Το κρινάκι της θάλασσας κινδυνεύει να εξαφανιστεί!!!

Έχει επιβιώσει εδώ και αιώνες καταφέρνοντας να εμφανίζεται, κάθε καλοκαίρι, μέσα από την καυτή άμμο και να σκορπάει ένα απαλό άρωμα με τα ολόλευκά του άνθη. Το κρινάκι της θάλασσας, ένα αγριολούλουδο που φύεται στα παράλια όλης σχεδόν της Ελλάδας, κινδυνεύει με εξαφάνιση εξαιτίας της ανθρώπινης παρέμβασης. Διαβάστε σχετικό άρθρο

«Αν και πρόκειται για ένα από τα προϊστορικά φυτά που διασώζονται μέχρι σήμερα στον ελλαδικό χώρο, εντούτοις η έλλειψη ενημέρωσης των πολιτών κάνει δύσκολη την επιβίωσή του. Κάθε χρόνο παρατηρείται να λιγοστεύει επικίνδυνα ο αριθμός των φυτών είτε από τα αυτοκίνητα που εισέρχονται μέχρι το ύψος της παραλίας είτε από εκείνους που τα κόβουν ή ακόμα κι από την επέμβαση των μηχανημάτων καθαρισμού των παραλιών από τα σκουπίδια που πετιούνται κατά τη διάρκεια επίσκεψης των λουομένων»

«Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι μιλάμε για ένα αγριολούλουδο που δεν χρειάζεται περιποίηση για να επιβιώσει, ούτε καν νερό. Το μόνο που θέλει είναι να μην το... πατάμε και να μην το ξεριζώνουμε και αυτό θα συνεχίσει να ομορφαίνει τις παραλίες μας, σκορπώντας το μεθυστικό του άρωμα»

Το Παγκράτιο το παράλιο (λατ., Pancratium maritimum, αγγλ., Sea Daffodil ή Sand Lily) ή Κρίνος της θάλασσας, ή Θαλασσόκρινος, ή Ασφόδελος της Θάλασσας, ή Κρινάκι του Αγίου Νικολάου, ή Νάρκισσος της θάλασσας ή Κρίνος της άμμου, είναι μια αμαρυλλίδα. Είναι ένα από τα ωραιότερα αγριολούλουδα της χώρας μας. Είναι το ίδιο είδος με αυτό που βλέπουμε στις αρχαίες τοιχογραφίες της Σαντορίνης και της Κνωσού. Στο βιβλίο ‘’Η ελληνική χλωρίδα στο μύθο, στην τέχνη, στη λογοτεχνία’’ του ΄Ελμουντ Μπάουμαν, 1984 (απόδοση στα ελληνικά Π. Μπρούσαλη) διαβάζουμε σχετικά με το Παγκράτιο στην αρχαία Ελλάδα. ‘’ Το φυτό που δείχνει μια τοιχογραφία της ,,οικίας γυναικών,, στο Ακρωτήρι της Θήρας, αναγνωρίζεται εύκολα σαν κρίνος όταν πατήσουμε ένα τέτοιο λουλούδι, αφού του βγάλουμε τα έξω πέταλα. 

Οι μεγάλοι ανθήρες σε σχήμα μισοφέγγαρου φαίνονται τότε ακριβώς όπως στην τοιχογραφία, με τη μόνη διαφορά ότι βρίσκονται ανάμεσα στα δόντια της στεφάνης, αντί πάνω στις άκρες τους. Με τον τρόπο αυτό ο μινωικός καλλιτέχνης ασφαλώς επιδίωξε μια αρμονική σύνθεση, που τον ανάγκασε όμως ν’αυξήσει τους ανθήρες σε επτά, αντί των έξη που υπάρχουν στη φύση. Ίσως να έπαιξε κάποιο ρόλο σ’αυτό και ο μαγικός αριθμός επτά. Αυτή η νατουραλίστικη παράσταση του κρίνου της θάλασσας συνδέεται και με μια άλλη, νεώτερης χρονολογίας, σε μινωική λάρνακα. Και σ’αυτή οι ανθήρες είναι τοποθετημένοι πάνω στα δόντια της στεφάνης, ενώ τα εξωτερικά πέταλα έχουν ενσωματωθεί στο μοτίβο. Μια όμορφη παράσταση του ίδιου κρίνου βρίσκουμε σε μια λεπίδα μινωικού ξίφους του 19ου αιώνα π.Χ.’’.

Το Παγκράτιο, εντυπωσιάζει για τον τόπο που επιλέγει να φυτρώνει (αμμούδες και αμμοθίνες) και την εποχή της ανθοφορίας του (κατακαλόκαιρο). Η εμφάνιση του στην περιοχή της Μεσογείου παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Χρησιμοποιώντας τους ανέμους του καλοκαιριού (μελτέμια), την επίδραση των σταγονιδίων του θαλασσινού νερού, αλλά και τη νυχτερινή υγρασία της παραλίας, το Παγκράτιο επιβιώνει και ευδοκιμεί στις δυσμενείς συνθήκες της παραλίας. Ανθίζει συνήθως από τα μέσα Ιουλίου, μέχρι τα τέλη Αυγούστου, ενώ το Σεπτέμβρη τελειώνει η ανθοφορία του. Τα φύλλα του εμφανίζονται τη χειμερινή περίοδο, ενώ το καλοκαίρι ξεραίνονται, σαν να καίγονται από τον καυτό ήλιο και την άμμο. Και εκείνη την περίοδο, μέσα στις πολύ θερμές συνθήκες του καλοκαιριού, ξεπροβάλλουν τα τεράστια κάτασπρα τα άνθη του. 

Συμμετρικά, αρωματικά, με έξι πέταλα το καθένα και διαμορφώνουν ένα στέμμα, όπως οι ασφόδελοι με 6 στήμονες και κίτρινους ανθήρες. Τα άνθη μισανοίγουν αργά το απόγευμα προς το βράδυ, για να φθάσουν στην κορύφωση του ανοίγματος, όσο η νύχτα προχωρεί, ενώ παραμένουν ανοιχτά μέχρι νωρίς το επόμενο απόγευμα. 

Αυτό, ευνοεί τις νυχτόβιες πεταλούδες (σκώροι), που έχουν επιλέξει το φυτό αυτό για την επικονίασή του. Έρευνες έχουν δείξει ότι η επικονίαση του Θαλασσόκρινου εξαρτάται από ένα μεγάλο μεταναστευτικό έντομο ( σκώρος γεράκι= Hawk moth) που είναι διαθέσιμα μόνο για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα και σε συνθήκες νηνεμίας ή ασθενών ανέμων). 

Ο οικότοπος του Παγκράτιου είναι η χαλαρή άμμος στις αμμώδεις παραλίες και στους αμμόλοφους των αμμοθινών, σε άμεση γειτνίαση με τη θάλασσα και παράγει συχνά πυκνές συστάδες. Αυτό το ενδιαίτημα χαρακτηρίζεται από την άμεση έκθεση στον ήλιο και τους ανέμους της θάλασσας και σε συνεχή σπρέι από σταγονίδια αλμυρού νερού που μεταφέρονται από τον άνεμο.

Οι καρποί αυτού του φυτού, σε κάψα, θα εμφανιστούν, λίγο αργότερα το φθινόπωρο. Όταν ανοίξουν, συνήθως στα μέσα του φθινοπώρου, πετάγονται μακριά τα σπόρια του που είναι μαύρα σε απόχρωση, ακανόνιστα και πολύ ελαφριά, ώστε να μπορούν να ταξιδεύσουν, με τον αέρα και με τα κύματα σε μεγάλες αποστάσεις. Και κάποια στιγμή, καθώς θα βγουν σε κάποια άλλη ακτή και όταν θα βρουν ιδανικές συνθήκες, θα δημιουργήσουν νέες αποικίες. Οι σπόροι του συνήθως θάβονται στην άμμο ‘’αναζητώντας’’ μεγαλύτερη υγρασία. Όσοι από αυτούς επιζήσουν, μετά από 4-5 χρόνια θα ανθίσουν και θα συνεχίσουν τον κύκλο της ζωής τους. Αυτός είναι ο ένας τρόπος πολλαπλασιασμού του, ενώ ο άλλος είναι με τους βολβούς του σε γειτονικούς του μητρικού φυτού χώρους. Έτσι, επιτελούν ένα πολύ σημαντικό ‘’οικολογικό’’ καθήκον. Δηλαδή, συγκρατούν την άμμο από τη μανία των ανέμων και των κυμάτων, συνεισφέρουν στη βιοποικιλότητα και στολίζουν τις αμμουδιές. Θα το συναντήσουμε, όπου έχει απομείνει πλέον, μόνο στις αμμώδεις παραλίες της Μεσόγειου, καθώς δέχεται ισχυρή επίθεση από την τουριστική ανάπτυξη στις παραθαλάσσιες περιοχές και γι' αυτό είναι είδος υπό παρακολούθηση.

Το ονόμασαν Παγκράτιο, από τις ελληνικές λέξεις ‘’κραταιό΄΄ ‘’παντοδύναμο’’, για τiς φαρμακευτικές του ιδιότητες, αλλά και γιατί φυτρώνει σε εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες. Δηλαδή, πάνω στη άμμο, στο θερμό και ξηρό καλοκαίρι, κοντά στη θάλασσα που δέχεται το ψεκασμό της αλμύρας. Είναι πολυετές βολβώδες φυτό με παχύ κορμό σαν καλάμι ύψους περίπου 40 cm (κρυπτόφυτο, δηλαδή ένα μεγάλο μέρος του χρόνου του υπάρχει μόνο ως βολβός στην άμμο) με κορμό που φτάνει τα 40 εκατοστά, το ριζικό του σύστημα είναι βολβοειδές και φτάνει μέχρι και 1,50 μέτρο, και αυτοφύεται σε αμμώδεις παραλίες και είναι είδος υπό παρακολούθηση γιατί κινδυνεύει από τις δραστηριότητες του ανθρώπου την καλοκαιρινή περίοδο. 

Αυτό το φυτό πρέπει να έδωσε ο Ερμής στο Οδυσσέα για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τα μάγια της Κίρκης. Ο Όμηρος, εικάζεται ότι το ονόμαζε ‘’Μώλυ’’ (από το ρήμα μωλύω= αφανίζω, αδυνατίζω, παραλύω, ήταν το αντίδοτο των κακών-λυγρών φαρμάκων ) και το περιέγραφε σαν ένα «φυτό με άνθη άσπρα σαν το γάλα», που φύτρωνε στην Κυλλήνη, αλλά η εκρίζωσή του ήταν εύκολη (σύμφωνα με πρόσφατες απόψεις το Μώλυ ίσως ήταν η Frittilaria ή η Tulipa ή το Galanthus nivalis). Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν το χυμό από το φυτό Παγκράτιο μαζί με μέλι. Λένε ότι είναι τόσο έντονο το άρωμα του που κρατάει τα πρόβατα μακριά από τις ακτές. Ο Θεόφραστος γράφει για το Παγκράτιο ότι είναι ένας είδος κρεμμυδιού που χρησιμοποιείται ως αντίδοτο σε δηλητηριάσεις και σε μαγιές, αλλά είναι δύσκολο να το ξεριζώσει κανείς. Το Παγκράτιο, στο ‘’Άσμα των Ασμάτων’’(είναι ένα από τα βιβλία του κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης, αποτελεί ύμνο στον έρωτα και γράφτηκε από το Σολομώντα, τον 4ο π.Χ. αιώνα), συμβολίζει την ανθοφορία των έρημων γαιών και την εξέλιξη τους. Στην Αρχαία Ελλάδα τα λουλούδια αποτελούσαν μέρος της ζωής των ανθρώπων. Η θρησκεία, η τέχνη, οι μύθοι, ή ιατρική, οι τελετές και άλλες δραστηριότητες ήταν συνυφασμένες με τα λουλούδια. Το Παγκράτιο, όπως όλοι οι κρίνοι, ήταν ιερό λουλούδι για τους Μινωίτες με την ίδια θρησκευτική σημασία. Είναι γνωστό από αρχαίες εικονογραφήσεις στην Κρήτη, στα παλάτια της Κνωσού. Η πρώτη παράστασή του αναφέρεται από τον Άγγλο αρχαιολόγο Έβανς (Sir Arthur John Evans,1951-1941), ο οποίος την ανακάλυψε κατά τις ανασκαφές που έκανε στο παλάτι της Κνωσού (1896). Αργότερα αναφέρεται από τον καθηγητή αρχαιολογίας Σπ. Μαρινάτο (1901-1974) κατά τις ανασκαφές στη Θήρα (1967-1972). Δηλαδή, το Παγκράτιο έχει μια ιστορία σχεδόν μυθική, καθώς βρέθηκε σε ζωγραφιά που έγινε πριν από 3.500 χρόνια, στις υστεροκυκλαδικές τοιχογραφίες στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, στο Ανάκτορο που ανέσκαψε ο Μαρινάτος. Στις τοιχογραφίες αυτές απεικονίζεται με πολλούς στήμονες, κατώτερη ωοθήκη και καμπύλα πέταλα, χωρίς τα εξωτερικά του πέταλα. Εξάλλου, σε μια τοιχογραφία στο ανάκτορο της Κνωσού με το "μπλε πουλί", στη κάτω δεξιά γωνία υπάρχει η πρώτη σωζόμενη αναπαράσταση αυτού του φυτού στον κόσμο. 

Το Παγκράτιο, ήταν ένα πολύ σημαντικό φυτό, για τα νησιά του Αιγαίου και το σύμβολο των ισχυρών χωρών του Μίνωα. Στις ανασκαφές της Θήρας φαίνεται το Παγκράτιο να απεικονίζεται σαν έμβλημα σε όλα τα Μινωικά πλοία όταν ήταν σε πόλεμο. Επιπλέον, αποδεικνύει την μοναδικότητα του Αιγαίου με αμετάβλητες οικολογικές συνθήκες από τη Μεσολιθική εποχή μέχρι και σήμερα. 

Σήμερα, έχουν ανιχνευθεί πολλά συστατικά στο Παγκράτιο με αντιβιοτική δράση, για φάρμακο σε πολλές ασθένειες όπως το Αλτσχάιμερ, αλλά και σαν τονωτικό της μνήμης. Χρησιμοποιείται ειδικά ως τονωτικό του καρδιακού και νευρικού συστήματος, είναι αντιβακτηριδιακό, αντιμυκητιακό, αντιφλεγμονώδες, αντιπαρασιτικό, αλλά και ως σηπτικό μαλακτικό και για παθήσεις των νεφρών

ΠΗΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: http://oprodromos.com/efimerida/pages/krinaki.html