ΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ένα άρθρο που αφορά τους υγροτόπους της Ρόδου.  Οι υγρότοποι της Ρόδου είναι εξαιρετικά σπουδαίοι βιότοποι και η διατήρησή τους είναι για την ομάδα μας, την Αιθρία, σημαντική προτεραιότητα.

 Το άρθρο είναι του επιστημονικού μας συνεργάτη, Σταμάτη Μοσχού, και περιέχει στοιχεία από τις παρατηρήσεις της Αιθρίας για τους υγροτόπους της Ρόδου, καθώς και στοιχεία από τη μεταπτυχιακή μελέτη του κ. Μοσχού.

ΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Υγρότοπο αποκαλούμε κάθε τόπο που καλύπτεται εποχικά ή μόνιμα από ρηχά νερά ή που δεν καλύπτεται ποτέ από νερά, αλλά έχει υπόστρωμα (έδαφος, άμμο) υγρό για μεγάλο διάστημα του έτους. Μπορεί να είναι φυσικοί ή τεχνητοί. Ρηχές λίμνες και ρηχά ποτάμια, έλη, λιμνοθάλασσες, πηγές, εποχιακά τέλματα (περιοχές με νερό γλυκό, αλμυρό ή υφάλμυρο) είναι υγρότοποι. Αποτελούν τη μεταβατική ζώνη μεταξύ χερσαίων και υδάτινων εκτάσεων και το κύριο γνώρισμα τους είναι ότι καλύπτονται μόνιμα ή προσωρινά από νερά μικρού βάθους.

Ο αριθμός των υγροτόπων στη Ρόδο μετά από έρευνες και καταγραφές του WWF Ελλάς, κατά την υλοποίηση του  προγράμματος «Απογραφή & προστασία των νησιωτικών υγροτόπων της Ελλάδας», ανέρχεται στους 34. Όμως, σε πιο πρόσφατη έρευνα στους υγροτόπους του νησιού εντοπίστηκαν επιπλέον 7 νέοι, στο πλαίσιο της διπλωματικής εργασίας  του γράφοντα με τίτλο «Διερεύνηση των Αξιών και Λειτουργιών των Υγροτόπων της Ρόδου, με Στόχο την Ολοκληρωμένη Διαχείρισή τους». Ο τελικός αριθμός των υγροτόπων είναι πλέον 41 (Χάρτης1).

Οι τύποι υγροτόπων που συναντώνται στη Ρόδο είναι: Εκβολές ποταμών, Ρύακες, Τεχνητές λίμνες, Φράγματα και Έλη  

Η σημασία των υγροτόπων της Ρόδου για τα πουλιά

Οι υγρότοποι της Ρόδου αποτελούν σημαντικούς Βιότοπους και η σπουδαιότητα και η σημασία της διατήρησης των ευαίσθητων αυτών οικοσυστημάτων αποτελεί σημαντική προτεραιότητα για πολλούς λόγους. Τα οικοσυστήματα αυτά αποτελούν χώρο διαβίωσης, αναπαραγωγής και ενδιάμεσο σταθμό παραμονής μεταναστευτικών πουλιών. Για τα υδρόβια και τα παρυδάτια πουλιά οι υγρότοποι είναι πραγματικός παράδεισος. Στους μεγάλους καλαμιώνες και μέσα στην πυκνή βλάστηση των υγροτόπων βρίσκουν καταφύγιο, ζουν και αναπαράγονται. Από τα υδρόβια και τα παρυδάτια πουλιά άλλα ζουν ή διαχειμάζουν στους υγροτόπους και άλλα (τα αποδημητικά) παραμένουν εκεί για λίγο, κατά το ταξίδι τους από τη Βόρεια Ευρώπη προς την Αφρική και αντίστροφα. Επίσης, στους υγροτόπους παρατηρούνται ακόμη και αρπακτικά, καθώς από παρατηρήσεις έχει διαπιστωθεί ότι ορισμένα από αυτά, κατά τη χειμερινή περίοδο εξαρτώνται άμεσα από την ύπαρξη των οικοσυστημάτων αυτών, διότι εκεί βρίσκουν τροφή. 

Έτσι, η επιβίωση μεγάλου μέρους των ειδών εξαρτάται από τη διατήρηση των υγροτόπων. Ακόμα και οι μικροί υγρότοποι αποτελούν σημαντικά καταφύγια των πουλιών κατά τη διάρκεια των μετακινήσεων τους. Λειτουργούν σαν προσωρινοί χώροι ανάπαυσης σε περιόδους μετακινήσεων λόγω βαρυχειμωνιάς ή ξηρασίας, είτε λειτουργούν σαν προσωρινά βοηθητικά καταφύγια στην ευρύτερη περιφέρεια των μεγάλων υγροτόπων.

Δράσεις τις Αιθρίας στους υγροτόπους της Ρόδου

Η ερευνητική ομάδα της Αιθρίας με την υποστήριξη των εθελοντών της και σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Δακτυλίωσης Πουλιών πραγματοποιεί εδώ και ένα χρόνο συστηματικές καταγραφές στους υγροτόπους της Ρόδου.

Συγκεκριμένα, συμμετέχει στις Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών (ΜΕΚΥΠ), ένα διεθνές πρόγραμμα της Διεθνούς Οργάνωσης Υγροτόπων. Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί το μακροβιότερο πρόγραμμα παρακολούθησης της βιοποικιλότητας στον κόσμο, το οποίο έχει παγκόσμια εμβέλεια:  κάθε χρόνο διεξάγεται σε πάνω από 100 χώρες με τη συμμετοχή περίπου 15.000 καταμετρητών, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι εθελοντές. Καταγράφονται κυρίως υδρόβια και παρυδάτια είδη πουλιών που διαχειμάζουν στους υγροτόπους, αλλά και άλλα είδη που έχουν σχέση με αυτούς αν και ανήκουν σε τελείως διαφορετικές οικογένειες, όπως αρπακτικά και θαλασσοπούλια. Τα δεδομένα που συλλέγονται επιτρέπουν την εκτίμηση των τάσεων των πληθυσμών και των μεταβολών που παρουσιάζουν οι υγρότοποι.

Επιπλέον, την άνοιξη του 2012 η ομάδα επιστημόνων και εθελοντών της Αιθρίας παρακολούθησε συστηματικά την εαρινή μετανάστευση των πουλιών. Πρόκειται για την περίοδο εκείνη που τα μεταναστευτικά πουλιά βρίσκουν πρόσκαιρο καταφύγιο στους υγροτόπους της Ρόδου, μετά από ένα μακρύ και εξοντωτικό ταξίδι πάνω από τη Μεσόγειο θάλασσα.  Στους υγροτόπους της Ρόδου ανεφοδιάζονται και συνεχίζουν το ταξίδι τους στο βορά!

Τα αποτελέσματα των καταγραφών έδειξαν πως οι υγρότοποι της Ρόδου είναι σημαντικοί για τα πουλιά, καθώς χρησιμοποιούνται είτε ως τόποι αναπαραγωγής, είτε ως τόποι διαχείμασης και φυσικά ως τόποι ανεφοδιασμού κατά την περίοδο της μετανάστευσης. Οι καταγραφές πραγματοποιήθηκαν στους υγροτόπους: Φράγμα Απολακκιάς, Έλος Κατταβιάς, Φράγμα Γαδουρά, Εκβολή ποταμού Γαδουρά, Εκβολή ποταμού Λουτάνη και Εκβολή ποταμού Πελέμονη. Μεταξύ των πουλιών που παρατηρήθηκαν ήταν τα εξής: Λευκοτσικνιάς, Κρυπτοτσικνιάς, Σταχτοτσικνιάς, Πορφυροτσικνιάς, Νυχτοκόρακας, Καλαμοκανάς, Ποταμοσφυριχτής, Λευκοσουσουράδα, Κοινή Σταχτάρα, Βουνοσταχτάρα, Χελιδόνια, Φρυγανοτσίχλονο, Φανέτο, Κατσουλιέρης, Μελισσοφάγος, Ασημόγλαρος, Φαλαρίδες, Σφυριχτάρια και αρπακτικά όπως η Αετογερακίνα και το Βραχοκιρκίνεζο.

Γίνε κι εσύ παρατηρητής πουλιών!

Η παρατήρηση πουλιών, το γνωστό birdwatching, είναι μια ιδιαίτερα δημοφιλής δραστηριότητα παγκοσμίως, την οποία ασκούν τόσο επιστήμονες συναφών ειδικοτήτων όσο και ερασιτέχνες-παρατηρητές. Προσφέρει στους παρατηρητές ξεχωριστές εμπειρίες επαφής με τη φύση και το μαγικό κόσμο των πουλιών, ενώ ταυτόχρονα βοηθά στη συλλογή πολύτιμων δεδομένων που μπορούν να αξιοποιηθούν από τους επιστήμονες.

Οι ερασιτέχνες-παρατηρητές μάλιστα είναι πολύ περισσότεροι από τους επιστήμονες κι έχουν συμβάλει καθοριστικά στη μελέτη των πουλιών. Με άλλα λόγια, η παρατήρηση πουλιών είναι για όλους εκείνους που χαίρονται την επαφή με το φυσικό περιβάλλον και ψάχνουν μια αφορμή για να το επισκεφτούν.

Γίνε λοιπόν κι εσύ παρατηρητής πουλιών! Η Αιθρία έχει ανάγκη από περισσότερους εθελοντές! Και μην ξεχνάς ότι συμμετέχοντας έχεις την ευκαιρία να πάρεις μέρος σε συλλογικές δράσεις, μέσα από τις οποίες μαθαίνεις, προσφέρεις και μοιράζεσαι. Οι εμπειρίες που αποκτάς είναι εμπειρίες ζωής!

Για περισσότερες πληροφορίες, επισκέψου την ιστοσελίδα της Αιθρίας (www.aithria.org) ή επικοινώνησε στο aithriango@gmail.com.

Κείμενα – Φωτογραφίες:

Μοσχούς Σταμάτης, Περιβαλλοντολόγος, Επιστημονικός συνεργάτης Αιθρίας