ΜΙΚΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ στο Αιγαίο : 16 Οκτωβρίου 1944 Απελευθέρωση της Λήμνου από τον Ιερό Λόχο

Γράφει ο Νικόλαος Παπαδόπουλος 

ΜΙΚΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ στο Αιγαίο : 

16 Οκτωβρίου 1944 Απελευθέρωση της Λήμνου από τον Ιερό Λόχο 

Το πρωί της 15ης Οκτωβρίου με διαταγή του Συμμαχικού Στρατηγείου Σμύρνης αναχώρησαν τα εξής πλοία: 

1. Το ML 838 (Ταχύπλοο ξύλινο πολεμικό του Βρετανικού Στόλου) 

2. Το HD ML 1835 (επίσης πλοίο πολεμικό του Βρετανικού Στόλου) 

3. Το καΐκι «Σεβαστή» με πολυβόλο πλώρα - πρίμα, πλοιοκτήτης και καπετάνιος ο Συμιακός Γιάννης Βελόνης. 

4. Το πλοίο «Ελίκη», επιταγμένο κότερο του τσιμεντοβιομήχανου Κανελλόπουλου. 

Ο στολίσκος αυτός μετέφερε απόσπασμα του Ιερού Λόχου της Α΄ Μοίρας Καταδρομών, αποτελούμενο από τρεις διμοιρίες 90 αντρών. Οι διμοιρίες ήταν η ομάδα πολυβόλων, η ομάδα όλμων και η ομάδα καταστροφέων αντιαρματικών «Πιατ»1 και διαβιβάσεων. 

Το απόσπασμα τέθηκε υπό την διοίκηση του υποδιοικητή του Ιερού Λόχου, συνταγματάρχη πεζικού Κετσέα Θεμιστοκλή. 

Αργά το βράδυ της 15ης προς 16ης Οκτωβρίου τα πλοία του Ιερού Λόχου έφτασαν στο Κάστρο. Αποβίβασαν τους Ιερολοχίτες με τον οπλισμό τους, 3 τζιπ και ένα επιβατικό αυτοκίνητο. Συγκεντρώθηκαν στην πλατεία του λιμανιού και για μερικές ώρες βρήκαν κατάλυμα στα καφενεία Κουντουρά, Ψαριανού και Τραμουντάνη. Στις 6 το πρωί της 16ης Οκτωβρίου 1944 η 1η Διμοιρία του αποσπάσματος με διοικητή τον συνταγματάρχη Κετσέα, αφού συνενώθηκε με την περίπολο αναγνωρίσεως του ανθυπολοχαγού Μπόϊκου, προωθήθηκε ως προπομπός προς Μούδρο, επί του δρομολογίου Κάστρο – Λιβαδοχώρι – Μούδρος. 

Η 2η Διμοιρία στο ίδιο δρομολόγιο με ελαφρά παράκαμψη στα Λέρα, με διοικητή τον αντισυνταγματάρχη Ρούσσο Γεώργιο και οδηγό τον ανθυπολοχαγό Πατεράκη Ελευθέριο, και η 3η Διμοιρία στο δρομολόγιο Θάνος, Κοντιά, Λιβαδοχώρι – Μούδρος με διοικητή τον αντισυνταγματάρχη Παπαγεωργόπουλο Κυριάκο και προπομπό τον υπολοχαγό Παλιατσάρα. 

Στις 4 το απόγευμα έφτασαν στον Μούδρο ο ταξίαρχος Turnbull και ο διοικητής του Ιερού Λόχου συνταγματάρχης Τσιγάντες, αφού αποβιβάστηκαν στο Kάστρο με ML προερχόμενοι από Χίο. 

Οι πρώτοι άνδρες του Ιερού Λόχου έφτασαν στο Μούδρο στις 10.30 και κατευθύνθηκαν στην παραλία, εκτός του υπολοχαγού Δημουλά που παρέμεινε με δύο άντρες στην εκκλησία Ευαγγελίστρια, που λόγω της υψομετρικής θέσης είχε όλο τον έλεγχο του Κόλπου του Μούδρου, στον οποίον περιφέρονταν παράλληλα με το λιμάνι τα πλοία των Γερμανών, πιθανόν για να προκαλέσουν και να διαπιστώσουν τον οπλισμό του Ιερού Λόχου. 

Πράγματι, αυτό έγινε στις 12.30, όταν ο διοικητής της διμοιρίας πολυβόλων λοχαγός Μαλικούρτης Ιωάννης, απ' τη θέση «Μύλοι», λόφος δυτικά του Μούδρου, διέταξε τους άνδρες των τριών πολυβόλων που διέθετε, να ανοίξουν πυρ κατά των πλοίων, όταν αυτά απείχαν περί τα 4 χλμ, ενώ το βεληνεκές των πολυβόλων ήταν 1000 μέτρα. Η άστοχη αυτή ενέργεια προκάλεσε τους Γερμανούς οι οποίοι ανταπέδωσαν τα πυρά αφού, όπως προείπαμε, διέθεταν πολυβόλα των 88 χιλ. Οι βολές επικεντρώθηκαν στον λιμενοβραχίονα και στο κέντρο του Μούδρου. Από τις βολές του αποβατηγού πλοίου “FERS” σκοτώθηκε ο Βασίλειος Τσικνάρης κάτοικος Ρωσοπουλίου και τραυματίστηκε θανάσιμα ο υπολοχαγός Δημουλάς Παναγιώτης, όταν ανέβηκε στο καμπαναριό για να εποπτεύσει τον Κόλπο. 

Οι πυροβολισμοί κόπασαν γύρω στις 3 το απόγευμα και τα γερμανικά πλοία, αποσύρθηκαν στο στόμιο του Κόλπου, έτοιμα για αναχώρηση. Δεν το έπραξαν διότι διαπίστωσαν ότι στο ακρωτήρι της Αγίας Ειρήνης ήταν το αντιτορπιλικό «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ», το οποίο είχε συνοδέψει τα πλοία του Ιερού Λόχου ερχόμενα από τη Χίο. Αποσύρθηκαν στον εξωτερικό Κόλπο του Μούδρου και περίμεναν να σκοτεινιάσει. 

Στον Μούδρο επικρατεί πολεμική ατμόσφαιρα, παρουσιάζονται διαρκώς λιποτάκτες Γερμανοί και παραδίδονται στον Ιερό Λόχο. Αργά το σούρουπο παρουσιάστηκε και ο Johann Wulfs πυροτεχνουργός, ο οποίος λίγο πριν, λιποτάκτησε και συνοδεία Ιερολοχιτών άρχισε να αφοπλίζει τους ωρολογιακούς μηχανισμούς που αυτός είχε βάλει πριν, σε όλες τις εγκαταστάσεις του λιμένος Μούδρου. Βεβαίως ορισμένες ανατινάξεις έγιναν. 

Αργά το απόγευμα οι Ιερολοχίτες συνέλαβαν στην θέση «Ακτή» 15 Γερμανούς ναύτες, οι οποίοι είχαν αποβιβαστεί από το καΐκι «Μαρία» του Γιαννάκου Γεωργαντή, αφού ο πλοιοκτήτης και καπετάνιος προκάλεσε εσκεμμένα βλάβη της μηχανής, και το κόλλησε στα αβαθή της «Ακτής». 

Ακόμη οι Ιερολοχίτες συνέλαβαν 65 άοπλους Ιταλούς που τους είχαν εγκαταλείψει και περίπου 40 Γερμανούς, οι οποίοι λιποτάκτησαν και παραδόθηκαν. Αυτούς όλους τους παρέλαβε ο Ιερός Λόχος κατά την αναχώρησή του από το Νησί την επαύριο με προορισμό τη Χίο. 

Όταν νύχτωσε, οι Γερμανοί αναχώρησαν με ρότα από το ακρωτήριο Αγίας Ειρήνης προς Πλάκα – Σαμοθράκη – Άθως – Σταυρό Χαλκιδικής, όπου έφτασαν κατά την μαρτυρία των πληρωμάτων των Λημνιών καϊκιών σώοι και αβλαβείς. 

Την επομένη, 17 Οκτωβρίου 1944, ο Ιερός Λόχος είχε αποσυρθεί στο Κάστρο και οι κάτοικοι του Μούδρου περίμεναν από τα τριγύρω χωριά να τους δοθεί η άδεια να να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Το απόγευμα στις 4.30 μία τρομακτική έκρηξη συγκλόνισε τη ΛΗΜΝΟ. Εξερράγησαν τα πυρομαχικά τα οποία είχαν εγκαταλείψει και παγιδέψει οι Γερμανοί στο ανατολικό μέρος του Μούδρου, νοτίως του Συμμαχικού νεκροταφείου στη θέση Καλύβια, στο περιβόλι του Γρηγόρη Χατζηκωνσταντίνου. Τεράστιες οι υλικές ζημιές στον Μούδρο και το οδυνηρότερο οκτώ παλικάρια από την Ατσική που πήγαν στον Μούδρο για να πάρουν ό,τι έβρισκαν στις Γερμανικές αποθήκες σκοτώθηκαν. 

Την επαύριο των πολεμικών επιχειρήσεων του Μούδρου, ο Ιερός Λόχος πάει στο Κάστρο. Το απόγευμα έγινε η κηδεία του Παναγιώτη Δημουλά, από το Ναό της Αγίας Τριάδας, παρουσία των συμπολεμιστών του και μεγάλο μέρος του Λημνιακού λαού εις ένδειξη τιμής προς τον ήρωα νεκρό, τον δε επικήδειο λόγο εκφώνησε ο Λήμνιος Παντελής Τραταρός και ο διοικητής του Ιερού Λόχου συνταγματάρχης Χριστόδουλος Τσιγάντες.