 |
| Το παλάτι του Μεγάλου Μάγιστρου (Φωτογραφία αρχείου Ρουβήμ Καρασάββα) |
Ο Μέγας Μάγιστρος των Ιπποτών της Ρόδου, Jean de Lasticγια να διευκολύνει την Κοσκινιάτισσα Κατερίνα κόρη του Μιχαήλ Καλοξενού να παντρευτεί άνδρα που ανήκε σε ανώτερη από αυτή κοινωνική τάξη, εξέδωσε ειδικό Ιπποτικό διάταγμα ύστερα από παράκληση του πατέρα της να εγκρίνει το Τάγμα της Μετάβασης της Κατερίνας από την τάξη των Παροίκων στην παραπάνω κοινωνική ομάδα των μαρινάριων, στην οποία ανήκε ο γαμπρός.
Το Ιπποτικό διάταγμα του Μεγάλου Μαγίστρου Jean deLastic έχει σε μετάφραση όπως ακολουθεί: Διάταγμα 342.1453, Δεκεμβρίου 24Ο ΜΜ Jean de Lastic και το Κοινόβιο της Ρόδου προς τον Μιχάλη Καλόξενο, από το χωριό Κοσκινού, μαρινάριο του Τάγματος: οι κόρες που απέκτησε, μετά τον γάμο του με πάροικο ροδίτισσα, ανήκουν κατά παλαιά συνήθεια του νησιού, στην τάξη των παροίκων.
Μία από αυτές, ονόματι Κατερίνα, είναι για να παντρευθεί, αλλά ο γαμπρός, μαρινάριος, δεν συγκατατίθεται, γιατί τα παιδιά του θα γίνουν πάροικοι. Παρακαλεί, λοιπόν, θερμά ο πατέρας Καλόξενος να εγκρίνει το Τάγμα τη μετάβαση της Κατερίνας στην παραπάνω “τάξη”, των μαριναρίων, ώστε να γίνει ο γάμος της.
Με το παρόν έγγραφο εγκρίνεται η αίτηση του Καλόξενου, ο οποίος αποδείχτηκε πιστός υπήκοος. Δίνεται εξάλλου εντολή στον βάιλο του νησιού να θεωρεί, από τώρα και στο εξής, την Κατερίνα ως μαρινάρια και όχι ως πάροικο. Η ίδια εντολή διαβιβάστηκε και στον ναύαρχο του ιπποτικού στόλουκαι στον γραμματικό του, για να συμπεριλάβουν στο "βιβλίο" ή στο μητρώτο των μαριναρίων και την Κατερίνα, όπως και τα παιδιά που θα κάμει, αγόρια ή κορίτσια.
(Σήμερα το επώνυμο Καλόξενος δεν υπάρχει στα Κοσκινού).
Πάροικοι, μαρινάριοι, φραγκομάτοι (απελεύθεροι) «Οι τρεις αυτές κοινωνικές ομάδες της Ρόδου είναι σαφέστατα χωρισμένες μεταξύ τους. Είναι όλοι υπήκοοι του Τάγματος, με διαφορετικά όμως αστικά δικαιώματα και υποχρεώσεις, θα μπορούσε να λεχθεί ότι έχουμε "πολίτες" α', β' και γ' κατηγορίας.
Ο πάροικος - parichus - που βρίσκεται στην κατώτερη βαθμίδα, ονομάζεται και servius ή servius ascripticious (εναπόγραφος). Η γυναίκα της ίδιας κοινωνικής ομάδας χαρακτηρίζεται επίσης ως paricha ή parichissa (παροίκισσα) ή serva και servaascripticia.
Το θεσμικό πλαίσιο που περιέβαλε τους ανθρώπους αυτούς αναφέρεται ως parichia (παροικιά) ή servitus parichalis. Τα αντικείμενα εξ άλλου που υπάγονταν στην παροικία εθεωρούντο παροκιάτα ή παροικεκάτα.
Στο τέλος σχηματίζεται και το ρήμα παροικιακών, με ενεργητική έννοια φέρνω δηλ. κάτι ή κάποιον στο καθεστώς της παροικίας.... Αλλά και η εικόνα του βυζαντινού παροίκου του 13ου αιώνα δεν είναι σταθερή ούτε μονόχρωμη: εμφανίζεται άμεσα εξαρτημένος από το κράτος ή από τον τοπικό χωροδεσπότη.
Δεν μπορεί να εγκαταλείψει το κτήμα στο οποίο έχει προσγραφεί. Θεωρητικά υπάγεται στη βούληση του αφέντη, πρακτικά όμως δια-τηρεί αρκετά περιθώρια στις κινήσεις του και στη διεκδίκηση του δικαίου του. Φαίνεται να έχει δικιά του εγγειο παρουσία, για την οποία πληρώνει το τέλος ή τη μορτή (φόρος). Η πράξητης απελευθέρωσής του, με έγκριση πάντα του ΜΜ (Μεγάλου Μάγιστρου), δηλώνει συχνά, την ίδια στιγμή, και το καθεστώςαπό το οποίο μόλις πριν λίγο είχε απαλλαγεί.
Έτσι ο υπήκοος των Ιπποτών, νησιώτης πάροικος, υπαγόταν άμεσα στον Μ.Μ και στο Κοινόβιο• σ’ αυτούς καταβάλλει κεφαλικό φόρο (testagium), τη μορτή, το τέλος (ή δίκαιον) δημόσιον-αντίθετα προς το “δεσποτικόν δίκαιον”, τον κρατικόν φόρο, για τα χωράφια που καλλιεργούσε και ανήκαν (θεωρητικά) στο κράτος, για τα εισοδήματα από δένδρα, μελίσσια, ζώα αγγαρείες και παραγγαρείες (προσωπική εργασία) επίσης έπεφταν στους ώμους του παροίκου.
Γενικά το σώμα και τα πράγματά του βρίσκονταν κάτω από άμεση κρατική δέσμευση. Η απαλλαγή του παροίκου από τα παραπάνω δεινά γινόταν με την "προαγωγή" ή στην επόμενη βαθμίδα, του μαρινάριου, και έπειτα στην πρώτη, του απελεύθερου, ή κατευθείαν στην πρώτη, χωρίς υποχρεωτικό πέρασμα από τη μεσαία "τάξη". Δεν προβλεπόταν κανένας, νομίζω, όρος, ότι ο πάροικος έπρεπε να ονομασθεί μαρινάριος πρώτα, για να καταλήξει απελεύθερος. Ούτε φυσικά υπήρχε κανονισμός που προ-έβλεπε τη μετεξέλιξη του μαρινάριου-πρώην παροίκου-σε απελεύθερο...
Πώς δικαιολογεί ο Μ.Μ. τη χαριστική πράξη προς τον πάροικο, όταν τον ονομάζει μαρινάριο ή απελεύθερο; Κατ' αρχήν, είναι η αφοσίωση και οι πολλές υπηρεσίες του ιδίου του υπηκόου ή και συγγενή του (γυναίκας, παιδιών κ.α.) προς το Τάγμα, για τις οποίες και ανταμοίβεται έπειτα έχουμε την προσφορά αντισταθμίσματος σε ανθρώπους, σκλάβους ή όχι, των οποίων αναφέρεται κάποτε και η χρηματική αξία π.χ. η απελευθέρωση γυναίκας-παροίκιου γίνεται έναντι σκλάβας...
Μια άλλη αιτία που επικαλείται ο Μ.Μ. για την απελευθέρωση των παροίκων έχει χαρακτήρα κατ’ εξοχήν κοινωνικόν ή δημογραφικό. Πρόκειται για διευκόλυνση σύναψης γάμου ανάμεσα σε άτομα διαφορετικών κοινωνικών βαθμίδων.
(Παράδειγμα η Κοσκινιάτισσα Κατερίνα). (Από το βιβλίο Τσιρπανλή: Ανέκδοτα έγγραφα Ρόδου-Σποράδων...)
Ο Μέγας Μάγιστρος Ιωάννης Μπαμπάρ ντε Λαστίκ. Τον αποθανόντα στη Ρόδο Μ.Μ. Αντώνιο Φλυβιάν στις 29 Οκτωβρίου1437 τον διαδέχθηκε ο νέος Μάγιστρος Ιωάννης Μπαμπάρ ντε Λαστίκ, μέγας ηγούμενος της Ωβέρνης που ήταν και πατρίδα, ο οποίος εκλέχτηκε τον ίδιο χρόνο.
Στάθηκε άτυχος Μάγιστρος γιατί στα χρόνια της διοίκησης του Τάγματος βαρύ και δυσσοίωνο σούροπο απλωνόταν στη χριστιανική Ανατολή. ʼρχιζε η νύκτα της μεγάλης σκλαβιάς και δεν γινόταν πια λόγος ποιός θα ζήση, αλλά ποιός τελευταίος θ' αποθάνει. «Στη νοτιοανατολική Ευρώπη ο σουλτάνος Μουράτ Β’ κάνει ανεμπόδιστος ολεθρίους για τους Χριστιανούς περιπάτους. Πηγαινοέρχεται θριαμβευτής από τις χώρες του Δουνάβεως ως κάτω στην Πελοπόννησο και με το νεύμα του σβύνει κάθε εστία χριστιανικής αντιστάσεως, που ανάβει ακόμα εδώ κι εκεί.
Στην κυρίως Ελλάδα οι Χριστιανοί άρχοντες, είτε Ελληνες είτε Φράγκοι, έχουν σχεδόν τα πάντα χαμένα και μέσα στην αγωνία των πωλούν τα κτήματά των για ν' απομακρυνθούν...Την προτροπή του πάπα Ευγενίου Δ', ο βασιλεύς της Πολωνίας και Ουγγαρίας, οι ηγεμόνες της Τρανσυλβανίας και της Βλαχίας, καθώς και ο καρδινάλιος Τζεζαρίνι από μέρους του Κράτους του πάπα, σχηματίζουν στρατιωτικό συνασπισμό, ο οποίος με τη σύμπραξη και του αυτοκράτορος της Κωνσταντινουπόλεως, αποφασίζει ν' αντεπεξέλθει εναντίον του τρομερού κατακτητού.
Δυστυχώς όμως και τη φορά αυτή τα χριστιανικά στρατεύματα δεν έχουν καλυτέρα τύχη. Ηττώνται κατά κράτος στη Βάρνα το 1444. Επί του πεδίου της μάχης παραμένουν για πάντα ο ηρωικός βασιλεύς Λαδίσλαιας και όχι ο λιγότερο γενναίος καρδινάλιος Τζεζαρίνι (Ι. Δελένδα: Οι Ιππότες της Ρόδου).
Πρώτο μέλημα του Ιω. ντε Λαστίκ ήταν η φροντίδα του για τα τείχη της Ρόδου και τα αμυντικά έργα όλων των νησιών. Οι εργάτες δούλευαν μέρα και νύχτα κάτω από τα φρούρια και τατείχη, ανοίγοντας καινούριους τάφρους και μεγαλώνοντας τις παλιές.
Για να ενισχύσει το Τάγμα, απευθύνεται στο πάπα και τους ηγεμόνες της Δύσης, υπογράφει συνθήκη συμμαχίας με τον αυτοκράτορα Κων/πολης Ιωάννη Παλαιολόγο, ο οποίος όμως βρισκόταν σε χειρότερη θέση από τους Ιππότες της Ρόδου. Από τον Σεπτέμβριο του 1440 έως το 1444 αντιμετωπίζει με επιτυχία τις Αιγυπτιακές επιθέσεις που με τις γαλέρες τους κατερείπωσαν το Καστελλόριζο, τη Κω και απείλησαν και τη Ρόδο.
Στις 29 Μαΐου 1453 έπεσε η Κων/πολη, και ύστερα από έξι μήνες ο Μωάμεθ Β’ έκρουε ήδη με βία τη πόρτα της Ρόδου. Με διάγγελμά του ο Μωάμεθ Β' ζητούσε από τους Ρόδιους Ιππότες να του πληρώσουν δύο χιλιάδες δουκάτα ως φόρο υποτελείας της νήσου τους προς στο στέμα του.
Το συμβούλιο του Τάγματος, απέρριψε την απαίτηση του Μωάμεθ Β’. «Το νησί δεν είναι δικό μου, απήντησε περίπου ο Σπιταλιώτης ηγούμενος στο Μωαμεθανό απεσταλμένο. Είμαι καλόγηρος και υπακούω μόνον στο θρησκευτικό αρχηγό μου. Δεν έχω να πληρώσω φόρον υποτελείας σε κανένα ηγεμόνα, πολύ δε περισσότερο στον κύριόν σου, που δεν ανήκει στην πίστη μας».
Στη κρίσιμη αυτή περίοδο ο Μ.Μ. Ιωάννης ντε Λαστίκ, ζήτησε βοήθεια από τους ισχυρούς βασιλείς Χριστιανούς της Ευρώπης, εξαντλώντας όλα τα μέσα για να πείσει. Στη προσπάθειά του αυτή, λίγους μήνες αργότερα απεβίωσε στις 19 Μαΐου 1454 εγκαταλείποντας μνήμη Μεγάλου Μαγίστρου του Τάγματος Ιπποτών της Ρόδου.
* Του Γεωργίου Χρ. Μπάρδου
Θεολόγος-Επίτιμος Γυμνασιάρχης
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου