνια νωρίτερα από τη διάγνωση στην οικογένεια (ότι έρχεται πρώτο). Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται με κολοσκόπηση που επαναλαμβάνεται κάθε 5 χρόνια.
β. Άτομα με οικογενειακό ιστορικό οικογενούς αδενωματώδους πολυποδίασης: τα άτομα αυτά έχουν ανάγκη από γενετικό έλεγχο για να διαπιστωθεί εάν φέρουν το παθολογικό γονίδιο, που οδηγεί σε ανάπτυξη πολλών πολυπόδων και καρκίνου παχέος εντέρου σε μικρή ηλικία. Άτομα που φέρουν το παθολογικό γονίδιο ή δεν το γνωρίζουν, έχουν ανάγκη από ετήσια ορθοσιγμοειδοσκόπηση ξεκινώντας από την εφηβεία.
γ. Άτομα με οικογενειακό ιστορικό κληρονομικού, μη πολυποδιασικού καρκίνου παχέος εντέρου: τα άτομα αυτά έχουν επίσης ανάγκη από γενετικό έλεγχο. Όσοι φέρουν παθολογικό γονίδιο ή δεν το γνωρίζουν , πρέπει να υποβάλλονται σε κολοσκόπηση (γιατί οι πολύποδες και οι καρκίνοι σε αυτούς είναι συνήθως στο δεξιό κόλον, το τμήμα του εντέρου που δεν ελέγχεται με την ορθοσιγμοειδοσκόπηση) ανά διετία από την ηλικία των 25.
δ. Άτομα πάσχοντα από ελκώδη κολίτιδα ή Crohn κολίτιδα: κολοσκόπηση με λήψη βιοψιών ανά ένα ή δύο χρόνια, ξεκινώντας από την οκταετία μετά την έναρξη της φλεγμονής επί προσβολής όλου του εντέρου ή μετά τη δεκαπενταετία επί προσβολής του ορθού και σιγμοειδούς. Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται όταν η νόσος βρίσκεται σε ύφεση

Τι πρέπει να κάνουν όσοι παρουσιάσουν καρκίνο ή πολύποδες παχέος εντέρου;

· Μικροί υπερπλαστικοί πολύποδες: επανέλεγχος με κολοσκόπηση σε 10 χρόνια.
· 1-2 μικροί (<10>1εκ.): επανάληψη κολοσκόπησης στα 2-3 χρόνια.
· Άμισχος πολύποδας, αφαίρεση σε τμήματα: επανέλεγχος σε 2-6 μήνες.
· Αφαίρεση καρκίνου ή πολύποδα με υψηλόβαθμη δυσπλασία: επανέλεγχος σε 1 χρόνο.

ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΣΑΒΒΑΤΟ 13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΗΜΕΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ