Όσα πρέπει να γνωρίζετε για το σπαθόχορτο ή βαλσαμόχορτο

ΤΟ ΥΠΕΡΙΚΟ Ή ΣΠΑΘΟΧΟΡΤΟ Ή ΒΑΛΣΑΜΟΧΟΡΤΟ (St.JOHN'S WORT)  IPERICO o ERBA DI SAN GIOVANNI o SCACCIADIAVOLI

 «Βότανο του Αγίου Ιωάννη» (St.John’s wort),

αλλά και το ελληνικό «βότανο του Πρόδρομου»

Όσα πρέπει να γνωρίζετε για το σπαθόχορτο ή βαλσαμόχορτο

ΦΤΙΑΧΝΩ ΣΠΑΘΟΛΑΔΟ

Ιστορικά στοιχεία - Ετυμολογία

Υπερικον το διατρητον, λατινική ονομασία Hypericum perforatum, γνωστό από την αρχαιότητα ως υπερεικόν. Η επικρατέστερη εκδοχή για την ετυμολογία του ονόματος του, είναι ότι προέρχεται από το υπέρ + εικων, δηλαδή είναι πάνω από τα φαντάσματα και τους δαίμονες. Ο Ιπποκράτης, ο Γαληνός , ο Διοσκουρίδης καθώς και ο Πλίνιος, αναφέρουν το φυτό και τις ιδιότητες του. Οι ερευνητές του Μεσαίωνα, αντιγράφουν τις παρατηρήσεις των αρχαίων, και συνδυάζουν τις φαρμακολογικές του ιδιότητες με την πληθώρα μαγικών, που του αποδίδουν. Πραγματικά, κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα, το συσχετίζουν άμεσα με τη μαγεία : πίστευαν ότι απομάκρυνε τους δαίμονες, τις μάγισσες, προστάτευε από τους κεραυνούς καθώς και από το κακό μάτι. Επίσης, όταν αποτύχανε μια προσπάθεια εξορκισμού, έβαζαν μερικά φύλλα υπερικου κάτω από τα ρούχα του άτυχου δαιμονισμένου και άλλα σκόρπιζαν μέσα στο σπίτι του, για να κρατήσει μακριά τους δαίμονες...

Μορφολογία

Είναι ένας πολυετής ποώδης θάμνος, αυτοφυής στην Ελλάδα, στη

Ευρώπη, Βόρεια Αμερική και Αυστραλία. Προτιμά μέρη ηλιόλουστα ή ημισκιερα. Είναι πολύ ανθεκτικό φυτό τόσο στην ξηρασία, όσο και στις χαμηλές θερμοκρασίες, και φυτρώνει παντού. Ανήκει στην οικογένεια των Υπερικίδων (Hypericaceae), που αριθμεί περί τα 400 είδη. Έχει ύψος 20-60 εκ. και σαν σύνολο, πράσινο-γλαυκο χρώμα. Έχει πολυκλαδικό ρίζωμα, και στερεό στέλεχος, όρθιο, κυλινδρικό, που διατρέχεται κατά μήκος, από δυο ανάγλυφες λωρίδες, που προεξέχουν. Τα φύλλα του είναι μικρά, αντικριστά, άμισχα, ωοειδή ή λογχοειδή, ημιδιαφανή. Αν κοιτάξουμε ένα φύλλο απέναντι στο φως, διακρίνονται στην επιφάνεια του διάσπαρτα διάφανη στίγματα, πράγμα που κάνει αναγνωρίσιμο το φυτό, ακόμη και όταν δεν ανθοφορεί. Από εδώ προέρχεται και ο προσδιορισμός perforatum, που σημαίνει διάτρητος. Αυτά τα στίγματα είναι στην πραγματικότητα μικρές ελαιώδεις κύστεις. Στο περιθώριο των φύλλων και ακόμη πιο πολύ στα άνθη, διακρίνονται επίσης μαύρα στίγματα. Αυτά είναι ένα είδος αδένων, που περιέχουν κατά κύριο λόγο υπερικινη, ένα από τα δραστικά συστατικά του φυτού.

Αν τρίψουμε με τα δάχτυλα το φυτό, απελευθερώνεται η υπερικινη, που δίνει μια κόκκινη χρώση. Η ανθοφορία διαρκεί από τον Απρίλιο έως τον Αύγουστο, ενώ φτάνει την κορύφωση της, γύρω στις 24 Ιουνίου. Από εδώ πήρε και το όνομα, με το οποίο είναι πιο γνωστό στις αγγλόφωνες χώρες : «βότανο του Αγίου Ιωάννη» (St.John’s wort), αλλά και το ελληνικό «βότανο του Πρόδρομου» αφού συμπίπτει με την γιορτή του αγίου. Τα άνθη του, σχηματίζουν κορύμβους, έχουν 5 χαλαρά μακρόστενα πέταλα, με ζωηρό κίτρινο χρώμα και μαύρα στίγματα στις άκρες τους, όπως έχουμε ήδη πει. Έχουν 5 σέπαλα και πολυάριθμους στήμονες, που ενώνονται σε 3 δέσμες στη βάση. Όλο το φυτό αναδίδει μια ευχάριστη μυρωδιά, που οφείλεται στα αιθέρια έλαια που περιέχει. Εκτός από το perforatum που είναι το κατεξοχήν φαρμακευτικό φυτό, απ'οπου παίρνουμε την δρόγη, συναντούνται επίσης και άλλα είδη; πολύ διαδεδομένο είναι ένα καλλωπιστικό είδος, που χρησιμοποιείται ευρέως στους κήπους, επειδή είναι πολύ ανθεκτικό και παράγει υπέροχα, κατακίτρινα άνθη, καθόλη την διάρκεια του καλοκαιριού.

Δραστικά συστατικά

Τα κυρία δραστικά του συστατικά είναι η υπερικινη και η υπερφορινη. Περιέχει επίσης τανίνες, φλαβονοειδή (16% στα φύλλα : υπερινη, κερσετινη, κερσετρινη και ρουτινη), καροτενοειδή, φυτοστερόλες, φαινολικα οξέα και ένα αιθέριο έλαιο (περιέχει τερπένια με αντιβακτηριακες ιδιότητες), τα οποία δρουν συνεργητικα με τα βασικά δραστικά συστατικά του φυτού.

Δρόγη

Η δρόγη του φυτού (δηλαδή το μέρος του φυτού που χρησιμοποιείται για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες) είναι τα φύλλα και οι ανθισμένες κορυφές, φρέσκα ή αποξηραμένα. Η καλύτερη εποχή για την συλλογή της δρόγης, είναι γύρω στις 20-25 Ιουνίου. Η περιεκτικότητα της δρόγης σε δραστικά συστατικά, φαίνεται να επηρεάζεται άμεσα από την θέση του Ήλιου στον ουρανό, που κατά το θερινό ηλιοστάσιο (21-24 Ιουνίου), είναι πραγματικά η υψηλότερη δυνατή. Τα φύλλα και οι ανθισμένες κορυφές συλλέγονται και εμβρεχονται σε έλαιο, σε κρασί ή αποξεραίνονται στην σκιά και φυλάσσονται σε χάρτινες σακούλες.

Φαρμακευτικές ιδιότητες

Έχει πολύ ισχυρή επουλωτική δράση, που ήταν ήδη γνωστή κατά την αρχαιότητα. Κατά τον Μεσαίωνα, οι ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη τη Ιερουσαλήμ, εκμεταλλεύτηκαν αυτήν του την ιδιότητα; αυτοί οι Οσπιταλιεροι (δηλαδή νοσοκόμοι) ιππότες, που αργότερα έμειναν γνωστοί ως ιππότες της Μάλτας, εκτός από πολεμιστές, ως μοναχοί που ήταν, αναλάμβαναν επίσης και την περίθαλψη των τραυματιών, κατά την διάρκεια των σταυροφοριών, στα νοσοκομεία του τάγματος τους, στην Μάλτα, στην Κύπρο και στην Ρόδο. Έτσι χρησιμοποιούσαν το υπερικο, για να αντιμετωπίσουν τα εγκαύματα και τα βαθιά τραύματα από τα σπαθιά, εξ’ου και η ονομασία σπαθοχορτο, αλλά και για να ανεβάσουν το ηθικό των στρατιωτών.

Πολύ διαδεδομένη είναι η χρήση του σπαθολαδου. Το σπαθολαδο παρασκευάζεται με μούλιασμα του φυτού σε ελαιόλαδο και έκθεση στον ήλιο για 1 εβδομάδα έως ένα μήνα. Χρησιμοποιείται για περιποίηση και επούλωση αιμορραγουντων ή μολυσμένων πληγών, ερυθημάτων, εγκαυμάτων (έως και 3ου βαθμού) και αιμορροΐδων. Έχει άμεσο αποτέλεσμα στον πόνο της πληγείσας περιοχής, μέσα στα πρώτα λεπτά από την εφαρμογή του. Προάγει την επούλωση και την αποκατάσταση του δέρματος, με εκπληκτικά αποτελέσματα.

Παραδοσιακά χρησιμοποιείται κατά των δηγμάτων από φίδια.

Επίσης βοηθά στους ρευματισμούς και στην ισχιαλγία.

Του αποδίδεται καλλυντική, αντιρυτιδική δράση.

Η αντιικη του δράση το κάνει αποτελεσματικό κατά του ερπη; στα πρώιμα σταδία του ερπη, όταν δεν έχουμε ακόμη έλκη, ο συνδυασμός του με τον όξινο χυμό του λεμονιού, έχει εκπληκτικά αποτελέσματα.

Βοηθά στην απορρόφηση των αιματωμάτων.

Σε αντίθεση με την φωτοευαισθησία που μπορεί να προκαλέσει όταν ληφθει εσωτερικά, ιδίως σε άτομα με πολύ ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα ή με έλλειψη μελανίνης, αποτελεί ένα άριστο φίλτρο κατά της UV ακτινοβολίας,  πάντα επαναλαμβάνω εφαρμοζόμενο εξωτερικά; το κόκκινο χρώμα του λαδιού, που οφείλεται στην χημική αντίδραση της υπερικινης κατά την έκθεση της στο φως, αποτελεί φίλτρο για τις υπεριώδεις ακτίνες, επιτρέποντας παράλληλα το μαύρισμα της επιδερμίδας. Θα πρέπει όμως να γίνονται συχνές επαλείψεις για να είναι αποτελεσματικό. Είναι ιδανικό για την αντιμετώπιση του ηλιακού εγκαύματος; εκτός από την άμεση ανακούφιση που προσφέρει, επανορθώνει, ως ένα βαθμό, τις βλάβες που προκαλούν στο DNA της επιδερμίδας, οι ηλιακές ακτίνες. Επίσης είναι αποτελεσματικό στο να προλαμβάνει τα σημάδια που προκαλεί η έκθεση στον ήλιο, στα σημεία του δέρματος, όπου υπήρχαν πληγές.

Εσωτερικά λαμβάνεται με την μορφή, τσαγιού, εκχυλίσματος ή εμβρεγματος, καθώς και χαπιών.

Έχει στυπτικές, αντισηπτικές, ανθελμινθικές, αντιβακτηριακες, αντιφλεγμονώδεις, αντικαταρροικες, και αποσυμφορητικες ιδιότητες.

Το αφέψημα είναι χωνευτικό, αντιδιαρροικο, ανακουφίζει από το έλκος στομάχου, κωλικούς και έλκη εντέρων.

Ο συνδυασμός της διουρητικής με την αντιβακτηριδιακή του δράση, βοηθαει στην αντιμετώπιση λοιμώξεων του ουροποιητικού και στις παθήσεις της κύστης.

Είναι εμμηναγωγό, ρυθμίζει την ακανόνιστη έμμηνο ρύση, κυρίως σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας, και καταπολεμά τις μητρορραγίες.

Από το 1980 και έπειτα, πολύ διαδόθηκε επίσης, η χρήση του ως βελτιωτικό της διάθεσης, και κατ’επεκταση, αντικαταθλιπτικό. Η δράση του αυτή ήταν γνωστή από τους μεσαιωνικούς χρόνους, όπως είπαμε παραπάνω. Επίσης, αν αναλογιστεί κανείς ότι τα συμπτώματα της διπολικής διαταραχής, μοιάζουν με αυτά της κατάληψης από δαίμονες, μπορεί εύκολα να καταλάβει την απόδοση σε αυτό μαγικών ιδιοτήτων. Εξαιτίας της μεγάλης αποτελεσματικότητας του, που μπορεί να συγκριθεί με τα συνθετικά φάρμακα, έχουν γίνει πολλές μελέτες για τον τρόπο δράσης του. Τελικά κατέληξαν ότι λειτουργεί ως "αναστολέας επαναπροσληψης της σεροτονονης", δηλαδή, κάτι σαν φυσικό Ladose (Prozac).

Ομοιοπαθητική δράση

Το υπερικο συμπεριλαμβάνεται στα ομοιοπαθητικά φάρμακα. Είναι το φάρμακο εκλογής σε μώλωπες και πληγές, όπου εμπλέκονται και νευρικές απολήξεις. Δρα κυρίως στον νωτιαίο μυελό. Συνίσταται σε βλάβες που προέρχονται από αιχμηρά αντικείμενα. Χρησιμοποιείται για να αντιμετωπιστούν κάθε είδους τραυματισμοί σε περιοχές όπου υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση νευρικών απολήξεων, και συνοδεύονται από οξείς πόνους, που εξαπλώνονται ακτινοβολώντας στην γύρω περιοχή. Χρησιμοποιείται σε νευραλγίες, τραυματικής ή μη αιτιολογίας, που εκδηλώνονται με καυστικό πόνο και τοπική υπερευαισθησία. Χρησιμοποιείται επίσης στη πάρεση του προσωπικού νεύρου και στην αντιμετώπιση του πόνου στον ερπη ζωστήρα.

Παρασκευή σπαθολαδου

Συλλέγετε τις ανθισμένες κορυφές του φυτού και γεμίζετε με αυτές, ένα βάζο με αεροστεγές κλείσιμο (λάστιχο στο καπάκι) κατά τα 3/4 , χωρίς να τις πιέσετε. Γεμίζετε το βάζο με έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. Κλείνετε το βάζο και το βάζετε σε μέρος εκτεθειμένο στον ήλιο, για ένα μήνα. Μετά από λίγες μέρες, το λάδι αρχίζει να παίρνει ένα έντονο κόκκινο χρώμα. Ανακινείτε το βάζο κάθε μερικές ημέρες, ώστε να διαβραχει καλά η δρόγη. Αφού περάσει ο απαιτούμενος χρόνος, φιλτράρετε το λάδι, περνώντας το από μια γάζα ή τουλπανι, μεταγγίζοντας το σε ένα σκουρόχρωμο μπουκάλι, πάντα με αεροστεγές πώμα. Το σπαθολαδο, διατηρεί τις ιδιότητες του για 2 χρόνια περίπου, αρκεί να φυλάσσεται μακριά από το φως. Καλό είναι βέβαια, να παρασκευάζετε κάθε χρόνο φρέσκο. Μπορείτε αντί για ελαιόλαδο, να χρησιμοποιήσετε ηλιέλαιο, καθώς μερικοί υποστηρίζουν ότι έτσι το σπαθολαδο διατηρείτο καλύτερα. Προσοχή όμως, δεν πρέπει να έχει υποστεί χημική επεξεργασία, δηλαδή να μην είναι ραφιναρισμένο!

Βεβαίως, μπορείτε να βρείτε υψηλής καθαρότητας σπαθολαδο στο φαρμακείο σας. να προτιμάτε πάντα τα τιτλοδοτημένα σκευάσματα, γιατί είναι εγγύηση για την υψηλή ποιότητα του προϊόντος!

Αντενδείξεις και παρενέργειες

Να είστε πολύ προσεκτικοί με τα φαρμακευτικά φυτά, όταν παρασκευάζετε διάφορα τσάγια και ροφήματα μόνοι σας, γιατί η ποσότητα των δραστικών συστατικών που λαμβάνετε είναι ανεξέλεγκτη και μπορεί να φέρουν σοβαρές παρενέργειες. Συμβουλευτείτε πάντα τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό σας, πριν χρησιμοποιήσετε οποιοδήποτε θεραπευτικό σκεύασμα, για τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες, καθώς και για αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα.

Το υπερικο, στις συνηθισμένες θεραπευτικές δόσεις, είναι γενικά καλά ανεκτό.

Αντενδείκνυται σε εγκύους γυναίκες, καθώς και κατά τη διάρκεια της γαλουχίας.

Στα παιδιά πρέπει να χορηγείται μόνο μετά από σύσταση γιατρού.

Μπορεί να επηρεάσει το συκώτι και να προκαλέσει σοβαρή φωτιαευαισθησια, ιδίως σε άτομα με πολύ ανοιχτή επιδερμίδα, ή με έλλειψη μελανίνης (αλμπινισμός).

Μπορεί να προκαλέσει φωτο-δερματίτιδα Γενικά πρέπει να προτιμάται η χορήγηση του εσωτερικά, κατά τους χειμερινούς μήνες και να αποφεύγεται κατά τις εποχές με μεγάλη ηλιοφάνεια. Η εσωτερική λήψη, αντενδείκνυται κατά την διάρκεια θεραπειών με υπεριώδη ακτινοβολία (UV) ή σολαριουμ.

Αλληλεπιδρά με διάφορα ψυχοτρόπα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων άλλων αντικαταθλιπτικών, επειδή επηρεάζει τους νευροδιαβιβαστές.

Επάγει το ενζυμικο σύστημα κυτόχρωμα P450 και κατά συνέπεια επηρεάζει τον μεταβολισμό αρκετών φαρμάκων.

Οι διάφορες τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες, εξαφανίζονται αμέσως μετά την διακοπή της χορήγησης.

Ακόλουθη αναλυτικός κατάλογος με τις δραστικές ουσίες, και σε παρένθεση τα σκευάσματα, με τα οποία αντενδείκνυται η συγχορηγηση του υπερικου :

warfarin (Panwarfin, Warfarin)

acenocumarol (Sintrom)

cyclosporin (Sandimmum)

αντιιικα : indinavir (Crixivan), nelfinavir (Viracept), ritonavir (Norvir), saquinavir (Fortovase, Invirase) efavirenz (Stocrin), nevirapin (Viramune)

αντισυλληπτικά per os : (πχ. Mercilon, Yasmin, Trigynera,κτλ)

αντισπασμωδικά/ αντιεπιληπτικά : carbamazepin (Tegretol), phenobarbital (Gardenal, Kaneuron), phenytoin (Epanutin)

digoxine (Digoxin, Lanoxin)

theophyllin (Theo-dur, Theo-bros, Theoplus, Uniniphyllin )

φάρμακα κατά της ημικρανίας : sumatriptan (Imigran, Sutriptan, Forcet κ.α), zolmitriptan (Zomigon, Zolmitriptan), rizatriptan (Maxalt)

αντικαταθλιπτικά (αναστολείς επαναπροσληψης της σεροτονινης): citalopram (Celius, Seropram, Seproc κ.α.), fluoxetin (Ladose, Flonital, κ.α.), fluvoxamin (Dumyrox), paroxetin (Seroxat, Noprilex, Paroxia κ.α.), sertralin (Zoloft,Certorun, Zolotrin κ.α.)

trazodon : (Trittico)

tacrolimus : (Protopic)

Η κατανάλωση του υπερικου, από ζώα με λευκό τρίχωμα, μπορεί να προκαλέσει την λεγόμενη "ασθένεια του φωτός", δηλαδή σοβαρή φωτοευαισθησία, με εκτεταμένα έλκη, που μπορεί ακόμη και να αποβεί μοιραία.

Πηγή κειμένου: https://mmskg.blogspot.com/2011/06/iperico-erba-di-san-giovanni.html

Σπαθόχορτο – Βαλσαμόχορτο – Υπερικό: Ιδιότητες, τρόποι χρήσης και θεραπευτικές συνταγές

Βαλσαμόχορτο – Σπαθόχορτο – Υπερικό

Όνομα: Σπαθόχορτο – Βαλσαμόχορτο – Υπερικό

Επιστημονική ονομασία: Υπερικόν το διάτρητον – Hypericum Perforatum

Οικογένεια: Υπερικοειδών – Hypericaceae

Άλλα ονόματα: Βάλσαμο, βαλσαμόχορτο, υπερικόν, λειχηνόχορτο, περίκι, βότανο του προδρόμου, βότανο του Αγ.Ιωάννη, χελωνόχορτο

Περιγραφή του Βαλσαμόχορτου

Πολυετές φυτό που φύεται σε ξηρές περιοχές. Θα το συναντήσουμε ακόμη και στις άκρες των δρόμων, σε κάμπους, λόφους, φράκτες, αμπελώνες, με άλλα λόγια, σχεδόν παντού, σε καλλιεργημένους και ακαλλιέργητους τόπους.

Το σπαθόχορτο φυτρώνει σε όλη την Ευρώπη, Ασία, Βόρεια Αφρική και αλλού. Στην Ελλάδα φύεται σε πολλές περιοχές και σαν θεραπευτικό βότανο χαίρει μεγάλης εκτίμησης. Είναι μικρό φυτό που φτάνει σε ύψος τα 80 cm. Τα φύλλα του είναι πολλά, μικρά, ωοειδή, ωχροπράσινα και φέρουν σκούρα στίγματα στις άκρες.

Τα άνθη του συγκεντρώνονται στην κορυφή των βλαστών. Έχουν πέντε μεγάλα πέταλα με έντονο χρυσοκίτρινο χρώμα. Η εποχή της άνθησης είναι από Ιούνιο-Σεπτέμβριο, της συλλογής από Ιούλιο-Αύγουστο και χρησιμοποιούμενα μέρη, όλο το φυτό. Σημειώνουμε ότι τα άνθη πρέπει να χρησιμοποιούνται νεαρά και λίγο ξερά κι όχι μετά από μακροχρόνια φύλαξη. Επίσης, όταν μείνουν πολύ χρόνο, τα φύλλα κιτρινίζουν, τα άνθη αποχρωματίζονται και όλο το φυτό παίρνει ένα καστανό χρώμα.

Συστατικά του σπαθόχορτου

Το σπαθόχορτο περιέχει τανίνη, φλαβονοειδή, κόκκινη χρωστική ουσία (υπερικίνη), ρητίνη, πτητικά έλαια, γλυκοσίδες κ.α

Να σημειώσουμε ότι το ένα από τα συστατικά του, το κίτρινο, διαλυτό στο νερό, βρίσκεται στα πέταλα του άνθους ενώ το άλλο, το κόκκινο, με ρητινώδη φύση, ανάλογη με τη κιγχονίνη, διαλυτό στο οινόπνευμα και στο λάδι, υπάρχει μέσα στα στίγματα και στον καρπό.

Τα δύο αυτά συστατικά χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη (όχι στην Ελλάδα) για τη βαφή μάλλινων και μεταξωτών κλωστών.

Σπαθόχορτο: Ιστορία και παράδοση

Η παράδοση λέει ότι το όνομά του, το πήρε από τους Ιππότες του Αγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ, που θεράπευαν με αυτό, τις πληγές των τραυματισμένων σταυροφόρων. Πίστευαν επίσης, ότι ξόρκιζε το κακό, για αυτό το λόγο, υποχρέωναν τους τρελούς, να πίνουν το έγχυμά του.

Την εποχή των Δρυίδων, το σπαθόχορτο (υπερικό) θεωρούνταν τόσο ευλογημένο φυτό, που αρκούσε μόνο το άρωμά του για να εκδιώξει τα δαιμονικά πνεύματα.

Κατά τον 13ο αιώνα οι χειρουργοί του Μονπελιέ, θεωρούσαν ότι δεν υπήρχε τίποτα όμοιο του.

Τις πολύτιμες ιδιότητες του γνώριζαν επίσης και οι Πέρσες και οι Άραβες.

Από που προέρχεται το όνομα Υπερικό

Το όνομα Hypericum έχει αρχαίες ρίζες και μπορεί να προέρχεται από διάφορες πηγές. Ο όρος “Υπερικό” αναφέρεται από τον Ευρύφωνα τον Κνίδιο, ο οποίος ήταν γιατρός το 288 π.Χ. Πιθανότατα, σύμφωνα με τον Λινναίο, η ονομασία προέρχεται από το συνδυασμό των λέξεων υπέρ (πάνω από) και εικών (εικόνα), γιατί κατά τους αρχαίους χρόνους το βότανο τοποθετούνταν πάνω από θρησκευτικές εικόνες για να εξορκίσει το κακό.

Τα κοκκινόμαυρα στίγματα από πέταλα του άνθους του Υπερικού συμβολίζουν, σύμφωνα με την παράδοση, το αίμα που έχυσε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής κατά τον αποκεφαλισμό του και η διάτρητη επιφάνεια των φύλλων δημιουργήθηκε από τα δάκρυα που χύθηκαν από αυτή την αποτρόπαια πράξη.

Το Υπερικό για τους αρχαίους

Ο Διοσκουρίδης, περίφημος βοτανοθεραπευτής της αρχαίας Ελλάδας, αναφέρει τέσσερα είδη Υπερικού, τα οποία προτείνει κατά τις οσφυοϊσχιαλγίας, σε πόσιμο μείγμα με υδρομέλι (μέλι+νερό). Ισχυρίζεται ότι η τοπική χρήση του βοτάνου βοηθάει σημαντικά στην επούλωση των εγκαυμάτων και η κατανάλωση του υπό μορφή αφεψήματος ανακουφίζει από τη δυσπεψία και τους κολικούς πόνους, αλλά πρέπει να χορηγείται έως την πλήρη ίαση.

Αναφορές στις θεραπευτικές ιδιότητες ελληνικών ενδημικών ειδών Υπερικού έχουν γίνει και από τον Ιπποκράτη, τον Θεόφραστο, τον Πλίνιο και τον Γαληνό.

Πολλοί διακεκριμένοι Άγγλοι βοτανολόγοι – θεραπευτές έχουν αναφερθεί στην αποτελεσματικότητα του Υπερικού. Για παράδειγμα, ο Τζέραρντ αναφέρεται στην αλοιφή που παρασκεύασε από το βότανο, ως την πιο πολύτιμη θεραπεία για βαθιές πληγές και προσθέτει ότι δεν υπάρχει καλύτερο φυσικό βάλσαμο για την επούλωση των πληγών.

Ο Κάλπεπερ, διάσημος βοτανολόγος, επισημαίνει ότι είναι ένα μοναδικό βότανο για την επούλωση πληγών υπό μορφή αλοιφής. Επίσης υποστηρίζει ότι είναι ευεργετικό κατά των τσιμπημάτων και δαγκωμάτων δηλητηριωδών ζώων, ενώ αποτελεί και πολύ καλό διουρητικό.

Οι πρώτες αποτελεσματικές και ευρέως διαδεδομένες φαρμακευτικές χρήσεις του Υπερικού στην Ευρώπη μετά το 16ο αιώνα περιλαμβάνουν το έλαιο του ως επουλωτικό των πληγών και των οιδημάτων. Ήταν τόσο ευεργετική η δράση του, ώστε όχι μόνο το χρησιμοποιούσαν οι χειρουργοί στον καθαρισμό των τραυμάτων, αλλά συμπεριλαμβανόταν επίσης στην πρώτη επίσημη Φαρμακοποιία του Λονδίνου ως Oleum Hyperici.

Για Τον Ιπποκράτη Ήταν:

Ψυκτικό…

Αναλγητικό Σε Περιπτώσεις Λυγγώδους Πυρετού…

Αναλγητικό Σε Περιπτώσεις Ρήξης Της Πνευμονικής Αρτηρίας…

Για Τον Γαληνο Ήταν:

Διουρητικό…

Εμμηναγωγό…

Ξηραντικό…

Κατά Των Εγκαυμάτων…

Αποτελεσματικό Ίαμα Για Την Αντιμετώπιση Της Ισχυαλγίας…

Για Τον Πλίνιο Ήταν:

Βελτιωτικό Της Ροής Των Ούρων…

Απαραίτητο Στην Αντιμετώπιση Των Προβλημάτων Της Κύστης…

Για Τον Αέτιo…

ο οποίος βασίστηκε στα γραπτά του Γαληνού καταπολεμούσε:

Τη Θλίψη…

Την Ημικρανία…

Την Ατονία…

Την Ανορεξία…

Την Επιληψία…

Τη Μανία…

Τα Εξανθήματα…

Τις Στομαχικές Διαταραχές…

Τους Πυρετούς Και..

Όλα Τα Κακοήθη Και Καρκινώδη Έλκη…

Για Τον Παράκελσο Ήταν:

άριστο ίαμα για την κατάθλιψη και όλες τις παρόμοιες παθήσεις…

άριστο επουλωτικό…

Το Hypericum Των Λατίνων…

Το Βαλσαμόχορτο Των Ελλήνων Και…

Λόγω Της Μεγάλης Επουλωτικής Και Αντισηπτικής Του Δράσης….

Το Βάλσαμο Της Ψυχής…

Το Λειχηνόχορτο…

Το Σπαθόχορτο…

Το Βοτάνι Των Πληγών…

Το Βοτάνι Των Γυναικών…

Το Χελωνόχορτο…

Το Βοτάνι Του Προδρόμου…

Το Βάλσαμο…

Το Βαλσαμάκι…

Ο ρόλος του βαλσαμόχορτου ήταν γνωστός από πολύ-πολύ παλι και τα γραπτά κείμενα από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα πάμπολλα…

Η θέση του στις δοξασίες των λαών ξεχωριστή. Οι προφορικές παραδώσεις που έχουν βρεθεί καταγεγραμμένες και αυτές πάμπολλες…

Το χρησιμοποιούσαν..

Οι Έλληνες…

Οι Πέρσες…

Οι Άραβες…

Οι Λατίνοι…

Έτσι στην πορεία των χρόνωνη λέξη “βάλσαμο“ αποκτά την έννοια της ανακούφισης από κάθε πόνο…

Ήταν το βαλσαμόχορτο που επούλωνε τις πληγές των τραυματισμένων από σπαθιά κατά την αρχαιότητα…..

Ήταν το βάλσαμο των αρχαίων Σπαρτιατών…

Ήταν το βάλσαμο των ανθρώπων των μεσαιωνικών χρόνων που γιάτρευε:

Την Αμηνόρροια…

Τους Πυρετούς…

Την Πλευρίτιδα…

Την Υδρωπικία…

Την Χρόνια Καταρροή…

Τη Μανία…

Την Επιληψία…

Τις Πληγές…

Τα Έλκη…

Ενεργά συστατικά του Βαλσαμόχορτου

α) κατεχίνες

β) επικατεχίνη

γ) κερκετίνη

δ) ρουτίνη

ε) υπεροσίδη

Φλωρογλουκινόλες..

Πτητικά έλαια…

Ρητίνες…

Ξανθόλες…

Υπερικίνες…οι πολύτιμες οργανικές ενώσεις…

Ψευδο-υπερικίνες…

hyperforin…

Φαινολικά οξέα…

Αιθέρια έλαια…

Λουτεολίνη…

Διαπιγενίνη…

Ανθρακινόνες…

Καρβοξυλικά οξέα…

Κουμαρίνη..

Καροτενοειδή…

τόσα πολλά;….ναι τόσο πολλά και τόσο πολύτιμα…

ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΒΑΛΣΑΜΟΧΟΡΤΟ

1) για τη θεραπεία νευρικών και συναισθηματικών διαταραχών κάτι…

που τα τελευταία χρόνια οδήγησε ειδικά στις Η.Π.Α στην αλόγιστη χρήση του υπό μορφή χαπιών για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης και… έφτασε να ονομάζεται “εναλλακτικό Prozac”…

οπωσδήποτε το βαλσαμόχορτο βοηθά ουσιαστικά στην αντιμετώπιση των μορφών της κατάθλιψης -αυτό έχει επιβεβαιωθεί και σε πρόσφατες έρευνες τόσο στην Ευρώπη,όσο και στην Αμερική-και….

είναι γεγονός ότι φαίνεται να είναι πιο ασφαλές από τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα αλλά είπαμε….

“Παν μέτρον άριστον”μην το ξεχνάμε αυτό…

2) για ήρεμο και αναζωογονητικό ύπνο καθώς και για την θεραπεία της αϋπνίας…

3) για την προστασία των κυττάρων του εγκεφαλικού φλοιού….σε in vitro έρευνες έχει φανεί ότι το βαλσαμόχορτο έχει νευροπροστατευτικέςιδιότητες στα κύτταρα του εγκεφαλικού φλοιού…

4) για την προστασία από την νόσο Αλτσχάιμερ καθώς φαίνεται νακαθυστερεί την εμφάνιση της νόσου…

ίσως μελλοντικά -λένε οι ερευνητές -να συμβάλει και στη θεραπεία της…

5) για τον έλεγχο της ελαφριάς επιληψίας…τα εκχυλἰσματα του βοτάνου χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της…

6) για την θεραπεία τοπικών φλεγμονών καθώς ανακουφίζει από τη φαγούρα του δέρματος και…

από τις φλεγμονές οι οποίες έχουν προέλθει από νευροδερματίτιδες.

Διαβάστε:  Πώς να χρησιμοποιήσετε το τσάι από βαλσαμόχορτο (Υπερικό)

Σπαθόχορτο και βασικές δράσεις

Αντικαταθλιπτικές…

Νευροπροστατευτικές…

Αντιεπιληπτικές…

Αντισπασμωδικές…

Καταπραϋντικές…

Διεγείρει Την Κυκλοφορία Της Χολής…

Διουρητικές…

Ηρεμιστικές…

Παυσίπονες…

Αντιϊικές…

Αποχρεμπτικές…

Εμμηναγωγές…

Αντιφλογιστικές…

Αιμοστατικές…

Επουλωτικό Των Πληγών Και Των Ελκών…

Αντισηπτικές…

Αντιμικροβιακές…

Στυπτικές…

Σπασμολυτικές…

Ισχυρές Αντινεοπλασματικές -Έχει

Δειχθεί Σε In Vivo Έρευνες…

Αντιφλεγμονώδεις…

Αντιοξειδωτικές…

Αντιαγγειογενετικές…

Το βαλσαμόλαδο είναι επίσης ιδανικό ίαμα για:

την κατάθλιψη…

τις αγχώδεις διαταραχές…

τη δυσεντερία…

το έλκος του στομάχου..

τις παθήσεις του γαστρεντερικού σωλήνα…

τις παθήσεις των αναπνευστικών αυλών…

τους ρευματισμούς και τα αρθριτικά…

τις πνευμονικές ενοχλήσεις και σε τουςκολικούς…

τις παθήσεις του συκωτιού…

τις πληγές και τα έλκη…

τους σκώληκες…

τους ελώδης πυρετούς…

τη χρόνια κόπωση…

τη χρόνια καταρροή..

τις θρομβώσεις…

τον έρπητα….

Σπαθόχορτο και θεραπευτικές δράσεις

Το Σπαθόχορτο (Υπερικό) όταν ληφθεί εσωτερικά, έχει ηρεμιστική και αναλγητική δράση. Χρησιμοποιείται στη θεραπεία της νευραλγίας, της ανησυχίας, της έντασης και παρόμοιων προβλημάτων.

-βοηθά κατά την περίοδο της εμμηνόπαυσης για να ανακουφίσει από την ευερεθιστικότητα και την ανησυχία

-έχει αντικαταθλιπτικές ιδιότητες. Συνιστάται στην ελαφριά και μέτρια κατάθλιψη

-είναι τονωτικό του ήπατος και της χολής. Το έγχυμά του συνιστάται για τα προβλήματα της πέψης

-έχει πολύ φανερή θεραπευτική δράση σε πληγές, εγκαύματα και μώλωπες

-εκτός από τη νευραλγία, καταπραϋνει τη συνδετικίτιδα, την ισχιαλγία και τους ρευματικούς πόνους

-το έλαιό του είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για τα ηλιακά εγκαύματα

-εσωτερικά είναι σπασμολιτικό, ήπια διουρητικό και διεγείρει τις γαστροεντερικές εκκρίσεις

-χρήσιμο κατά του χρόνιου κατάρρου

-το Υπερικό είναι γενικά καταπραϋντικό, ενεργεί ενάντια στην εξασθένηση του σώματος

-είναι αντιδιαρροϊκό

-χρησιμοποιείται και σαν αιμοστατικό και ακόμη κατά των θρομβώσεων και κατά των ελωδών πυρετών

-σαν λοσιόν βοηθά στους κιρσούς και στις φλέβες

-μασάζ με βαλσαμέλαιο ανακουφίζει από τις κράμπες

Υπερικό: Τρόποι παρασκευής – Δοσολογία

Έγχυμα: σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίχνουμε 1-2 κουταλάκια του γλυκού ξηρό βότανο και το αφήνουμε για 10-15 λεπτά. Το ρόφημα πρέπει να πίνεται τρεις φορές την ημέρα.

Βάμμα: 1-4 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.

-καταπλάσματα με κοπανισμένα φύλλα ανακουφίζουν από μώλωπες, τσιμπήματα εντόμων, καψίματα, γδαρσίματα.

-αφέψημα (για εξωτερική χρήση) χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό πληγών

-σε μορφή ζεστής λοσιόν καταπραϋνει τον ερεθισμό των λεπτών και υπερευαίσθητων δερμάτων.

-για να το χρησιμοποιήσετε σαν τονωτικό της επιδερμίδας, προσθέστε στο νερό του μπάνιου 4-5 lt αφέψημα του φυτού.

Διαβάστε επίσης

Υπερικό και Φαρμακολογία

Η δρόγη αποτελείται από τις ανθισμένες κορυφές του φυτού και έχει επιδείξει πληθώρα εργαστηριακών αποτελεσμάτων, όπως η αντικαταθλιπτική δράση, η επουλωτική δράση κατά των εγκαυμάτων και των τραυμάτων, οι αντιβακτηριακές και διουρητικές ιδιότητες και η αντιϊκή δράση.

Υπάρχουν πολλές κλινικές μελέτες που κάνουν επιτακτική την ανάγκη για περαιτέρω έρευνες που θα συντελέσουν στην επιστημονική και νομική κατοχύρωση της φαρμακευτικής αποτελεσματικότητας του Hypericum perforatum.

Αντικαταθλιπτική δράση Βαλσαμόχορτου: Κλινικές μελέτες

Οι Μούλντερ και Ζόλλερ σε κλινική μελέτη 6 γυναικών, 56-55 χρόνων, με διαταραχές διάθεσης μανιοκαταθλιπτικού τύπου, διαπίστωσαν ότι μετά τη χορήγηση υπερικίνης αυξήθηκαν τα επίπεδα μίας ουσίας που είναι δείκτης αντικαθλιπτικής αντίδρασης.

Η ίδια ερευνητική ομάδα έδειξε σε μελέτη 15 ασθενών συμπτώματα άγχους, δυσθυμίας (έλλειψη διάθεσης), υποβουλίας (έλλειψη θέλησης), ανορεξίας, διαταραχής ύπνου (αϋπνίας και υπνηλίας) και κατάθλιψης (τις πρωινές ώρες). Δεν παρατηρήθηκαν παρενέργειες.

Κλινικές μελέτες της επουλωτικής και αντιφλογιστικής δράσης του Σπαθόχορτου.

Σε πολλές μελέτες τα εκχυλίσματα Υπερικού έχουν επιδείξει αντιβακτηριακή και επουλωτική δράση. Για παράδειγμα, δύο παράγωγα του Υπερικού, που συνταγογραφούνται ευρέως στη Ρωσία και των οποίων το κύριο συστατικό είναι η υπερφορίνη, ερευνήθηκαν και διαπιστώθηκε ότι είναι πιο αποτελεσματικά από τη σουλφονιλαμίνη κατά της μόλυνσης από χρυσίζοντα Σταφυλόκοκκο (Staphylococcus aureus).

Επίσης ένα γερμανικό σκεύασμα υπό μορφή αλοιφής έδειξε αντισηπτική δράση και μείωσε των χρόνο επούλωσης εγκαυμάτων 1ου βαθμού σε 48 ώρες, ενώ τα εγκαύματα 2ου και 3ου βαθ- μού επουλώθηκαν τρεις φορές γρηγορότερα από κλασικές μεθόδους αντιμετώπισης και χωρίς τη δημιουργία μετα-εγκαυματικών ουλών.

Κλινικές μελέτες της αντιικής δράσης του Υπερικού.

Το διεθνές ενδιαφέρον για το Υπερικό μεγάλωσε όταν ερευνητές του ιατρικού κέντρου του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και του Γουάισμαν Ινστιτούτου Επιστημών του Ισραήλ, απέδειξαν ότι δύο ενεργά συστατικά του βοτάνου είναι πολύ δραστικά κατά των ρετροϊών και in vivo.

Τα παρακάτω αποσπάσματα της αναφοράς τους αξίζουν προσοχής και περαιτέρω έρευνας.

• Όταν τα ενεργά συστατικά του Υπερικού αντιδρούν με μολυσματικά μέρη του ιού, αμέσως μετά την χορήγηση γίνεται πλήρως αναστολή της νόσου.

• Προκαταρτικές μελέτες in vitro με ψευδοϋπερικίνη έδειξαν ότι μπορεί να περιοριστεί η εξάπλωση του ΗIV ιού (ιός AIDS).

• Καμία σοβαρή τοξική παρενέργεια δεν παρατηρήθηκε ύστερα από τη χορήγηση των συστατικών σε 800 πειραματόζωα, στα οποία δεν παρατηρήθηκαν δυσλειτουργίες .

• Η υπερικίνη δείχνει τοξικότητα σε μερικά ανθρώπινα κύτταρα σε πολύ μεγάλες συγκεντρώσεις. Η ψευδοϋπερικίνη είναι λιγότερο τοξική. Ευτυχώς τα ενεργά συστατικά του βοτάνου δείχνουν αξιοσημείωτη αντιική ισχύ μετά από τη χορήγηση μικρής δόσης .

• Το μίγμα των ενεργών συστατικών διαπερνά τον εγκεφαλονωτιαίο φραγμό (γεγονός πολύ σημαντικό στη μόλυνση από ΗΙV ιό).

Προσοχή: Πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι δεν υπάρχουν κλινικές αποδείξεις της αποτελεσματικότητας του Υπερικού σε ασθενείς μολυσμένους με τον ιό ΗIVκαι πολλά ερωτήματα συνεχίζουν να παραμένουν αναπάντητα. Το υπουργείο υγείας της Γερμανίας έχει συντάξει επίσημη μονογραφία για το Hypericum perforatum και συνοψίζει τις κλινικές του εφαρμογές και τις αντενδείξεις.

Το βαλσαμόχορτο (St. John’s Wort) χρησιμοποιείται από άτομα με έντονη ευερεθιστικότητα, για άλγη νευρικής φύσεως, για μυϊκό ρευματισμό, ισχιαλγία, νευρικότητα και/ή κατάθλιψη κατά την έμμηνο ρύση. Το St. John’s Wort έχει αντιβακτηριδιακές ιδιότητες ενάντια στην Bordetella pertussis (προκαλεί κοκίτη), το Staphylococcus aureus (χρυσίζων σταφυλόκοκκος, προκαλεί δερματικές λοιμώξεις και καλόγερους-δοθιήνες), τη shigellae και την E.coli (εντεροβακτηρίδιο, προκαλεί ουρολοιμώξεις). Τα εκχυλίσματα έχουν αντιικές ιδιότητες κατά της γρίπης.

 

Ενδιαφέροντα στοιχεία για το βαλσαμόχορτο

Φτιάξτε έγχυμα από τα επίγεια τμήματα του φυτού για το άγχος, τη νευρική υπερένταση, την ευερεθιστότητα, τις συναισθηματικές διαταραχές, ιδιαίτερα αν συνδέονται με την εμμηνόπαυση ή το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο.

-πάρτε το βάμμα για 2 τουλάχιστον μήνες σε περιπτώσεις μακροχρόνιας νευρικής έντασης που οδηγεί σε εξάντληση και κατάθλιψη. Για την νυχτερινή ενούριση των παιδιών δώστε τους 5-10 σταγόνες το βράδυ.

-φτιάξτε κρέμα χρησιμοποιώντας τις ανθοφόρες κορυφές και χρησιμοποιήστε την για εντοπισμένους πόνους των νεύρων όπως ισχιαλγία, εξαρθρήματα και κράμπες ή για να ανακουφίσετε τη διόγκωση του στήθους κατά τη γαλουχία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν αντισηπτικό και στυπτικό σε εκδορές, ερεθισμούς και έλκη.

-το έλαιο μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε σε εγκαύματα και φλεγμονές των μυών και των αρθρώσεων, σε νευραλγίες και την ισχιαλγία. Μπορείτε να προσθέσετε και μερικές σταγόνες ελαίου λεβάντας για τα εγκαύματα ή ελαίου αχιλλαίας για φλεγμονές των αρθρώσεων.

-φτιάξτε το θεραπευτικό λάδι σας, εμποτίζοντας για 3 εβδομάδες σε 1 λίτρο αγνό ελαιόλαδο 450 γρ. νωπά άνθη. Τα αφήνετε στον ήλιο και μετά το διάστημα των τριών εβδομάδων, το σουρώνετε και στη συνέχεια αδειάζετε το κόκκινο πλέον λάδι σας σε μικρά μπουκαλάκια και είναι έτοιμο για χρήση.

Προφυλάξεις – Παρενέργειες του σπαθόχορτου

Το Υπερικό πρέπει να αποφεύγεται να συνδυάζεται με τη Βαλεριάνα, τη δαχτυλίτιδα και την πικροδάφνη

Το σπαθόχορτο δεν πρέπει να χρησιμοποιείται συγχρόνως με φάρμακα καρδιοτονωτικά, αντιασθματικά ή αντισυλληπτικά που λαμβάνονται από το στόμα καθώς μειώνεται η δράση τους.

Το βότανο μπορεί να προκαλέσει δερματίτιδα αν ληφθεί εσωτερικά και μετά εκθέσετε το δέρμα στον ήλιο.

Εντούτοις, στην εσωτερική χρήση, δεν έχει διαπιστωθεί κάτι τέτοιο, σε περιπτώσεις κατανάλωσης των συνηθισμένων δόσεων του αφεψήματος.

Η Υπερικίνη που περιέχει είναι δυνατόν να προκαλέσει φωτοευαισθησία, η οποία με τη σειρά της προκαλεί φλεγμονές στο δέρμα όταν αυτό εκτεθεί στον ήλιο.

Τοξική δερματίτιδα μπορεί συνήθως να προκληθεί αν κορφολογείτε ή μαζεύετε το φυτό σε υγρό καιρό και υπό τον ήλιο.

Το βαλσαμόχορτο (St. John’s Wort) δεν θα πρέπει να λαμβάνεται σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή για κατάθλιψη. Υπερβολικές δόσεις μπορεί να αυξήσουν τη δραστικότητα της εκάστοτε θεραπείας (όπως τα φάρμακα με αναστολείς της MAO: φάρμακα με αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης) και μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις σε ευαίσθητα άτομα. Το St. John’s Wort μπορεί επίσης να αλληλεπιδράσει με τα φάρμακα που περιέχουν αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI), π.χ. Prozac.

Έχει αποδειχθεί ότι το St. John’s Wort αυξάνει τη δραστηριότητα μιας ομάδας ηπατικών ενζύμων που εμπλέκονται στο μεταβολισμό ενός σημαντικού αριθμού συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Τα εν λόγω φάρμακα είναι η theophylline (θεοφυλλίνη, βρογχοδιασταλτικό), η cyclosporine (κυκλοσπορίνη, ανοσοκαταστολέας), η indinavir (αντιιική θεραπεία ενάντια στον HIV), η warfarin (βαρφαρίνη), η digoxin και τα αντισυλληπτικά χάπια. Τα άτομα που λαμβάνουν τέτοιου είδους φάρμακα θα πρέπει να συμβουλευτούν το γιατρό τους ή ένα φαρμακοποιό πριν χρησιμοποιήσουν προϊόντα με St. John’s Wort, καθώς το βότανο μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητά τους.

Προσοχή: Πάντα να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας πριν χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε συνταγή. Εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή, βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν αλληλεπιδράσεις

Πηγή κειμένου: Εναλλακτική Δράση  Εγκυκλοπαίδεια της Φύσης

https://enallaktikidrasi.com/2016/03/spathoxorto-valsamoxorto/

Πηγή φωτογραφιών: Ρουβήμ. (οι φωτογραφίες έχουν ληφθεί, καθ' όλη τη διάρκεια του έτους).