Τα μνημεία που βρίσκονται διάσπαρτα στη χώρα μας αποτελούν φυσικά τεκμήρια
της μακραίωνης ελληνικής ιστορίας.
Σε αυτά αποτυπώθηκαν, διασώθηκαν και αναδέχθηκαν οι πολυάριθμες κατακτήσεις
στην αρχιτεκτονική και στις τέχνες, η λατρεία του Θείου, οι πολιτικές – ιδεολογικές
πεποιθήσεις, οι συμβολισμοί και τα χαρακτηριστικά των κοινωνικών δομών του παρελθόντος.
Στην παρούσα ενότητα παρουσιάζονται μνημεία που σώζονται είτε μεμονωμένα,
είτε ως υποσύνολα αρχαιολογικών χώρων και προκαλούν τον επισκέπτη να τα επισκεφτεί
και να τα γνωρίσει.
Πατήστε στις
φωτογραφίες για μεγέθυνση.
Αμαράντειος
Σχολή Ρόδου (Ρόδος)
Πρόκειται
για ένα νεοκλασικό κτ
Είναι
κατασκευασμένο το 1911 μετά από δωρεά των Γ. και Δ. Αμάραντου.
Αρχοντικό
Νικολαΐδη (Πόθια)
Tο
αρχοντικό Νικολαΐδη, αστικό κτίσμα οικοδομημένο τμηματικά κατά τον 17ο-18ο
αιώνα, βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα της Χώρας Πάτμου και διαρθρώνεται σε
δύο ορόφους. Διατηρεί μορφολογικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά που
συναντώνται στα σπίτια της Πάτμου, όπως είναι τα λαξευτά «μαντώματα?, δηλαδή τα
λίθινα πλαίσια των θυρών και των παραθύρων, αλλά και κάποια ιδιαίτερα, όπως τα
δύο γοτθικού τύπου δίλοβα παράθυρα του ορόφου.
H
πρόσοψη του αρχοντικού προς τον δρόμο είναι ενιαία, με δύο κύριες εισόδους που
οδηγούν σε αντίστοιχες ημιυπαίθριες αυλές. Στον κάτω όροφο είναι συγκεντρωμένοι
οι αποθηκευτικοί χώροι, αυτοί της παρασκευής φαγητού, όπως το λεγόμενο
«φουρναριό?, φύλαξης των τροφίμων και αποθήκευσης της σοδειάς. Ένα ιδιαίτερα
σπάνιο στοιχείο είναι το ιδιωτικό παρεκκλήσι, που ενσωματώνεται στην κάτοψη του
σπιτιού. Tο μονόχωρο, καμαροσκέπαστο αυτό ναΰδριο ήταν αφιερωμένο στον άγιο
Νικόλαο. Στο ισόγειο βρίσκονται και οι στέρνες που συγκέντρωναν το νερό της
βροχής. Πρόκειται για υπόγειες, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, κατασκευές,
απαραίτητες σε κάθε πατμιακό σπίτι, μιας και στο νησί υπάρχει ανομβρία και
έλλειψη φυσικών πηγών. Στον όροφο οδηγούν τρεις κλίμακες. Εκεί είναι
διατεταγμένοι οι χώροι για την κατάκλιση, ο «ύπνος? όπως ονομάζεται στην Πάτμο,
το επίσημο δωμάτιο για την υποδοχή των επισκεπτών, η «σάλα? ή «νοντάς?, και οι
«πάνω αυλές?, μεγάλες βεράντες που διευκόλυναν την επικοινωνία μεταξύ των χώρων
του ορόφου.
Ένα
από τα εντυπωσιακότερα στοιχεία που διασώζονται στο αρχοντικό είναι ο
«αμπάταρος?, το περίπλοκο ξύλινο αντικείμενο που είχε διπλή λειτουργία, ως
αποθηκευτικός χώρος και ως διαχωριστικό της «σάλας? από τον «ύπνο?. Αποτελούσε
χαρακτηριστικό γνώρισμα της διαρρύθμισης των πλούσιων πατμιακών οικιών, κατά
τον 18ο και 19ο αιώνα, και η δυσκολία της κατασκευής, αλλά και η περίτεχνη
διακόσμησή του τον καθιστούσε αντικείμενο μεγάλης αξίας και κοινωνικής
προβολής. H κυρίως όψη του φέρει ζωγραφική και ξυλόγλυπτη διακόσμηση, η οποία
εκφράζεται με περισσή επιμέλεια στο «ταβλοσάνιδο?, στην κορνίζα δηλαδή από όπου
ήταν αναρτημένες οι κουρτίνες που απομόνωναν το κρεβάτι του ζευγαριού. Έφιππες
μορφές που κυνηγούν με τη συνοδεία σκυλιών, πλαισιωμένες από διάφορα πτηνά
(αετό, παγώνι, κουκουβάγια), αλλά και τον μυθικό μονόκερω, συνθέτουν μια
παράσταση γοητευτική, αποδοσμένη με έντονα, λαμπερά χρώματα, που φανερώνει
ζωγράφο με ικανότητες.
Μετά
τον σεισμό του 1956, το αρχοντικό υπέστη σοβαρές ζημιές και από τότε δέχθηκε
μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις, ώστε να έλθει όσο το δυνατόν πιο κοντά στην αρχική
του μορφή. Σκοπός της έκθεσης που φιλοξενείται σε αυτό είναι οι κάτοικοι και οι
επισκέπτες του νησιού να έλθουν σε επαφή με τα αρχοντικά και τον τρόπο ζωής των
ανθρώπων που ζούσαν εδώ και να γνωρίσουν την ιστορία του νησιού από τα προϊστορικά
έως τα νεώτερα χρόνια, μέσα από αρχαιολογικά ευρήματα και πληροφοριακό υλικό. Ο
ολοκληρωμένος χαρακτήρας του αναδεικνύεται και από τη φιλοξενία δραστηριοτήτων
σχετικών όχι μόνον με το αρχαιολογικό και ιστορικό παρελθόν του τόπου, αλλά και
με τη σύγχρονη πολιτιστική ζωή της Πάτμου.
Συντάκτης
Γιώργος
Σταλίδης, αρχαιολόγος
Αρχοντικό
Παπακωνσταντή (Λίνδος)
Το
αρχοντικό του Παπακωνσταντή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κοσμικά κτήρια
της μεσαιωνικής περιόδου. Το κύριο μέρος της οικίας είναι το "καλό σπίτι"
ή "σάλα", μια ορθογώνια αίθουσα που υψώνεται στο βάθος της αυλής. Η
ανάγλυφη διακόσμηση σε πωρόλιθο στην πρόσοψη της οικίας είναι ένα μοναδικό
σύμπλεγμα βυζαντινών, ιπποτικών και αραβικών μορφικών στοιχείων (πλοχμοί,
λωτοί, δικέφαλοι αετοί, σταυροί, ρόδακες και κληματίδες), που αντικατοπτρίζουν
το ιστορικό παρελθόν του τόπου. Η σωζόμενη επιγραφή στην πρόσοψη χρονολογεί την
οικία στο 1626. Η οροφή κοσμείται από επαναλαμβανόμενα φυτικά και ζωικά μοτίβα,
ενώ το δάπεδο καλύπτεται από λευκά και μαύρα βότσαλα, τα "χοχλάκια",
που σχηματίζουν γεωμετρικά μοτίβα. Η είσοδος στην αυλή γίνεται από τον
"πυλιώνα", ένα πέρασμα θολωτό. Η αυλή περιβάλλεται από υψηλούς
τοίχους ώστε να μην είναι ορατή στους περαστικούς ή τους γείτονες. Περιμετρικά
της αυλής αναπτύσσονται οι βοηθητικοί χώροι της κατοικίας, το
"μαγερειό", η τραπεζαρία, το αποχωρητήριο, ενώ στα αριστερά υπάρχει
πώρινη σκάλα που οδηγεί στο "δωμάτιο του καπετάνιου", που υψώνεται
επάνω από τον "πυλιώνα".
Το
κυριώτερο μέρος του λινδιακού σπιτιού ήταν ο "σουφάς", ένα είδος
ξύλινου εξώστη, ο οποίος ήταν τοποθετημένος πάντοτε στη εσωτερική πλευρά του
σπιτιού, απέναντι από την είσοδο. Στο αριστερό τμήμα του "σουφά"
βρισκόταν ο "παστός", το νυφικό κρεβάτι, το οποίο ήταν σκεπασμένο με
ένα υφασμάτινο παραπέτασμα, το "σπερβέρι". Σε μια άκρη, τοποθετημένα
το ένα επάνω στο άλλο, ήταν τα μεταξωτά παπλώματα, οι "μαχραμάδες",
και τα κεντητά μαξιλάρια. Στον χώρο που δημιουργείται κάτω από το νυφικό
κρεβάτι, τον λεγόμενο "αποκρέβατο", αποθηκεύονταν το λάδι και το
κρασί. Το δεξί τμήμα του "σουφά", η "αρέκλα", χρησίμευε
στην αποθήκευση των σιτηρών. Ο "σουφάς" ήταν καλυμμένος με
χειροποίητους τάπητες, που ονομάζονται "μοσκήτες" και περιβαλλόταν
από χαμηλά ξύλινα κιγκλιδώματα, τα "τραπουζάνια".
Δεξιά
βρισκόταν η "πάγκα", χαμηλή ξύλινη ορθογώνια κατασκευή, με την
"τσιμιά" (τζάκι). Αριστερά ήταν τοποθετημένοι οι ξύλινοι
"πάγκοι", οι οποίοι χρησίμευαν στην αποθήκευση των τροφίμων, ενώ
μεγάλες ξύλινες κασέλες χρησίμευαν στη φύλαξη του ιματισμού της οικογένειας.
Στον τοίχο που βρίσκεται απέναντι από την είσοδο ήταν κρεμασμένες οι λινδιακές
"σκουτέλες", μεγάλα πιάτα διακοσμητικού χαρακτήρα, ξακουστά για τον
χρωματικό τους διάκοσμο. από τις "σκουτέλες" ή τα πιάτα πήρε και την
ονομασία του ο τοίχος, "σκουτελότοιχος" ή "πιατελότοιχος".
Σκοπός
της έκθεσης είναι οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της Λίνδου να έλθουν σε επαφή
με τα κοσμικά κτήρια και την τέχνη της μεσαιωνικής περιόδου (αρχιτεκτονική
,λιθοξοϊκή, ζωγραφική και επίπλωση).
Συντάκτης
Χαριστούλα
Γιακουμάκη, αρχαιολόγος
Αρχοντικό
Παυλίδη - Κτήριο Τεχνικού Επιμελητηρίου Ρόδου (Ρόδος)
Το
αρχοντικό που στεγάζει το Τεχνικό Επιμελητήριο Ρόδου αποτελεί ένα από τα
χαρακτηριστικότερα ροδίτικα νεοκλασικά κτίσματα. Οικοδομήθηκε ανάμεσα στα τέλη
του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα από τον ιατρό Παύλο Παυλίδη που καταγόταν
από το Λιβίση της Μικράς Ασίας.
Το
αξιόλογο αυτό κτήριο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής,
με ισορροπία στη διάπλαση και αίσθημα αρμονίας και μεγαλοπρέπειας στον όγκο
του. Το 1947 μετατράπηκε σε ανθοπωλείο και στη συνέχεια πάλι σε κατοικία.
Αργότερα, λειτούργησε ως ιδιωτικό γυμνάσιο και δημοτικό και έπειτα έμεινε
ακατοίκητο και εγκαταλελειμμένο. Σήμερα, μετά την πραγματοποίηση των
απαιτούμενων επισκευών, στεγάζει τα γραφεία του Τεχνικού Επιμελητηρίου
Ελλάδος-Τμήματος Δωδεκανήσου.
Πρόκειται
για ένα λιθόκτιστο, κεραμοσκεπές κτίσμα που περιβάλλεται από κήπο. Διακρίνεται
για τον έντονο τονισμό του κεντρικού του άξονα και τη συμμετρική διάταξη των
ανοιγμάτων και όλων των μορφολογικών στοιχείων των όψεών του. Στο κέντρο της
πρόσοψης σχηματίζεται εσοχή που ορίζεται από δύο ψευδοπαραστάδες δεξιά και
αριστερά, οι οποίες σχηματίζουν επιστέγασμα. Στην εσοχή αυτή διαμορφώνεται η
κεντρική είσοδος στο ισόγειο και το μπαλκόνι στον όροφο. Στον όροφο τα παράθυρα
είναι ξύλινα, με γαλλικά παραθυρόφυλλα.
Η
απλότητα του όγκου του κτηρίου αντισταθμίζεται από το ''στόλισμα'' των όψεών
του. Πλήθος μορφολογικά και επιμέρους κατασκευαστικά στοιχεία διακοσμούν τις
όψεις του: διακοσμητικές ταινίες με γεισίποδες, στηθαίο στη στέγη και διακοσμητική
ταινία ανάμεσα σε ισόγειο και όροφο διατρέχουν ολόγυρα το κτήριο, ενώ γωνιακές
παραστάδες, περίτεχνα διακοσμημένες σιδεριές και απομιμήσεις ισόδομης λιθοδομής
στα εξωτερικά, βαμμένα μπλε, επιχρίσματα κοσμούν το αρχιτεκτονικό σύνολο.
Η
εσωτερική διαρρύθμιση του αρχοντικού χαρακτηρίζεται από τυπική νεοκλασική
διάταξη. Από την κύρια είσοδο του ισογείου ξεκινά κεντρικός ευρύχωρος διάδρομος
με δωμάτια δεξιά και αριστερά. Στη μέση περίπου του διαδρόμου βρίσκεται η
επιβλητική ξύλινη σκάλα που οδηγεί στον όροφο. Η ίδια ακριβώς διάταξη
ακολουθείται και στον όροφο, με το διάδρομο να ενώνει τα δύο μπαλκόνια που
βρίσκονται πάνω από τις εισόδους του ισογείου.
Η
οικία περιβάλλεται από μεγάλο κήπο, περιφραγμένο με λιθοδομή και περίτεχνες
σιδεριές. Στη νοτιοδυτική γωνία του κήπου υπάρχει μικρό, ισόγειο, λιθόκτιστο
κτίσμα που χρησίμευε σα βοηθητικός χώρος και κατοικία προσωπικού. Στο πίσω
μέρος του κτηρίου υπάρχει χαρακτηριστική στέρνα και ο απαραίτητος μύλος με
πανιά που γέμιζε τη στέρνα για τις ανάγκες άρδευσης του κήπου, ο οποίος όμως δε
σώζεται.
Αστική Σχολή
Ρόδου (Ρόδος)
Tο
κτήριο της Αστικής Σχολής Ρόδου είναι λιτό και τετράγωνο στην κατασκευή του,
λιθόκτιστο με κεραμοσκεπή στέγη. Διακοσμητικές ταινίες διατρέχουν ολόγυρα το
κτήριο στα σημεία κάτω από τη στέγη και ανάμεσα σε ισόγειο και όροφο. Μεγάλη
περιφραγμένη αυλή, υπάρχει εμπρός και πίσω από το κτήριο. Στην πίσω αυλή
σώζεται ο χαρακτηριστικός μαρασιώτικος πυλιώνας και δίπλα του υπάρχει μιά
παλαιά μαρμάρινη βρύση.
Tο
κτήριο κτίσθηκε το 1874 και είναι ένα από τα πρώτα οργανωμένα χριστιανικά
σχολεία της Ρόδου. Η Αστική Σχολή Ρόδου είναι συνέχεια του
"Αλληλοδιδακτικού Σχολείου" που ίδρυσε ο Μητροπολίτης Ρόδου Παΐσιος.
Το σημερινό κτήριο ανοικοδομήθηκε σε παλαιότερο κτήριο του μεγάλου κοινοτικού
οικοπέδου που έφτανε έως το σημερινό Βενετόκλειο. Το παλαιότερο κτήριο κτίσθηκε
το 1765.
Σήμερα
λειτουργεί ως Δημοτικό Σχολείο.
Αστυνομικός
και Λιμενικός Σταθμός Τήλου (Τήλος)
Το
κτίσμα βρίσκεται σε κεντρικό σημείο δίπλα στη θάλασσα, στην Κοινότητα Λιβαδιών
Τήλου και είναι ιδιοκτησίας της Κτηματικής Υπηρεσίας του Δημοσίου και έχει
κατασκευασθεί το έτος 1930.
Σε
κάτοψη αποτελείται από ένα πολυγωνικό διώροφο πυργίσκο που πλαισιώνεται από
έναν ισόγειο όγκο σε ακανόνιστο σχήμα. Από τον πρώτο όροφο του πυργίσκου έχουμε
πρόσβαση στην μία από τις δύο ταράτσες που δημιουργεί το ισόγειο κτίσμα, όπου
τη διακοσμούν κολόνες σε όλο το μήκος της, οι οποίες χρησιμοποιούνται για τη
στήριξη πέργκολας.
Στην
πίσω πλευρά του κτηρίου βρίσκεται εσωτερική αυλή, στην πίσω πλευρά της οποίας
υπάρχουν κολόνες που στηρίζουν ξύλινο υπόστεγο. Ο Κήπος είναι περιφραγμένος από
έναν αυλότοιχο που αρχίζει στην ίδια ευθεία με τις πλάγιες όψεις δημιουργώντας
διαβαθμίσεις στο ανισόπεδο έδαφος. Στην μία από τις δύο ταράτσες υπάρχει
πρόσβαση από εξωτερική σκάλα που εφάπτεται στην πρόσοψη.
Όσον
αφορά στην αρχιτεκτονική του κτηρίου, παρατηρούμε ένα μείγμα «ανατολικών» και
«αραβουργικών» στοιχείων. Πρόκειται για κτίσμα σχεδιασμένο για να ξαφνιάσει το
θεατή, αφού δεν έχει την παραμικρή σχέση με την αρχιτεκτονική του νησιού.
Δεσπόζει δίπλα στη θάλασσα και η θέση του διαδραμάτισε ουσιαστικό ρόλο στη
δημιουργία της ψευδαίσθησης ότι πρόκειται για κάποιο οχυρό ή και κάποιο
σύμβολο.
Ο
μικρός διώροφος πυργίσκος είναι το επίκεντρο της πρόσοψης , όπου βρίσκεται η
κεντρική είσοδος πλαισιωμένη από τρεις αψίδες. Εκεί δημιουργείται μία εσοχή σαν
υπόστεγο, η οποία αποτελεί λειτουργικό αλλά και διακοσμητικό στοιχείο.
Το
διακοσμητικό τελείωμα του πυργίσκου επηρεάζεται από την οχυρωματική
αρχιτεκτονική. Εκατέρωθεν του πυργίσκου συνεχίζεται η πρόσοψη από το ισόγειο
κτίσμα , στην οποία παρατηρείται μεγάλη ποικιλία στις φόρμες και τις διαστάσεις
των ανοιγμάτων της. Ένα μικρό ημικυκλικό μπαλκονάκι συμπληρώνει τη διακόσμηση
της προσόψεως.
Το
κτήριο είναι σοβατισμένο και τα χρώματα που χρησιμοποιούνται εξωτερικά είναι το
λευκό για τους τοίχους και το μπλε για τα κουφώματα , τα παντζούρια και κάποιες
διακοσμητικές κορνίζες.
Το
κτήριο χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο λόγω της αρχιτεκτονικής
του, της θέσης του, αλλά και της λειτουργίας του ως Αστυνομικός και Λιμενικός
Σταθμός της νήσου Τήλου.
Συντάκτης
Γεώργιος
Καρυδάκης, αρχιτέκτων
Βενετόκλειο
Γυμνάσιο Ρόδου (Ρόδος)
Το
Βενετόκλειο Γυμνάσιο βρίσκεται στην πόλη της Ρόδου, στην οδό Βενετοκλέων.
Χτίστηκε το 1910, ύστερα από δωρεά των Μίνωα και Δημήτρη Βενετοκλή, στο μεγάλο
κοινοτικό οικόπεδο που έφθανε ως την Αστική Σχολή και το Καζούλειο
Παρθεναγωγείο.
Πρόκειται
για νεοκλασικό ισόγειο κτήριο με ημιϋπόγειο, λιθόκτιστο με κεραμοσκεπή στέγη.
Στο κέντρο της πρόσοψης έξι μεγάλοι κίονες σχηματίζουν μια εσοχή όπου και
βρίσκεται η κεντρική είσοδος του κτηρίου και δύο δευτερεύουσες. Μια επιβλητική
σκάλα οδηγεί σε αυτήν την εσοχή και την κεντρική είσοδο. Άλλες δύο είσοδοι
βρίσκονται στις πλαϊνές όψεις του κτίσματος.
Πλήθος
μορφολογικών στοιχείων ζωγραφίζουν τις όψεις. Διακοσμητικές ταινίες διατρέχουν
ολόγυρα το κτήριο, πεσσοί εντοιχισμένοι στην τοιχοποιΐα περιβάλλουν τα
παράθυρα.
Η
διάταξη του κτηρίου γίνεται σε σχήμα σταυρού. Διακρίνεται ο έντονος τονισμός
του κεντρικού άξονα και η συμμετρική διάταξη των ανοιγμάτων και όλων των
μορφολογικών στοιχείων των όψεων. Μετά την κεντρική είσοδο, ένας μεγάλος
διάδρομος - χωλ και ένας κάθετος δευτερεύον οδηγεί στις δύο πλαϊνές εισόδους.
Διακοσμητικές ταινίες, σιδερένια διαχωριστικά κάγκελα και γύψινα σχέδια στην
οροφή στολίζουν την αίθουσα.
Στο
οπίσθιο μέρος του κτηρίου έχει γίνει μεγάλη προσθήκη αιθουσών διδασκαλίας, για
τις ανάγκες του γυμνασίου. Η προσθήκη αυτή δεν είναι ορατή από την πρόσοψη και
έχει χαρακτηρισθεί επιτυχημένη, καθώς έχει συνδεθεί αρμονικά στη μορφολογία του
παλαιού κτηρίου. Μεγάλη αυλή περιβάλλει το κτήριο, περιφραγμένη με υψηλό
πέτρινο τοίχο, η είσοδος στην οποία γίνεται από μεγάλη σιδερένια αυλόπορτα.
Το
κτήριο διατηρείται σε καλή κατάσταση και στεγάζει σήμερα το γυμνάσιο και λύκειο
της πόλης της Ρόδου.
Βωμός
Διονύσου (Κως)
Ο
βωμός του Διονύσου αποτελεί τυπικό δείγμα ελληνιστικού βωμού, σε σχήμα Π. H
σωζόμενη κατασκευή χρονολογείται το 2ο αι.π.X., εποχή ακμής και έντονης
οικοδομικής δραστηριότητας στην πόλη της Kω, ίσως με χρήματα των βασιλέων της
Περγάμου, συμμάχων της Kω. O βωμός έπαθε ζημιές κατά το σεισμό του 142 μ.X. και
επισκευάστηκε τμηματικά. Aρχιτεκτονικά μέλη του χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό
υλικό από τους Iωαννίτες ιππότες για την κατασκευή του κάστρου.
Σε
επαφή με την εσωτερική επιμήκη πλευρά του βωμού υπήρχε συνεχόμενο θρανίο, η
τράπεζα του βωμού που άφηνε ελεύθερο το πρόσθιο δυτικό τμήμα του. Mπροστά από
το θρανίο υπήρχε χαμηλή βαθμίδα, η πρόθυση. Aνάγλυφη ζωφόρος πάνω από την
τράπεζα κοσμούσε το εσωτερικό του βωμού. Kεκλιμένο επίπεδο (ράμπα ανόδου) στη
δυτική πλευρά εξασφάλιζε την πρόσβαση στο βωμό.
O
γλυπτός διάκοσμος του βωμού καταλάμβανε ολόκληρη την εξωτερική πλευρά του, τις
απολήξεις των στενών του πλευρών και τις εσωτερικές πλάγιες πλευρές του από την
είσοδό του ως το υπερυψωμένο θρανίο. Oι παραστάσεις της ζωφόρου περιλαμβάνουν
σκηνές Aμαζονομαχίας και Διονυσιακού θιάσου, με σατύρους, μαινάδες,
παπποσειληνούς κ.ά. H ζωφόρος χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 2ου αιώνα π.X.
Σήμερα φυλάσσεται στο Kάστρο της Kω. Aπό το βωμό σώζεται το ορθογώνιο κρηπίδωμα
(άνω τμήμα θεμελίωσης), το κεκλιμένο επίπεδο ανόδου και ένας εγκάρσιος τοίχος
από αργολιθοδομή στο εσωτερικό.
O
αρχαιολογικός χώρος του βωμού του Διονύσου περιλαμβάνει επίσης δωρικό ναό εν
παραστάσι, πιθανώς αφιερωμένο στο Διόνυσο και δύο ορθογώνιες κατασκευές που
ερμηνεύονται ή και οι δύο ως βάθρα αγαλμάτων ή η μία ως βάθρο αγάλματος και η
άλλη ως παλαιότερος βωμός.
H
ανασκαφή του χώρου πραγματοποιήθηκε από τους Iταλούς στις αρχές της δεκαετίας
του 1930 αλλά δεν δημοσιεύθηκε ποτέ πλήρως. O γλυπτός διάκοσμος μελετήθηκε
πρόσφατα από τον καθηγητή N.Σταμπολίδη.
Δημαρχείο
Χάλκης (Χάλκη)
Το
Δημαρχείο Χάλκης χτίστηκε το 1933 στο υψηλότερο σημείο του οικισμού για να
στεγάσει το σχολείο Αρρένων, με χρήματα των Χαλκιτών που ζούσαν στην Αμερική.
Το κτήριο κατασκευάστηκε από έναν από τους καλύτερους λαϊκούς τεχνίτες της
εποχής, τον Καρπάθιο Γιάννη Φαναράκη. Είναι χαρακτηριστικό δείγμα λαϊκής
αρχιτεκτονικής με νεοκλασικίζοντα στοιχεία.
Πρόκειται
για κτίσμα λιθόκτιστο, κεραμοσκεπές, το οποίο αποτελείται από τρεις στάθμες: το
υπόγειο, που στην κύρια όψη είναι στο επίπεδο του δρόμου, το ισόγειο και τη
σοφίτα. Η επικάλυψή του είναι δίρριχτη στέγη σε δύο επίπεδα. Στη στάθμη του
υπογείου υπάρχουν δύο θολωτές υδατοδεξαμενές και ένας ενδιάμεσος βοηθητικός
χώρος.
Η
κύρια πρόσβαση στο ισόγειο γίνεται από δύο λίθινες συμμετρικές κλίμακες
μνημειακού χαρακτήρα, οι οποίες έχουν στηθαία από χυτά κιγκλιδώματα απλής
γεωμετρίας και οδηγούν σε υπαίθριο χώρο, ο οποίος αποτελεί το προαύλιο-ταράτσα
του κτηρίου. Το ισόγειο έχει ορθογώνια κάτοψη και είναι συνολικής επιφανείας
233 τ.μ. Εσωτερικά, περιλαμβάνει έναν κεντρικό κύριο χώρο και τέσσερις χώρους
εκατέρωθεν αυτού. Η σοφίτα αναπτύσσεται πάνω από τον κεντρικό χώρο του
ισογείου.
Το
κτίσμα χαρακτηρίζεται από αρμονία. Μόνο η κύρια όψη είναι επιχρισμένη και έχει
μεγάλα ανοίγματα με συμμετρική διάταξη. Υπάρχει γύψινος διάκοσμος, χωρίς
ιδιαίτερη επεξεργασία στην λεπτομέρεια. Η κύρια είσοδος βρίσκεται σε εσοχή. Τα
κουφώματα είναι ξύλινα στην εξωτερική πλευρά του τοίχου, ενώ τα υαλοστάσια
υποδιαιρούνται με οριζόντια καίτια. Τα δάπεδα είναι ξύλινα με φαρδιά βαμμένα
σανίδια, και οι οροφές είναι ξύλινες λουστραρισμένες. Η ηλεκτρολογική
εγκατάσταση είναι εξωτερική. Δεν υπάρχουν χώροι υγιεινής στο εσωτερικό και πρόσφατα
έγινε εξωτερική προσθήκη για τη δημιουργία τους. Στον κύριο χώρο του ισογείου
υπάρχει ξύλινο χώρισμα και ξύλινη κλίμακα που οδηγεί στη σοφίτα.
Η
πρόσοψη του κτηρίου είναι βαμμένη σε απομίμηση μαρμάρου. Οι υπόλοιπες όψεις του
κτίσματος είναι από εμφανή αργολιθοδομή.
Το
κτήριο στέγασε στο παρελθόν ποικίλες χρήσεις. Κατά την περίοδο της
Τουρκοκρατίας αποτελούσε την έδρα της Δημογεροντίας, αργότερα στέγασε το Λύκειο
Ελληνίδων, αλλά και ιατρείο καθώς και φαρμακείο, ενώ σήμερα χρησιμοποείται σαν
Δημαρχείο.
Δημοτική
Αγορά Καστελόριζου (Καστελόριζο)
Το
κτήριο της Νέας Αγοράς Καστελόριζου, όπως είναι γνωστό στους κατοίκους της
περιοχής, ανήκει στην ιδιοκτησία του Δήμου Καστελόριζου. Κατασκευάσθηκε κατά τα
έτη 1934-1935 από τους Ιταλούς κατακτητές και είναι ένα από τα κτήρια με τα
οποία σφράγισαν την παρουσία τους στα νησιά και τα χωριά της Δωδεκανήσου. Τα
δημόσια κτήρια, το Δημαρχείο, η Δημοτική Αγορά, και η Καζάρμα στο Καστελόριζο
κτίστηκαν σύμφωνα με το ρυθμό που ακολούθησαν οι Ιταλοί για τα κτήρια της Δωδεκανήσου.
Για αυτόν τον λόγο τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των κτηρίων αυτών δεν
εμφανίζουν καμία ομοιότητα με τα στοιχεία της ντόπιας αρχιτεκτονικής.
Η
Δημοτική Αγορά Καστελόριζου αποτελεί ένα απλό, ισόγειο οικοδόμημα, κτισμένο με
το προσφιλές στους Ιταλούς μεικτό σύστημα (οπλισμένο σκυρόδεμα - λιθοδομή) με
επίπεδη στέγη. Αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα κτηρίου της εποχής, βασισμένο σε
''ανατολίτικα-αραβουργικά'' στοιχεία. Έτσι το κτήριο διαθέτει καμάρες, είναι
σοβατισμένο εξωτερικά και διακοσμημένο με κορνίζες στολισμένες από
''μεσογειακές'' λεπτομέρειες, κυματιστά παραπέτα ως απομίμηση των κυμάτων της
θάλασσας κ.α.
Το
κτίσμα είναι ανοικτό στο εσωτερικό του και λειτουργούσε στο παρελθόν, όπως και
σήμερα, ως δημοτική αγορά. Είναι στενά συνδεδεμένο με τις μνήμες και τη ζωή των
κατοίκων του ακριτικού νησιού, και αποτελεί σημείο αναφοράς της περιοχής.
Δημοτικό
Σχολείο Λειψών (Λειψοί)
Το
Δημοτικό σχολείο Λειψών κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1940 και ανήκει στο Δήμο
Λειψών του νομού Δωδεκανήσων.
Το
κτήριο είναι ισόγειο, με ορθογώνια απλή κάτοψη και υπήρξε, στην αρχική του
μορφή, ένα ισορροπημένο δείγμα κτηριακού συγκροτήματος με νεοκλασικά
χαρακτηριστικά. Η τετράριχτη στέγη του, η οποία προσέδιδε μεγαλύτερο ύψος στο
κτήριο και εξασφάλιζε την αναλογία σε σχέση με την κάτοψή του, αφαιρέθηκε τα
πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ΄60.
Η
αρχιτεκτονική σύνθεση της κύριας όψης χαρακτηρίζεται από τη συμμετρική οργάνωση
των ανοιγμάτων γύρω από έναν κεντρικό κατακόρυφο άξονα, όπου τοποθετείται η
κύρια είσοδος. Δύο παραστάδες που καταλήγουν σε κιονόκρανο τη διακοσμούν, οι
οποίες συμπληρώνονται από ένα αναγεννησιακό τριγωνικό αέτωμα από πωρόλιθο. Ενώ
τα δύο άκρα αποτελούνται από παράθυρα οριοθετημένα από πώρινα πλαίσια, στις δύο
ακμές της πρόσοψης υπάρχουν παραστάδες.
Η
συμμετρία επιτυγχάνεται με τα ανοίγματα των όψεων. Στις τρεις όψεις (νότια,
βόρεια, ανατολική) τοποθετούνται πόρτες εισόδου στο κέντρο του κατακόρυφου
άξονα και τα παράθυρα βρίσκονται συμμετρικά ως προς τον άξονα αυτό.
Ένας
υπαίθριος ιδιωτικός χώρος απομονώνει το κτίσμα από το δρόμο με ένα χαμηλό
μαντρότοιχο.
Η
χρήση του κτηρίου ως σχολείο αλλά και η αρχιτεκτονική του το καθιστούν
σημαντικό για τον οικισμό και είναι συνδεδεμένο με τις μνήμες των κατοίκων,
καθότι αποτελεί χώρο εμπέδωσης και διάδοσης των ελληνικών γραμμάτων και της
ορθόδοξης χριστιανικής πίστης στους Λειψούς. Χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό
διατηρητέο μνημείο το 2001.
Διοικητήριο Κω (Κως)
Το
κέντρο της Νέας Κω σχεδιάστηκε από τους Ιταλούς με ιδιαίτερη επιμέλεια και
υποδειγματική οργάνωση. Δημιούργησαν ένα εμπορικό και ψυχαγωγικό κέντρο που
είναι χρηστικό ακόμη και σήμερα και διαμορφώνει ένα ευχάριστο και καλαίσθητο
περιβάλλον. Ένα από τα σημαντικότερα και χαρακτηριστικότερα κτήρια του κέντρου
της πόλης είναι το Διοικητήριο. Κτίστηκε γύρω στα 1930, πιθανώς από τον
αρχιτέκτονα Florestano di Fausto, τον δημιουργό και του Διοικητηρίου της Ρόδου.
Το
κτήριο είναι τριώροφο, ενώ με μεικτό φέροντα οργανισμό, μεγάλη ωφέλιμη
επιφάνεια, δυνατή κάτοψη και τομή και ποικιλία όγκων δεσπόζει με την επιβλητική
παρουσία του στην περιοχή. Χαρακτηριστική είναι η κατά τελετουργικό τρόπο
αντιμετώπιση της ωραίας εισόδου.
Πρόκειται
για το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα Ιταλικού εκλεκτικισμού, προερχόμενου από την
αρχιτεκτονική της Βόρειας Ιταλίας: Οξυγώνιες εξάρσεις του στηθαίου του δώματος,
αψίδες, πύργοι, διακοσμητικές λίθινες λεπτομέρειες κ.α. Επίσης, έντονη είναι η
επιρροή από την αραβική τέχνη με μεσογειακές λεπτομέρειες, διακοσμημένους
θόλους και τόξα, κυματιστούς τοίχους και παραπέτα κ.α.
Διοικητήριο
Ρόδου (Ρόδος)
Ένα
από τα σημαντικότερα κτήρια της Ιταλοκρατίας στη Ρόδο είναι το Διοικητήριο,
όπου στεγάζεται σήμερα η Νομαρχία Δωδεκανήσου, στην παραλία Μανδρακίου, στην
πόλη της Ρόδου. Χτίστηκε γύρω στο 1927 από τον αρχιτέκτονα Florestano Di
Fausto, επικεφαλή αρχιτέκτονα του τότε διοικητή Mario Lago και δημιουργό πολλών
σημαντικών δημοσίων κτηρίων, πολεοδομικών και αναστηλωτικών έργων κ.α.
Πρόκειται
για ένα επιβλητικό διώροφο κτήριο, οικοδομημένο με το κυρίαρχο σύστημα της
εποχής, λιθοδομή και οπλισμένο σκυρόδεμα. Η κάτοψή του περιβάλλεται από
στεγασμένη στοά στο ύψος του δρόμου. Μορφολογικά το κτήριο προέρχεται από το
«Παλάτι των Δόγηδων? της Βενετίας. Έχει πολύπλοκη διακοσμητική επένδυση από
κόκκινη πέτρα στην ανατολική όψη, ενώ η δυτική είναι διακοσμημένη από ατόφια,
πέτρινη τοιχοποιϊα, μεσαιωνικών αναμνήσεων, που έρχεται πλησιέστερα στο
«αραβουργίζον? Βενετικό μπαρόκ της Βορεινής όψης.
Το
Διοικητήριο είναι το καλύτερο σωζόμενο δείγμα εκλεκτισμού, από τον οποίο
διέπετο ο Di Fausto. Είναι ένα από τα αξιολογότερα Ιταλικά κτήρια των
Δωδεκανήσων και καθότι βρίσκεται στην παραλία, αποτελεί μία από τις πρώτες
εικόνες που έχει από την πόλη ο επισκέπτης που φθάνει από τη θάλασσα.
Εθνικό
Θέατρο Ρόδου (Ρόδος)
Tο
Εθνικό Θέατρο Ρόδου κυριαρχεί με τον όγκο του στην Πλατεία Δημαρχείου και είναι
μοναδικός συνδυασμός "διεθνούς στυλ" και "φασιστικού στυλ".
Αποτελεί ένα από τα λαμπρότερα δείγματα κανναβικής τεχνολογίας (Finta pietra)
και υαλοπλίνθων, σε ελληνικό έδαφος. Εντυπωσιακή είναι η σκηνή του με το μεγάλο
βάθος και ύψος. Διαθέτει επίσης μεγάλη αίθουσα εξώστη, θεωρεία για επισήμους,
φουαγιέ και μπαρ.
Κτίσθηκε
το 1937, από άγνωστο αρχιτέκτονα και ονομαζόταν "Teatro Puccini". Το
κτήριο στην εποχή του ήταν ένα από τα πιο σύγχρονα θέατρα, ικανό να φιλοξενεί
ακόμα και όπερες (όπως και φιλοξένησε).
Ελαιοτριβείο
και Κέλλα της Εκκλησίας στο Ασκληπειό Ρόδου
Η
κέλλα υπήρξε η παλαιά αποθήκη της εκκλησίας στο χωριό Ασκληπειό Ρόδου, όπου
φυλασσόταν κυρίως το λάδι μέσα σε μεγάλα πήλινα πιθάρια, τα οποία σώζονται
ακόμη. Είναι ένα ισόγειο, λιθόκτιστο κτίσμα μονόχωρο, κτισμένο με τον τοπικό
παραδοσιακό τρόπο. Το πάτωμα είναι χωμάτινο και το κτίσμα γενικότερα
διακρίνεται για την λιτότητα και τον κυβόσχημο όγκο του.
Η
εξωτερική όψη του κτηρίου είναι επίσης λιτή, χωρίς κανένα περιττό διακοσμητικό
στοιχείο. Η χαρακτηριστική τετράγωνη επιγραφή πάνω από την καμάρα της εισόδου
δεν σώζεται καθαρά.
Κτίσθηκε
το 1879 και ήταν η αποθήκη της εκκλησίας όπου φύλαγαν κυρίως λάδι μέσα σε
μεγάλα πήλινα πιθάρια, πολλά από τα οποία σώζονται ακόμα. Το 1941, το κτήριο
επισκευάστηκε και επεκτάθηκε.
Δίπλα
ακριβώς από την κέλλα βρίσκεται το παλαιό ελαιοτριβείο του χωριού. Πρόκειται
για ένα ισόγειο, λιθόκτιστο με επίπεδη στέγη-δώμα κτίσμα. Χτισμένο με τον
τοπικό παραδοσιακό τρόπο, είναι όμοιο με την κέλλα και από τα ελάχιστα δείγματα
βιομηχανικού κτηρίου που σώζονται με όλο τους τον εξοπλισμό.
Αμέσως
μετά την απελευθέρωση, τα παλιά μηχανήματα αντικαταστάθηκαν με μηχανοκίνητα,
που σώζονται έως σήμερα.
Το
1906, το ελαιοτριβείο επεκτάθηκε και ανακαινίστηκε, με την προσθήκη τριών καμαρών.
Και
τα δύο κτίσματα σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση και αποτελούν χαρακτηριστικά
δείγματα ειδικών κτισμάτων της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Είναι
σημεία αναφοράς συνδεδεμένα με τη μνήμη των κατοίκων του χωριού και αποτελούν
μαζί με την εκκλησία τυπικό παραδοσιακό σύνολο, με την χαρακτηριστική λιτότητα
και πλαστικότητα των όγκων.
Επαρχείο
Καρπάθου (Κάρπαθος)
Στα
Πηγάδια Καρπάθου, σε περίοπτη θέση, βρίσκεται το συγκρότημα των τριών κτηρίων
του Επαρχείου Καρπάθου. Πρόκειται για χαρακτηριστικά κτήρια της εποχής της
Ιταλοκρατίας που χτίστηκαν κατά τη χρονική περίοδο 1926-36. Έχουν επίπεδη στέγη
και είναι φτιαγμένα με την μεικτή κατασκευή των Ιταλών (λιθοδομή με οριζόντια
και κατακόρυφα στοιχεία από ελαφρά οπλισμένο σκυρόδεμα). Τα κτήρια αυτά αποτελούσαν
το ιταλικό διοικητήριο και παρόμοια είχαν χτίσει οι Ιταλοί σε κάθε νησί της
Δωδεκανήσου για να κάνουν αισθητή την παρουσία τους. Σήμερα ανήκουν στο
Ελληνικό Δημόσιο.
Ανήκουν
στην κατηγορία κτηρίων με χαρακτηριστικά «Διεθνούς Στυλ» και ορισμένα στοιχεία
ανατολίτικου εκλεκτικισμού.
Πρόκειται
για μία σύνθεση τριών κτηρίων, τοποθετημένων σε σχήμα Π, σχηματίζοντας και
οριοθετώντας έτσι την πλατεία Αλεξάνδρου Παπάγου. Το κεντρικό κτήριο είναι
ψηλότερο (έως 4 ορόφους), δεσπόζοντας έτσι με τον όγκο του και τη μορφολογία
του. Τα άλλα δύο κτήρια, με τον όγκο τους (έως 2 ορόφους) και τη μορφολογία
τους (πέρκολες στον όροφο κ.α.) πλαισιώνουν το κεντρικό χωρίς να το
ανταγωνίζονται.
Και
τα τρία κτήρια συνδέονται μεταξύ τους με ημιυπαίθριους χώρους και καμάρες, σχηματίζοντας
έτσι ένα σύνολο που αγκαλιάζει την πλατεία. Ένα σύνολο με πολύ «δυνατή» κάτοψη
και μορφολογία με πλήρη και κενά για το φως, τον αέρα και τη θέα. Παρατηρώντας
το συγκρότημα από την πλατεία, διακρίνουμε τη συμμετρία και τον τονισμό του
κεντρικού του άξονα, που είνια το ψηλότερο σημείο του κτηρίου, με το ρολόϊ και
τον ιστό της σημαίας.
Το
συγκρότημα χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικό διατηρητέο το 1997, καθότι πρόκειται για
αξιόλογα κτήρια της εποχής της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα και είναι σημαντικά
για τη μελέτη της αρχιτεκτονικής.
Ζαχαροπλαστείο
"Ακταίον" στο Μανδράκι (Μανδράκι Ρόδου)
Tο
"Ακταίον" κτίσθηκε στην πρώτη περίοδο της Ιταλοκρατίας, είναι διώροφο
κτίριο με μικρό δώμα και στοά με σταυροθόλια οξυκόρυφα προς την παραλιακή
λεωφόρο. Τις προσόψεις χαρακτηρίζει το τυπικό ισόδομο της περιοχής. Η κάτοψη
του κτηρίου διακρίνεται για τη λειτουργικότητα και τη δυναμική της οργάνωση,
ενώ αρκετό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα εσωτερικά.
Ενώ
στην αρχική του φάση (1925) το κτήριο ήταν κατάφορτο από διακοσμήσεις με
ανατολίζοντα και γοτθίζοντα στοιχεία, ύστερα από το 1936, επί κυβερνήσεως De
Vecchi, αφαιρέθηκαν οι σοβάδες και κάθε άλλο διακοσμητικό στοιχείο, ώστε η
πρόσοψη να διαμορφωθεί σύμφωνα με τα δεδομένα της τότε επίσημης κρατικής
αρχιτεκτονικής της Ιταλίας (φασιστικό στυλ). Λεγόταν "Circolo Italia"
και ήταν μέρος συγκέντρωσης για τους Ιταλούς αξιωματικούς.
Σήμερα
λειτουργεί ως αναψυκτήριο - ζαχαροπλαστείο.
Ιαματικές
Πηγές Μανδρακίου (Νίσυρος)
Σε
πολλά σημεία της νήσου Νισύρου υπάρχουν θερμές, μεταλλικές πηγές. Από όλες τις
πηγές, οι μόνες που κατά καιρούς αποτέλεσαν αντικείμενο οικονομικής
εκμετάλλευσης ήταν αυτές των Πάλλων και του Μανδρακίου. Η χρήση των μεταλλικών
νερών Μανδρακίου άρχισε εντελώς πρόχειρα το 1870 από το Νικόλαο Αποστολίδη, ο
οποίος αφού θεραπεύτηκε έκτισε δύο δωμάτια και τρεις λουτήρες, τα οποία και
δώρισε αργότερα στην κοινότητα Μανδρακίου.
Η
κοινότητα έκτισε τα πρώτα λουτρά το 1885. Δέκα χρόνια αργότερα κατασκευάστηκε
προσθήκη στη δυτική πλευρά των λουτρών, ενώ το 1911 στην ανατολική. Έκτοτε, το
συγκρότημα αποτελείται από τρία βασικά κτήρια, λιθόκτιστα, διώροφα και
κεραμοσκεπή. Καθένα από τα κτήρια αυτά φέρει χαρακτηριστικά μορφολογικά
στοιχεία της εποχής που οικοδομήθηκε, αποτελώντας ένα μοναδικό, κτιριακό
σύνολο, με αποτυπωμένη πάνω του την ιστορική εξέλιξη.
Δείγμα
λαϊκής τοπικής αρχιτεκτονικής, το αρχικό κτίσμα του 1885 διακρίνεται για την
απλότητά του. Αποτελεί έναν απλό κυβόσχημο όγκο, χωρίς κανένα μορφολογικό
στοιχείο να στολίζει τις όψεις του. Τα κουφώματα του κτίσματος είναι ξύλινα και
τοξωτά στο ισόγειο, με εξωτερικά τζαμιλίκια.
Το
δεύτερο κτίσμα του 1895 εφάπτεται με το πρώτο στη δυτική του πλευρά, ενώ στον
όγκο του είναι απλό. Ξεχωρίζει από τα νεοκλασικίζοντα μορφολογικά στοιχεία που
στολίζουν τις όψεις του όπως είναι οι διακοσμητικές ταινίες, οι περιμετρικές
κορνίζες στα παράθυρα που στέφονται με γείσο ή αέτωμα, οι γωνιακές παραστάδες,
τα μικρά μπαλκονάκια κ.α.
Το
τρίτο κτίσμα του 1911, που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά και σε απόσταση
ελάχιστων μέτρων από το αρχικό, δεν είναι πια ένας απλός κυβόσχημος όγκος.
Υπάρχει ένας έντονα τονισμένος κεντρικός άξονας, οι όγκοι τονίζονται έντεχνα
ενώ τα ανοίγματα και όλα τα μορφολογικά στοιχεία των όψεων είναι συμμετρικά
διατεταγμένα.
Στη
βορινή πλευρά του συγκροτήματος υπάρχει άρτια διαμορφωμένη προβλήτα που απέχει
ελάχιστα μέτρα από τη θάλασσα. Στη νότια πλευρά βρίσκονται οι βοηθητικοί χώροι
και οι αποθήκες. Μικρή ξύλινη γέφυρα ενώνει τον όροφο του δυτικού κτίσματος με
αυτούς τους χώρους. Μεγάλη αυλή περιβάλλει όλο το συγκρότημα, μέσα στην οποία
είναι κτισμένο μικρό εκκλησάκι.
Πέρα
από την αρχιτεκτονική αξία των κτισμάτων, το συγκρότημα των Ιαματικών Πηγών
Μανδρακίου αποτελεί σημείο αναφοράς συνδεδεμένο με τη μνήμη των κατοίκων της
περιοχής και την οικονομική δραστηριότητα του τόπου.
Ιταλικό
κτήριο στη Σκάλα Πάτμου (Σκάλα)
Το
Ιταλικό κτήριο στην προκυμαία της Σκάλας Πάτμου αποτελεί το σημαντικότερο
Δημόσιο κτήριο της νήσου, με έντονο μνημειακό χαρακτήρα και ξεχωριστή παρουσία.
Πρόκειται για κτήριο κατασκευασμένο την εποχή της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα
και είναι ιδιοκτησίας του Ελληνικού Δημοσίου. Στο κτίσμα αυτό στεγάζεται το
Τελωνείο, το αστυνομικό τμήμα της Πάτμου, το Ταχυδρομείο και ο Ε.Ο.Τ.
Γενικά,
το κτήριο αποτελεί σημαντικό δείγμα αρχιτεκτονικής της Ιταλοκρατίας, άρρηκτα
συνδεδεμένο με την ιστορία και τις μνήμες των κατοίκων του νησιού της Πάτμου.
Λόγω της θέσης και της επιβλητικότητάς του, το κτήριο αποτελεί σημείο αναφοράς
για όλο το νησί. Το κτήριο κατασκευάστηκε το 1932, ύστερα από εντολή του Ιταλού
κυβερνήτη Mario Lago, με σκοπό τη στέγαση του στρατώνα της Χωροφυλακής και της
Τελωνοφυλακής, του Ταχυδρομείου, το Τελωνείου και των αποθηκών του.
Το
οικοδόμημα παρουσιάζει ορθογώνια κάτοψη και αποτελείται από τέσσερις όγκους
τοποθετημένους γύρω από δύο εσωτερικές αυλές που φέρουν, εκτός από δύο αίθουσες
υπερυψωμένες, έναν όροφο που καταλήγει σε διαφορετικά ύψη. Το πιο
χαρακτηριστικό στοιχείο του μνημείου είναι ο επιβλητικός γωνιακός πύργος με την
τετράγωνη βάση. Ο πύργος επεκτείνεται σε τρεις ορόφους συμπεριλαμβανομένων της
σκεπής και της ταράτσας - που είναι προσεγγίσιμες από εξωτερική σκάλα. Ο πύργος
είναι διακοσμημένος και στις τέσσερις πλευρές του από σειρά τόξων σε εσοχή με
δύο διαβαθμίσεις.
Οι
προσόψεις του ιταλικού κτηρίου διατρέχονται από ανοίγματα με ποικίλα σχήματα δανεισμένα
από το μεσαιωνικό αρχιτεκτονικό ρεπερτόριο. Στην πρόσοψη της πλατείας υπάρχει
στοά από τόξα πάνω σε κομμένες πέτρινες κολώνες. Τα υλικά και η τεχνολογία
δόμησης του συγκροτήματος εντάσσονται στο γενικότερο πλαίσιο του τρόπου
κατασκευής που χαρακτήρισε την οικοδομική δραστηριότητα των Ιταλών στα
Δωδεκάνησα.
Καζούλειο
Παρθεναγωγείο Ρόδου (Ρόδος)
Πρόκειται
για ένα νεοκλασικό κτήριο λιθόκτιστο με κεραμοσκεπή στέγη. Η κάτοψη του
ισογείου είναι σε σχήμα Π και μόνο στο κέντρο είναι διώροφο. Στο ισόγειο βρίσκεται
η κεντρική είσοδος του κτηρίου, μέσα σε μια εσοχή που ορίζεται από δύο μεγάλους
πεσσούς δεξιά και δύο αριστερά και δύο κίονες στη μέση.
Tο
παραπάνω κτήριο κτίσθηκε στα τέλη του περασμένου αιώνα μετά από δωρεά του
Παύλου Καζούλη, στο μεγάλο κοινοτικό οικόπεδο. Αργότερα, το 1930, ο Μιχάλης
Καζούλης, ανηψιός του Παύλου, πρόσθεσε με δαπάνη του τον πρώτο όροφο που
στεγάστηκε το "Ανώτερο Καζούλειο".
Κάστρο
Νερατζιάς (Κως)
Bρίσκεται
στην είσοδο του λιμανιού της Kω, σε χώρο που στην αρχαιότητα ήταν νησί και
συνδεόταν με την ξηρά μέσω γέφυρας, η οποία σώζεται μέχρι σήμερα (γέφυρα οδού
Φοινίκων). Aποτελείται από δύο οχυρωματικούς περιβόλους, τον εσωτερικό και τον
εξωτερικό. O εσωτερικός έχει τέσσερεις κυκλικούς πύργους στις γωνίες, από τους
οποίους ο NA έχει ενσωματωθεί στο τείχος του εξωτερικού περιβόλου. O εξωτερικός
περιβάλλει τον πρώτο, είναι μεγαλύτερος, με ογκώδεις προμαχώνες στις τέσσερις
γωνίες, επάλξεις και κανονιοθυρίδες. Oι δύο περίβολοι χωρίζονται με πλατιά
τάφρο και επικοινωνούν με επικλινή γέφυρα.
Tο
κάστρο έχει κτισθεί από ντόπιους λίθους καθώς και πολλά αρχιτεκτονικά μέλη σε
δεύτερη χρήση (κίονες,επιγραφές, επιστύλια,βάσεις κ.λ.π.), προερχόμενα από τα
ερείπια της αρχαίας πόλης. Eπίσης στην ανωδομή του είναι εντοιχισμένα πολλά
ιπποτικά οικόσημα.
Πάνω
από την κεντρική πύλη υπάρχει ελληνιστική ζωφόρος με προσωπεία και γιρλάντες.
Στην οροφή των εισόδων (κεντρική πύλη, πύλη Carmadino) έχουν τοποθετηθεί
εγκάρσια κίονες από γρανίτη, προερχόμενοι πιθανότατα από την παλαιοχριστιανική
βασιλική του Λιμένος.
Aπό
περιγραφές των περιηγητών γνωρίζουμε ότι ο εσωτερικός περίβολος πρέπει να
κτίστηκε πριν τα τέλη του 14ου αιώνα, όταν οι επιθέσεις του σουλτάνου Bαγιαζίτ
I΄ γίνονται εντονότερες. Πάντως το παλαιότερο χρονολογημένο σωζόμενο κτίσμα του
κάστρου είναι ο κυκλικός πύργος αμέσως αριστερά από την επικλινή γέφυρα που
συνδέει τους δύο περιβόλους και φέρει τα οικόσημα των M. Mαγίστρων De Lastic
(1437-1454) και De Milly (1454-1461). O εξωτερικός περίβολος είναι
μεταγενέστερος, άρχισε να κτίζεται από τον M.M. D'Aubusson γύρω στα 1495,
συνεχίστηκε από τον D'Amboise και ολοκληρώθηκε από τον Del Carretto στα 1514.
Mεταξύ
του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβόλου στην βόρεια πλευρά, βρισκόταν
ιπποτικό κτίσμα (αποθήκη) που αναστηλώθηκε κατά την Iταλοκρατία και χρησιμοποιείται
σήμερα ως Mουσείο των αρχιτεκτονικών μελών της Kω. Aποτελεί έναν επισκέψιμο
αρχαιολογικό χώρο και επιπλέον χρησιμοποιείται ως πρόχειρη έκθεση βωμών,
γλυπτών και επιγραφών.
Κάστρο
Παντελίου (Παντέλι Λέρου)
Το
κάστρο δεσπόζει στην κορυφή του λόφου Πίτυος στη βορειοανατολική πλευρά της
Λέρου σε ύψος 600 περίπου μέτρων από τη θάλασσα. Δεν είναι ορατά λείψανα
αρχαίας κατοίκησης. Σχετικά μικρό σε έκταση, είναι εντούτοις "οχυρότατον
και απόρθητον". Το κάστρο του Παντελίου συνδέθηκε από το 1087, σύμφωνα με
χρυσόβουλλο διάταγμα του Αλεξίου Α' του Κομνηνού που σώζεται στη Μονή Πάτμου,
με τον ιδρυτή της Μονής Αγίου Θεολόγου Πάτμου, όσιο Χριστόδουλο. Όπως φαίνεται,
το παρέλαβε σε οικτρή κατάσταση και περιελάμβανε το περιτείχισμα, εκκλησία με
κελλιά και λιγοστά κτίσματα σε ερειπιώδη κατάσταση. Μαρτυρία της ιπποτικής
κατοχής του νησιού είναι τα τέσσερα οικόσημα σε διάφορες θέσεις των οχυρώσεων,
τα οποία δείχνουν το ενδιαφέρον των ιπποτών για συμπληρώσεις και επισκευές. Στη
δυτική πλευρά του φρουρίου βρίσκεται ο ναός της Παναγίας, ίσως του 18ου αι. με
σημαντικές προσκυνηματικές εικόνες. Στο κέντρο του κάστρου, υπάρχει μία
υπόστεγη εκκλησία, η Φραγκοκλησσιά. Κατά τη διάρκεια της Ιταλικής κατοχής από
το 1912, έγιναν διάφορες τσιμεντένιες επεμβάσεις στο κάστρο που χρησιμοποιήθηκε
ως στρατώνας και παρατηρητήριο.
Το
Εκκλησιαστικό Μουσείο που διαχειρίζεται η Ιερά Μητρόπολη έχει συγκεντρώσει
εικόνες και κειμήλια από όλο το νησί.
Συντάκτης
Αγγελική
Κατσιώτη, αρχαιολόγος
Κινηματοθέατρο
και ξενοδοχείο "Λέρος" (Λέρος)
Το
Ξενοδοχείο Λέρος ανήκει σε μια ευρεία ομάδα δημοσίων κτηρίων στην παραλιακή
ζώνη του Λακκίου, τα οποία είχαν κεντρική λειτουργική σημασία κατά το
μεσοπόλεμο, ενώ μεταπολεμικά, άλλα κατεδαφίστηκαν, άλλα εγκαταλείφθηκαν και
άλλα μετατράπηκαν και συνεχίζουν να λειτουργούν ως σήμερα. Το μνημείο αποτέλεσε
και αποτελεί μαζί με τα υπόλοιπα κτήρια και την πολεοδομική τους οργάνωση,
μοναδικό δείγμα ολοκληρωμένης και ενιαίας ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τι συγκεκριμένο πολεοδομικό σύνολο αποτελεί μοναδικό
δείγμα του είδους σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Το
συγκρότημα του ξενοδοχείου-κινηματοθεάτρου μελετήθηκε τα έτη 1934-37. Άρχισε να
κατασκευάζεται στα μέσα του 1935 επί κυβερνήσεως Μ. Lago, ενώ ολοκληρώθηκε το
1938 επί κυβερνήσεως De Vecchi. Tα επίσημα εγκαίνια έγιναν στις 21 Απριλίου
1938 με την ευκαιρία της ετήσιας εορτής της κήρυξης της Ρώμης πρωτεύουσας,
εξαιτίας της αρχικής ονομασίας του ξενοδοχείου ως ''Albergo Roma''. Σύμφωνα με
δημοσίευμα της ''Messagero di Rodi'', το κτήριο είχε κατασκευασθεί σε μοντέρνο
στυλ και διέθετε 19 δωμάτια, 29 κρεβάτια, 6 μπάνια, εστιατόριο, αίθουσα
μπιλιάρδου, αίθουσα αναγνωστηρίου, μπαρ και δύο σαλόνια υποδοχής.
Το
κτίσμα χαρακτηρίζεται από γενικά μορφολογικά στοιχεία του αρχιτεκτονικού
ιδιώματος που ανήκει (ιταλικός ορθολογισμός - Διεθνές Στυλ): ανοιχτόχρωμες
επιφάνειες, κυβιστική διάθεση, μεγάλα οριζόντια ανοίγματα, σιδερένια μεταλλικά
κιγκλιδώματα, αλλά κι έναν λανθάνοντα κλασικισμό με την οργάνωση των κυρίων
όψεων σε επιμέρους τμήματα με ρυθμικά επάλληλους οριζόντιους και κατακόρυφους
άξονες από ανοίγματα.
Το
ξενοδοχείο χρησιμοποιήθηκε κυρίως για τη διαμονή των συζύγων ή συγγενών των
Ιταλών στρατιωτικών που υπηρετούσαν στο νησί. Το 1943 υπέστη βλάβες από
βομβαρδισμούς και επισκευάστηκε το 1954-55. Συνέχισε να λειτουργεί ως
ξενοδοχείο τουλάχιστον έως το 1986, αφού περιήλθε στην ιδιοκτησία του Δήμου. Τη
δεκαετία του ΄90 έγιναν διαρρυθμίσεις και επισκευές προκειμένου να
εγκατασταθούν εκεί οι Σχολές Λαϊκής Επιμόρφωσης. Το 1995 χαρακτηρίσθηκε ως
''ιστορικό διατηρητέο μνημείο''.
Σήμερα,
στο ισόγειο του ξενοδοχείου λειτουργεί μόνον ένα κατάστημα, ενώ δύο χώροι έχουν
παραχωρηθεί στο σύλλογο παλαιών πολεμιστών Λέρου και στα αθλητικά σωματεία
Α.Ε.Λ. και Α.Σ.Ε.Λ..
Κτηριακό
συγκρότημα κινηματοθεάτρου "Ορφέα" (Κως)
Το
ιταλικό κτίσμα του κινηματοθέατρου ''Ορφέας'' βρίσκεται στη δυτική πλευρά της
κεντρικής πλατείας της πόλης της Κω. Οικοδομήθηκε κατά τα έτη 1934-1935 και τα
εγκαίνιά του πραγματοποιήθηκαν στις 24 Οκτώβρη του 1936 από τον Ιταλό Διοικητή
Δωδεκανήσου. Αρχιτέκτονας του κτηρίου είναι ο Armando Bernabiti.
Το
κτήριο είναι διώροφο με υπερυψωμένο πύργο στη βορειοανατολική του γωνία. Στην
πρόσοψη του κτηρίου που βλέπει προς την πλατεία, υπάρχει περιστύλιο με καμάρες,
το οποίο σχηματίζει μεγάλη βεράντα στον όροφο.
Η
μορφολογική έκφραση του κτηρίου είναι εμπνευσμένη από ποικίλες τεχνοτροπίες.
Πιο συγκεκριμένα στην αρχιτεκτονική του μορφή, διακρίνουμε έναν επιτυχημένο
συνδυασμό ιταλικού και αραβουργικού εκλεκτικισμού αλλά και μνημειακότητα που
χαρακτηρίζουν τον πύργο και το ρολόι του κτηρίου.
Το
οικοδόμημα υπήρξε και συνεχίζει να αποτελεί κέντρο αναψυχής. Στο ισόγειο
στεγάζονται δύο ζαχαροπλαστεία στην εμπρόσθια όψη και κινηματογράφος στην
οπίσθια. Ο όροφος λειτουργεί σήμερα ως εστιατόριο.
Λυκιακός
τάφος (Καστελόριζο)
Ο
Λυκιακός τάφος βρίσκεται στο ύψωμα ανατολικά του λιμανιού, κάτω από το ιπποτικό
Κάστρο, το οποίο σώζει αρχαία θεμελίωση και εντοιχισμένη αρχαία επιγραφή. Ο
τάφος είναι θαλαμοειδής, με αρχιτεκτονικά διαμορφωμένη πρόσοψη σε κόγχη
λαξευμένη στο βράχο. Παραστάδες - πεσσοί με ιωνικές βάσεις και επίκρανα
στηρίζουν επιστύλιο που κοσμείται με γεισίποδες και ιωνικό κυμάτιο και φέρει
αετωματική επίστεψη με ανθεμωτά ακρωτήρια.
Η
θύρα κοσμείται με τριπλή ταινία και επιστέφεται με συμφυή ακρωτήρια. Τόρμοι για
την ένθεση στροφέων λαξευμένοι στις παραστάδες και στο κατώφλι αποδεικνύουν την
αρχική ύπαρξη θυρόφυλλων, που επέτρεπαν πολλαπλές ταφές. Στο εσωτερικό νεκρικές
κλίνες στις 3 πλευρές, διατεταγμένες σε 2 επίπεδα.
Ο
τάφος χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ. Τυπολογικά παράλληλα του τάφου συναντώνται
στην περιοχή της Λυκίας, στα 'Ιδυμα, την Τελμεσσό και τα Άραξα. Αντανακλά τις
επαφές με την περιοχή της Λυκίας.
Συντάκτης
Φωτεινή
Ζερβάκη, αρχαιολόγος
Μονή Αγίου
Ιωάννη Θεολόγου (Χώρα Πάτμου)
Η
Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο αποτελεί ίσως το σημαντικότερο
μοναστηριακό συγκρότημα του Αιγαίου Πελάγους. Ιδρυτής της μονής υπήρξε ο όσιος
Χριστόδουλος (1088), ο οποίος με χρυσόβουλλο του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού έλαβε το
νησί της Πάτμου απαλλαγμένο από φορολογικές υποχρεώσεις.
Xτισμένη
στην κορυφή βουνού, προφανώς στη θέση του ναού της Aρτέμιδος και μίας
παλαιοχριστιανικής βασιλικής, η μονή περιβάλλεται από ακανόνιστο ορθογώνιο
αμυντικό περίβολο που χρονολογείται από το τέλος του 11ου αι. μέχρι τον 17ο αι.
Το
καθολικό της μονής ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με
τρούλο και μάλιστα στην παραλλαγή του τετράστυλου. Προσθήκες, επεμβάσεις και
τροποποιήσεις πραγματοποιούνταν κατά διαστήματα στον κεντρικό πυρήνα έως ότου
λάβει το μοναστήρι την τελική του μορφή, σύμφωνα με τις επιταγές των
οικοδομικών προγραμμάτων κάθε εποχής. Aπό τη βυζαντινή περίοδο διατηρούνται το
καθολικό, η τράπεζα, η εστία και τα κελλιά. Δεν είναι βέβαιη η χρονολόγηση των
βοηθητικών χώρων, όπως το μαγκιπείον, το μυλωνείον, το δοχείον, το ωρείον κλπ.
Το
καθολικό της μονής διασώζει τοιχογραφικό διάκοσμο των αρχών του 17ου αι., ενώ
στο παρεκκλήσι της Παναγίας, στη νότια πλευρά του καθολικού, ο ζωγραφικός
διάκοσμος χρονολογείται στις τελευταίες δεκαετίες του 12ου αι. Την ίδια εποχή
και λίγο αργότερα τοιχογραφήθηκε η τράπεζα της μονής, η οποία βρίσκεται στη
βορειοανατολική γωνία του καθολικού.
Tα
κελλιά είναι παρατεταγμένα στη νότια πλευρά του οχυρωματικού περιβόλου. Στη
μονή υπάρχουν επίσης παρεκκλήσια των μεταβυζαντινών χρόνων : του Aγίου Bασιλείου,
του Aγίου Nικολάου, του Tιμίου Σταυρού, του Προδρόμου, των Aγίων Aποστόλων
(1603). Δύο μικρότερα βρίσκονται έξω από τον περίβολο της μονής : του Aγίου
Γεωργίου και του Aγίου Oνουφρίου (1611).
Περίφημη
θεωρείται η πλουσιότατη Βιβλιοθήκη του μοναστηριού και η Συλλογή των κειμηλίων
του, τα σημαντικότερα δείγματα της οποίας μπορεί να θαυμάσει κανείς στο
επισκέψιμο σκευοφυλάκιο.
Συντάκτης
Κωνσταντία
Κεφαλά, αρχαιολόγος
Μονή Αγίου
Παντελεήμονος (Τήλος)
Βρίσκεται
σε ρεματιά στη ΒΔ πλευρά του νησιού. Το μοναστηριακό συγκρότημα αποτελείται από
πετρόκτιστο περίβολο, ορθογώνιο πύργο, βοτσαλωτή αυλή, κελλιά, φωτάναμμα,
απoθήκες, τράπεζα και μαγκιπείο (φούρνο). Το καθολικό είναι τρουλαίος ελεύθερος
σταυρός με αρκετές οικοδομικές φάσεις. Παλαιοχριστιανικά κιονόκρανα σώζονται
στους εσωτερικούς κίονες.
Σύμφωνα
με την κτητορική επιγραφή που αποκαλύφθηκε στο υπέρθυρο εσωτερικά της εισόδου
στο νάρθηκα, ως κτήτωρ αναφέρεται ο ιερομόναχος Ιωνάς Α΄, που κρατεί και το
ομοίωμα του ναού. Οι λοιπές τοιχογραφίες που τον πλαισιώνουν ανήκουν σε σκηνές
Παραδείσου και χρονολογούνται στα τέλη του 15ου αι. Ο πύργος που υψώνεται στα
νότια της κεντρικής εισόδου του μοναστηριού πιθανόν να ανήκει στη βυζαντινή
περίοδο. Το 1703 ανακαινίστηκε από τον ηγούμενο κυρ Λαυρέντιο και τοιχογραφήθηκε
το 1776 από τον Γρηγόριο Συμαίο.
Συντάκτης
Ελένη
Παπαβασιλείου, αρχαιολόγος
Μονή
Αρχαγγέλου Μιχαήλ (Πανορμίτης Σύμης)
Η
μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πανορμίτη Σύμης λειτουργεί ως μοναστηριακό
συγκρότημα. Εκτός από το καθολικό διαθέτει κελλιά, τράπεζα, ξενώνες, μαγειρείο,
βιβλιοθήκη, σκευοφυλάκιο, κοιμητήριο, μουσείο και αίθουσες υποδοχής, βοτσαλωτή
αυλή. Μαρτυρίες υπάρχουν για τη μονή από την περίοδο της Ιπποτοκρατίας.
Καταστράφηκε στα μέσα του 18ου αι. και ανοικοδομήθηκε το 1783. Η μονή έχει
ενεργό δράση στην επανάσταση του 1821 ενισχύοντας τον αγώνα χρηματικά. Το
καθολικό, μονόχωρο, στεγασμένο με νευρωτά σταυροθόλια, καλύπτεται με
τοιχογραφίες των αδελφών Καρακωστή το 1783. Το τέμπλο κατασκευάστηκε το ίδιο
έτος από τον Μαστροδιάκο Ταλιαδούρο, ενώ η εικόνα του Πανορμίτη επαργυρώθηκε το
1724. Στη βιβλιοθήκη περιλαμβάνονται 14 χειρόγραφα του 16ου αι. Στον ίδιο χώρο
λειτουργεί εκκλησιαστικό και λαογραφικό μουσείο.
Συντάκτης
Ελένη
Παπαβασιλείου, αρχαιολόγος
Ναός Αγίας
Αικατερίνης, Μεσαιωνική πόλη Ρόδου (Ρόδος)
Η
εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης βρίσκεται στην Εβραϊκή συνοικία της Μεσαιωνικής
Πόλης, κοντά στον τομέα μάχης της "γλώσσας" της Προβηγκίας. Ήταν ο
πρώτος ορθόδοξος ναός που μετατράπηκε σε τζαμί από τον σουλτάνο Σουλεϊμάν το
Μεγαλοπρεπή, γεγονός στο οποίο οφείλεται και η ονομασία Ιλκ Μιχράμπ (πρώτο
προσκύνημα).
Ο
αρχικός πυρήνας της εκκλησίας ήταν μονόχωρος καμαροσκεπής. Το βόρειο και νότιο
κλίτος προστέθηκαν σε επόμενες οικοδομικές φάσεις και έτσι, στη σημερινή της μορφή,
η Αγία Αικατερίνη είναι τρίκλιτος ναός καμαροσκέπαστος. Τα τρία διαμερίσματα
επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω μεγάλων ημικυκλικών τόξων που καλύπτονται με
ισάριθμες ισοϋψείς καμάρες.
Στο
εσωτερικό του μνημείου διακρίνονται τρία ζωγραφικά στρώματα. Οι τοιχογραφίες
του μεσαίου κλίτους (η Δέηση στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας, οι
Συλλειτουργούντες Ιεράρχες στον ημικύλινδρο, σκηνές του Δωδεκαόρτου στην καμάρα
και ολόσωμοι άγιοι στους τοίχους) χρονολογούνται στο τελευταίο τέταρτο του 14ου
αι. και αντικατοπτρίζουν τις υψηλής ποιότητας τάσεις της παλαιολόγειας
ζωγραφικής. Από το στρώμα αυτό αξίζει να σημειωθεί η παράσταση των δωρητών,
δεξιά και αριστερά από τη στηθαία μορφή του Χριστού, ψηλά στο δυτικό τοίχο.
Ο
διάκοσμος του βορείου κλίτους αποτελείται από αφιερωματικού χαρακτήρα
παραστάσεις και χρονολογείται στα τέλη του 14ου αι. Τέλος, οι τοιχογραφίες του
νοτίου κλίτους, μεταξύ των οποίων και ένας ενδιαφέρων κύκλος του βίου της
επώνυμης αγίας, ανάγονται στο τελευταίο πιθανώς τέταρτο του 15ου αι.
Συντάκτης
Κωνσταντία
Κεφαλά, αρχαιολόγος
Ναός Αγίας
Παρασκευής, Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου (Ρόδος)
Η
εκκλησία της Αγίας Παρασκευής ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του ελεύθερου
σταυρού με τρούλο και χρονολογείται στα τέλη του 15ου ή στις αρχές του 16ου αι.
Τα τρία σκέλη του σταυρού έχουν το ίδιο μήκος, εκτός από το ανατολικό που είναι
βραχύτερο, και καλύπτονται από οξυκόρυφες καμάρες. Στη διασταύρωση των θόλων
υψώνεται τρούλος με δωδεκάπλευρο τύμπανο, όπου ανοίγονται τέσσερα παράθυρα κατά
τους άξονες του μνημείου. Είναι αξιοσημείωτη η ιδιαίτερα επιμελημένη τοιχοποιία
της εκκλησίας, ισόδομη, από καλολαξευμένους πωρολίθους, η οποία παρατηρείται σε
ορισμένα ακόμη ιπποτικά κτήρια της ίδιας εποχής στη Ρόδο. Στο βόρειο άκρο του
ναού υπήρχε υπόγεια ταφική κρύπτη.
Κατά
τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, το μνημείο λειτούργησε ως τζαμί, με το όνομα
Τακετζί Τζαμί.
Συντάκτης
Κωνσταντία
Κεφαλά, αρχαιολόγος
Ναός Αγίας
Τριάδας οδού Ιπποτών, Μεσαιωνική πόλη Ρόδου (Ρόδος)
Η
εκκλησία της Αγίας Τριάδας βρίσκεται στην οδό Ιπποτών. Υπήρξε καθίδρυμα των
Ιωαννιτών ιπποτών και συνεπώς ήταν αφιερωμένη στο καθολικό δόγμα. Σύμφωνα με
γραπτές πηγές ταυτίζεται με τον μεσαιωνικό λατινικό ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.
Στην αρχική της μορφή ήταν μονόχωρη και καλυπτόταν πιθανότατα από μια ενιαία
καμάρα. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε τζαμί (Khan Zade
Mescidi). Από την τελευταία αυτή φάση προέρχεται ο ελλειψοειδής τρούλος που
καλύπτει σήμερα το μνημείο.
Στο
ανώφλι της κύριας εισόδου, η οποία βρίσκεται στην οδό Ιπποτών, σώζονται το
οικόσημο της Αγίας Έδρας, πλαισιωμένο από τα οικόσημα της γλώσσας της Αγγλίας.
Η ίδρυση του κτίσματος, το οποίο ανήκε πιθανότατα στη γλώσσα της Αγγλίας,
ανάγεται μεταξύ των ετών 1365 και 1374. Κατά τη διάρκεια του 15ου αι. πάντως
και για άγνωστη αιτία το κτήριο μεταβιβάστηκε στη γλώσσα της Γαλλίας.
Από
τις τοιχογραφίες που κοσμούσαν άλλοτε το εσωτερικό του μνημείου λίγα λείψανα
έχουν διασωθεί, με έντονες τις επεμβάσεις της ιταλικής συντήρησης. Στο
τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονίζεται το σπάνιο εικονογραφικό θέμα του Θρόνου
της Χάρητος. Ο Παλαιός των Ημερών παριστάνεται ένθρονος να κρατά στα χέρια του
τον Εσταυρωμένο. Πρόκειται για μία δυτικού τύπου παραλλαγή του θέματος της
Αγίας Τριάδας, στην οποία οφείλεται και η σημερινή επωνυμία της εκκλησίας. Την
κεντρική αυτή παράσταση πλαισιώνουν οι μορφές της Παναγίας και του αγίου Ιωάννη
του Προδρόμου, ενώ τον ημικύλινδρο κοσμούν συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Η
τοιχογράφηση του ναού πρέπει να εκτελέστηκε στα τέλη του 15ου ή στις αρχές του
16ου αι.
Συντάκτης
Κωνσταντία
Κεφαλά, αρχαιολόγος
Ναός Αγίας
Τριάδας, Μεσαιωνική πόλη Ρόδου (Ρόδος)
Η
εκκλησία της Αγίας Τριάδας ανήκει στον τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλο και
χρονολογείται στα τέλη του 15ου ή στις αρχές του 16ου αι. Οι κεραίες του
σταυρού καλύπτονται από ελαφρά οξυκόρυφες καμάρες, στη διασταύρωση των οποίων
υψώνεται ο οκτάπλευρος τρούλος. Το μνημείο έχει κτισθεί από εγχώριους
πωρόλιθους, ενώ ορισμένα τμήματά του, όπως η αψίδα και ο τρούλος,
χαρακτηρίζονται από ξεχωριστή επιμέλεια στην τοιχοδομία τους.
Το
εικονογραφικό πρόγραμμα που διακοσμούσε το εσωτερικό της Αγίας Τριάδας
διατηρείται σήμερα αποσπασματικά. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας διακρίνεται το
Προφητικό Όραμα του Ιεζεκιήλ και στον ημικύλινδρο η Κοινωνία των Αποστόλων και
οι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Η παράσταση της Ανάληψης απλώνεται στην καμάρα
του Ιερού Βήματος, ενώ την κόγχη της πρόθεσης διακοσμεί η Άκρα Ταπείνωση.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η εικονογράφηση του δυτικού σκέλους της σταυρικής
εκκλησίας, η οποία περιλαμβάνει επεισόδια από το Βιβλίο της Γένεσης. Μεταξύ αυτών
εικονίζεται ο Αδάμ να δίνει ονόματα στα ζώα, το Προπατορικό Αμάρτημα, η Εκδίωξη
των Πρωτόπλαστων από τον Παράδεισο, η Θυσία του Άβελ, ο Κατακλυσμός του Νώε.
Οι
τοιχογραφίες της Αγίας Τριάδας ανήκουν στην εκλεκτική τάση της ροδιακής
ζωγραφικής και πιστεύεται ότι εκτελέστηκαν γύρω στο 1500.
Συντάκτης
Κωνσταντία
Κεφαλά, αρχαιολόγος
Ναός Αγίου
Αθανασίου, Μεσαιωνική πόλη Ρόδου (Ρόδος)
Mονόχωρος
ναός κοντά στην ομώνυμη πύλη της πόλης, που διασώζει εικονογραφικό διάκοσμο.
Tοποθετείται στο 15ο αιώνα.
Xρησιμοποιήθηκε
ως μουσουλμανικό τέμενος στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Ναός Αγίου
Γεωργίου του Βουνού (Μεγίστη)
Η
μονή του Αγίου Γεωργίου του Βουνού περιβάλλεται από τετράγωνο περίβολο και
περιλαμβάνει, εκτός από το καθολικό, κελλιά και βοηθητικούς χώρους περιμετρικά
της αυλής η οποία φέρει βοτσαλωτό δάπεδο.
Το
καθολικό, μονόχωρος ναός στεγασμένος με νευρωτά σταυροθόλια, κτίσθηκε στη θέση
μίας παλαιοχριστιανικής βασιλικής, από την οποία σώζεται το ψηφιδωτό δάπεδο και
κιονόκρανα, ενσωματωμένα στην τοιχοποιία του ναού εσωτερικά. Στο δυτικό τμήμα
διαμορφώνεται υπόγεια κρύπτη αφιερωμένη στον άγιο Χαράλαμπο, η οποία
επικοινωνεί με το ναό με σκαλιά. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που υπάρχει
στο υπέρθυρο του καθολικού, πληροφορούμαστε ότι αυτό ανακαινίστηκε το 1759 από
τον όσιο Άνθιμο τον εκ Κεφαλληνίας. Ο ναός έχει ξυλόγλυπτο τέμπλο με δεσποτικές
εικόνες του 18ου αι.
Συντάκτης
Ελένη
Παπαβασιλείου, αρχαιολόγος
Ναός Αγίου
Ιωάννη του Προδρόμου (7 Bήματα) (Κως)
Bρίσκεται
νότια της πόλης της Kω, μέσα στο σημερινό νεκροταφείο. H κάτοψή του είναι
εξωτερικά τετράγωνη και εσωτερικά κυκλική με τέσσερις γωνιαίες ημικυκλικές
κόγχες και μία στο κέντρο της ανατολικής πλευράς (Iερό Bήμα). Στο μέσον της
βόρειας και της νότιας πλευράς ανοίγεται από μία ορθογώνια κόγχη, που μαζί με
τις προηγούμενες (συνολικά επτά) έδωσαν το όνομα στο ναό. Στο εσωτερικό υπήρχε
μία ομόκεντρη κιονοστοιχία από οκτώ κυλινδρικούς αρράβδωτους κίονες (σώζονται
μόνο οι τρεις) με ιωνικά κιονόκρανα, που μέσω των οκτώ σχηματιζόμενων μεταξύ
των κιόνων τόξων στηρίζουν τον τρούλλο (οι κίονες που λείπουν έχουν
αντικατασταθεί από τοίχους). Στο μέσον της δυτικής πλευράς ανοίγεται η είσοδος.
O
ναός ήταν αρχικά παλαιοχριστιανικό βαπτιστήριο του 5ου-6ου αιώνα, το οποίο
ανήκε σε βασιλική που έχει εν μέρει ανασκαφεί και συμπληρωθεί κατά την
Iταλοκτρατία αλλά δεν είναι ορατό πια κανένα ίχνος της. Eίναι ίσως το μοναδικό
παλαιοχριστιανικό βαπτιστήριο που σώθηκε σχεδόν ακέραιο ως τις μέρες μας και
χρησιμοποιείται ως κοιμητηριακός ναός.
Πρόσφατα
αποκαλύφθηκαν τοιχογραφίες του 12ου-13ου αιώνα, με σκηνές από τη ζωή του Aγίου
Iωάννου του Προδρόμου. Eπίσης σώζονται λείψανα μεταγενέστερων τοιχογραφιών
(16ου αιώνα). Eνδιαφέρον παρουσιάζει η τοιχοδομία του ναού (χρήση αρχαίων
αρχιτεκτονικών μελών, όπως ελληνιστική ζωφόρος(;) με βουκράνια και γιρλάντες
στο κάτω μέρος της αψίδας του Iερού, επιστύλια, κατώφλια, βάσεις,
παλαιοχριστιανικοί αμφικιονίσκοι, επίκρανα κ.λ.π. σε διάφορα μέρη των τοίχων).
Ναός Αγίου
Λουκά στα Άπελλα (Απέρι Καρπάθου)
Ο
Άγιος Λουκάς είναι ένας σπηλαιώδης ναός με τοιχογραφίες. Διατηρείται καλύτερα
το δεύτερο ζωγραφικό στρώμα που εικονίζεται στον ημισπηλαιώδη νάρθηκα.
Χρονολογείται στο β' μισό του 13ου αι. Μετά τη μελέτη αποκατάστασης του
μνημείου, διενεργήθηκε το 2002 ανασκαφή στον περιβάλλοντα χώρο από την 4η Εφορεία
Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με χρηματοδότηση από το Υπουργείο Αιγαίου. Η ανασκαφή
έδειξε ότι ο ναός ήταν τμήμα μεγαλύτερου συγκροτήματος.
Συντάκτης
Αγγελική
Κατσιώτη, αρχαιολόγος
Ναός
Παναγίας του Kάστρου, Μεσαιωνική πόλη Ρόδου (Ρόδος)
Η
εκκλησία της Παναγίας του Κάστρου βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της οδού
Ιπποτών, στο Κολλάκιο της Μεσαιωνικής Πόλης. Ο αρχικός πυρήνας του κτηρίου
οικοδομήθηκε πιθανότατα κατά τον 11ο αι. και ανήκε στον τύπο του σταυροειδούς
εγγεγραμμένου με τρούλο ναού. Η αρχιτεκτονική αυτή φάση αυτή είναι εμφανής έως
τη γένεση περίπου των καμαρών.
Μετά
την κατάληψη της Ρόδου από τους Ιωαννίτες ιππότες, η βυζαντινή εκκλησία
μετασκευάστηκε και πήρε τη μορφή τρίκλιτης γοτθικής βασιλικής με εγκάρσιο
κλίτος. Τα οικόσημα του μεγάλου μαγίστρου Helion de Villeneuve και του πάπα
Ιωάννη XXII που σώζονται στο κεντρικό οξυκόρυφο παράθυρο της αψίδας συνηγορούν
στη χρονολόγηση της φάσης αυτής μεταξύ των ετών 1319 και 1334.
Η
ανατολική πλευρά του ναού εφάπτεται με την θαλασσινή οχύρωση και διαμορφώνεται
εξωτερικά σε πύργο με ορθογώνιες επάλξεις. Στη δυτική όψη, επάνω από την
κεντρική θύρα εισόδου, σώζεται ένα μεγάλων διαστάσεων ορθογώνιο πλαίσιο, το
οποίο θα φιλοξενούσε ζωγραφική σύνθεση, χαμένη σήμερα, με θέμα την Παναγία με
αγίους και ιππότες.
Κατά
την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ο ναός μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος και
ονομάστηκε Εντερούμ Τζαμί. Την ίδια εποχή κτίσθηκε στοά και υψώθηκε μιναρές στη
νότια πλευρά, οικοδομικά στοιχεία τα οποία αφαιρέθηκαν κατά τις εργασίες
αποκατάστασης του μνημείου που εκτελέστηκαν στην περίοδο της ιταλικής κατοχής
του νησιού.
Από
τον ζωγραφικό διάκοσμο της εκκλησίας διατηρούνται ελάχιστα λείψανα. Αξίζει να
αναφερθεί η Παναγία Βρεφοκρατούσα και ζεύγη αγίων στο βορειοδυτικό πεσσό
(β΄τέταρτο 14ου αι.) και η μορφή της αγίας Λουκίας στο νότιο τοίχο, έργο
πιθανότατα δυτικοευρωπαίου ζωγράφου (β΄μισό 14ου αι.).
Συντάκτης
Κωνσταντία
Κεφαλά, αρχαιολόγος
Ναός
Ταξιάρχη Μιχαήλ (Κάλυμνος)
Nαός
μονόχωρος, καμαροσκέπαστος που η πρώτη του οικοδομική φάση τοποθετείται πριν
από το 12ο αιώνα, καταλάμβανοντας το νότιο κλίτος βασιλικής, η οποία σώζεται σε
αρκετό ύψος. Διατηρείται τοιχογραφικός διάκοσμος στο ιερό και στο ανατολικό
μισό της καμάρας του, οι οποίες χρονολογούνται στις αρχές, στα τέλη του 13ου,
στα μέσα και στα τέλη του 14ου αιώνα. Xαρακτηριστική είναι η υψηλή ποιότητα της
διακόσμησης, αντιπροσωπεύοντας τους ποικίλους τρόπους της εποχής.
Tον
Iούλιο του 1992 ανασκάφθηκε το νότιο κλίτος και μέρος του κεντρικού κλίτους,
βρέθηκαν δε τμήμα του στυλοβάτη, πλακόστρωση και ψηφιδωτό δάπεδο.
Ξενοδοχειακό
Συγκρότημα "Έλαφος και Ελαφίνα" (Ρόδος)
Στο
κέντρο και προς τα δυτικά της νήσου Ρόδου βρίσκεται το ξενοδοχειακό συγκρότημα
«Έλαφος και Ελαφίνα?, στην κορυφή του όρους του Προφήτη Ηλία.
Το
"Έλαφος" είναι ένα τριώροφο κτήριο με υπόγειο και το
"Ελαφίνα" ένα διώροφο κτήριο με υπόγειο. Eίναι κτισμένα από Ιταλούς
αρχιτέκτονες, με μικτό σύστημα της λιθοδομής και του σκελετού από οπλισμένο
σκυρόδεμα, με έντονα κεκλιμένες ξύλινες στέγες, καλυμμένες με ειδικά κυματοειδή
φύλα, ξύλινα κουφώματα και ξύλινες βεράντες.
Tο
1929 κτίσθηκε από τους Ιταλούς το ξενοδοχείο της Ελάφου (Albergo del Cervo). Το
1930 γίνεται ισόγεια προσθήκη (εστιατόριο) με μεγάλη βεράντα από πάνω,
κατασκευάζεται ένα γήπεδο τέννις, και μία πίστα χορού. Αργότερα γίνεται και
προσθήκη ορόφου καταργώντας την βεράντα.
Το
1932 οικοδομήθηκε δίπλα και σε απόσταση εκατό μέτρων νέα πτέρυγα που ονομάζεται
"Ελαφίνα". 'Ετσι το ξενοδοχειακό συγκρότημα γίνεται γνωστό σαν
"'Ελαφος και Ελαφίνα", ονομασία που οφείλει σε ένα είδος ελαφιού που
ζει στα δάση της περιοχής.
Συγχρόνως,
κατασκευάσθηκαν τριγύρω από το κυρίως συγκρότημα βοηθητικά κτήρια, όπως μικρές
«βιλλίτσες? για την διεύθυνση, ιατρείο, γκαράζ, περίπτερο κ.α. Κατάλληλα
διαμορφωμένα μονοπάτια ενώνουν όλους αυτούς τους χώρους και οδηγούν σε
επιλεγμένες διαδρομές με μαγευτική θέα.
Μορφολογικά,
για λόγους προπαγανδιστικούς και επειδή το τοπίο δεν θυμίζει ελληνικό νησί, οι
Ιταλοί προσπάθησαν να δώσουν στα κτήρια ένα αρχιτεκτονικό στυλ της Βόρειας
Ευρώπης. Έτσι, δεν παρουσιάζουν καμία ομοιότητα με την Ροδίτικη ή την Ελληνική
παραδοσιακή αρχιτεκτονική, αλλά αντιθέτως θυμίζουν chalet της Ελβετίας ή της
Αυστρίας. Ξύλινα διακοσμητικά στοιχεία στολίζουν τις όψεις, κυλινδρικά γωνιακά
μπαλκόνια με οξυκόρυφη στέγη και προστατευμένα με τζαμαρία, εμφανή λιθοδομή από
ντόπιο λίθο στο ισόγειο και στο υπόγειο, ξύλινες κορνίζες στο γείσο της στέγης
κ.α.
Είναι
χαρακτηρισμένο ως ιστορικό διατηρητέο συγκρότημα μνημείων, ιδιαιτέρως χρήσιμο
για την μελέτη της ιταλικής αρχιτεκτονικής στα Δωδεκάνησα.
Συντάκτης
Γεώργιος
Καρυδάκης, αρχιτέκτων
Ξενοδοχείο
των Ρόδων (Ρόδος)
Το
Ξενοδοχείο των Ρόδων έχει κτισθεί την εποχή της Ιταλοκρατίας στη Ρόδο. Έχει
αρχιτεκτονικό και μορφολογικό ενδιαφέρον γιατί ο όγκος του διασπάται σε
μικρότερους δίνοντας ποικιλία και κίνηση στη σύνθεση. Οι λιτές του γραμμές, τα
τοξωτά ανοίγματα και ο κήπος του έχουν δεθεί αδιάσπαστα με την εικόνα της
πόλης.
Το
Ξενοδοχείο των Ρόδων έχει δύο αρχιτεκτονικές φάσεις:
-
Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, όταν σχεδιάσθηκε, κτίσθηκε σε μορφή
ανατολίτικου εκλεκτικισμού από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Michele Petracco.
-
Με την επιβολή του φασισμού στην Ιταλία (1936) η κυρίαρχη αρχιτεκτονική
ιδεολογία (Πιατσεντίνι) επηρεάζει τη μορφή του κτηρίου. Εξαφανίζονται τα
ανατολίτικα στοιχεία (τόξα, θόλοι, αψίδες κ.τ.λ.) και το κτήριο παίρνει την
σημερινή του μορφή.
Ξενώνας
Αγίας Αικατερίνης, Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου (Ρόδος)
Ο
Ξενώνας της Αγίας Αικατερίνης βρίσκεται στο Μπούργκο της Μεσαιωνικής Πόλης της
Ρόδου. Κτίστηκε το 1391-92, επί μεγάλου μαγίστρου Heredia, από τον Ιταλό
Domenico d'Allemagna, αμιράλη του Τάγματος των Ιωαννιτών Ιπποτών. Ο ιδρυτής
ήταν μία επιφανής προσωπικότητα που διέθετε ισχυρά οικονομικά μέσα. Στο
ιδρυτικό συμβόλαιο του Ξενώνα το 1391 αναγράφεται ότι ιδρύθηκε «στο βούργο της
Ρόδου, κοντά στα τείχη στην πύλη που οδηγούσε στο μώλο? και ήδη το 1465
ονομαζόταν ''πύλη της Αγίας Αικατερίνης''. Η θέση του κτιρίου ήταν περίοπτη,
αφού προβάλλεται στον άξονα της εμπορικής ''πλατείας'', όπου τοποθετήθηκαν και
τα οικόσημα του 1516. Ο Ξενώνας, που προοριζόταν μόνο για διακεκριμένους
επισκέπτες της Ρόδου, χρησιμοποιείται ήδη από το 1394-95, οπότε περιγράφεται
από τον ταξιδιώτη Niccole de Martoni ως ''ωραίος και λαμπρός, [με] πολλά και
όμορφα δωμάτια με πολλά και καλά κρεβάτια''.
Το
κτήριο καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς κατά την πολιορκία του 1480 και το σεισμό
του 1481. Η ανοικοδόμησή του περατώθηκε από τον Costanzo Operti το 1516, την
εποχή του μεγάλου μαγίστρου Fabrizio del Carretto, όπως μαρτυρούν τα οικόσημα
που σώζονται εντοιχισμένα στη δυτική όψη του. Κατά τους συμμαχικούς
βομβαρδισμούς το 1944, κατέρρευσε το ανατολικό τμήμα του Ξενώνα μαζί με πολλά
άλλα οικοδομήματα στην καρδιά της εβραϊκής συνοικίας. Τα χρόνια που ακολούθησαν
τις καταστροφές του πολέμου, το σωζόμενο μέρος του κτηρίου ορθωνόταν
ταλαιπωρημένο σε μια ερημωμένη γειτονιά. Άποροι καταληψίες, μετανάστες από τα
γύρω νησιά, το κατοίκησαν σε υποβαθμισμένες συνθήκες μέχρι το 1986.
Οικία Ιωάννη
Κωνσταντάκη (Κοινότητα Έμπωνα)
Η
οικία του Ιωάννη Κωνσταντάκη αποτελεί ένα απλό, μονόχωρο, στενόμακρο κτίσμα με
τη μορφή του λαϊκού σπιτιού, βασισμένου στην τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική.
Κτίστηκε γύρω στα 1840. Εξωτερικά, το κτήριο είναι λιτό, με απλή αισθητική που
βασίζεται κυρίως στην πλαστικότητα των όγκων του ως σύνολο, στις ανθρώπινες
αναλογίες των διαστάσεων, στη διάρθρωση των ανοιγμάτων, στην υφή των
επιφανειών, στις υδρορρόες και σε άλλα επιμέρους στοιχεία.
Η
οικία είναι κτισμένη από ακανόνιστες πέτρες της περιοχής και λάσπη. Οι
λιθοδομές είναι ασοβάτιστες εξωτερικά, ενώ στο εσωτερικό είναι σοβατισμένες με
ασπρόπηλο και άχυρο ως συνεκτικό υλικό.
Γύρω
από τον εξωτερικό τοίχο και λίγο χαμηλότερα από το δώμα υπάρχει πέτρινο γείσο
κτισμένο από σχιστόπλακες της περιοχής για την προστασία από τα νερά της
βροχής. Το ίδιο γείσο επαναλαμβάνεται και χαμηλότερα, πάνω από την πόρτα και το
παράθυρο. Γύρω από το δώμα είναι κτισμένο μικρό στηθαίο που διακόπτεται σε
καθορισμένα σημεία, όπου υπάρχουν οι χύτες για τη ροή του βρόχινου νερού.
Τα
ανοίγματα του κτίσματος είναι ελάχιστα και σε επιλεγμένα σημεία για λόγους θερμομόνωσης.
Τα κουφώματα είναι ξύλινα καρφωτά, χωρίς τζαμιλίκια στα παράθυρα.
Χαρακτηριστική είναι η εσωτερική διάρθρωση του σπιτιού όπου με τη χρήση πάγκων
και ξύλινων υπερυψωμένων επιπέδων, εξασφαλίζονταν όλες τις λειτουργικές ανάγκες
του αγροτικού σπιτιού, τόσο των κατοίκων όσο και των ζώων.
Το
τζάκι ("τσιμνιά") είναι τοποθετημένο στη γωνία της εισόδου και το
δάπεδό του είναι υπερυψωμένο κατά 10 εκ. Στο σημείο αυτό βρισκόταν η εστία, ο
χώρος συγκέντρωσης της οικογένειας αλλά και υποδοχής των επισκεπτών.
Οικία
Μαριγώς Μαυρικάκη (Κάσος)
Η
οικία της Μαριγώς Μαυρικάκη, το γένος Παπαδάκη, κατασκευάστηκε γύρω στο 1905,
σύμφωνα με τη χαραγμένη επιγραφή στο σκαλοπάτι της αυλόπορτας. Πρόκειται για
ένα νεοκλασικό «καπετανέϊκο? σπίτι, ισόγειο με μικρό υπόγειο χώρο. Είναι
λιθόκτιστο με επίπεδη στέγη και δώμα από μείγμα πατελιάς και πορσελάνης. Πλήθος
μορφολογικά και διακοσμητικά στοιχεία στολίζουν τις όψεις και το εσωτερικό του
κτηρίου, κάνοντάς το πράγματι ένα έργο τέχνης.
Η
είσοδος από την πόρτα στην αυλή του σπιτιού γίνεται από έναν καταπληκτικό
πυλώνα με ξύλινη ταμπλαδωτή πόρτα. Η αυλή είναι πολύ προσεγμένη και αρμονικά
διαμορφωμένη. Είναι χοχλόστρωτη και σε ένα τμήμα της σχηματίζεται υπερυψωμένο
παρτέρι. Από την αυλή ξεκινούν δύο εξωτερικές σκάλες για τη στέγη και και τον
υπόγειο χώρο αντίστοιχα.
Στο
εσωτερικό του κυρίως σπιτιού συναντούμε την τυπική νεοκλασική διάταξη:
κεντρικός ευρύχωρος διάδρομος με δωμάτια δεξιά και αριστερά, ο οποίος καταλήγει
στο μεγαλύτερο δωμάτιο του σπιτιού, τη σάλα. Το ξύλινο ταβάνι του διαδρόμου και
της σάλας είναι πολύ όμορφα διακοσμημένο και ζωγραφισμένο. Πλήθος άλλων
διακοσμητικών στοιχείων στολίζουν το εσωτερικό του σπιτιού: γύψινα, ξύλινες
διακοσμητικές ταινίες διατρέχουν ολόγυρα τα δωμάτια κ.α.
Προσβάσιμη
από ανεξάρτητη είσοδο από την αυλή είναι η κουζίνα, με ξύλινο πατάρι που
καλύπτει το μισό δωμάτιο, μικρή ξύλινη σκάλα και καπνοδόχο. Έξω από το σπίτι
και στην εσοχή που σχηματίζεται μεταξύ του κυρίως όγκου του σπιτιού και του
περιμετρικού μαντρότοιχου, σχηματίζεται μία δεύτερη καπνοδόχος και στο βάθος η
τουαλέτα.
Το
κτήριο βρίσκεται σε αρκετά καλή κατάσταση σήμερα και έχει αγορασθεί από τον
πολιτιστικό σύλλογο Αρβανιτοχωρίου. Ο σύλλογος επιθυμεί να το επισκευάσει και
να το διαμορφώσει σε λαογραφικό μουσείο, συγκεντρώνοντας έτσι πλήθος ποικίλων
ειδών λαϊκής τέχνης που σήμερα καταστρέφονται ή υφαρπάζονται.
Συντάκτης
Γεώργιος
Καρυδάκης, αρχιτέκτων
Παλαιόκαστρο
Νισύρου (Μανδράκι Νισύρου)
Πρόκειται
για ένα από τα καλύτερα σωζόμενα οχυρωματικά έργα της αρχαιότητας στο Αιγαίο.
Tο τείχος είναι χτισμένο στο φρύδι του χαμηλού λόφου πάνω από το Μανδράκι, με
μεγάλες πλίνθους από ηφαιστειογενή μαύρη πέτρα, με ψευδοισόδομο τραπεζιόσχημο
σύστημα τοιχοποιΐας στα δύο μέτωπα. Eσωτερικά υπάρχει γέμισμα από αργούς λίθους
και λατύπη. Tο μέσο πλάτος του είναι 3,50-3,80 μ.
Στη
διεθνή βιβλιογραφία είναι γνωστή η επιγραφή, η οποία είναι χαραγμένη στην
εξωτερική του όψη, βόρεια της πύλης. H επιγραφή αναφέρει ''ΔΑΜΟΣΙΟΝ ΤΟ ΧΩΡΙΟΝ
ΠΕΝΤΕ ΠΟΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΙΧΕΟΣ'', ορίζει δηλ. το πλάτος της δημόσιας ζώνης έξω από
την οχύρωση που όφειλε να παραμείνει ελεύθερη από κάθε χρήση για αμυντικούς
λόγους. H επιγραφή τοποθετείται χρονολογικά στο γ' τέταρτο του 4ου αι. π.X. και
αποτελεί σημαντικό στοιχείο για τη χρονολόγηση του τείχους.
Tο
σωζόμενο μήκος του τείχους στο νότιο τμήμα του είναι 230, ενώ στο ανατολικό 80
μ. Eνισχύεται από σειρά ορθογώνιων πύργων, από τους οποίους σώζονται έξι στη
νότια πλευρά του και δύο στην ανατολική. Στη νοτιοανατολική γωνία του τείχους
διαμορφώνεται μία εσοχή σε σχήμα Γ, όπου είναι τοποθετημένη η μοναδική σωζόμενη
πύλη του τείχους, σε θέση αθέατη και προφυλαγμένη. Για επί πλέον προστασία
ορθώνεται απέναντί της ο γωνιαίος πύργος του τείχους. H πύλη, πλάτους 2,10 μ.,
σώζεται ακέραιη και καλύπτεται από επιμήκεις λιθοπλίνθους, μήκους πάνω από 3 μ.
Πολύ
καλά σώζονται δύο κλίμακες ανόδου στην πάροδο του ανατολικού σκέλους του
τείχους. Aπό αυτές η νοτιότερη διατηρείται σε ύψος 15 βαθμίδων, ενώ η δεύτερη,
σε απόσταση 40 μ., σώζεται σε ύψος 18 βαθμίδων. Όμοια συγκροτήματα αναβασμών
διατάσσονται και στην εσωτερική πλευρά του νότιου σκέλους του τείχους. Aπό αυτά
σήμερα σώζεται μόνον η βάση τους.
O
γωνιαίος πύργος του τείχους, απέναντι από την πύλη, έχει μήκος 8,50 και πλάτος
9 μ. Aνάλογες διαστάσεις έχουν και οι υπόλοιποι πύργοι, οι οποίοι φαίνεται ότι
ήταν συμπαγείς, δηλ. γεμάτοι στο χαμηλότερο τμήμα τους. Διαφορετική τοιχοποιΐα
παρουσιάζει ο πέμπτος κατά σειρά πύργος της νότιας πλευράς, ο οποίος φαίνεται
ότι αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη σε ήδη υφιστάμενο πύργο που ίσως είχε
καταρρεύσει. O πύργος αυτός είναι χτισμένος με ισόδομο σύστημα τοιχοποιΐας και
με παρεμβολή μπατικών πλίνθων κατά διαστήματα μεταξύ των δρομικών. H
χαρακτηριστική αυτή τοιχοποΐα, η οποία προήλθε από τη Μεγάλη Eλλάδα και
συναντάται συχνά σε οχυρώσεις του Aιγαίου και της μικρασιατικής ακτής,
χρονολογεί τον πύργο στο τέλος του 4ου ή και στις αρχές του 3ου αι. π.X.
Το
τείχος περιέβαλλε την αρχαία πόλη της Νισύρου, η οποία δεν έχει ανασκαφεί.
Εντός
του τείχους σώζονται τα ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής.
Στα
πλαίσια του ΠΕΠ Νοτίου Αιγαίου 2000-2006 εκτελέστηκε το έργο της
"Στερέωσης - Αναστήλωσης - Διαμόρφωσης αρχαίου τείχους Νισύρου". Το
έργο, που ξεκίνησε το 2003 και ολοκληρώθηκε το τέλος του 2006, περιελάμβανε
εργασίες στερέωσης, ανάταξης και αναστήλωσης των τμημάτων του τείχους και των
πύργων με τις επικίνδυνες παραμορφώσεις, τον καθαρισμό του τείχους από την
άγρια βλάστηση, τη μεταφορά και τακτοποίηση των πεσμένων λίθων, τη διαμόρφωση
και ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου με τη δημιουργία κατάλληλων διαδρομών,
εκδοτηρίου και χώρων υγιεινής, τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων και
ηλεκτροφωτισμό του μνημείου.
Συντάκτης
Μελίνα
Φιλήμονος-Τσοποτού, αρχαιολόγος
Πύργος
Βενετοκλή (Τριάντα)
Ο
Πύργος Βενετοκλή χτίσθηκε το 1904 από τον πρωτομάστορα Θεοχάρη στην ευρύτερη
περιοχή των Τριαντών της Ρόδου για να αποτελέσει την παραθεριστική κατοικία της
μεγαλοαστικής οικογένειας Βενετοκλή, πλουσίων Ροδίων της Αιγύπτου.
Ο Θεοχάρης κατασκεύασε ένα
ισόγειο υπερυψωμένο κτήριο με ημιυπόγειους βοηθητικούς χώρους. Στο υπόγειο,
επιστρωμένο με βότσαλα, βρίσκονται η στέρνα, το πλυσταριό, η κουζίνα και ο
χώρος παραμονής του υπηρετικού προσωπικού, ενώ στο ισόγειο βρίσκεται το
κεντρικό χωλ με τη σάλα στο βάθος και τα υπνοδωμάτια στα πλάγια.
Στην
πρόσοψη, το κεντρικό τμήμα προβάλλει ελαφρά και επιστέφεται με αέτωμα σε
κλασικές αναλογίες. Περίτεχνα κιονόκρανα, ανθρωπόμορφη διακόσμηση στο τύμπανο
του αετώματος και κιγκλιδώματα στο στηθαίο της κεντρικής κλίμακας, αποτέλεσμα
της έμπνευσης του Θεοχάρη, τονίζουν τον πλούτο των ιδιοκτητών.
Το
εξοχικό παλαιότερα βρισκόταν σε μεγάλο αγρόκτημα, το οποίο περιορίστηκε
σημαντικά με το πέρασμα των χρόνων. Σήμερα, ανήκει στην οικογένεια Καράβα.
Ρωμαϊκή
οικία Κω (Κως)
Η
πρώτη οικοδομική φάση της ρωμαϊκής οικίας ή Casa Romana, όπως είναι ευρύτερα
γνωστή, ανάγεται στους ελληνιστικούς χρόνους (δείγμα της ελληνιστικής
τοιχοποιίας φαίνεται ακόμη στην εξωτερική βόρεια πλευρά του κτιρίου), ενώ η ζωή
της με διάφορες επισκευές και αναδιαρρυθμίσεις διήρκεσε τουλάχιστον μέχρι τον
3ο αι. μ.X. Το ασυνήθιστα μεγάλο μέγεθος και ο πλούσιος διάκοσμος συνετέλεσαν
ώστε το κτιριακό συγκρότημα να θεωρηθεί ότι ανήκε σε κάποιον πλούσιο Kώο
αξιωματούχο.
H
μορφή στην οποία σώζεται σήμερα το κτίριο χρονολογείται στους ρωμαϊκούς
αυτοκρατορικούς χρόνους. H ρωμαϊκή οικία οργανώνεται γύρω από τρία αίθρια, εκ
των οποίων τα δύο δημιουργούν περιστύλια ροδιακού τύπου (δηλ. περιβάλλονται από
διώροφες στοές με κίονες). Τα αίθρια διακοσμούν εξαιρετικά ψηφιδωτά δάπεδα. Η
οικία αποτελείται από 36 δωμάτια και τρεις εσωτερικές περίστυλες αυλές
(αίθρια). Απέναντι από την είσοδο βρέθηκε βάση αγάλματος ή στήλης με την
επιγραφή «AΠAΛEΞIKAKOΣ? (=αυτός που διώχνει το κακό). Τα παράθυρα στον τοίχο
πίσω από την είσοδο βλέπουν στην πρώτη αυλή, όπου υπάρχει δεξαμενή νερού και
ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση πάνθηρα που κατασπαράζει ελάφι. Γύρω από την αυλή
ανοίγονται δωμάτια που κοσμούνται με ψηφιδωτά δάπεδα, ανάμεσά τους το ψηφιδωτό
με παράσταση θαλασσίου βυθού που εκτίθεται σήμερα στο αρχαιολογικό Μουσείο, και
τοιχογραφία με παράσταση ανδρός.
Στο
μεγάλο νότιο περιστύλιο με τη μικρή δεξαμενή νερού στο κέντρο βλέπει ο ανδρώνας
(κύριο δωμάτιο της οικίας) και άλλα δωμάτια με ίχνη ορθομαρμάρωσης και ψηφιδωτά
δάπεδα με γεωμετρικά κοσμήματα, παραστάσεις τίγρης, πάνθηρα κτλ. Στη
βορειοδυτική γωνία του περιστυλίου, κοντά στη σκάλα που οδηγεί στον όροφο ήταν
οι βοηθητικοί χώροι (μαγειρείο κ.ά.). Ο ανδρώνας επικοινωνεί μέσω μιας θύρας
στο δυτικό τοίχο του με μεγάλη αίθουσα (τρικλίνιο) με μαρμαροθέτημα στο δάπεδο
και ορθομαρμάρωση στους τοίχους. Στη βόρεια πλευρά της ανοίγεται το τρίτο αίθριο
του σπιτιού με δεξαμενή νερού και ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση Νηρηίδας σε
ιππόκαμπο. H κεντρική παράσταση πλαισιώνεται από πάνθηρες και δελφίνια.
Όλα
τα ψηφιδωτά που βρέθηκαν στην Casa Romana χρονολογούνται στον 3ο αι. μ.X.. Στο
κτίριο βρέθηκαν όμως και αγάλματα Νυμφών, Αθηνάς κλπ., καθώς και το ψηφιδωτό
δάπεδο με παράσταση θαλασσίου βυθού που χρονολογούνται στο τέλος της
ελληνιστικής εποχής.
Η
ρωμαϊκή οικία ανασκάφηκε το 1933 από τον Ιταλό αρχαιολόγο L. Laurenzi και
αναστηλώθηκε το 1940.
Συντάκτης
Δ.
Mποσνάκης, αρχαιολόγος
E.
Σκέρλου, αρχαιολόγος
Ρωμαϊκό
ωδείο Κω (Κως)
Από
τα πιο σπουδαία δημόσια οικοδομήματα της αρχαίας πόλης της Κω είναι το
αναστηλωμένο σήμερα ρωμαϊκό ωδείο. Βρίσκεται νότια του δυτικού αρχαιολογικού
χώρου, δυτικά της επίσης αναστηλωμένης ρωμαϊκής οικίας (Casa Romana) και
βορειοδυτικά του αρχαίου θεάτρου. Σύμφωνα με πληροφορίες, που αντλούμε από
αρχαίες επιγραφές, το ωδείο κατέλαβε τη θέση προγενέστερου δημόσιου
οικοδομήματος, που πιθανώς χρησίμευε για τις συγκεντρώσεις του δήμου των Κώων
και ίσως ήταν το βουλευτήριο της πόλης. Το ωδείο κατασκευάσθηκε τον 1ο-2ο αι.
μ.X. και προοριζόταν για τη διεξαγωγή μουσικών αγώνων, ενώ λειτούργησε επίσης
ως έδρα της Γερουσίας, του δημόσιου σώματος της Κω, που, όπως δηλώνουν οι
επιγραφικές μαρτυρίες, δεν είχε πολιτικές εξουσίες, αλλά φρόντιζε για την
απόδοση τιμών σε διακεκριμένους πολίτες του νησιού.
Το
οικοδόμημα αρχικά ήταν στεγασμένο και η χωρητικότητά του υπολογίζεται σε 750
άτομα περίπου. Το κοίλο του, προσανατολισμένο προς το βορρά, στηριζόταν σε
θολωτές κατασκευές, τις οποίες έφεραν πεσσοί χυτής τοιχοποιίας. Διέθετε
δεκατέσσερις σειρές μαρμάρινων εδωλίων, από τις οποίες έχουν αναστηλωθεί οι
εννέα, και χωριζόταν με ένα διάδρομο σε δύο διαζώματα, από τα οποία το κατώτερο
χωριζόταν σε κερκίδες με τέσσερις κλίμακες. Κάτω από το κοίλο διαμορφώθηκαν δύο
ημικυκλικές στοές και μια σειρά δωματίων, που χρησίμευαν είτε ως καταστήματα
είτε ως εργαστήρια. Η σκηνή είχε την ασυνήθιστη μορφή ακανόνιστου πενταγώνου
και αποτελείτο από δύο μέρη, το προσκήνιο και το παρασκήνιο, τα οποία
επικοινωνούσαν μεταξύ τους με τρεις εισόδους. Στις δύο πλευρές της σκηνής
υπήρχαν ακόμη δύο θύρες, που οδηγούσαν στις παρόδους. Η ορχήστρα ήταν κυκλική
και το δάπεδό της ήταν διακοσμημένο με μαρμαροθέτημα, ενώ δύο ακόμη ψηφιδωτά
δάπεδα κοσμούσαν τις παρόδους. Στις εσωτερικές στοές του ωδείου αποκαλύφθηκαν
μαρμάρινα αγάλματα, που αρχικά ήταν τοποθετημένα σε κόγχες. Το σημαντικότερο
από αυτά απεικονίζει τον Ιπποκράτη και εκτίθεται σήμερα στο Αρχαιολογικό
Μουσείο της Κω.
Η
ανασκαφή του ωδείου πραγματοποιήθηκε το 1929 από τον Ιταλό αρχαιολόγο L.
Laurenzi. Η πρώτη φάση των αναστηλωτικών εργασιών στο μνημείο ξεκίνησε το 1929
από την Iταλική Aρχαιολογική Aποστολή, ενώ το διάστημα 1994-1999 διενεργήθηκαν
εκ νέου αναστηλωτικές εργασίες από την KB΄ Eφορεία Προϊστορικών και Kλασικών
Aρχαιοτήτων και τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων. Τα τελευταία χρόνια
πραγματοποιούνται εργασίες ανάδειξης του περιβάλλοντος χώρου και φωτογραφική
έκθεση στο εσωτερικό του ωδείου, που χρηματοδοτείται από το Γ΄ Kοινοτικό
Πλαίσιο Στήριξης και υλοποιείται από το Aρχαιολογικό Iνστιτούτο Aιγαιακών
Σπουδών. Παράλληλα, το μνημείο φιλοξενεί κατά διαστήματα πολιτιστικές
εκδηλώσεις, που οργανώνουν τοπικοί φορείς του νησιού.
Συντάκτης
Δ.
Μποσνάκης, αρχαιολόγος
Ε.
Σκέρλου, αχαιολόγος
Σπήλαιο
Αποκάλυψης (Χώρα Πάτμου)
Το
σπήλαιο της Αποκάλυψης βρίσκεται περίπου 2,2 χλμ. βορείως του οικισμού της
Χώρας της Πάτμου (στο μέσον περίπου της απόστασης από το λιμάνι της Σκάλας προς
τη Χώρα), λίγο χαμηλότερα από τη Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, κοντά στη
Πατμιάδα Σχολή.
Σύμφωνα
με την παράδοση, μέσα σε αυτό, ο Ευαγγελιστής Ιωάννης δέχτηκε την Αποκάλυψη και
την υπαγόρευσε στο μαθητή του Πρόχορο. Η αρχική διαμόρφωση του χώρου αποδίδεται
στον όσιο Χριστόδουλο, κτήτορα της Μονής του Αγίου Ιωάννου. Σήμερα αποτελεί τον
λατρευτικό πυρήνα του πολύπλοκου κτιριακού συγκροτήματος γνωστού ως «Μονή της
Αποκάλυψης».
Στο ευρύχωρο άνοιγμα της
σπηλιάς έχει διαμορφωθεί παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννου. Ο φυσικός βράχος
σχηματίζει την οροφή και τις πλευρές του καθώς και την ανατολική πλευρά του
ιερού βήματος στο οποίο έχουν λαξευτεί οι κόγχες της Πρόθεσης, του Διακονικού
και η κεντρική κόγχη που χρησιμεύει ως Αγία Τράπεζα. Το Βήμα απομονώνεται από
τον υπόλοιπο χώρο με ξύλινο τέμπλο κοσμημένο με σημαντικές μεταβυζαντινές
εικόνες. Τα τοιχώματα του Βήματος και τις κόγχες κοσμούσαν κατά τους
Μεσοβυζαντινούς χρόνους τοιχογραφίες που χρονολογούνται στα τέλη του 12ου αιώνα
μ.Χ. Κεντρικό εικονογραφικό θέμα αποτελεί η παράσταση του Αγ. Ιωάννου που υπαγορεύει
στον Πρόχορο την Αποκάλυψη.
Συντάκτης
Γ.
Βάλβης
Συγκρότημα
Ιαματικών Πηγών Καλλιθέας (Καλλιθέα)
Το
σημαντικότερο αρχιτεκτονικό επίτευγμα στα Δωδεκάνησα κατά την διάρκεια της
Ιταλοκρατίας είναι το συγκρότημα των Ιαματικών Πηγών της Καλλιθέας. Ο σχεδιασμός
και η υλοποίηση του έργου πραγματοποιήθηκε την εποχή που διοικητής των
Δωδεκανήσων ήταν ο Mario Lago (1924-1936). Αρχιτέκτονας του έργου ήταν ο Pietro
Lombardi. Το συγκρότημα της Καλλιθέας είναι έργο συμβολικό, όχι μόνο γιατί
χτίστηκε στην ίδια ακριβώς τοποθεσία που έγινε η απόβαση των πρώτων Ιταλικών
δυνάμεων στο νησί (στην ανατολική πλευρά του νησιού και 10 χλμ. έξω από την
πόλη), αλλά και γιατί συνδυάζει την φροντίδα για την υγεία, την αναψυχή, τον
αλληλοσεβασμό ανθρώπου και φύσης, υποταγμένα στους κανόνες της Τέχνης.
Η
Καλλιθέα δεν ήταν μόνο ένα έργο τεχνικό, αλλά κυρίως καλλιτεχνικό. Τα επίσημα
εγκαίνια έγιναν την 1η Ιουλίου 1929, ενώ προηγουμένως είχε τελειοποιηθεί ο
δρόμος που οδηγούσε στην Καλλιθέα (1928). Μέσα στο 1930 συμπληρώθηκε και το
επάνω αίθριο και η τελική διαμόρφωση του υπαίθριου χώρου. Είναι χτισμένο στον
όρμο της Καλλιθέας και αποτελείται από τρία κυρίως τμήματα:
1)
Την κεντρική είσοδο με την μεγάλη κυκλική πλατεία και το συντριβάνι στο μέσο,
2)
το ημικυκλικό αίθριο διανομής του νερού με την κυκλική πηγή και
3)
το συγκρότημα των αποχωρητηρίων και λοιπών υγειονομικών εγκαταστάσεων.
Όλα
αυτά περιβάλλονται και ενώνονται με κήπους, πάρκα, αξιόλογα μονοπάτια και
διάφορες μικροεγκαταστάσεις για ανέσεις και αναψυχή, όπως η σπηλιά Βαρ, η προβλήτα,
η πίστα χορού κ.α. Δημιουργήθηκε έτσι ένα θαυμάσιο σύνολο που επιτεύχθηκε από
τον συγκερασμό αυστηρής κλασικής γεωμετρίας με τοπίο ανώμαλο και γραφικό. Ένα
σύνολο που ενώνει αρμονικά κλασική αξονική διάταξη και γραφικότητα.
Το
κυκλικό αίθριο του συγκροτήματος των αποχωρητηρίων είναι μοναδικό παράδειγμα
των δυνατοτήτων εναρμόνισης απολύτων γεωμετρικών εσωτερικών διατάξεων με ορισμό
συγκεκριμένης θέας και επίτευξη εσωτερικής και εξωτερικής ενότητας. Το
αποτέλεσμα ενδυναμώνεται με την εξαιρετική ποιότητα του φυσικού φωτισμού και
του αερισμού του εσωτερικού ημικυλινδρικού αιθρίου.
Όλες
οι επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στο χώρο διακρίνονται για το σεβασμό στο
φυσικό τοπίο αλλά και στον άνθρωπο. Κτήρια με όγκους προσαρμοσμένους στις
φυσικές κοιλότητες και ελεύθερα αρχιτεκτονικά στοιχεία συνδέουν μορφολογικά
διαφόρους πολιτισμούς που επέδρασαν στη Ρόδο (δωρικό, ρωμαϊκό, βυζαντινό,
ιπποτικό, αραβικό, νησιώτικο). Σήμερα, το κτήριο είναι εγκαταλελειμμένο.
Ταχυδρομείο
Ρόδου (Ρόδος)
Tο
Ιταλικό κτήριο του Ταχυδρομείου της Ρόδου βρίσκεται στην Πλατεία Ελευθερίας.
Μορφολογικά αποτελεί ένα εξαίρετο δείγμα αναγεννησιακού εκλεκτισμού και
κανναβικής τεχνολογίας. Η πρόσοψή του χαρακτηρίζεται από πλήθος μορφολογικών
στοιχείων, κατασκευασμένα από τοπικό πωρόλιθο. 'Εχει επιβλητική κεντρική είσοδο
και συμμετρικά ανοίγματα.
Κτίσθηκε
στα πρώτα χρόνια της Ιταλοκρατίας, γύρω στο 1926, από τον αρχιτέκτονα
Florestano di Fausto και στέγαζε τα Ιταλικά Ταχυδρομεία (Palazzo delle Poste).
Χριστός της
Ιερουσαλήμ, Κάλυμνος (Χώρα)
Ο
"Χριστός της Ιερουσαλήμ" είναι μία τρίκλιτη παλαιοχριστιανική
βασιλική, που βρίσκεται στην περιοχή Λιμνιώτισσα, σε απόσταση 200 μ. δυτικά της
Χώρας Καλύμνου, δίπλα στην ασφαλτοστρωμένη οδό που οδηγεί από τη Χώρα προς τον
Πάνορμο.
Στην
ευρύτερη περιοχή όπου περιλαμβάνεται και η παλαιοχριστιανική βασιλική του
Χριστού της Ιερουσαλήμ απλωνόταν κατά τους προχριστιανικούς χρόνους το τέμενος
του Δηλίου Απόλλωνος, του προστάτη και πολιούχου θεού της Καλύμνου. Σύμφωνα με
επιγραφικές μαρτυρίες ο χώρος αποτελούσε το πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο της
αρχαίας Καλύμνου. Εδώ υπήρχαν οι ναοί του Απόλλωνα και του Ασκληπιού, Θέατρο,
Γυμνάσιο, Βουλευτήριο. Η επικράτηση του χριστιανισμού μετά από τους διωγμούς
των Ρωμαίων αυτοκρατόρων επέφερε το κλείσιμο και την καταστροφή του Ιερού. Η
βασιλική οικοδομήθηκε τον 5ο αι. μ.Χ., καταστράφηκε πιθανότατα στα μέσα του 6ου
αι. από σεισμό και επισκευάστηκε στη συνέχεια, ενώ 40 μ. νοτιοανατολικά της
οικοδομείται μία ακόμη βασιλική, η Αγία Σοφία. Τον 7ο αι. εγκαταλείπεται λόγω
των αραβικών επιδρομών.
Από
τη βασιλική του Χριστού της Ιερουσαλήμ έχει αποκαλυφθεί μόνο το ανατολικό τμήμα
από τις ανασκαφές του Άγγλου Ch. Newton και του Ιταλού M. Serge το 1937. Σε
καλή κατάσταση διατηρείται η αψίδα του ιερού βήματος σε ολόκληρο το ύψος της.
Ως οικοδομικό υλικό έχουν χρησιμοποιηθεί αρχιτεκτονικά μέλη και ενεπίγραφοι
δόμοι από οικοδομήματα του αρχαίου ιερού του Δηλίου Απόλλωνα που προϋπήρχε στον
ίδιο χώρο. Το κεντρικό κλίτος είναι στρωμένο με μεγάλες μαρμάρινες πλάκες, ενώ
το νότιο καλύπτεται με ψηφιδωτή σύνθεση που περιλαμβάνει ζώα μέσα σε φυσικό
περιβάλλον.
Συντάκτης
Μιχαήλ
Κουτελλάς, αρχαιολόγος
Πηγή κειμένων: http://odysseus.culture.gr/ (ΟΔΥΣΣΕΑΣ -
Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού της Ελλάδας)
Πηγές φωτογραφιών:
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου