Η ιστορία του σχολείου
Ιδρυτές του βενετοκλείου Γυμνασίου είναι τα δύο αδέλφια Δημήτριος και Μίνως Βενετοκλής. Γιοι του Βασιλείου και της Δέσποινας Βενετοκλή,
γεννήθηκαν στη Ρόδο το 1836 και 1837 αντίστοιχα. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του θα τα περάσουν στη Ρόδο και αφού τελειώνουν το σχολείο, μεταβαίνουν στη Αθήνα για να συνεχίσουν τις γυμνασιακές και μετέπειτα πανεπιστημιακές σπουδές τους. Ετσι ο Δημήτριος φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή και ο Μίνως στη Νομική Σχολή.
Η αλληλεγγύη ανάμεσα τους ήταν μεγάλη. Όταν λοιπόν ο Δημήτριος ολοκλήρωσε τις σπουδές του πήγε στην Κύπρο για να εργαστεί ως δάσκαλος και να συντηρεί έτσι τον μικρό του αδελφό Μίνωα, που ακόμα σπούδαζε νομικά. Ο Μίνως θα αναγορευθεί διδάκτωρ της Νομικής το 1869, ήταν μάλιστα και ο πρώτος Ρόδιος που πήρε δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο . Ο Μίνως θα προτιμήσει για την σταδιοδρομία του ως δικηγόρος την Αίγυπτο, όπου τότε υπήρχαν εκεί εγκατεστημένοι πολλοί Έλληνες. Κατά τη διάρκεια τη μακράς σταδιοδρομίας του στη Αλεξάνδρεια κατόρθωσε να αποκτήσει πολύ καλή φήμη στη ελληνική και ξένη παροικίας αλλά παράλληλα να δημιουργήσει και μεγάλη περιουσία. Ο Δημήτριος μετά από πολλά χρόνια υπηρεσίας του στην Αστική Σχολή Λευκωσίας, ήρθε κι αυτός στην Αλεξάνδρεια κοντά στον αδελφό του, όπου το 1875 η ελληνική κοινότητα του αναθέτει τη διεύθυνση των σχολών της, ενώ το 1878 γίνεται ο πρώτος γυμνασιάρχης του Αβερώφειου Γυμνασίου, που ιδρύεται από τον Γεώργιο Αβέρωφ. Δεν θα διευθύνει απλώς αυτά τα σχολεία, αλλά θα τα τελειοποιήσει. Η υπόληψή του γρήγορα θα ξεπεράσει τα όποια τα όποια της ελληνικής κοινότητας Αλεξάνδρειας και το ελληνικό κράτος όπως και ξένα θα αναγνωρίσουν τις πολύτιμες υπηρεσίες του με τιμητικές διακρίσεις. Έτσι το 1893 του απονέμεται από το υπουργείο Παιδείας της Γαλλικής Δημοκρατίας το παράσημο του Φοίνικα της Ακαδημίας ενώ το 1895 η ελληνική κυβέρνηση τον τιμά με το αργυρό σταυρό των Ιπποτών του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος.
Το 1905 μετά από 25 χρόνια υπηρεσίας του ως Γυμνασιάρχης του Αβερώφιου Γυμνασίου και διανύοντας το 68ο έτος της ηλικίας του, ο Δημήτριος Βενετοκλής παραιτείται από το λειτούργημα του και επιστρέφει στη γενέτειρα του Ρόδο, όπου είχε ήδη μεταβεί και ο αδελφός του Μίνως. Αν και είχε τερματίσει τη διδασκαλική του σταδιοδρομία ανέβαλε αφιλοκερδώς την διδασκαλία στις δύο ανώτερες τάξεις της Αστικής Σχολής.
Η αγάπη τους για την πατρίδα τους ήταν τέτοια, ώστε ανέλαβαν διάφορες ευεγερσίες, όπως μετέφεραν το νερό στις ροδίτικες συνοικίες της Μητρόπολης και της Αγίας Αναστασίας και κατασκεύασαν κρήνες, ενώ ανήγειραν το ναό του Αγίου Δημητρίου στο χώρο του νεκροταφείου της πόλης. Η ίδρυση όμως του Βενετοκλείου Γυμνασίου αποτελεί το κορύφωμα των ευεγερτικών έργων των δύο αδελφών. Αφιέρωσαν την περιουσία τους δημιουργώντας όχι απλά ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα στην πατρίδα τους, αλλά θέλοντας να θεμελιώσουν την πνευματική αναγέννηση στη Ρόδο, η οποία είχε ατονήσει μετά από τόσους αιώνες σκλαβιάς. Έτσι το 1909 θεμελιώνεται το Βενετόκλειο Γυμνάσιο.
Ο θάνατος των δύο αδελφών μετά από τόσο μεγάλη προσφορά στη ροδιακή κοινωνία θα επέλθει για το Δημήτριο το 1919 και ένα χρόνο μετά το 1920 για τον Μίνωα. Κηδεύτηκαν με όλες τις τιμές δύο μεγάλων ευεργετών, όπου ο ροδιακός λαός εξέφρασε τα αισθήματα της ευγνωμοσύνης του απέναντι στην γενναιόδωρη προσφορά τους.
Όπως είδαμε και προηγούμενα, ο Δημήτριος ήταν ένας πεπειραμένος δάσκαλος με μεγάλη προσφορά στα γράμματα, ενώ ο Μίνως είχε αποκτήσει σεβαστή περιουσία μετά την μακρόχρονη εξάσκηση του δικηγορικού του επαγγέλματος, που θα μπορούσε να φέρει το βάρος της ίδρυσης και συντήρησης ενός Γυμνασίου. Αφού λοιπόν υπήρχαν οι προϋποθέσεις, μόλις τα δύο αδέλφια επέστρεψαν στη Ρόδο, στράφηκαν προς την πραγματοποίηση του.
Μετά από τις απαραίτητες ενέργειες η Δημογεροντία και η Μητρόπολη πήραν τη σχετική άδεια από την Οθωμανική Κυβέρνηση και ορίστηκε σαν ημέρα κατάθεσης του θεμέλιου λίθου η Κυριακή της 18ης Ιανουαρίου 1909 στο οικόπεδο που δώρισαν γι’ αυτό το σκοπό, τα ξαδέλφια Νικόλαος και Πέτρος Δρακίδης.
Ήταν παρόντες ο μητροπολίτης Ιωακείμ, ο Μίνως Βενετοκλής και η σύζυγος του Μαρουλίτσα, ο Δημήτριος Βενετοκλής, η Δημογεροντία, ο δήμαρχος Σάββας Παυλίδης, πολλοί άλλοι επίσημοι και εκπρόσωποι σωματείων όπως και εκπρόσωποι των Οθωμανικών Αρχών. Αφού έγινε ο αγιασμός, ο Δημήτριος Βενετοκλής με τον αρχιτέκτων Χρύσανθο Θεοχάρη, έβαλαν τον θεμέλιο λίθο, μ’έναν μολύβδινο σωλήνα μέσα στον οποίο ήταν μια μεμβράνη που έλεγε:
Ανάσσοντος Αβδούλ Χαμίτ Χαν του Β’ Πατριαρχεύοντας Ιωακείμ του Γ’ Αρχιερατεύοντας Ιωακείμ Βαλασιάδου Χορηγούνοντος Μίνωος Β. Βενετοκλέους Δημήτριος Β. Βενετοκλής Σήμερον δεκάτην ογδόην μηνός Ιανουαρίου Έτους σωτηρίου χιλιοστού εννεακοσιοστού ενάτου Κατατέθηκε τόνε το θεμελίων λίθο Του Βενετοκλείου Γυμνασίου Αρχιτεκτονούντος Χρύσανθου Γ. Θεοχάρους Και εποπτευόντων Χριστοφή Μαλιάκα Παναγή Χ’’ Παρασκευά, Αναστασίου Θυμανάκη Δημητρίου Τσουβαλά, Ελευθερίου Κωνσταντίνου
Σε σχισμή ενός λίθου στο θεμέλιο, μπήκε μια πλάκα μαρμάρινη ανάποδα με το σχέδιο του κτιρίου. Μίλησε ο μητροπολίτης, ο Δε πρωτοσύγκελος Ιωακείμ Στούρπης διάβασε συγχαρητήρια επιστολή του Πατριάρχη και απάντησε συγκινημένος ο Μίνως Βενετοκλής. Μίλησαν επίσης ο Δ/ντης των Κεντρικών Σχολών Δ. Αναστασιάδης και ο Αντιπρόεδρος του Γυμναστικού Σωματείου ‘’Διαγόρα ‘’ Γ.Θ.Γεωργιάδης. Η χορηγία για την ίδρυση του ήταν 31,600 χρυσά φράγκα. Ιδρύοντας το Γυμνάσιο οι δωρητές του δεν το θεώρησαν σαν ευεργεσία, αλλά ανταπόδοση προς την πατρίδα όσων της όφειλαν: « Εκπληρώ απλούστατα το ιερό μου καθήκον όπερ πας πολίτης έχει προς την γενέτειρα αυτού, έλεγε ο Μίνως Βενετοκλής, αποτίνω ελάχιστον φόρο ευγνωμοσύνης ή μάλλον καταβάλλω μέρος των τροφείων και διδάκτωρ εις την πόλιν εν η ανετράφην και εν ήντλησα τα πρώτα νοήματα της παιδείας…»
Στο Γυμνάσιο κλασσικής μόρφωσης οι ευεργέτες του σκόπευαν να προσθέσου παραρτήματα εμπορικής και πρακτικής μορφώσεως αφού ζώντας στη εμπορική πόλη της Αλεξάνδρειας γνωρίζοντας την αξία της εμπορικής μόρφωσης και των ξένων γλωσσών. Είχαν λοιπόν σκοπό να διδάσκεται εκτός της Ελληνικής, η Οθωμανική γλώσσα, χρήσιμη για όλους τους κατοίκους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και η Γαλλική σαν διεθνής γλώσσα, αργότερα ίσως και μια ή δύο άλλες χρήσιμες ευρωπαϊκές γλώσσες. Παράλληλα θα διδάσκονταν και εμπορικά μαθήματα ‘..ούτως ώστε να καταστεί όχι μόνον τέλειων Γυμνάσιων, αλλά συνάμα και Σχολή Γλωσσών και Εμπορίας κατά τα νεωτέρας μεθόδους και σημερινάς ανάγκας των πολιτών.’
Αυτά ήταν τα μεγαλεπήβολα σχέδια των δύο ευεργετών. Δεκαοκτώ μόλις μήνες αργότερα, στις 4/17 Ιουλίου 1910 γίνονταν τα εγκαίνια του Γυμνασίου.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Α. Πρώτη περίοδος λειτουργίας 1911-1937.
Το Βενετόκλειο Γυμνάσιο άρχισε τη λειτουργία του από το σχολικό έτος 1911-1912 σαν τετρατάξιο Γυμνάσιο. Από το σχολικό έτος 1912-1913, αφού αναγνωρίστηκε το Γυμνάσιο από την ελληνική κυβέρνηση, λειτούργησε με πέντε τάξεις και διορίστηκε γυμνασιάρχης. Έτσι η εκπαίδευση στη Ρόδο έγινε 11χρονη, 6 χρόνια στο Δημοτικό και 5 στο Γυμνάσιο, ενώ στην άλλη Ελλάδα ήταν 4 χρόνια στο Δημοτικό, 3 στο Ελληνικό και 4 στο Γυμνάσιο, σύνολο δηλαδή πάλι 11 χρόνια. Με την επιβλητική ελληνική εμφάνιση του αρχαίου ελληνικού ναού, με το αέτωμα του, που έφερε την επιγραφή « Βενετόκλειον Γυμνάσιων της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος » και τις ιωνικού ρυθμού κολώνες του, το σχολείο ήταν ο εκπρόσωπος του Ελληνικού Πολιτισμού στη Ρόδο, το ίδρυμα που θα φρόντιζε να κρατήσει ανέπαφη την ελληνική ταυτότητα των ροδίων νέων, όπως κι έγινε.
Η στιγμή της ιδρύσεως του ήταν σημαντική. Ένα χρόνο μετά την έναρξη λειτουργίας του, το 1912, οι Ιταλοί όπως έχω ήδη αναφέρει, κατέλαβαν τη Ρόδο μαζί με τα άλλα Δωδεκάνησα. Αν το Βενετόκλειο Γυμνάσιο δεν είχε τότε ιδρυθεί, είναι σίγουρο ότι οι κατακτητές, μέσα στο πρόγραμμα εξιταλισμού των νησιών που ακολουθούσαν, δεν θα επέτρεπαν τη ίδρυση του σχολείου. Το μεγάλο λοιπόν ευτύχημα για τον λαό της Ρόδου, ήταν ότι τι Βενετόκλειο Γυμνάσιο λειτούργησε προσφέροντας υψηλής στάθμης εκπαίδευση. Πολλοί νέοι εφοδιασμένοι με τα προσόντα της ανώτερης ελληνικής παιδείας που έλαβαν, προχωρούσαν στον επαγγελματικό στίβο της ζωής, ενώ άλλοι συνέχιζαν τις σπουδές τους στα ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια.
Το Βενετόκλειο Γυμνάσιο συνέχιζε την προσφορά του στην ροδιακή εκπαίδευση μέχρι το 1937, οπότε με το διάταγμα της Ιταλικής κυβέρνησης στις 21 Ιουλίου κλείνουν όλα τα ελληνικά σχολεία και αντικαθίστανται από κρατικά ιταλικά σχολεία. Στο διάστημα των 26 χρόνων της πρώτης περιόδου λειτουργίας του, αποφοιτήσας συνολικά 528 μαθητές και μαθήτριες. Απ’αυτούς, 330 ήταν από τη Ρόδο και συγκεκριμένα 121 από την πόλη και 209 από τα χωριά. Από τα γύρω νησιά ήταν: 48 από Χάλκη, 36 από Σύμη, 33 από Κάρπαθο, 15 από Κω, 10 από Κάλυμνο, 7 από Νίσυρο, 3 από Τήλο, 3 από Καστελόριζο, 1 από Πάτμο. Οι υπόλοιποι ήταν από διάφορα μέρη όπως Κύπρο, Μικρά Ασία κ.λ.π.
Β. Η αναγνώριση ισοτιμίας του προς τα άλλα Γυμνάσια του Ελληνικού κράτους.
Το σχολικό έτος 1911-1912 το Βενετόκλειο λειτουργεί ως τετρατάξιο Γυμνάσιο χωρίς να έχει αναγνωριστεί από το ελληνικό, με διευθυντή τον Δημήτριο Αναστασιάδη. Το 1912-1913 αναγνωρίζεται πλέον από το Ελληνικό κράτος σαν Γυμνάσιο της αλλοδαπής, με Βασιλικό Διάταγμα ως ισότιμο των υπόλοιπων Γυμνασίων του κράτους και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της κυβερνήσεως, στον αριθμό 255 στις 17 Αυγούστου 1912 και το οποίο Βασιλικό Διάταγμα υπογράφει ο Διάδοχος Κωνσταντίνος. Τότε διορίστηκε ως γυμνασιάρχης ο Γεώργιος Σάκκαρης.
Γ. Το κλείσιμο του Βενετοκλείου Γυμνασίου από τους Ιταλούς.
Με το διάταγμα της 21ης Ιουλίου 1937 ολοκληρώνεται η φασιστική πολιτική εξιταλισμού των νησιών. Καταργούνται όλα τα Ελληνικά Σχολεία και ιδρύονται Κρατικά Ιταλικά Σχολεία. Την τύχη όλων των ελληνικών σχολείων ακολούθησε και το Βενετόκλειο Γυμνάσιο. Το Βενετόκλειο διατηρεί μεν την επιγραφή του στο αέτωμα, αλλά κλείνει μετά από διαταγή του ιταλικού διοικητή Δε Βέκκι και τα κλειδιά παραδίδονται στον Κομισάριο της Ρόδου. Στην αρχή είπαν ότι θα το χρησιμοποιούσαν για Αστική Σχολή, αργότερα όμως οι Ιταλοί προτίμησαν να εγκαταστήσουν εκεί το Γραφείο του Πυροβολικού. Όλα τα αρχεία, η βιβλιοθήκη, τα όργανα Φυσικής και Χημείας και όλος ο διάκοσμος και τα έπιπλα του Γυμνασίου μεταφέρθηκαν στο υπόγειο, το οποίο έμενε συνήθως ανοικτό με αποτέλεσμα όλα τα πολύτιμα αντικείμενα να κλαπούν. Επίσης χάθηκαν πολλά από τα βιβλία της Βιβλιοθήκες κυρίως λογοτεχνικά, ενώ βρέθηκε ένα μόνο μέρος από το αρχείο του Γυμνασίου. Οι καθηγητές απολύθηκαν, ένα μέρος των οποίων καταφεύγει στη Αίγυπτο όπου υπηρετεί στα εκεί ελληνικά σχολεία και λίγοι, οι γεροντότεροι και οι θεολόγοι παρέμειναν. Αυτοί, μαζί με άλλους δασκάλους παρέδιδαν κρυφά μαθήματα στα σπίτια για να μη ξεχαστεί η ελληνική γλώσσα, αφού στα κρατικά σχολεία που τώρα λειτουργούσαν, νεοφερμένοι από την Ιταλία δάσκαλοι δίδασκαν μόνο την ιταλική γλώσσα. Αρχίζει έτσι ουσιαστικά η περίοδος του « Κρυφού Σχολείου » Δ. Η λειτουργία του Βενετοκλειου ως ανώτερου κατηχητικού σχολείου
Η αποκατάσταση της Παιδείας
Την 8η Σεπτεμβρίου 1943 η Ιταλία καταρρέει. Παρά τη συνθηκολόγηση όμως της Ιταλίας και την επικράτηση στη Ρόδο των Γερμανών εναντίον των Ιταλών, νομικά μέχρι την υπογραφή της ειρήνης η Ιταλική Κυριαρχία υφίστατο. Οι Γερμανοί ανέλαβαν τη στρατιωτική διοίκηση αφήνοντας την πολιτική στους Ιταλούς, με αποτέλεσμα το διάταγμα του 1937 για το κλείσιμο των σχολείων ακόμα να ισχύει. Οι Γερμανοί είχαν την δύναμη, δεν είχαν όμως την θέληση να επιτρέψουν την επαναλειτουργία των ελληνικών σχολείων.
Την κατάσταση έσωσε ο Πρωτοσύγκελος Απόστολος αφού την Κυριακή 4 Οκτωβρίου 1943 γίνονταν στις εκκλησίες η ακόλουθη δήλωση: «Φέρομεν εις γνώσιν των γονέων και κηδεμόνων ότι από της προσεχούς Δευτέρας θα αρχίσουν αι εγγραφαί εις τα Κατηχητικά, τα οποία εφέτος θα λειτουργήσουν με ευρύτερο πρόγραμμα». Αυτό σήμαινε την αποκατάσταση της Δημοτικής Εκπαίδευσης κάτω από την κάλυψη των Κατηχητικών Σχολείων.
Αυτό όμως δεν ήταν αρκετό. Έτσι στις 6 Δεκεμβρίου 1943 ακλουθεί η εξής δήλωση: « Φέρεται εις γνώσιν των ενδιαφερόμενων ότι από αύριο αρχίζουν αι εγγραφαί εις το Ανώτερον Κατηχιτικόν, το οποίο θα λειτουργήσει εις τα Κελιά του Μητροπολικού Ναού. »
Με αυτήν την δήλωση γίνεται η ανασύσταση του Γυμνασίου. Η εφημερίδα « Αναγέννησης » αναφέρει σχετικά : “ Ο καθαγιασμός επί τη έναρξη των μαθημάτων του Ανωτέρου Κατηχητικού έγινε την 4ην Δεκεμβρίου 1943 εις τον Μητροπολικόν Ναόν. Εκεί επανήρχοντο επί της σκηνής οι λευκότριχες και παλαίμαχοι Καθηγηταί του Βενετοκλείου, τους οποίους ένα απίσαιον καθεστώς είχε καταδικάσει εις αφάνειαν.»
Μετά από την τελετή, άρχισαν αμέσως τα μαθήματα. Έτσι άρχισε η επαναλειτουργία του Βενετοκλείου στα κελιά του Μητροπολικού ναού, αφού το κτίριο του Γυμνασίου εξακολουθούσε να φιλοξενεί μερικούς ρακένδυτους Ιταλούς στρατιώτες και να στοιβάζονται τα άχρηστα αντικείμενα που άφησε πίσω του ο ιταλικός στρατός. Η κατάσταση στην οποία βρίσκονταν το κτίριο ήταν τραγική. Έπρεπε να γίνει κάτι για να ξαναβρεί το ίδρυμα την παλιά του αίγλη, που του είχαν προσδώσει οι ιδρυτές του.
Η διαχείριση του Βενετοκλείου ανήκε στον Γερμανό λοχαγό Grumann. Σ΄αυτόν ο Πρωτοσύγκελος Απόστολος, που είχε αναλάβει τη διεύθυνση του Ανώτερου Κατηχητικού απευθύνει στις 4 Φεβρουαρίου 1944 μια επιστολή και ζητά να παραχωρηθούν στη διεύθυνση των Ελληνικών Ορθοδόξων Σχολών μερικά δωμάτια από το κτίριο του Βενετοκλείου για να λειτουργήσουν οι Σχολές καλύτερα. Το αίτημα έγινε δεκτό και παραχωρήθηκαν δύο δωμάτια. Η αρχή είχε γίνει. Το Βενετόκλειο άρχιζε να παίρνει την παλιά του όψη. Οι μαθητές με την καθοδήγηση του Πρωτοσύγκελου Αποστόλου καθάρισαν τους χώρους του σχολείου και μέσα σε λίγο το Βενετόκλειο στέγαζε όλες τις τάξεις του Ανωτέρου Κατηχητικού.
Η αποκατάσταση της μέσης εκπαίδευσης είχε πλέον συντελεστεί. Με πολύ συγκινητικό τρόπο έγινε η μεταφορά των μαθητών από τα κελιά του Μητροπολικού Ναού στο Βενετόκλειο Γυμνάσιο μετά από 7 χρόνια διακοπής της λειτουργίας του.
Β΄ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: 1942-1948
Α. Το άνοιγμα του Βενετοκλείου Γυμνασίου.
Με την ιδιότητα του Ανωτέρου Κατηχητικού το Βενετόκλειο Γυμνάσιο άρχισε σιγά σιγά να επαναλειτουργεί μέχρι που τον Αύγουστο του 1944 απολύθηκαν και οι πρώτοι του μαθητές συνολικά 12, μετά την διακοπή του 1937. Το σχολικό έτος 1946- 1947 οι δύο τελευταίες τάξεις του Γυμνασίου χωρίστηκαν σε κλασικό και πρακτικό τμήμα ενώ παράλληλα διδάσκονταν η αγγλική και η γαλλική γλώσσα, υλοποιώντας έτσι την επιθυμία των ιδρυτών του σχολείου να προσφέρεται και εμπορική κατάρτιση στους μαθητές. Μέχρι το σχολικό έτος 1946-1947 το σχολείο, όπως και κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου λειτουργίας του αλλά και κατά την περίοδο λειτουργίας του ως Ανώτερο Κατηχητικό Σχολείο, λειτούργησε ως μεικτό, εξατάξιο πλέον Γυμνάσιο στο ίδιο κτίριο. Ήδη από το σχολικό έτος 1947- 1948 ο αριθμός των μαθητών του σχολείου ήταν 350, με ανοδική πορεία κάθε χρόνο.
Β. Ο χωρισμός του σε Αρρένων-Θηλέων και η μεταστέγαση του σχολείου.
Το σχολικό έτος 1947- 1948, λόγω του πλήθους των μαθητών και επειδή το ήδη υπάρχον κτίριο του Βενετοκλείου Γυμνασίου δεν επαρκούσε για ανακαλύψει τις ανάγκες τους, το Συμβούλιο της Μέσης εκπαίδευσης έκρινε σκόπιμο το χωρισμό του σχολείου σε Αρρένων και Θηλέων. Μαζί όμως με το χωρισμό των αγοριών από τα κορίτσια, έγινε και μεταστέγαση του σχολείου σε άλλο χώρο. Έτσι το μεν Γυμνάσιο Θηλέων παρέμεινε στο αρχικό κτίριο του Βενετοκλείου Γυμνασίου, το οποίο όμως άλλαξε ονομασία και έγινε Καζουλιον Γυμνάσιον, κι αυτό γιατί προστέθηκε στο κτίριο μια νέα πτέρυγα, δωρεά της οικογένειας Ιωάννη Καζούλλη.
Κατά την προσωπική ,μου γνώμη, αλλαγή του ονόματος του κτιρίου ήταν ένα μεγάλο λάθος, αφού όπως είδαμε η ιστορία αυτού του κτιρίου είναι στενά συνδεδεμένη με τα αδέλφια Βενετοκλή. Η ονομασία Καζούλειον Γυμνάσιον Θηλέων παραμένει μέχρι σήμερα, με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται σιγά σιγά η προέλευση και η ιστορία του συγκεκριμένου σχολείου.
Το ίδιο έτος, 1947- 1948 τα αγόρια μεταφέρονται και στεγάζονται στο νέο κτίριο, το οποίο μέχρι σήμερα φέρει το όνομα Βενετόκλειον Γυμνάσιον Αρρένων. Με αυτόν τον τρόπο ολοκληρώθηκε η αλλαγή του ονόματος « Βενετόκλειο » από το αρχικό κτίριο. Περισσότερα..
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : 1948 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
Α. το νέο κτίριο του Βενετοκλειου Γυμνασίου.
Το νέο κτίριο στο οποίο μεταστεγάστηκε το Βενετόκλειο Γυμνάσιο, μετά το χωρισμό του σχολείου σε Αρρένων και Θηλέων ήταν παλιότερα στρατώνες του Ιταλικού στρατού, που ανεγέρθησαν το 1939. Η διαρρύθμιση του κτιρίου αυτού και η μετατροπή του σε σχολείο έγινε με έξοδα της Νομαρχίας και λειτούργησε με πρώτο γυμνασιάρχη τον Αλέξανδρο Καρανικόλα. Φυσικά το νέο κτίριο δεν έχει την εξωτερική ομορφιά του ελληνικού ρυθμού που χαρακτήριζε το αρχικό κτίριο. Αντίθετα η αρχιτεκτονική του ιταλικού κατακτητή που το κατασκεύασε, είναι εμφανής, όπως και στα υπόλοιπα ιταλικά κτίρια που υπάρχουν στην πόλη της Ρόδου. Στον Περίβολο του νέου κτιρίου ανεγέρθησαν οι προτομές των δύο ιδρυτών του Βενετοκλείου Γυμνασίου παρόλο που αυτό δεν ήταν το αρχικό κτίριο που κατασκευάστηκε από τα αδέλφια Βενετοκλή.
Β. Λειτουργία του νέου σχολείου.
Από το 1947-1948 μέχρι το σχολικό έτος 1964-1965 το σχολείο λειτουργεί σαν εξατάξιο Γυμνάσιο Αρρένων και Θηλέων πάντοτε σε διαφορετικά κτίρια. Εκείνο το σχολικό έτος γίνεται ο πρώτος χωρισμός του σε μικτό Γυμνάσιο και μικτό Λύκειο που διαρκεί μέχρι το 197 κι έτσι παύει η διάκριση σε αρρένων – θηλέων. Το Γυμνάσιο τότε παίρνει την ονομασία 3ο Γυμνάσιο-Βενετόκλειο. Από το 1967 μέχρι την 1/9/1976 έχουμε για ακόμα μια φορά την ενοποίηση του σχολείου σε εξατάξιο αρρένων – θηλέων με τίτλο « Εξατάξιο Βενετόκλειο Γυμνάσιο ». Το 1976 έχουμε τον δεύτερο και τελικό του χωρισμό σε μικτό Γυμνάσιο και Λύκειο με την ονομασία 3ο Γυμνάσιο-Βενετόκλειο, κάτι που ισχύει μέχρι και σήμερα.
Σήμερα το 3ο Γυμνάσιο-Βενετόκλειο λειτουργεί στο ίδιο κτιριακό συγκρότημα μετά την αλλαγή του κτιρίου, το 1947, όπου και συστεγάζεται με το Λύκειο Ρόδου. Στο 1ο Λύκειο βρίσκεται και το αρχείο του σχολείου από το σχολικό έτος 1947-1948 μέχρι σήμερα. Είναι χωρισμένο σε 15 τμήματα με 510 μαθητές. Το διδακτικό προσωπικό αποτελείται από 35 καθηγητές διαφόρων ειδικοτήτων, εκτός του Γυμνασιάρχη και των δύο υποδιευθυντών. Επίσης υπάρχει και μία γραμματέας. Διαθέτει δανειστική βιβλιοθήκη, χημείο με δύο αίθουσες, αίθουσα για τεχνολογικά μαθήματα καθώς και αίθουσα πληροφορικής με είκοσι ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Επίσης στο υπόγειο του σχολείου λειτουργεί γυμναστήριο με σύγχρονα όργανα γυμναστικής, ενώ διαθέτει δύο γήπεδα μπάσκετ και βόλεϊ. Το σχολείο έχει οργανώσει και αθλητικές ομάδες ποδηλασίας και μπάσκετ.
Χαιρετισμός Διευθυντή Ιστορία Σχολείου Όψεις Σχολείου
Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΤΗ ΡΟΔΟ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
Α. Το "Βενετόκλειο" Γυμνάσιο Ακοίμητο Καντήλι. »
Απ΄όλα όσα αναφέρθηκαν μέχρι τώρα, είναι φανερή η μεγάλη προσφορά του Βενετοκλείου στη Ρόδο και γενικότερα στη Δωδεκάνησο όσον αφορά όχι μόνο στην πνευματική τους καλλιέργεια αλλά και στη διατήρηση της εθνικής του ταυτότητας. Το ίδρυμα γνώρισε δύο κατακτητές τους Τούρκους και τους Ιταλούς. Ειδικότερα στη διάρκεια της ιταλικής κατοχής πέρασε μεγάλες δυσκολίες. Παρόλ΄αυτά όμως
Το Βενετόκλειο Γυμνάσιο είναι ένα « ακοίμητο καντήλι ».
Αποτέλεσε έναν πνευματικό φάρο που φώτισε με τη λειτουργία του τα μαύρα εκείνα χρόνια που περνούσε η Ρόδος κατά την Τουρκοκρατία. Αναβάθμισε το πνευματικό επίπεδο του νησιού και συμπλήρωσε την σοβαρή έλλειψη σωστής εκπαίδευσης που υπήρχε. Έτσι η Ρόδος ξαναβρήκε την πρωτεύουσα θέση της στην εκπαιδευτική κίνηση ανάμεσα στα Δωδεκάνησα. Άνοιξε τον κλειστό έως τότε δρόμο για ανώτερες σπουδές και πολλοί νέοι από την πόλη και τα χωριά της Ρόδου έγιναν αξιόλογοι επιστήμονες που πρόσφεραν αργότερα τις υπηρεσίες τους στην πατρίδα τους.
Το Βενετόκλειο όμως δεν επηρέασε μόνο το πολιτιστικό επίπεδο αλλά και το εθνικό φρόνημα των ροδίων. Όταν ο κατακτητής, από τον αμαθή Τούρκο έγινε ο πολιτισμένος Ιταλός, όλοι αυτοί οι νέοι με υψηλό το εθνικό τους φρόνημα, με το συναίσθημα της ανωτερότητας του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, θα ενταχθούν στον αγώνα εναντίον των κατακτητικό σχεδίων μιας μεγάλης Δύναμης, της Ιταλίας. Με το παράδειγμα τους, τη δράση και τους λόγους τους θα αποτελέσουν τον πυρήνα της αντίστασης στα Δωδεκάνησα. Άλλη θα ήταν η μοίρα των υπόδουλων Ροδίων αν δεν όρθωνε το πνευματικό του σθένος το Βενετόκλειο Γυμνάσιο και δεν γαλούχιζε τους νέους με τα νοήματα του Ελληνισμού.
Αποτέλεσμα αυτής της γαλούχησης από τους καθοδηγητές της περιόδου αυτής ήταν περιστατικά όπως όταν το 1919 οι μαθητές το Βενετοκλείου, κάψανε τα Ιταλικά βιβλία μέσα στις βιβλιοθήκες του σχολείου, ή όταν το 1926 οι Ιταλοί ύψωσαν την ιταλική σημαία στο κοντάρι του Βενετοκλείου και οι μαθητές αντέδρασαν. Τότε τρία παιδιά, ο Γαβριήλ Χαρίτος, ο Γιώργος Χαλκιά και ο Νικήτας Παχωπός, την κατέβασαν κάτω και αφού έφτιαξαν από κάτι υφασμάτινες λωρίδες μια πρόχειρη ελληνική σημαία, ο Χαρίτος ανέβηκε επάνω στο κοντάρι και ύψωσε τη γαλανόλευκη. Φυσικά τα τρία παιδιά βασανίστηκαν άγρια για το τόλμημα τους αυτό. Επίσης λίγους μήνες πριν κλείσει το Βενετόκλειο, στις 21 Απριλίου 1937, ημέρα που γιόρταζαν την επέτειο της κτήσεως της Ρώμης, οι τελειόφοιτοι αρνήθηκαν να πάρουν την ιταλική σημαία. Τότε κατηγορήθηκε ως υπεύθυνος ο Δημήτριος Αναστασιάδης, γυμνασιάρχης, τον οποίο οι Ιταλοί απέλυσαν.
Αυτά είναι λίγα αλλά ενδεικτικά γεγονότα που φανερώνουν το υψηλό φρόνημα των μαθητών του Βενετοκλείου Γυμνασίου.
Σήμερα μάλιστα, στην είσοδο του σχολείου υπάρχει αναμνηστική μαρμάρινη πλάκα που αναγράφει τα ονόματα των μαθητών του Βενετοκλείου Γυμνασίου όπου θυσιάστηκαν υπηρετώντας την πατρίδα κάνοντας μ’αυτόν τον τρόπο πράξη όλες τις μεγάλες ιδέες που τους καλλιέργησε το Βενετόκλειο Γυμνάσιο.
ΜΑΘΗΤΑΙ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΣ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ
ΔΙΑΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣΙδρυτές του βενετοκλείου Γυμνασίου είναι τα δύο αδέλφια Δημήτριος και Μίνως Βενετοκλής. Γιοι του Βασιλείου και της Δέσποινας Βενετοκλή,
γεννήθηκαν στη Ρόδο το 1836 και 1837 αντίστοιχα. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του θα τα περάσουν στη Ρόδο και αφού τελειώνουν το σχολείο, μεταβαίνουν στη Αθήνα για να συνεχίσουν τις γυμνασιακές και μετέπειτα πανεπιστημιακές σπουδές τους. Ετσι ο Δημήτριος φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή και ο Μίνως στη Νομική Σχολή.Η αλληλεγγύη ανάμεσα τους ήταν μεγάλη. Όταν λοιπόν ο Δημήτριος ολοκλήρωσε τις σπουδές του πήγε στην Κύπρο για να εργαστεί ως δάσκαλος και να συντηρεί έτσι τον μικρό του αδελφό Μίνωα, που ακόμα σπούδαζε νομικά. Ο Μίνως θα αναγορευθεί διδάκτωρ της Νομικής το 1869, ήταν μάλιστα και ο πρώτος Ρόδιος που πήρε δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο . Ο Μίνως θα προτιμήσει για την σταδιοδρομία του ως δικηγόρος την Αίγυπτο, όπου τότε υπήρχαν εκεί εγκατεστημένοι πολλοί Έλληνες. Κατά τη διάρκεια τη μακράς σταδιοδρομίας του στη Αλεξάνδρεια κατόρθωσε να αποκτήσει πολύ καλή φήμη στη ελληνική και ξένη παροικίας αλλά παράλληλα να δημιουργήσει και μεγάλη περιουσία. Ο Δημήτριος μετά από πολλά χρόνια υπηρεσίας του στην Αστική Σχολή Λευκωσίας, ήρθε κι αυτός στην Αλεξάνδρεια κοντά στον αδελφό του, όπου το 1875 η ελληνική κοινότητα του αναθέτει τη διεύθυνση των σχολών της, ενώ το 1878 γίνεται ο πρώτος γυμνασιάρχης του Αβερώφειου Γυμνασίου, που ιδρύεται από τον Γεώργιο Αβέρωφ. Δεν θα διευθύνει απλώς αυτά τα σχολεία, αλλά θα τα τελειοποιήσει. Η υπόληψή του γρήγορα θα ξεπεράσει τα όποια τα όποια της ελληνικής κοινότητας Αλεξάνδρειας και το ελληνικό κράτος όπως και ξένα θα αναγνωρίσουν τις πολύτιμες υπηρεσίες του με τιμητικές διακρίσεις. Έτσι το 1893 του απονέμεται από το υπουργείο Παιδείας της Γαλλικής Δημοκρατίας το παράσημο του Φοίνικα της Ακαδημίας ενώ το 1895 η ελληνική κυβέρνηση τον τιμά με το αργυρό σταυρό των Ιπποτών του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος.
Το 1905 μετά από 25 χρόνια υπηρεσίας του ως Γυμνασιάρχης του Αβερώφιου Γυμνασίου και διανύοντας το 68ο έτος της ηλικίας του, ο Δημήτριος Βενετοκλής παραιτείται από το λειτούργημα του και επιστρέφει στη γενέτειρα του Ρόδο, όπου είχε ήδη μεταβεί και ο αδελφός του Μίνως. Αν και είχε τερματίσει τη διδασκαλική του σταδιοδρομία ανέβαλε αφιλοκερδώς την διδασκαλία στις δύο ανώτερες τάξεις της Αστικής Σχολής.
Η αγάπη τους για την πατρίδα τους ήταν τέτοια, ώστε ανέλαβαν διάφορες ευεγερσίες, όπως μετέφεραν το νερό στις ροδίτικες συνοικίες της Μητρόπολης και της Αγίας Αναστασίας και κατασκεύασαν κρήνες, ενώ ανήγειραν το ναό του Αγίου Δημητρίου στο χώρο του νεκροταφείου της πόλης. Η ίδρυση όμως του Βενετοκλείου Γυμνασίου αποτελεί το κορύφωμα των ευεγερτικών έργων των δύο αδελφών. Αφιέρωσαν την περιουσία τους δημιουργώντας όχι απλά ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα στην πατρίδα τους, αλλά θέλοντας να θεμελιώσουν την πνευματική αναγέννηση στη Ρόδο, η οποία είχε ατονήσει μετά από τόσους αιώνες σκλαβιάς. Έτσι το 1909 θεμελιώνεται το Βενετόκλειο Γυμνάσιο.
Ο θάνατος των δύο αδελφών μετά από τόσο μεγάλη προσφορά στη ροδιακή κοινωνία θα επέλθει για το Δημήτριο το 1919 και ένα χρόνο μετά το 1920 για τον Μίνωα. Κηδεύτηκαν με όλες τις τιμές δύο μεγάλων ευεργετών, όπου ο ροδιακός λαός εξέφρασε τα αισθήματα της ευγνωμοσύνης του απέναντι στην γενναιόδωρη προσφορά τους.
Όπως είδαμε και προηγούμενα, ο Δημήτριος ήταν ένας πεπειραμένος δάσκαλος με μεγάλη προσφορά στα γράμματα, ενώ ο Μίνως είχε αποκτήσει σεβαστή περιουσία μετά την μακρόχρονη εξάσκηση του δικηγορικού του επαγγέλματος, που θα μπορούσε να φέρει το βάρος της ίδρυσης και συντήρησης ενός Γυμνασίου. Αφού λοιπόν υπήρχαν οι προϋποθέσεις, μόλις τα δύο αδέλφια επέστρεψαν στη Ρόδο, στράφηκαν προς την πραγματοποίηση του.
Μετά από τις απαραίτητες ενέργειες η Δημογεροντία και η Μητρόπολη πήραν τη σχετική άδεια από την Οθωμανική Κυβέρνηση και ορίστηκε σαν ημέρα κατάθεσης του θεμέλιου λίθου η Κυριακή της 18ης Ιανουαρίου 1909 στο οικόπεδο που δώρισαν γι’ αυτό το σκοπό, τα ξαδέλφια Νικόλαος και Πέτρος Δρακίδης.
Ήταν παρόντες ο μητροπολίτης Ιωακείμ, ο Μίνως Βενετοκλής και η σύζυγος του Μαρουλίτσα, ο Δημήτριος Βενετοκλής, η Δημογεροντία, ο δήμαρχος Σάββας Παυλίδης, πολλοί άλλοι επίσημοι και εκπρόσωποι σωματείων όπως και εκπρόσωποι των Οθωμανικών Αρχών. Αφού έγινε ο αγιασμός, ο Δημήτριος Βενετοκλής με τον αρχιτέκτων Χρύσανθο Θεοχάρη, έβαλαν τον θεμέλιο λίθο, μ’έναν μολύβδινο σωλήνα μέσα στον οποίο ήταν μια μεμβράνη που έλεγε:
Ανάσσοντος Αβδούλ Χαμίτ Χαν του Β’ Πατριαρχεύοντας Ιωακείμ του Γ’ Αρχιερατεύοντας Ιωακείμ Βαλασιάδου Χορηγούνοντος Μίνωος Β. Βενετοκλέους Δημήτριος Β. Βενετοκλής Σήμερον δεκάτην ογδόην μηνός Ιανουαρίου Έτους σωτηρίου χιλιοστού εννεακοσιοστού ενάτου Κατατέθηκε τόνε το θεμελίων λίθο Του Βενετοκλείου Γυμνασίου Αρχιτεκτονούντος Χρύσανθου Γ. Θεοχάρους Και εποπτευόντων Χριστοφή Μαλιάκα Παναγή Χ’’ Παρασκευά, Αναστασίου Θυμανάκη Δημητρίου Τσουβαλά, Ελευθερίου Κωνσταντίνου
Σε σχισμή ενός λίθου στο θεμέλιο, μπήκε μια πλάκα μαρμάρινη ανάποδα με το σχέδιο του κτιρίου. Μίλησε ο μητροπολίτης, ο Δε πρωτοσύγκελος Ιωακείμ Στούρπης διάβασε συγχαρητήρια επιστολή του Πατριάρχη και απάντησε συγκινημένος ο Μίνως Βενετοκλής. Μίλησαν επίσης ο Δ/ντης των Κεντρικών Σχολών Δ. Αναστασιάδης και ο Αντιπρόεδρος του Γυμναστικού Σωματείου ‘’Διαγόρα ‘’ Γ.Θ.Γεωργιάδης. Η χορηγία για την ίδρυση του ήταν 31,600 χρυσά φράγκα. Ιδρύοντας το Γυμνάσιο οι δωρητές του δεν το θεώρησαν σαν ευεργεσία, αλλά ανταπόδοση προς την πατρίδα όσων της όφειλαν: « Εκπληρώ απλούστατα το ιερό μου καθήκον όπερ πας πολίτης έχει προς την γενέτειρα αυτού, έλεγε ο Μίνως Βενετοκλής, αποτίνω ελάχιστον φόρο ευγνωμοσύνης ή μάλλον καταβάλλω μέρος των τροφείων και διδάκτωρ εις την πόλιν εν η ανετράφην και εν ήντλησα τα πρώτα νοήματα της παιδείας…»
Στο Γυμνάσιο κλασσικής μόρφωσης οι ευεργέτες του σκόπευαν να προσθέσου παραρτήματα εμπορικής και πρακτικής μορφώσεως αφού ζώντας στη εμπορική πόλη της Αλεξάνδρειας γνωρίζοντας την αξία της εμπορικής μόρφωσης και των ξένων γλωσσών. Είχαν λοιπόν σκοπό να διδάσκεται εκτός της Ελληνικής, η Οθωμανική γλώσσα, χρήσιμη για όλους τους κατοίκους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και η Γαλλική σαν διεθνής γλώσσα, αργότερα ίσως και μια ή δύο άλλες χρήσιμες ευρωπαϊκές γλώσσες. Παράλληλα θα διδάσκονταν και εμπορικά μαθήματα ‘..ούτως ώστε να καταστεί όχι μόνον τέλειων Γυμνάσιων, αλλά συνάμα και Σχολή Γλωσσών και Εμπορίας κατά τα νεωτέρας μεθόδους και σημερινάς ανάγκας των πολιτών.’
Αυτά ήταν τα μεγαλεπήβολα σχέδια των δύο ευεργετών. Δεκαοκτώ μόλις μήνες αργότερα, στις 4/17 Ιουλίου 1910 γίνονταν τα εγκαίνια του Γυμνασίου.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Α. Πρώτη περίοδος λειτουργίας 1911-1937.
Το Βενετόκλειο Γυμνάσιο άρχισε τη λειτουργία του από το σχολικό έτος 1911-1912 σαν τετρατάξιο Γυμνάσιο. Από το σχολικό έτος 1912-1913, αφού αναγνωρίστηκε το Γυμνάσιο από την ελληνική κυβέρνηση, λειτούργησε με πέντε τάξεις και διορίστηκε γυμνασιάρχης. Έτσι η εκπαίδευση στη Ρόδο έγινε 11χρονη, 6 χρόνια στο Δημοτικό και 5 στο Γυμνάσιο, ενώ στην άλλη Ελλάδα ήταν 4 χρόνια στο Δημοτικό, 3 στο Ελληνικό και 4 στο Γυμνάσιο, σύνολο δηλαδή πάλι 11 χρόνια. Με την επιβλητική ελληνική εμφάνιση του αρχαίου ελληνικού ναού, με το αέτωμα του, που έφερε την επιγραφή « Βενετόκλειον Γυμνάσιων της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος » και τις ιωνικού ρυθμού κολώνες του, το σχολείο ήταν ο εκπρόσωπος του Ελληνικού Πολιτισμού στη Ρόδο, το ίδρυμα που θα φρόντιζε να κρατήσει ανέπαφη την ελληνική ταυτότητα των ροδίων νέων, όπως κι έγινε.
Η στιγμή της ιδρύσεως του ήταν σημαντική. Ένα χρόνο μετά την έναρξη λειτουργίας του, το 1912, οι Ιταλοί όπως έχω ήδη αναφέρει, κατέλαβαν τη Ρόδο μαζί με τα άλλα Δωδεκάνησα. Αν το Βενετόκλειο Γυμνάσιο δεν είχε τότε ιδρυθεί, είναι σίγουρο ότι οι κατακτητές, μέσα στο πρόγραμμα εξιταλισμού των νησιών που ακολουθούσαν, δεν θα επέτρεπαν τη ίδρυση του σχολείου. Το μεγάλο λοιπόν ευτύχημα για τον λαό της Ρόδου, ήταν ότι τι Βενετόκλειο Γυμνάσιο λειτούργησε προσφέροντας υψηλής στάθμης εκπαίδευση. Πολλοί νέοι εφοδιασμένοι με τα προσόντα της ανώτερης ελληνικής παιδείας που έλαβαν, προχωρούσαν στον επαγγελματικό στίβο της ζωής, ενώ άλλοι συνέχιζαν τις σπουδές τους στα ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια.
Το Βενετόκλειο Γυμνάσιο συνέχιζε την προσφορά του στην ροδιακή εκπαίδευση μέχρι το 1937, οπότε με το διάταγμα της Ιταλικής κυβέρνησης στις 21 Ιουλίου κλείνουν όλα τα ελληνικά σχολεία και αντικαθίστανται από κρατικά ιταλικά σχολεία. Στο διάστημα των 26 χρόνων της πρώτης περιόδου λειτουργίας του, αποφοιτήσας συνολικά 528 μαθητές και μαθήτριες. Απ’αυτούς, 330 ήταν από τη Ρόδο και συγκεκριμένα 121 από την πόλη και 209 από τα χωριά. Από τα γύρω νησιά ήταν: 48 από Χάλκη, 36 από Σύμη, 33 από Κάρπαθο, 15 από Κω, 10 από Κάλυμνο, 7 από Νίσυρο, 3 από Τήλο, 3 από Καστελόριζο, 1 από Πάτμο. Οι υπόλοιποι ήταν από διάφορα μέρη όπως Κύπρο, Μικρά Ασία κ.λ.π.
Β. Η αναγνώριση ισοτιμίας του προς τα άλλα Γυμνάσια του Ελληνικού κράτους.
Το σχολικό έτος 1911-1912 το Βενετόκλειο λειτουργεί ως τετρατάξιο Γυμνάσιο χωρίς να έχει αναγνωριστεί από το ελληνικό, με διευθυντή τον Δημήτριο Αναστασιάδη. Το 1912-1913 αναγνωρίζεται πλέον από το Ελληνικό κράτος σαν Γυμνάσιο της αλλοδαπής, με Βασιλικό Διάταγμα ως ισότιμο των υπόλοιπων Γυμνασίων του κράτους και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της κυβερνήσεως, στον αριθμό 255 στις 17 Αυγούστου 1912 και το οποίο Βασιλικό Διάταγμα υπογράφει ο Διάδοχος Κωνσταντίνος. Τότε διορίστηκε ως γυμνασιάρχης ο Γεώργιος Σάκκαρης.
Γ. Το κλείσιμο του Βενετοκλείου Γυμνασίου από τους Ιταλούς.
Με το διάταγμα της 21ης Ιουλίου 1937 ολοκληρώνεται η φασιστική πολιτική εξιταλισμού των νησιών. Καταργούνται όλα τα Ελληνικά Σχολεία και ιδρύονται Κρατικά Ιταλικά Σχολεία. Την τύχη όλων των ελληνικών σχολείων ακολούθησε και το Βενετόκλειο Γυμνάσιο. Το Βενετόκλειο διατηρεί μεν την επιγραφή του στο αέτωμα, αλλά κλείνει μετά από διαταγή του ιταλικού διοικητή Δε Βέκκι και τα κλειδιά παραδίδονται στον Κομισάριο της Ρόδου. Στην αρχή είπαν ότι θα το χρησιμοποιούσαν για Αστική Σχολή, αργότερα όμως οι Ιταλοί προτίμησαν να εγκαταστήσουν εκεί το Γραφείο του Πυροβολικού. Όλα τα αρχεία, η βιβλιοθήκη, τα όργανα Φυσικής και Χημείας και όλος ο διάκοσμος και τα έπιπλα του Γυμνασίου μεταφέρθηκαν στο υπόγειο, το οποίο έμενε συνήθως ανοικτό με αποτέλεσμα όλα τα πολύτιμα αντικείμενα να κλαπούν. Επίσης χάθηκαν πολλά από τα βιβλία της Βιβλιοθήκες κυρίως λογοτεχνικά, ενώ βρέθηκε ένα μόνο μέρος από το αρχείο του Γυμνασίου. Οι καθηγητές απολύθηκαν, ένα μέρος των οποίων καταφεύγει στη Αίγυπτο όπου υπηρετεί στα εκεί ελληνικά σχολεία και λίγοι, οι γεροντότεροι και οι θεολόγοι παρέμειναν. Αυτοί, μαζί με άλλους δασκάλους παρέδιδαν κρυφά μαθήματα στα σπίτια για να μη ξεχαστεί η ελληνική γλώσσα, αφού στα κρατικά σχολεία που τώρα λειτουργούσαν, νεοφερμένοι από την Ιταλία δάσκαλοι δίδασκαν μόνο την ιταλική γλώσσα. Αρχίζει έτσι ουσιαστικά η περίοδος του « Κρυφού Σχολείου » Δ. Η λειτουργία του Βενετοκλειου ως ανώτερου κατηχητικού σχολείου
Η αποκατάσταση της Παιδείας
Την 8η Σεπτεμβρίου 1943 η Ιταλία καταρρέει. Παρά τη συνθηκολόγηση όμως της Ιταλίας και την επικράτηση στη Ρόδο των Γερμανών εναντίον των Ιταλών, νομικά μέχρι την υπογραφή της ειρήνης η Ιταλική Κυριαρχία υφίστατο. Οι Γερμανοί ανέλαβαν τη στρατιωτική διοίκηση αφήνοντας την πολιτική στους Ιταλούς, με αποτέλεσμα το διάταγμα του 1937 για το κλείσιμο των σχολείων ακόμα να ισχύει. Οι Γερμανοί είχαν την δύναμη, δεν είχαν όμως την θέληση να επιτρέψουν την επαναλειτουργία των ελληνικών σχολείων.
Την κατάσταση έσωσε ο Πρωτοσύγκελος Απόστολος αφού την Κυριακή 4 Οκτωβρίου 1943 γίνονταν στις εκκλησίες η ακόλουθη δήλωση: «Φέρομεν εις γνώσιν των γονέων και κηδεμόνων ότι από της προσεχούς Δευτέρας θα αρχίσουν αι εγγραφαί εις τα Κατηχητικά, τα οποία εφέτος θα λειτουργήσουν με ευρύτερο πρόγραμμα». Αυτό σήμαινε την αποκατάσταση της Δημοτικής Εκπαίδευσης κάτω από την κάλυψη των Κατηχητικών Σχολείων.
Αυτό όμως δεν ήταν αρκετό. Έτσι στις 6 Δεκεμβρίου 1943 ακλουθεί η εξής δήλωση: « Φέρεται εις γνώσιν των ενδιαφερόμενων ότι από αύριο αρχίζουν αι εγγραφαί εις το Ανώτερον Κατηχιτικόν, το οποίο θα λειτουργήσει εις τα Κελιά του Μητροπολικού Ναού. »
Με αυτήν την δήλωση γίνεται η ανασύσταση του Γυμνασίου. Η εφημερίδα « Αναγέννησης » αναφέρει σχετικά : “ Ο καθαγιασμός επί τη έναρξη των μαθημάτων του Ανωτέρου Κατηχητικού έγινε την 4ην Δεκεμβρίου 1943 εις τον Μητροπολικόν Ναόν. Εκεί επανήρχοντο επί της σκηνής οι λευκότριχες και παλαίμαχοι Καθηγηταί του Βενετοκλείου, τους οποίους ένα απίσαιον καθεστώς είχε καταδικάσει εις αφάνειαν.»
Μετά από την τελετή, άρχισαν αμέσως τα μαθήματα. Έτσι άρχισε η επαναλειτουργία του Βενετοκλείου στα κελιά του Μητροπολικού ναού, αφού το κτίριο του Γυμνασίου εξακολουθούσε να φιλοξενεί μερικούς ρακένδυτους Ιταλούς στρατιώτες και να στοιβάζονται τα άχρηστα αντικείμενα που άφησε πίσω του ο ιταλικός στρατός. Η κατάσταση στην οποία βρίσκονταν το κτίριο ήταν τραγική. Έπρεπε να γίνει κάτι για να ξαναβρεί το ίδρυμα την παλιά του αίγλη, που του είχαν προσδώσει οι ιδρυτές του.
Η διαχείριση του Βενετοκλείου ανήκε στον Γερμανό λοχαγό Grumann. Σ΄αυτόν ο Πρωτοσύγκελος Απόστολος, που είχε αναλάβει τη διεύθυνση του Ανώτερου Κατηχητικού απευθύνει στις 4 Φεβρουαρίου 1944 μια επιστολή και ζητά να παραχωρηθούν στη διεύθυνση των Ελληνικών Ορθοδόξων Σχολών μερικά δωμάτια από το κτίριο του Βενετοκλείου για να λειτουργήσουν οι Σχολές καλύτερα. Το αίτημα έγινε δεκτό και παραχωρήθηκαν δύο δωμάτια. Η αρχή είχε γίνει. Το Βενετόκλειο άρχιζε να παίρνει την παλιά του όψη. Οι μαθητές με την καθοδήγηση του Πρωτοσύγκελου Αποστόλου καθάρισαν τους χώρους του σχολείου και μέσα σε λίγο το Βενετόκλειο στέγαζε όλες τις τάξεις του Ανωτέρου Κατηχητικού.
Η αποκατάσταση της μέσης εκπαίδευσης είχε πλέον συντελεστεί. Με πολύ συγκινητικό τρόπο έγινε η μεταφορά των μαθητών από τα κελιά του Μητροπολικού Ναού στο Βενετόκλειο Γυμνάσιο μετά από 7 χρόνια διακοπής της λειτουργίας του.
Β΄ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: 1942-1948
Α. Το άνοιγμα του Βενετοκλείου Γυμνασίου.
Με την ιδιότητα του Ανωτέρου Κατηχητικού το Βενετόκλειο Γυμνάσιο άρχισε σιγά σιγά να επαναλειτουργεί μέχρι που τον Αύγουστο του 1944 απολύθηκαν και οι πρώτοι του μαθητές συνολικά 12, μετά την διακοπή του 1937. Το σχολικό έτος 1946- 1947 οι δύο τελευταίες τάξεις του Γυμνασίου χωρίστηκαν σε κλασικό και πρακτικό τμήμα ενώ παράλληλα διδάσκονταν η αγγλική και η γαλλική γλώσσα, υλοποιώντας έτσι την επιθυμία των ιδρυτών του σχολείου να προσφέρεται και εμπορική κατάρτιση στους μαθητές. Μέχρι το σχολικό έτος 1946-1947 το σχολείο, όπως και κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου λειτουργίας του αλλά και κατά την περίοδο λειτουργίας του ως Ανώτερο Κατηχητικό Σχολείο, λειτούργησε ως μεικτό, εξατάξιο πλέον Γυμνάσιο στο ίδιο κτίριο. Ήδη από το σχολικό έτος 1947- 1948 ο αριθμός των μαθητών του σχολείου ήταν 350, με ανοδική πορεία κάθε χρόνο.
Β. Ο χωρισμός του σε Αρρένων-Θηλέων και η μεταστέγαση του σχολείου.
Το σχολικό έτος 1947- 1948, λόγω του πλήθους των μαθητών και επειδή το ήδη υπάρχον κτίριο του Βενετοκλείου Γυμνασίου δεν επαρκούσε για ανακαλύψει τις ανάγκες τους, το Συμβούλιο της Μέσης εκπαίδευσης έκρινε σκόπιμο το χωρισμό του σχολείου σε Αρρένων και Θηλέων. Μαζί όμως με το χωρισμό των αγοριών από τα κορίτσια, έγινε και μεταστέγαση του σχολείου σε άλλο χώρο. Έτσι το μεν Γυμνάσιο Θηλέων παρέμεινε στο αρχικό κτίριο του Βενετοκλείου Γυμνασίου, το οποίο όμως άλλαξε ονομασία και έγινε Καζουλιον Γυμνάσιον, κι αυτό γιατί προστέθηκε στο κτίριο μια νέα πτέρυγα, δωρεά της οικογένειας Ιωάννη Καζούλλη.
Κατά την προσωπική ,μου γνώμη, αλλαγή του ονόματος του κτιρίου ήταν ένα μεγάλο λάθος, αφού όπως είδαμε η ιστορία αυτού του κτιρίου είναι στενά συνδεδεμένη με τα αδέλφια Βενετοκλή. Η ονομασία Καζούλειον Γυμνάσιον Θηλέων παραμένει μέχρι σήμερα, με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται σιγά σιγά η προέλευση και η ιστορία του συγκεκριμένου σχολείου.
Το ίδιο έτος, 1947- 1948 τα αγόρια μεταφέρονται και στεγάζονται στο νέο κτίριο, το οποίο μέχρι σήμερα φέρει το όνομα Βενετόκλειον Γυμνάσιον Αρρένων. Με αυτόν τον τρόπο ολοκληρώθηκε η αλλαγή του ονόματος « Βενετόκλειο » από το αρχικό κτίριο. Περισσότερα..
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : 1948 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
Α. το νέο κτίριο του Βενετοκλειου Γυμνασίου.
Το νέο κτίριο στο οποίο μεταστεγάστηκε το Βενετόκλειο Γυμνάσιο, μετά το χωρισμό του σχολείου σε Αρρένων και Θηλέων ήταν παλιότερα στρατώνες του Ιταλικού στρατού, που ανεγέρθησαν το 1939. Η διαρρύθμιση του κτιρίου αυτού και η μετατροπή του σε σχολείο έγινε με έξοδα της Νομαρχίας και λειτούργησε με πρώτο γυμνασιάρχη τον Αλέξανδρο Καρανικόλα. Φυσικά το νέο κτίριο δεν έχει την εξωτερική ομορφιά του ελληνικού ρυθμού που χαρακτήριζε το αρχικό κτίριο. Αντίθετα η αρχιτεκτονική του ιταλικού κατακτητή που το κατασκεύασε, είναι εμφανής, όπως και στα υπόλοιπα ιταλικά κτίρια που υπάρχουν στην πόλη της Ρόδου. Στον Περίβολο του νέου κτιρίου ανεγέρθησαν οι προτομές των δύο ιδρυτών του Βενετοκλείου Γυμνασίου παρόλο που αυτό δεν ήταν το αρχικό κτίριο που κατασκευάστηκε από τα αδέλφια Βενετοκλή.
Β. Λειτουργία του νέου σχολείου.
Από το 1947-1948 μέχρι το σχολικό έτος 1964-1965 το σχολείο λειτουργεί σαν εξατάξιο Γυμνάσιο Αρρένων και Θηλέων πάντοτε σε διαφορετικά κτίρια. Εκείνο το σχολικό έτος γίνεται ο πρώτος χωρισμός του σε μικτό Γυμνάσιο και μικτό Λύκειο που διαρκεί μέχρι το 197 κι έτσι παύει η διάκριση σε αρρένων – θηλέων. Το Γυμνάσιο τότε παίρνει την ονομασία 3ο Γυμνάσιο-Βενετόκλειο. Από το 1967 μέχρι την 1/9/1976 έχουμε για ακόμα μια φορά την ενοποίηση του σχολείου σε εξατάξιο αρρένων – θηλέων με τίτλο « Εξατάξιο Βενετόκλειο Γυμνάσιο ». Το 1976 έχουμε τον δεύτερο και τελικό του χωρισμό σε μικτό Γυμνάσιο και Λύκειο με την ονομασία 3ο Γυμνάσιο-Βενετόκλειο, κάτι που ισχύει μέχρι και σήμερα.
Σήμερα το 3ο Γυμνάσιο-Βενετόκλειο λειτουργεί στο ίδιο κτιριακό συγκρότημα μετά την αλλαγή του κτιρίου, το 1947, όπου και συστεγάζεται με το Λύκειο Ρόδου. Στο 1ο Λύκειο βρίσκεται και το αρχείο του σχολείου από το σχολικό έτος 1947-1948 μέχρι σήμερα. Είναι χωρισμένο σε 15 τμήματα με 510 μαθητές. Το διδακτικό προσωπικό αποτελείται από 35 καθηγητές διαφόρων ειδικοτήτων, εκτός του Γυμνασιάρχη και των δύο υποδιευθυντών. Επίσης υπάρχει και μία γραμματέας. Διαθέτει δανειστική βιβλιοθήκη, χημείο με δύο αίθουσες, αίθουσα για τεχνολογικά μαθήματα καθώς και αίθουσα πληροφορικής με είκοσι ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Επίσης στο υπόγειο του σχολείου λειτουργεί γυμναστήριο με σύγχρονα όργανα γυμναστικής, ενώ διαθέτει δύο γήπεδα μπάσκετ και βόλεϊ. Το σχολείο έχει οργανώσει και αθλητικές ομάδες ποδηλασίας και μπάσκετ.
Χαιρετισμός Διευθυντή Ιστορία Σχολείου Όψεις Σχολείου
Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΤΗ ΡΟΔΟ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
Α. Το "Βενετόκλειο" Γυμνάσιο Ακοίμητο Καντήλι. »
Απ΄όλα όσα αναφέρθηκαν μέχρι τώρα, είναι φανερή η μεγάλη προσφορά του Βενετοκλείου στη Ρόδο και γενικότερα στη Δωδεκάνησο όσον αφορά όχι μόνο στην πνευματική τους καλλιέργεια αλλά και στη διατήρηση της εθνικής του ταυτότητας. Το ίδρυμα γνώρισε δύο κατακτητές τους Τούρκους και τους Ιταλούς. Ειδικότερα στη διάρκεια της ιταλικής κατοχής πέρασε μεγάλες δυσκολίες. Παρόλ΄αυτά όμως
Το Βενετόκλειο Γυμνάσιο είναι ένα « ακοίμητο καντήλι ».
Αποτέλεσε έναν πνευματικό φάρο που φώτισε με τη λειτουργία του τα μαύρα εκείνα χρόνια που περνούσε η Ρόδος κατά την Τουρκοκρατία. Αναβάθμισε το πνευματικό επίπεδο του νησιού και συμπλήρωσε την σοβαρή έλλειψη σωστής εκπαίδευσης που υπήρχε. Έτσι η Ρόδος ξαναβρήκε την πρωτεύουσα θέση της στην εκπαιδευτική κίνηση ανάμεσα στα Δωδεκάνησα. Άνοιξε τον κλειστό έως τότε δρόμο για ανώτερες σπουδές και πολλοί νέοι από την πόλη και τα χωριά της Ρόδου έγιναν αξιόλογοι επιστήμονες που πρόσφεραν αργότερα τις υπηρεσίες τους στην πατρίδα τους.
Το Βενετόκλειο όμως δεν επηρέασε μόνο το πολιτιστικό επίπεδο αλλά και το εθνικό φρόνημα των ροδίων. Όταν ο κατακτητής, από τον αμαθή Τούρκο έγινε ο πολιτισμένος Ιταλός, όλοι αυτοί οι νέοι με υψηλό το εθνικό τους φρόνημα, με το συναίσθημα της ανωτερότητας του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, θα ενταχθούν στον αγώνα εναντίον των κατακτητικό σχεδίων μιας μεγάλης Δύναμης, της Ιταλίας. Με το παράδειγμα τους, τη δράση και τους λόγους τους θα αποτελέσουν τον πυρήνα της αντίστασης στα Δωδεκάνησα. Άλλη θα ήταν η μοίρα των υπόδουλων Ροδίων αν δεν όρθωνε το πνευματικό του σθένος το Βενετόκλειο Γυμνάσιο και δεν γαλούχιζε τους νέους με τα νοήματα του Ελληνισμού.
Αποτέλεσμα αυτής της γαλούχησης από τους καθοδηγητές της περιόδου αυτής ήταν περιστατικά όπως όταν το 1919 οι μαθητές το Βενετοκλείου, κάψανε τα Ιταλικά βιβλία μέσα στις βιβλιοθήκες του σχολείου, ή όταν το 1926 οι Ιταλοί ύψωσαν την ιταλική σημαία στο κοντάρι του Βενετοκλείου και οι μαθητές αντέδρασαν. Τότε τρία παιδιά, ο Γαβριήλ Χαρίτος, ο Γιώργος Χαλκιά και ο Νικήτας Παχωπός, την κατέβασαν κάτω και αφού έφτιαξαν από κάτι υφασμάτινες λωρίδες μια πρόχειρη ελληνική σημαία, ο Χαρίτος ανέβηκε επάνω στο κοντάρι και ύψωσε τη γαλανόλευκη. Φυσικά τα τρία παιδιά βασανίστηκαν άγρια για το τόλμημα τους αυτό. Επίσης λίγους μήνες πριν κλείσει το Βενετόκλειο, στις 21 Απριλίου 1937, ημέρα που γιόρταζαν την επέτειο της κτήσεως της Ρώμης, οι τελειόφοιτοι αρνήθηκαν να πάρουν την ιταλική σημαία. Τότε κατηγορήθηκε ως υπεύθυνος ο Δημήτριος Αναστασιάδης, γυμνασιάρχης, τον οποίο οι Ιταλοί απέλυσαν.
Αυτά είναι λίγα αλλά ενδεικτικά γεγονότα που φανερώνουν το υψηλό φρόνημα των μαθητών του Βενετοκλείου Γυμνασίου.
Σήμερα μάλιστα, στην είσοδο του σχολείου υπάρχει αναμνηστική μαρμάρινη πλάκα που αναγράφει τα ονόματα των μαθητών του Βενετοκλείου Γυμνασίου όπου θυσιάστηκαν υπηρετώντας την πατρίδα κάνοντας μ’αυτόν τον τρόπο πράξη όλες τις μεγάλες ιδέες που τους καλλιέργησε το Βενετόκλειο Γυμνάσιο.
ΜΑΘΗΤΑΙ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΣ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ
ΦΑΝΟΥΡΑΚΗΣ ΔΙΟΓΕΝΗΣ
ΛΗΜΠΕΡΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΛΕΟΝΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΣΚΑΡΟΣ ΜΙΧΑΗΛ
ΚΩΣΤΑΡΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΒΡΟΥΧΟΣ ΜΙΧΑΗΛ
ΜΑΝΩΛΑΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
ΦΑΝΟΥΡΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΜΠΙΛΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Το κείμενο είναι από την ιστοσελίδα του Βενετόκλειο Λύκειο Ρόδου http://www.venetokleio.gr/school
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου