Πεντηκονταετηρίδα του αγώνα στο Σαν Φρανσίσκο με 21 κανονιές προς το Αλκατράζ
Ο εγγονός του οπλαρχηγού γιορτάζει τα 50 χρόνια από το '21
∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΙΝ∆ΑΡΕΣ*
Ηείδηση είναι στα αγγλικά, σ’ ένα κιτρινισµένο απόκοµµα εφηµερίδας: Οι Έλληνες κάτοικοι της πόλης γιόρτασαν την Πέµπτη (1) την πεντηκοστή επέτειο της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας από τον Οθωµανικό ζυγό.
Το πρωί τελέστηκε θεία λειτουργία στη Ρωσική Εκκλησία της οδού Τζάκσον 911, χοροστατούντος του Ρώσου Επισκόπου Αλάσκας και Αλεούτων Νήσων, Γιοχάνες.
Μετά την ολοκλήρωση της λειτουργίας, κατόπιν προσκλήσεως του Προξένου της Ελλάδας δικαστού Fisher, αρκετοί κύριοι, µεταξύ των οποίων εξέχοντες Αµερικανοί, προσήλθαν στην αίθουσα του ∆ηµοτικού Μεγάρου, όπου εκφωνήθηκαν λόγοι από τον δικαστή Freelon, Βοηθό Περιφερειακό Εισαγγελέα, και τους κυρίους Ινδαρέ και Ορφινίδη, Έλληνες εµπόρους της πόλης.
Το απόκομμα από την είδηση από το τεφτέρι. Απρίλιος 1871.
Φώτο: Supplied
Ύστερα από προτροπή του δικαστή Fisher, όλοι οι ξένοι πρόξενοι της πόλης ύψωσαν τις σηµαίες τους προς τιµήν της ηµέρας. Εικοσιένας κανονιοβολισµοί ερρίφθησαν το µεσηµέρι από τον Λόφο του Τηλεγράφου, µε ανταπόδοση από το φρούριο Αλκατράζ.
Η ελληνική σηµαία υψώθηκε σε δύο ρωσικά πολεµικά στο λιµάνι, καθένα από τα οποία απέδωσε χαιρετισµό είκοσι µιας βολών.
Αναγνωρίζουµε τον τόπο. Αλκατράζ και Τέλεγκραφ Χιλ είναι τοπόσηµα του Σαν Φρανσίσκο. Υπάρχουν φωτογραφίες του οχυρού στο νησί που προστάτευε την είσοδο του λιµανιού µε τα θρυλικά κανόνια του, όπως επίσης και του λόφου που επόπτευε στεριά και θάλασσα µε τον σηµατοφόρο στην κορυφή, που ειδοποιούσε τους κατοίκους για τον τύπο των καραβιών που προσέγγιζαν στο λιµάνι και τα φορτία τους.
Η ζωηρή ανάπτυξη της πόλης καταγράφεται από τους φωτογράφους και µάλιστα στερεοσκοπικά, (ψευτο) τρισδιάστατα. Υπάρχουν επίσης εικόνες των πρωταγωνιστών και γραπτά ίχνη του βίου τους.
Με αυτά τα στοιχεία µπορούµε να αναψηλαφήσουµε το πεδίο της συνάντησης όσων βρέθηκαν στη γιορτή εκείνη την Πέµπτη, 6 Απριλίου 1871. Περιέργεια και φαντασία βοηθούν να συνθέσουµε το κλίµα, αθροίζοντας όλες αυτές τις αποσπασµατικές πληροφορίες.
Βρισκόμαστε πέντε χρόνια µετά το τέλος του αµερικανικού εµφυλίου και τέσσερα από την αγορά της Αλάσκας από τους Ρώσους.
Το κυνήγι του χρυσού και τα κοιτάσµατα της Καλιφόρνια υπόσχονται πλούτη. Το λιµάνι εξελίσσεται ραγδαία και η οίκιση επεκτείνεται γοργά, σκαρφαλώνοντας στους χαρακτηριστικούς λόφους του Σαν Φρανσίσκο. Ο διηπειρωτικός σιδηρόδροµος έχει φτάσει στην δύση ήδη από διετία.
Σ’ αυτήν ακριβώς τη φάση η πόλη ενδιαφέρεται να τιµήσει την επέτειο της µακρινής, µικρής Ελλάδας, που δεν έχει ακόµη ούτε τη µισή της σηµερινής της έκτασης.
Alcatraz Telegraph Hill, περίπου το 1870.
Φώτο: Supplied
Το απόκοµµα (2) βρέθηκε στο τεφτέρι που ο Λάµπρος αποθησαύριζε τα ίχνη της παρουσίας του σε κάθε τόπο όπου στάθµευσε κατά την 15ετή περιήγησή του µακριά απ’ την Ελλάδα: Λονδίνο, Μελβούρνη, Σαν Φρανσίσκο, Λευκωσία.
Γεννηµένος στην Τεργέστη το 1837, πολιτογραφείται Αµερικανός τον Σεπτέµβριο του 1870 στο Σαν Φρανσίσκο, φτάνοντας εκεί µετά από 6ετή παραµονή στην Αυστραλία.
Εγγονός του ∆ηµητράκη Ινδαρέ, δραστήριου οπλαρχηγού από το Λειβάρτζι Καλαβρύτων, κουβαλά την αγωνία για την πατρίδα αποτυπωµένη ήδη σε τέσσερις επιστολές το 1867 και 1868 στην εφηµερίδα The Argus της Μελβούρνης, αποθησαυρισµένες κι αυτές στο ίδιο τεφτέρι.
Είναι πιθανότατα ο πρώτος Έλληνας που έχει δηµοσιεύσει ενυπόγραφα στην Αυστραλία. Οι επιστολές εστιάζουν στην ολιγωρία των µεγάλων δυνάµεων απέναντι στις θηριωδίες των Οθωµανών, Τούρκων και Αιγυπτίων, σε βάρος των Κρητών, κατά τη περίοδο της Μεγάλης Κρητικής Επανάστασης.
Στο Σαν Φρανσίσκο αγωνίζεται να εδραιωθεί µ’ ένα µικρό εµπορικό, που σύµφωνα µε τον ετήσιο επαγγελµατικό κατάλογο διαθέτει φρούτα, πούρα και ταµπάκο. Πόσοι συµπατριώτες του µπορεί να κατοικούσαν στην ίδια πόλη, όταν το 1880 είναι ζήτηµα αν υπήρχαν σε όλες τις Πολιτείες 2.000 Έλληνες (3)
Alcatraz 1869. Στρατιωτικοί με κανόνι 15 ιντσών.
Φώτο: Eadweard Muybridge/ Supplied
Καθώς βγήκα έξω σήµερα το µεσηµέρι, παρατήρησα ασυνήθιστo κυµατισµό σηµαιών, κι ανάµεσά τους να ξεχωρίζει η ανοιχτόχρωµη γαλανόλευκη της Ελλάδας. Άκουσα επίσης κανονιές µαζί µε κωδωνοκρουσίες…
Έτσι αρχίζει κάποια Imogen Lee την ανταπόκρισή της στην εφηµερίδα Morning Union της Grass Valley (Nεβάδα) στο φύλλο της 9ης Απριλίου 1871. Η αναφορά στις σηµαίες µοιάζει να πιστοποιεί την ευρεία ανταπόκριση στην προτροπή του προξένου της Ελλάδας, που το απόκοµµα αναφέρει.
Γεννημένος στην Ουγγαρία από Σέρβους γονείς το 1795, ο δικαστής Τζωρτζ Φίσερ (Djordje Sagic) θεωρείται ο πρώτος Σέρβος µετανάστης στην Αµερική.
Πολύγλωσσος ήδη από τα 15 του παράτησε τις εκκλησιαστικές σπουδές για να ενταχθεί στην υπό τον Καραγιώργη Πρώτη Σερβική Επανάσταση κατά των Οθωµανών.
Μετά την ήττα του κινήµατος το ανεξάρτητο πνεύµα του τον έφερε στην Αµερική, απ’ όπου ενεπλάκη καθοριστικά σε πολλά γεωπολιτικά ζητήµατα του 19ου αιώνα: στον αγώνα του Μεξικού κατά της Ισπανικής Αυτοκρατορίας, στην ανεξαρτησία της πολιτείας του Τέξας και βέβαια στην ανεξαρτησία της Σερβίας.
Το εξώφυλλο από το τεφτέρι του Λάμπρου Ινδαρέ.
Φώτο: Supplied
Ανέπτυξε πολυσχιδή δραστηριότητα µέχρι και τον Παναµά για να καταλήξει στο Σαν Φρανσίσκο, όπου µεταξύ 1860-1870 ανέλαβε σηµαντικές πολιτικές θέσεις και πρόξενος της Ελλάδας, τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του.
Ο Ρώσος επίσκοπος Γιοχάνες, γεννηµένος στην Καλούγκα το 1836, είναι ο πρώτος ιεράρχης στον οποίο ανατέθηκε ως ανεξάρτητη η Ρωσική µητρόπολη Aλεουτίων Νήσων και Αλάσκας.
Με αφορμή το αίτημα της μικρής ορθόδοξης μεταναστευτικής κοινότητας του Σαν Φρανσίσκο για ιερέα, το 1868, είδε την πόλη ως βάση για μια ορθόδοξη διείσδυση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1870 ζήτησε άδεια από την Ιερά Σύνοδο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας να αναβαθμίσει την αποστολή της Αλάσκας σε ανεξάρτητη ιεραποστολική μητρόπολη με έδρα το Σαν Φρανσίσκο.
Το 1874 ο επίσκοπος, θα εγκατασταθεί πανηγυρικά στον νέο ορθόδοξο καθεδρικό ναό του Αγίου Αλεξάνδρου Νέβσκι, στον «ρωσικό λόφο» του Σαν Φρανσίσκο.
Το 1871, όμως, η έδρα του είναι ακόμη στην εκκλησία όπου τελεί την δοξολογία της Πεντηκονταετηρίδας. Στον οδηγό της πόλης αναφέρεται ως Ελληνο-Ρωσική, ιδρυθείσα τον Σεπτέμβριο του 1867, αφιερωμένη στον Άγιο Αλβανό, πρωτομάρτυρα της Βρετανίας.
Όλοι οι ιερείς και το συμβούλιο φέρουν ονόματα σλαβικά. Ως παλαιότεροι και πολυπληθέστεροι οι Ρώσοι έχουν το πάνω χέρι στην κοινότητα. Μπορεί η επιθυμία τους για εποίκηση της ηπείρου να έχει καμφθεί, έχοντας πουλήσει το Fort Ross και την Αλάσκα, οι σχέσεις όμως με τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι άριστες.
Τους ενώνει ο κοινός ανταγωνισμός με τη θαλασσοκράτειρα Αγγλία. Τα ρωσικά πολεμικά είναι ευπρόσδεκτα στα λιμάνια και των δυο ακτών. Η δε τρίμηνη περιήγηση του μεγάλου δούκα Αλέξιου, από τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου σε 34 πόλεις θα συναρπάσει την κοινή γνώμη.
Ο νεαρός γιος του Τσάρου Αλέξανδρου του Β’ θα απολαύσει ως και την εμπειρία του κυνηγιού με τη συντροφιά του θρυλικού Μπάφαλο Μπιλ. Πόσο καλά γνωρίζονται μεταξύ τους οι πρωταγωνιστές της γιορτής; Είναι βέβαιο πως ο εγγονός του Έλληνα οπλαρχηγού, ο αγωνιστής της λεγεώνας του Καραγιώργη κι ο εκπρόσωπος της ρώσικης ιεραρχίας έχουν και άλλες κοινές αναφορές, εκτός από το θρησκευτικό τους δόγμα.
Η ιδέα της ανεξαρτησίας εμπνέει όχι μόνον τους ίδιους αλλά και τη χώρα που τους φιλοξενεί. Η δε Σέρβικη ανεξαρτησία είναι μάλιστα και η πιο πρόσφατη, μετά την αποχώρηση των οθωμανικών στρατευμάτων από το Πριγκιπάτο της Σερβίας, το 1867.
Τι μπορεί να περιελάμβανε ο πανηγυρικός λόγος του Λάμπρου στην αίθουσα του Δημαρχείου; Δανειζόμενοι μια αποστροφή από την πρώτη επιστολή του πριν 4 χρόνια προς την εφημερίδα της Μελβούρνης, μπορούμε να φανταστούμε…
…Ως Έλληνας, ο ίδιος, υποθέτω ότι είμαι σε θέση να πω πως, είτε πρόκειται για Κρητικούς, είτε Θεσσαλούς, είτε Ηπειρώτες, ο πόλεμος εναντίον της τυραννίας έχει ως μοναδικό στόχο την ιερή τους ελευθερία, και δεν πρέπει να συγχέεται με κανενός άλλου έθνους τις πολιτικές βλέψεις.
Και αν η μικρή γωνιά της ελεύθερης Ελλάδας έχει κάποιες φιλόδοξες επιδιώξεις, αυτές είναι να απελευθερωθούν από τη δουλεία οι στενάζουσες αδελφές επαρχίες της, που προσμένουν να τις οδηγήσει σαν πολικός αστέρας στην απελευθέρωση. (4)
Με τόσες κανονιές που αναφέρονται στο απόκομμα, η πόλη θα κουνήθηκε για τα καλά. Ακόμη και ο πιο αδαής θα έμαθε ποιοι γιορτάζουν.
Η Ιmogen Lee στο τέλος του ρεπορτάζ της βραδύνει το βήμα και ανατρέχοντας στους αιώνες της ιστορίας της Ελλάδας με στίχους του Βύρωνα, χύνει ένα δάκρυ στοχαστικό στη μνήμη του ποιητή που αγαπούσε, τραγουδούσε και πέθανε για τις «Νήσους της Ελλάδας». (5)
Ο Λάμπρος Ινδαρές, καθισμένος στο κέντρο, σε μεγάλη ηλικία,
πιθανόν το 1918, στην Πάτρα. Φώτο: Supplied
Εκατόν πενήντα χρόνια μετά, η δική μας γενιά δείχνει συχνά αμήχανη απέναντι στην ιστορική μνήμη, κάτι που μας εμποδίζει από την πληρέστερη κατανόηση της θέσης μας στον πολύπλοκο κόσμο που μας περιβάλλει. Είναι αναγκαίο κάποια στιγμή να επιχειρήσουμε κάπως να συνομιλήσουμε σοβαρά με τους προγόνους μας και κυρίως με τους εαυτούς μας. Να στοχαστούμε βραδύνοντας το βήμα.
Να δούμε ξανά την ιδέα της ανεξαρτησίας όχι σαν αμυντική περιχαράκωση ή ιδεοληπτική σκλαβιά, αλλά σαν απελευθέρωση από την τυραννία του φόβου.
Σημειώσεις
1. (6 Απριλίου 1871).
2. (Πιθανότατα από την εφημερίδα San Francisco Daily Morning Call).
3. Helen Zeese Papanikolas, «Early Greek Immigrants», Utah Historical Quarterly V. 22 #2.
4. Εφ. The Argus, φύλλο της 21 Mαρτίου 1867.
5. Ποίημα του Λόρδου Βύρωνα.
*Ο Δ. Ινδαρές είναι Πατρινός σκηνοθέτης του κινηματογράφου.
**Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε αρχικά στο ένθετο «Επιλογές» της εφημερίδας της Πάτρας «Πελοπόννησος», το Σάββατο 21/3/2020.
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου