Βαγγέλης Ραπτόπουλος: «Μοιρολα3» κριτική της Αλεξάνδρας Μπακονίκα

Άραγε, να είναι τυχαίο ότι η Πηνελόπη Δέλτα έγραψε το Παραμύθι χωρίς όνομα σε ιστορικά κρίσιμες στιγμές το 1910 –η επανάσταση στο Γουδί προηγήθηκε μόλις κατά έναν χρόνο, το 1909– όταν η κοινωνία διψούσε για ανάταση μετά την ήττα στον πόλεμο του 1987, και γενικά για ένα εντελώς καινούργιο ξεκίνημα προόδου και αναγέννησης; Δυστυχώς, έναν αιώνα αργότερα διαπιστώνουμε ότι το ίδιο συμβαίνει στις δύσκολες μέρες που περνάμε με τη χρεοκοπία που ενέσκηψε το 2010 σκορπίζοντας τόσα δεινά. Αυτός ο παραλληλισμός μάς κεντρίζει, όπως κεντρίζει και τον Βαγγέλη Ραπτόπουλο, που βασιζόμενος στο βιβλίο της Π. Δέλτα έδωσε μια δική του εκδοχή για να εκθέσει τις απορίες, τα ερωτήματα, τις απόψεις, τους προβληματισμούς του.

Η χώρα των Μοιρολατρών της Π. Δέλτα γίνεται η Μοιρολα3 στον Β. Ραπτόπουλο, όπου όλες οι κακοδαιμονίες, η παρακμή και το τέλμα διαπερνούν την ατμόσφαιρα και την πλοκή του βιβλίου. Κι αν έχουμε την αίσθηση ότι διαβάζουμε καταστάσεις για μια εντελώς αλλόκοτη εποχή, κάτι σαν ένα φανταστικό παραμύθι, εντούτοις νιώθουμε ότι αυτό το «παραμύθι» είναι μια πικρή καταγραφή των δικών μας ημερών, της δικής μας ασφυξίας από χρεοκοπία, διαφθορά και συσσωρευμένα αδιέξοδα. Μέσα σε αυτό το σαθρό κλίμα ο Ραπτόπουλος βρίσκεται στο στοιχείο του να μιλήσει, να εκθέσει, να αναδείξει την προσήλωσή του σε κάποιες αξίες, που συχνά επανέρχονται στα βιβλία του. Δεν το κρύβει ότι θέλγεται από τη ζεστή αύρα της συλλογικότητας, όταν οι άνθρωποι απεκδύονται τον εγωιστικό ατομικισμό τους και ενώνονται με αυταπάρνηση και αυτοθυσία για την απάλειψη κάθε νοσηρότητας. Η ένθερμη συλλογικότητα έχει σαν αποτέλεσμα τη διάλυση της μοιρολατρίας κι έτσι όλα τα καλά έπονται. Η κοινωνία ως σύνολο πλέον νικάει όχι μόνο τους εξωτερικούς εχθρούς, που την επιβουλεύονται, αλλά πρωτίστως οδηγείται στην πολυπόθητη αναγέννησή της. Ασφαλώς η συλλογικότητα έχει αποτέλεσμα, και ιδίως σε πολύ κρίσιμες στιγμές, όταν στη γενική καθοδήγηση και δράση μπαίνουν μπροστά οι σωστές εξουσίες, οι αξιολάτρευτοι για τις ικανότητές τους ταγοί.

«Δεν το κρύβει ότι θέλγεται από τη ζεστή αύρα της συλλογικότητας, όταν οι άνθρωποι απεκδύονται τον εγωιστικό ατομικισμό τους και ενώνονται με αυταπάρνηση και αυτοθυσία για την απάλειψη κάθε νοσηρότητας. Η ένθερμη συλλογικότητα έχει σαν αποτέλεσμα τη διάλυση της μοιρολατρίας κι έτσι όλα τα καλά έπονται».

Δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε το γεγονός ότι στη θέση του βασιλόπουλου Συνετού, που σώζει από την καταστροφή τη χώρα των Μοιρολατρών στο μυθιστόρημα της Π. Δέλτα, ο Ραπτόπουλος βάζει μια γυναίκα, την πριγκίπισσα Έλλη, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να τονίσει την αναρρίχηση των γυναικών σε θέσεις εξουσίας στις σύγχρονες κοινωνίες μας. Επίσης, στον «παραμυθένιο» κόσμο της Μοιρολατρίας, ο συγγραφέας αναμειγνύει καυτά θέματα της εποχής μας, όπως η φοβερή οικολογική καταστροφή και η υψηλή τεχνολογία – κάτι που εντείνει την ένταση που κυριαρχεί στο ξετύλιγμα της πλοκής. Και καθώς στη συνέχεια το μυθιστόρημα του Ραπτόπουλου εξελίσσεται πέρα από το πλαίσιο του μύθου της Π. Δέλτα, το θέμα της τεχνολογίας αποκτάει καίρια σημασία – διακρίνουμε μια σχέση θαυμασμού αλλά και φόβου του συγγραφέα για ό,τι καλό ή κακό μπορεί να προκύψει με την αλματώδη προέλασή της.

Η προσωπικότητα της Έλλης είναι πολυδιάστατη και μέσα από τις σκέψεις, τα διλήμματα και τις ανησυχίες της, το βιβλίο αποκτάει βάθος, διεισδυτική στοχαστικότητα, πρωτόφαντες εκλάμψεις ιδεών και προβληματισμών. Η έννοια της συλλογικότητας του Ραπτόπουλου στο Μοιρολα3 συναντάει σε μεγάλο βαθμό και τον μεσσιανισμό του. Γιατί δεν θέλησε να μιλήσει, μέσω της πρωταγωνίστριας- αφηγήτριας Έλλης, αλληγορικά μόνο για τη χρεοκοπία, την οποιαδήποτε χρεοκοπία διαχρονικά, και το ξεπέρασμά της. Ο μεσσιανισμός του για έναν καλύτερο κόσμο με προοπτική το μέλλον προσβλέπει σε μια εξέγερση, μια επανάσταση των μαζών, που μπορεί κατά διαστήματα να πέφτει σε νάρκωση, όμως στη συνέχεια θα βγαίνει μπροστά με ανανεωμένο δυναμισμό για καινούργιες και μεγαλύτερες κατακτήσεις.

Μας εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο επαναστατικός μεσσιανισμός του Ραπτόπουλου –ξεπερνώντας τον ορθολογισμό του Διαφωτισμού και των θεωριών που τον συνέχισαν– περνάει μέσα από τα μυστικιστικά αυλάκια της θρησκείας, αποδέχεται και παραδέχεται την ισχύ των διδαγμάτων «του Άκακου Θεού», του Ιησού Χριστού. Με τον ίδιο τρόπο αποδέχεται την ακατάλυτη δύναμη της οικογένειας και την αγάπη προς την πατρίδα, όσο κι αν υστερεί σε εξέλιξη συγκρινόμενη με πολύ πιο προηγμένες χώρες. Όμως η ματιά του ούτε στιγμή δεν παύει να νοιάζεται και να αγκαλιάζει τα προβλήματα και τις προοπτικές του κόσμου σε παγκόσμιο επίπεδο. Μέσα στην αδιάκοπη δίνη των προβληματισμών, ο συγγραφέας δεν παραλείπει να ζυγιάσει την αξία της τέχνης, το πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι για να εξεγείρει συνειδήσεις, σε σχέση με τη δράση και την έμπρακτη ηρωική πάλη.

Το Μοιρολα3, με τη στέρεα και λιτή εκφορά του λόγου, μας εισάγει στα ανήσυχα φτερουγίσματα, στις θέσεις και προβλέψεις του πάντα εν εγρηγόρσει πνεύματος του Βαγγέλη Ραπτόπουλου.

ΠΗΓΗ