1945: Γυρίζουν στις φωλιές τους τα διωγμένα και ξενιτεμένα χελιδόνια της Δωδεκανήσου
Κείμενο του Καλύμνιου φιλολόγου Εμμ. Καριώτη που επιστρέφει ύστερα από δεκαοχτώ χρόνια
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΡΟΔΙΑΚΗ Τετάρτη 19 Οκτωβρίου 2022
Επιμέλεια: Κώστας Τσαλαχούρης
Είναι ντοκουμέντο. Ναι, είναι ντοκουμέντο. Το κείμενο βλέπει το φως στις 18 Αυγούστου 1945, από τις στήλες της εφημερίδας «Δωδεκανησιακή Αυγή». Το υπογράφει ο Καλύμνιος φιλόλογος Εμμανουήλ Καριώτης, ο οποίος διαμένει στη Νάξο από το 1927, χρονιά που οι…ελευθερωτές που ήρταν από τη Δύση, δεν του επέτρεψαν να επιστρέψει στην πατρίδα του, επειδή υπέγραψε ένα κείμενο για την ιταλοποίηση της Εκπαιδεύσεως στα νησιά της Δωδεκανήσου. Είναι η εποχή που οι στήλες των εφημερίδων φιλοξενούν δωδεκανησιακά κείμενα, κείμενα αγωνίας και ελπίδας για τη ζωή των τόπων εκείνων που έμειναν επί επτά αιώνες σκλαβωμένα και τώρα γεύονται το θείο νέκταρ της λευτεριάς.
Ιδού το κείμενο:
«-Ο φέρων το παρόν δεν έχει δικαίωμα να λάβη άλλο ιταλικό διαβατήριον. Τούτο ισχύει δια το ταξείδιον Ρόδου-Πειραιά.
Αυτή ήτο η απάντησις του Γενικού Διοικητού της Δωδεκανήσου Μάριο Λάγκο, κατά τον Ιούνιον του 1927, εις αίτησίν μου, να επιτρέψη την επιστροφήν μου εις την ιδιαιτέραν πατρίδα μου, την Κάλυμνον, την οποίαν μου απηγόρευεν ο εξοχώτατος κύριος Ρίτσι(1), που από χωροφύλακας, έγινε διπλωμάτης επί του Φασισμού και διηύθυνε το τμήμα της Δωδεκανήσου του Ιταλικού προξενείου Πειραιώς.
Κάλυμνος. Το λιμάνι
1927!..Είναι το έτος που η Ιταλία εφήρμοζε την Ιταλικήν εκπαιδευτικήν μεταβολήν εις την Δωδεκάνησον και ήρχιζε την ιταλοποίησιν των ελληνικών σχολείων.
Εις μίαν διαμαρτυρίαν των Δωδεκανησίων Αθηνών-Πειραιώς, ευρίσκετο η υπογραφή του υπογεγραμμένου, δι’ αυτό δε κατά τας Ιταλικάς φασιστικάς πολιτικάς ελευθερίας και το φασιστικόν δίκαιον δεν έπρεπεν οι υπογράψαντες την διαμαρτυρίαν να επιστρέψουν εις τας οικογενείας των, ούτε προς παραθερισμόν…
Εφοβούντο, ίσως, και επανάστασιν από τους «ταραξίας» φοιτητάς, και, επειδή οι Ιταλοί συγχαίνονται τα αίματα, ελάμβανον τα μέτρα των, διά να αποδειχθή διά μυριοστήν φοράν, ότι η Ιταλία ήτο φίλη της Ελλάδος, ότι ήτο μεγάλη Δύναμις και ότι η χώρα οφείλουσα την ύπαρξίν της εις τον μετά την Γαλλικήν Επανάστασιν πνεύσαντα άνεμον της Ελευθερίας, απεδείκνυε εμπράκτως τας υπέρ της αυτοδιαθέσεως των λαών, διαθέσεις της.
Κάλυμνος. Οι Μυρτιές, τα πρώτα μεταπελευθερωτικά χρόνια
Απαγορεύεται…
Απαγορεύεται εις τον τότε φοιτητήν να επιστρέψη εις την πατρίδα του και έτσι εκπατρίζεται ακόμη μια οικογένεια και ο αριθμός των κατοίκων της Δωδεκανήσου μειούται, δια να συμπληρωθή κατόπιν από οικογένειαν κάποιου κοινωνικού αποβράσματος της Νεαπόλεως ή της Καλαβρίας(2)…
Στα σπίτια μας σιγά σιγά στρογγυλοκαθίζουν Ιταλοί, δια να γίνη με τον καιρόν και η Δωδεκάνησος Ιταλική, κατά τα μεγάλα σχέδια των φανφαρόνων Ιταλών.
Τους γονείς μας, σκεπάζει η μυρωμένη Ελληνική θάλασσα ή η κυ...λευκοσκέπαστη(3) γη της ξενητιάς, ενώ εκθάπτονται οι τάφοι των προγόνων και πατέρων μας δια να δεχθούν εις την αγκάλην των, εις την αιωνίαν κατοικίαν των, τους τυράννους και δολοφόνους των απογόνων και τέκνων των.
Κάλυμνος. Τέλη του Μεσοπολέμου
Τελείωσαν, επί τέλους, τα ατέλειωτα χρόνια της σκλαβιάς το ένα μετά το άλλο. Ηγωνίσθημεν με όλας μας τας δυνάμεις –και όσον ο τύραννος θέριευε, φαινομενικώς, τόσον και οι ελπίδες μας ρίζωναν πιο βαθειά, πετούσαν τους τρυφερούς βλαστούς των πιο ψηλά και εγίνετο πίστις όλων μας, ότι επί των ημερών μας θα επραγματοποιείτο το όνειρον γενεών, επτά αιώνων σκλαβιάς Ιπποτών, Τούρκων, Ιταλών, Δημοκρατικών(4) και Ιταλών Φασιστών.
Οι δύο τελευταίοι ανέλαβον το έργον του νεκροθάπτου της Ελληνικής Δωδεκανήσου, αλλά κατά την παροιμίαν εμώρανεν ο Θεός, αυτούς και εις τον βαθύν λάκκον ενεταφιάσθη η Ιταλία, η δε ολόφωτη Δωδεκάφωτος Λυχνία, εορτάζει την ανάστασίν της συνδέσασα της ελευθερίαν της με την Ελευθερίαν και την Νίκην των Δυνάμεων του φωτός.
Κάλυμνος. Η πόλη
Η απελευθέρωσις της Δωδεκανήσου γίνεται έτσι κοσμοϊστορικόν γεγονός!.. Τριάντα τρία χρόνια έζησεν ο Θεάνθρωπος επί της γης δια να δημιουργήση ένα νέον κόσμον, δικαιοσύνης και ισότητος μεταξύ των ανθρώπων, ανθρώπων που δεν χωρίζονται εις ελευθέρους και δούλους. Τριάντα τρία χρόνια ιταλικής σκλαβιάς έζησε η Δωδεκάνησος, που σήμερα ελευθέρα, καθαρά και αμόλυντη από τα μιάσματα των θρεμμάτων της λυκαίνης, ντυμένη τα βαρύτιμα μητρικά χρώματα καλεί τα διασκορπισμένα εδώ και ’κει παιδιά της, τώρα, που τίποτε πια εκεί κάτω δεν πλακώνει η σκλαβιά. Αλλά τα πάντα έμψυχα και άψυχα, βροντοφωνούν το «Χαίρε ω!.. χαίρε Ελευθεριά!..».
Τα Νησιά ελεύθερα…
Το απόγευμα της Τετάρτης του Πάσχα(5) ο Ραδιοφωνικός Σταθμός της Αθήνας, μας αναγγέλλει χαράς Ευαγγέλια. Τα νησιά Ρόδος, Κως, Κάλυμνος και Λέρος είναι κι αυτά ελεύθερα.
Στο εντευκτήριο του Προοδευτικού Ομίλου Νάξου λαμβάνεται η απόφασις του ταξιδιού και ο καπετάν Νικήτας, είναι σύμφωνος να φύγουμε την άλλην ημέραν το πρωί. Το πρώιμο, όμως, μελτέμι εννοεί να παίξη με τον πόνο και τη λαχτάρα μας και μας καθυστερεί τρεις ημέρες. Εν τω μεταξύ την άλλην ημέρα, Πέμπτη, αποφασίζεται να γίνη δοξολογία εις την Μητρόπολιν της Νάξου και επί τη προόψει συνεχίσεως της κακοκαιρίας, ορίζεται ο υπογεγραμμένος ρήτωρ της ημέρας.
Οι ώρες κυλούν, φεύγει η Πέμπτη πάει και η Παρασκευή και ξημερώνει το ελπιδοφόρον Σάββατον. Το Σάββατο, λέμε ’μεις οι ναυτικοί, πέφτει ο καιρός και δι’ αυτό αναλαμβάνει ευχαρίστως ο Σεβασμιώτατος Παροναξίας κ. Χερουβείμ(6) να με αναπληρώση εις την δοξολογίαν, εις ενδεχομένην αναχώρησίν μου.
Κάλυμνος. Αγία Μαρίνα
Καθ’ όλην την νύκτα του Σαββάτου παρακολουθώ άγρυπνος την δύναμιν του καιρού και το ξέσπασμα των κυμάτων που χαλούν τον κόσμον στη Γρόττα(7), πενήντα μέτρα πέρα από το κρεββάτι μου.
Γυρίζω στα παιδικά και μαθητικά μου χρόνια, στις χορταριασμένες αυλές του σπιτιού μας, στους συγγενείς και φίλους που με περιμένουν τώρα όλο χαρά, ύστερα από δέκα οκτώ χρόνια και θα με αναζητούν σε κάθε καΐκι που αράσσει στο ελεύθερο λιμάνι της Καλύμνου.
Η επιστροφή…
Όλα αυτά με συντροφεύουν έως το πρωί. Πάει, λέγω και η ελπίδα μου, κι αρχίζω να σκέφτωμαι την δοξολογία και τον λόγο. Πρέπει σήμερα να αστράψω και να βροντήσω περισσότερον από κάθε άλλην φοράν, ανάλογα με τις μεγάλες ημέρες που ζη η Δωδεκάνησος. Διώχνω από την σκέψη μου ταξείδια, χαρές και αγωνία και συγκεντρώνομαι στις κατάλληλες πρωινές ώρες για την διόρθωση του ποθητού λόγου που θα εξεφώνουν στην επίσημη δοξολογία δια την πραγματοποίησιν ονείρου επτά αιώνων.
Από την χαρά μου γελώ μόνος και τρίβω τα χέρια σαν να είχα επιτύχει την λύσιν του τετραγωνισμού του κύκλου. Την ανέκφραστη εκείνη χαρά μου, διακόπτει το απροσδόκητο κτύπημα της πόρτας μου, κατά τις 4 το πρωί, για να με ειδοποιήσουν ότι θα φύγωμε, γιατί ο καιρός «μαλάκωσε».
Κάλυμνος. Τέλενδος
Στο λεπτό ετοιμάσθηκα, και στο δεύτερο βρέθηκα με τις αποσκευές μου στη ……. (8) βάρκα που είναι αραγμένη μπροστά στο σπίτι μας.
Εκεί είναι ο καπετάν Νικήτας με τον υιόν του το Γιαννιό, σιγυρίζουν σαν την καλή νοικοκυρά, τη βάρκα τους. Και την ετοιμάζουν για ταξείδι. Η βάρκα αυτή είναι η «Μεγάλη Ελλάς» του μακαρίτου Ν. Ορφανού. Οι Ιταλοί της έδωσαν το μισητό όνομα «Καίσαρ», αλλά το 1939, φεύγοντας ο μακαρίτης από την σκλαβιά ήλθε οικογενειακώς στην Νάξον, όπου την εβαπτίσαμεν και της εδώσαμε το ποθητό Ελληνικόν όνομα της «Μεγάλης Ελλάδος εις δε του αδελφού του της «Ελευθέρας Ελλάδος». Πόσον μεγάλα προφητικά ονόματα αλλά και πόσον χαρακτηριστικά της εθνικής νοοτροπίας του σκλάβου Δωδεκανησίου. Η «Μεγάλη Ελλάς» λοιπόν, μας πήρε και μας πήγε σε ένα διαλεκτό διαμάντι της Ελληνικής Μεγάλης Πατρίδος που μαζί με τάλλα πολλά ακόμα θα προστεθούν εις την κοινήν Μητέρα και θα την κάμουν ελευθέραν και Μεγάλην Ελλάδα.
-Πώς Βλέπεις τον καιρό καπετάν Νικήτα:
-Ο ίδιος είναι αλλά πιο μαλακός από χθες, μου απαντά ο καπετάν Νικήτας, είναι λίγο «κουτουρατζής» δεν τον τρόμαξαν ποτέ οι φουρτούνες και δεν βάλλει εύκολα το κακό στο νου του ούτε και το πλεούμενό μας του ενός τόνου με χιλιομπαλλωμένο πανί και το ενάμιση κουπί.
Ο Θεός μαζί μας, και σκύβω να λύσω το παλαμάρι. Στην παραλία δεν είναι κανένας να μας ευχηθή το «καλό ταξείδι».
Έχομε, όμως, μαζί μας τις ευχές όλων των ελευθέρων πια εκεί κάτω αδελφών μας, που με δάκρυα θερμοπαρακαλούν τον Θεόν να μας βοηθήση να γυρίσωμεν επί τέλους πίσω στις οικογενειακές μας φωληές όλα τα διωγμένα και ξενητεμένα χελιδόνια της Δωδεκανήσου.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Για τον Ρίτσι, ζητήθηκε μετά την απελευθέρωση να δικαστεί ως εγκληματίας, πράγμα που δεν έγινε.
2. Την πολιτική του εκπατρισμού και μη επιστροφής εφάρμοσε κατά κόρον ο Μάριο Λάγκο-επί της εποχής του έφυγαν άνω των 35.000 Δωδεκανήσιοι-μάλιστα τον κατηγόρησε γι’ αυτό, σε πολλές εκθέσεις του, ο Τετράρχης του Φασισμού και διοικητής των ιταλικών Νήσων του Αιγαίου, Ντε Βέκκι.
3. Άγνωστη λέξη. Λείπουν τρία στοιχεία.
4. Το 1912, ήρταν από τη Δύση, ως Δημοκρατικοί ελευθερωτές, για να μας απελευθερώσουν από την τυραννία!..Αμ δε...!
5. Τετάρτη 9 Μαΐου 1945,
6. Χερουβείμ Άννινος, μητροπολίτης Παροναξίας 1935-1945. Στα τέλη του 1945 μετατέθηκε στην Μητρόπολη Τρίκκης και Σταγών. Εκοιμήθη το 1952 Γεννήθηκε στην Κεφαλονιά το 1890.
7. Γρόττα, αρχαιολογικός τόπος στη Νάξο, κάτω από την πλατεία του Μητροπολιτικού Ναού της Ζωοδόχου Πηγής.
8. Άγνωστη λέξη. Τη διαβάζουμε, ίσως «γυαλλάικα».
Ο καθηγητής Εμμ. Καριώτης φωτογραφούμενος με τους τελειόφοιτους
του Νικηφόρειου Γυμνασίου, του έτους 1954
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου