Μανδραγόρας: Μυστηριώδεις, υπερφυσικές ιδιότητες και δεισιδαιμονίες

Μανδραγόρας

Φυτό μανδραγόρας

Συστηματική ταξινόμηση

Βασίλειο: Φυτά (Plantae)

Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)

Ομοταξία: Μονοκοτυλήδονα (Liliopsida)

Τάξη: Στρυχνώδη (Solanales)

Οικογένεια: Στρυχνοειδή (Solanaceae)

Γένος: Μανδραγόρας (Mandragora)

Είδη

Μανδραγόρας ο φαρμακευτικός ποικ. εαρινός (Mandragora

officinarumum var. vernalis

Μανδραγόρας ο φαρμακευτικός ποικ. φθινοπωρινός (Mandragoras officinarum var. autumnalis)

Μανδραγόρας ο κορμοειδής (Mabdragora caulescens) των Ιμαλαίων.

Ο Μανδραγόρας είναι φυτό του γένους των δικοτυληδόνων της οικογένειας των σολανιδών. Περιλαμβάνει λίγα είδη πολυετών ποοδών φυτών με τοξικές και φαρμακευτικές ιδιότητες, ιθαγενή των παραμεσογείων περιοχών. Στην Ελλάδα βρίσκεται σε περιοχές της Θεσσαλίας της Πελοποννήσου στη Στερεά και στα νησιά

του Αιγαίου, όπου είναι γνωστά με διάφορες κοινές ονομασίες, όπως καλάνθρωπος, αρκάνθρωπος, μανδραγούδα, αβγουδάτσα μεγαλοβοτάνι και άλλες.

Περιγραφή.

Έχουν κοντό βλαστό, ύψος 10-25 εκ. με παράριζο ρόδακα από μεγάλα, ωειδή, ακέραια φύλλα, με κυματοειδές κράσπεδο. Τα άνθη τους είναι κωνοειδή, λευκοπράσινα, ιώδη, μοβ ή πορφυρόχρωμα, τοποθετημένα πάνω σε κοντούς μίσχους. Ο μανδραγόρας χαρακτηρίζεται κυρίως από τη μεγάλη σαρκώδη ρίζα του, η οποία μπορεί να φτάσει το 1 μ. μέσα στο

έδαφος και συχνά μοιάζει με ανθρωπόμορφο ξόανο· κι αυτό συνετέλεσε στην δημιουργία διαφόρων παραδόσεων και μύθων σχετικά με το φυτό αυτό. Η μορφή και η υφή της ρίζας ωστόσο, μπορεί να διαφέρει από φυτό σε φυτό όντας ενιαία ή διαχωρισμένη που μας επιτρέπει να τα διαχωρίζουμε σε 'αρσενικό' και 'θηλυκό'. Το χρώμα είναι από καστανό έως μαύρο, ενώ το εσωτερικό είναι λευκό και κολλώδες με πικρή γεύση[2].Ο καρπός είναι σφαιρική σαρκώδης ράγα, κίτρινου ή πορτοκαλί χρώματος, όταν ωριμάσει.

Είδη

Γνωστότερα είναι τα είδη Mandragora autumnalis, με μοβ άνθη τα οποία εμφανίζονται το φθινόπωρο και Mandragora officinarum, με λευκοπράσινα άνθη τα οποία εμφανίζονται τη άνοιξη.

Τοξικότητα

Η τοξικότητά του οφείλεται στην παρουσία των αλκαλοειδών σκοπολαμίνη, υοσκαμίνη και ατροπίνη. Οι ουσίες αυτές που περιέχονται σε μεγαλύτερο ποσοστό στη ρίζα είναι πολύτιμες από φαρμακευτική άποψη. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν τον μανδαγόρα ως υπνωτικό, αναλγητικό και

ηρεμιστικό, ενώ κατά τον μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκε ως αναισθητικό σε εγχειρήσεις. Βρέθηκε στους τάφους των βασιλέων των Θηβών της Αιγύπτου (1800 π.Χ.) και αναφέρεται από τον Θεόφραστο και τον Διοσκουρίδη. Στη Βίβλο επίσης αναφέρονται οι γονιμοποιές και αφροδισιακές ιδιότητές του.[4] Έχει χρησιμοποιηθεί κατά τον 18ο αιώνα έναντι της κατάθλιψης, των σπασμών των ρευματικών πόνων και των χοιραδικών όγκων. Σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να διεγείρει μανία και παραλήρημα στον ασθενή, καθώς πρόκειται για οπιούχο φυτό με θανατηφόρο δράση σε μη ελεγμένες δόσεις.

Μυστηριώδεις, υπερφυσικές ιδιότητες και δεισιδαιμονίες

ὑπό μανδραγόρα καθεύδεις (κοιμάσαι) οὕτε τὢν ἐπιορκούντων ἀκούεις οὕτε τούς ἀδικούντας ἐπισκοπεῖς, Λουκιανός.

Ρίζα και καρπός μανδραγόρα

Ο μανδραγόρας, λόγω των υπνωτικών ιδιοτήτων και της ανθρωπόμορφης ρίζας του, έχει περιβληθεί από την αρχαιότητα με μυστηριώδεις, υπερφυσικές ιδιότητες και δεισιδαιμονίες. Τον χρησιμοπιούσαν ως φυλαχτό για την προστασία από τον θάνατο και

την ασθένεια. Θεωρούσαν, επίσης, ότι η παρουσία του οφειλόταν σε φαινόμενα μεταμψύχωσης ατόμων που είχαν αυτοκτονήσει και ότι όταν ξεριζωθεί βγάζει μια δυνατή κραυγή, η οποία μπορεί να προκαλέσει τη τρέλα ή τον θάνατο σε όσους την ακούσουν.

Γι΄αυτό ξερίζωναν τους μανδραγόρες νύχτα με πανσέληνο, με τη συνοδεία προσευχών και ιεροτελεστιών και με τη βοήθει ενός μαύρου σκύλου δεμένου πάνω στο φυτό με σκοινί.

Ακόμη θεωρούνταν μεταγενέστερα ότι αν πιεις το αφέψημα της ρίζας του θα κάνεις αρσενικά παιδιά, εξ ου και η ονομασία του σερνικοβότανο.

Πηγή κειμένου: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%B1%CE%B3%CF%8C%CF%81%CE%B1%CF%82

Μανδραγόρας. Θρύλοι και παραδόσεις

Ο Μανδραγόρας (Mandragora officinarum) δικότυλο της οικογένει­ας των Σολανιδών (Solanaseae). Πολυε­τής πόα, χωρίς βλαστό ή με βλαστό, ρίζα σαρκώδη, πασσαλώδη – γογγυλώδη απλή ή διακλαδισμένη συνήθως δισχιδή στη βάση. Φύλλα κατά παράρριζο ρόδακα, ωοειδή έμμισχα ή στενότερα προς το μίσχο. Άνθη μεγάλα λευκά με απόχρωση ιώδη, κυανή ή πορφυρά με 5 πέταλα φυόμενα κατά δέσμες από το κέντρο των φύλλων. Το άνθος έχει 5 στήμονες, καρπό ράγα μικρόκαρπη, χυμώδη, σφαιρική, ωχροκίτρινη ή πορτοκαλόχρουν. Το είδος απαντάται στην τυπική του μορφή ή και σε παραλλαγές στην Α.

Θεσσαλία, Πελοπόννησο, στα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη. Ευδοκιμεί σε ασβεστούχα σκληρά εδάφη ημιορεινών περιοχών.

Φυτό τοξικό με υπόγλυκο καρπό, περιέχει μικρό ποσοστό αλκαλοειδών με πολύτιμα φαρμακευτικά προϊόντα, συχνά δηλητη­ριώδη σε κακή χρήση, την σκολοπαμίνη, υοκυαμίνη, ψευδοϋοκυαμίνη μανδρα­γορίνη και αποατροπίνη, τα οποία το έφεραν στο πλουσιότερο σε φαρμακευ­τικές ουσίες και περιζήτητο φάρμακο στην αρχαιότητα. Τα αλκαλοειδή αυτά αρχικά δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) και γι αυτό το πρώτο

σύμπτωμα είναι η απώλεια της όρασης, ακολουθεί παραλή­ρημα, καταστολή και τελικά ο θάνατος.

Το μανδραγόρα περιέβαλαν με μυστη­ριώδεις υπερφυσικές δυνάμεις που ήταν πιστευτές σ΄αυτούς που πίστευαν στις δεισιδαιμονίες, λόγω και της ανθρωπόμορφης ρίζας του και που εκμεταλλεύονταν κατάλληλα οι αγύρτες φαρμακολόγοι. Το χρησιμοποι­ούσαν σαν αφροδισιακό και γονιμοποιό, διέδιδαν ότι δεν έπρεπε να το πλησιά­σεις γιατί θα κυριέψουν δαίμονες και ότι μπορούσες να το συλλέξεις μόνο τα μεσάνυχτα στη χάση του Φεγγαριού με παρουσία σκύλου για να μην σε πλησιά­ζουν τα δαιμόνια.

Σήμερα ο Μανδραγόρας έχει πέσει σε αχρηστία λόγω αντικατάστασής του από τα πλουσιότερα στα ανωτέρω αλκαλοειδή συγγενικά του φυτά, την Άτροπο, την Μπελαντόνα, Ευθάλεια και Υοκύαμο.

Μύθοι - Μυστικισμός- μα­γεία – θρησκεία για τον μανδραγόρα

Όλα αυτά μαζί με τις αναρίθμητες ιδιότητες και η φήμη του ως ερωτικού βοτάνου ξεπερνούν την πραγματική του αξία. Οι πολιτισμοί γύρω από την Μεσόγειο είχαν αποκτήσει κοινή αποδοχή για τις δεισιδαιμονίες και ότι ιδιότητες του απέδιδαν προφανώς από την άμεση σχέση

τους με τη φύση και η τάση μεγι­στοποίησης του ανεξήγητου με μυθοπλα­σίες (έλεγχος- αμαθών και διψασμένων για εξωπραγματικές δυνάμεις σαν μέσο λύσης των προβλημάτων τους).

Ο Μανδραγόρας είναι γνωστός από την αρχαιότητα. Βρέθηκε στους Αιγυ­πτιακούς τάφους των Θηβών του 1800 π.χ. Αναφέρεται από τον Θεόφραστο, τον χρησιμοποιούσε ο Ιπποκράτης ως αναισθητικό και ο Διοσκουρίδης κάνει μακρά αναφορά για πολυάριθμες χρήσεις, ακόμα και για προβλήματα που παρουσιάζουν οι ελέφαντες. Στην βίβλο αναφέρονται οι αφροδισιακές ιδιότητές του και κατά τον

μεσαίωνα οι μαγικές, το χρησιμοποιούσαν σαν ηρεμιστικό για τους μελλοθάνατους με σταύρωση. Στην περίπτωση αυτή τον ονόμαζαν «μήλο του σατανά» και πίστευαν ότι φέρνει και παράνοια.

Λόγω της ανθρώπινης φιγούρας της ρίζας (πολλές φορές την επεξεργάζονταν κατάλληλα, της έσφιγγαν ορισμένα σημεία ώστε να τονίσουν την ανθρώπινη μορφή και να πάρει τρομακτική όψη και το ξαναφύτευαν για ορισμένο χρονικό διάστημα) πίστευαν ότι είναι προϊόν μετεμψύχωσης ανθρώπου που έχει αυτο­κτονήσει. Όποιος το ξερίζωνε χωρίς τις κατάλληλες προφυλάξεις πέθαινε. Έπρεπε να

ξεριζωθεί νύχτα με πανσέληνο να είναι παρών ένας μαύρος σκύλος ή γάιδαρος να έχουν δέσει τη ρίζα του μανδρα­γόρα στο πόδι του και να το ξεριζώσει. Το φυτό έβγαζε οξεία κραυγή που τρέλαινε όποιον την άκουγε.

Ο Διοσκουρίδης δεν αναφέρει τίποτα σχετικό με ρίζα και μαγείες, το συνιστά ως φάρμακο «κατά των άγρυπνων και περιοδυνό­ντων.. Τα φύλλα του συνιστά για τις φλεγμονές των ματιών και των ελκών και διαφοροποιεί κάθε σκλήρυνση και απόστημα. Η ρίζα του θεραπεύει τις πληγές των ερπετών, και παύει τους πόνους των αρθρώσεων. Όσοι πρόκειται να ακρωτηρια­σθούν ή να καούν λαμβάνουν μανδραγορίτη οίνο και δεν θα πονούν την ώρα της επέμβασης.

Επίσης ο αρχαίος συγγραφέας Πλίνιος, αναφέρει ότι υπήρχαν δύο είδη μανδρα­γόρες ο λευκός αρσενικός και ο θηλυκός χρώματος μπλε. Κατά τους χριστιανικούς αιώνες η ίαση του ασθενούς με τη χρήση μανδραγόρα ήταν αρκετά ισχυρή, όμως σε ένα απόσπασμα του μοναχού Κασσιόδωρου, φίλος του Αγίου Βενέδικτου το 557 αφήνει να εννοηθεί ότι η ίαση θα πραγματοποιη­θεί κυρίως με την πίστη της Χριστιανικής θείας χάρης. Αφού ο Θεός δημιούργησε τη φύση ότι θεραπείες γνωρίζετε θα τις εφαρμόζετε στο όνομα του Κυρίου Ημών Ιησού...

Άλλη άποψη έχει σχέση με τα ερωτικά φίλτρα αφού γίνονται συχνά αναφορές σε μεσαιωνικά χειρόγραφα την πρώτη αναφορά κάνει ο Διοσκουρίδης ότι από τη ρίζα του μανδραγόρα παρασκεύαζαν φίλτρα ερωτικά και γι αυτό η Αφροδίτη λεγόταν και Μανδραγορίτις, γι αυτό οι νέοι στην Αττική είχαν πάνω τους ένα σακουλάκι με κομμάτια ρίζας μανδραγό­ρα για ερωτικό φυλαχτό. Επίσης ο κάτοχος του μανδραγόρα εκτός της σεξουαλικής ικανότητας, του παρείχε προστασία από δηλητηριάσεις και κακώσεις, προσέφερε πλούτο υγεία και μακροζωία. Οι αρχαίοι Έλληνες το ονόμαζαν «μήλο του έρωτα», οι Άραβες «μήλο του διαβόλου», φυλές του όρους Λίβανος «αυγά των τζίνι» (ότι πραγματοποιούσαν τα όνειρα του χρήστη), οι Εβραίοι το αποκαλούσαν «τα μήλα της αγάπης» ως γονιμοποιά για τις γυναίκες, αυτή η παράδοση διατηρείται μέχρι σήμερα. Την ερωτική και μαγική ιδιότητα λέγεται την απέκτησε από την μάγισσα Κίρκη ότι από αυτό το υγρό έδωσε στους άνδρες του Οδυσσέα και τους μεταμόρφωσε.

Από τον Θεόφραστο που έγραψε λαμπρά έργα σε 9 βιβλία του «περί φυτών ιστορίας» και σε 6 «περί φυτών αιτιών» θεωρείται ο θεμελιωτής της επιστημονικής φυτολογίας, ανάμεσα στις λοιπές πληροφορίες σημειώνει: όταν ο μανδραγόρας τεμαχίζεται και εμβαπτίζεται σε ξύδι χρησιμοποιείται για την ποδάγρα.

Από την ονομασία του «homunculus» ανθρωπάριο ο Παράκελσος έλεγε ότι κατάγεται από ανθρώπινο σπέρμα που εμφυτεύεται σε ένα είδος αγγουριού, το οποίον σαπίζει στη φυσική θερμοκρασία αλογίσιας κοπριάς και μετά 40 μέρες θα αρχίζει να κινείται... 

Στην ταύτιση του με το «homunculus» των αλχημιστών, ο Gerhard θέτει τον προβληματισμό: ότι ποτέ ένας αλχημιστής δεν διανοήθηκε πως τα πειράματά του σε σχέση για την δημιουργία του ανθρώπου θα αποτύγχα­ναν. Τόσο βαθιά ήταν η πεποίθηση του που έβλεπε εκείνο που επιθυμούσε να δει. Στην τελευταία αυτή φράση βρίσκεται μια μεγάλη αλήθεια, ο άνθρωπος αυτα­πατόμενος, ζει αυτό που δεν υπάρχει, οραματίζεται και πιστεύει το όραμα για αληθινό.

Τον απόηχο του μανδραγόρα στις μέρες μας δείχνει η περίπτωση του ιατρού Π. Παλλάδιου δημοτικού ιατρού εν Σπάρτη που δημοσίευσε θεραπεία ασθε­νούς με μανδραγόρα αλλά και αρκετή δόση πίστης. Την εκδοχή αυτή αμφι­σβητεί ο καθ. Σπ. Μηλιαράκης ως τον προσδιορισμό του βοτάνου... Σε ποιητική σύνθεση του περασμένου αιώνα που έγραψε ο Επιφάνιος Δημητριάδης, από την Κάρπαθο, κάποιος αγύρτης περιγρά­φει και εκθειάζει μια ρίζα μανδραγόρα σε εμπορική εμποροπανήγυρη της εποχής: «συμφέρει εις τον έρωτα συμφέρει εις το πλούτος έχει ενέργειας πολλαίς, θαύματα κάνει τούτος».έως και για σερνικοβότανο το διαλαλούσε...

Στην Μάνη μια παροιμία λέει:«μαντραγούρα κι ανανίδα κι άλλο ένα χορταράκι, αν ξέραν οι μανάδες δεν θα χάναν τα παιδιά τους». Οι θρύλοι και οι παραδόσεις για τον μανδραγόρα δεν έχουν τέλος, στον αγώνα του ανθρώπου να γνωρίσει το άγνωστο και να το κατα­κτήσει. Η αμάθεια και οι προλήψεις απο­μεινάρια του παρελθόντος, έδιναν τροφή στους φερόμενους ως αγύρτες μάγους και θρησκευόμενους να προσπαθούν να ελέγξουν τις μάζες προς ίδιον όφελος.

Προσωπική εμπειρία (Μ. Κουμουνδούρου): Πριν 4-5 χρόνια, σε κάποια έξοδο πολιτιστικών και περιβαλ­λοντικών αναζητήσεων, της γράφουσας με τον λαογράφο Κώστα Μπαλαφούτη στη γενέτειρα του, την Σχοινόλακα Πυλί­ας Μεσσηνίας, πηγαίνοντας με μέλη της σπηλαιολογικής εταιρίας να μας δείξει βάραθρο της περιοχής (ένα άγνωστο νεκροταφείο, έναν απρόσιτο καταρράχτη κρυμμένο μέσα σε οργιώδη βλάστηση), στη διαδρομή προς το βάραθρο αγνώ­στου βάθους σε πλαγιά λόφου, μας έδειξε ένα φυτό με περίεργο μικρό μηλοειδή καρπό, και παράρριζα φύλλα τύπου σέσκουλου. Δεν γνώριζε κανείς τι ήταν.

Σε 2η εξόρμηση πήγαμε οργανωμένοι και ξεριζώσαμε το μεγαλύτερο από τα φυτά. Το έδαφος ήταν πολύ συμπαγές, ασβε­στώδες και δυσκολευτήκαμε αρκετά να το σκάψουμε μας πήρε 2,5 ώρες. Η ρίζα του ήταν 85 εκατοστά υπόλευκη σαρκώδης πασσαλώδης και στην απόληξη είχε δύο σκέλη, γύρω του επιφανειακά επί του εδάφους, ήταν αρκετά μικρότερα φυτά ενωμένα με λεπτές ρίζες στην κεντρική πασσαλώδη ρίζα του φυτού. Το πήγαμε στο γεωπόνο κ. Β. Καλογεράκη στην Καλαμάτα και μας προσδιόρισε το βοτανικό είδος Μανδραγόρα. Τότε δεν δώσαμε την δέουσα σημασία. Πιστεύουμε όσοι ασχοληθήκαμε ότι χρειάζεται ενδελεχή έρευνα για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Τον Μανδραγόρα τον ξεριζώσαμε ημέρα, δεν ακούσαμε καμία κραυγή και δεν πέθανε κανείς από τους παρόντες...

Πηγές: Ιπποκράτης: «περί τόπων κατά ανθρώ­πων», Θεόφραστος: «περι φυτών ιστορίας», Διοσκουρίδης, Gerhard Eis: Ο «hominculus» θρύλοι και παραδόσεις, Π. Παλά­σιος: Περί δημώδους χρήσεως του Μανδραγόρα, Ν. Πολίτης: Παραδόσεις τόμος Β΄- Παροιμίες τόμος Α΄, Λακωνικά: από την περιοχή της Μάνης, Π. Λάζος: καθηγ. πανεπιστη­μίου, Β. Καλο­γεράκης: (γεωπόνος), Μ. Μαρα­γκάκης: (κοινωνικός ανθρωπολόγος), Κ. Μπαλαφούτης: (λαογράφος - ερευνητής), Μ. Κουμουνδούρου: (αρχεία)

Προφυλάξεις

Προσοχή: Φυτό τοξικό και σε μικρές δόσεις

Πάντα χρησιμοποιείτε τα βότανα υπό την επίβλεψη ενός ειδικού ιατρού και ποτέ μόνοι σας. Μην χρησιμοποιείτε βότανα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα ακόμα και συμπληρώματα χωρίς την γνώμη ιατρού. Οι φυσικές θεραπείες και τα βότανα δεν αποτελούν υποκατάστατο ιατρικής περίθαλψης.

Οι πληροφορίες που παρέχονται είναι καθαρά και μόνο για ενημερωτικό σκοπό.

Η σελίδα δεν φέρει καμία ευθύνη:

Διαβάστε τους όρους χρήσης ΕΔΩ: http://www.ftiaxno.gr/p/blog-page_29.html

Πηγή κειμένου: http://www.ftiaxno.gr/2011/06/blog-post_28.html

ΤΟ «ΣΕΡΝΙΚΟΒΟΤΑΝΟ», «ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ», «ΜΑΝΔΡΑΓΟΥΔΑ», «ΜΗΤΡΟΒΟΤΑΝΟ», «ΝΕΡΑΪΔΟΒΟΤΑΝΟ», ΘΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΔΟΞΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΜΑΣ, Εργασία ΚΟΜΙΑΝΟΣ ΠΙΠΗΣ, komianos wordpress.nom

Στις πλαγιές των βουνών της Αρβανιτοκερασιάς, μου έλεγε η πεθερά μου Αικατερίνη το γένος Καρακήτσου, αδελφή του δάσκαλου και λαογράφου Δημήτρη Αντ. Καρακήτσου, Γεννημένη και μεγαλομένη στο χωριό Βλαχοκερασιά Αρκαδίας. Μου έλεγε λοιπόν ότι εκεί φυτρώνει το «σερνικοβότανο». Η ρίζα του είναι σαν την πατάτα μακρυά και μοιάζει με ανθρώπινο σώμα, με δύο πόδια. Είναι σατανικό φυτό Σπύρο, μου έλεγε, σε περίπτωσει που αποτύχεις να το τραβίξεις, και σου μείνουν τα φύλλα στα χερια, τότε το σερνικοβότανο βγάζει ένα κόκκινο υγρό σαν το αίμα, γεμάτο δηλητήριο. Αν τα γυμνά χέρια σου χέρια έχουν λαβωματιές τότε κινδυνεύεις να πεθάνεις. Πόλλές «αλαφροϊσκιωτες» γυναίκες, που ανακατέβονται με αυτά τα «Ματζούνια». Μου λέγανε ότι δεν ήταν λίγες οι φορές που όταν τα ξερίζωνες, άκουγαν μέσα στην υσυχία της νύκτας, κλάματα μικρού παιδιού…Επειδή το ξερίζωμα τους είναι επικίνδυνο, βάζανε κάποιο ζώο δένοντας ένα σχοινί στο πόδι του και την άλλη άκρη την δένανε στο σερνικοβότανο και τραβώντας το ζώο το ξεριζώνανε ακίνδυνα. Επειδή το σερνικοβότανο φυτρώνει σε μέρη με ασπρουδερά χώματα και σκληρά ξερικά, το ξερίζωμά τους είναι δύσκολο, δεν είναι λίγες οι φορές που το ριζικό τους σύστημα έμενε στο έδαφος και τους έμεναν τα άχρηστα φύλλα. Το φυτό αυτό είναι ο περίφημος «Μανδραγόρας»!!!. Και έχει ιδιότητες μαγικές, και υπνωτικές. Οι άνδρες και οι γυναίκες το χρησιμοποιούσαν σαν ηρεμηστικό, και κυρίως για την γονιμότητα των γυναικών. Το αφέψημα σε μικρή δόση και αν οι ρίζες είναι κοντές το πίνουν για να κάνουν κορίτσια. Αν οι ρίζες είναι μακρυές τότε οι πιθανότητες είναι μεγαλύτερες να κάνουν αγόρια. Μου έλεγε λοιπόν η πεθερά μου Κατερίνα, πως επειδή περιέχει δηλητήριο και σε μεγάλες δόσεις φέρνει τον θάνατο. Αν δεν γνωρίζεις καλά την δόση ή δεν χωνεύεις κάποιον, φέρνει το αντίθετο αποτέλεσμα…δηλαδή την στείρωση αντί την τεκνοποίηση. Ο Οβίδιος επείσης αναφέρει ότι ο Κάδμος έσπερνε δόντια δράκοντος στην Θήβα, και φύτρωναν άνθρωποι. Ίσως με το πέρασμα των αιώνων τα δόντια του Κάδμου, να μεταλάχθησαν σε σπόρους και αντί για ανθρώπους, να φυτρώνουν τα φυτα με την σημερινή μορφή του σερνικοβότανου. Πολλοί θα μου πείτε ασε τα παραμύθια ρε Πίπη… Και με το δίκιο σας!!! Όμως και στην Αγία Γραφή ήταν γνωστός ο Μανδραγόρας. Εκεί αναφέρεται ότι η Ραχήλ έφαγε μήλα μανδραγόρα και γέννησε τον Ιωσήφ!!! Οι καρποί του έχουν σχήμα μικρού μήλου, Η γεύση τους πικρόγλυκη, άμα όμως τους φάει κανείς, πρέπει να είναι προσεκτικός. Τα βουνά της Θεσσαλίας, της Πελοποννήσου, της Στερεάς Ελλάδας και των νησιών είναι γεμάτα, και στη Θήβα σε μεγάλο αριθμό…Λέγεται ότι οι μάντεις μαζί με τα φύλλα δάφνης, μασούσαν και μικρές δόσεις μαδραγόρα για να πέφτουν σε έκσταση, και να λένε τους χρησμούς.. στους επισκέπτες τους. Και οι ονομασίες πολλές και διάφορες από τόπο σε τόπο, στα μερη μας ¨Σερνικοβότανο» , «Μανδραγόρας», «Μανφραγουδα», «Μανδραγούδι», «Ποδοσκέλι», «Αβγουδίτσα» κ.α. Το παρακάτω τραγούδι έλεγε η Βλαχοκερασιώτησια Κατερίνα : ΠΑΝΟΥ ΣΤΟ ΤΡΙΚΟΡΦΟ ΒΟΥΝΟ – ΜΑΝΑ ΚΑΙ ΘΥΓΑΤΕΡΕΣ ΔΥΟ – ΜΑΖΕΒΑΝΕ ΑΜΑΡΑΝΤΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΕΡΝΙΚΟΒΟΤΑΝΟ – ΚΑΙ ΚΕΙ ΠΟΥ ΤΟ ΜΑΖΕΥΑΝΕ – ΜΩΡΟΥ ΚΛΑΜΑ ΑΚΟΥΓΑΝΕ – ΨΑΞΑΝΕ ΜΕΣ’ ΤΗΝ ΕΡΗΜΙΑ.. ΟΜΩΣ ΜΩΡΟ ΔΕΝ ΒΡΙΚΑΝΕ….έχει και άλλα λόγια το τραγούδι, όμως δεν τα θυμάμαι. Πίνωντας το μερακλίδικα ψημένο καφεδάκι μου, στο παραδοσιακό καφενεδάκι της πέρα ρούγας, από τα χεράκια της Σοφού Σπυρούλας. Με παρέα και άλλες γυναίκες από το Κάτω Κοπανάκι και το Λιθερό, Το έφερε η κουβέντα γύρω από το σερνικοβότανο….όλες είχαν να πουν και κάτι. Άλλες που το είχαν ακούσει από παλιές γυναίκες και άλλες που γνώριζαν ιστορίες από πρώτο χέρι. Μου λέγανε ότι στα μέρη μας, στις πλαγιές των βουνών της ορεινής τριφυλίας, φυτρώνει ένα χόρτο με ένα παράξενο λουλούδι, με φύλλα σαν του σπερδικλιού λίγο πιο λεπτά. Η ρίζα του μοιάζει με τα δυό «μπαλάκια» του ανδρικού οργάνου. Αυτό το βοτάνι μάζευε και η κυρά – Μπεμπόναινα. Της το είχε δείξει κάποια γριά Αγριλαίϊσα που κάτεχε τα μαγιοβότανα, που να τα βρίσκει και πως να τα φτιάχνει. 

Η Τριπύλα, η Ιθώμη, ο Ταϋγετος, τα Αγριλαίϊκα και το Μοναστήρι, έχουν χώματα πρόσφορα. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι το εύρισκε στην παλιά Αγριλιά, στην γυρω περιοχή από το εκκλησάκι του Άϊ – Νικόλα. Εδώ το σερνικοβότανο το λέγανε » Μητροβότανο » ή » Μητρόχορτο «. Έτσι ήτανε γνωστό στην περιοχή μας. Μάλλον θα μιλούσαν για το φυτό » Όρχις» κοινώς «Σαλέπι». Ο αρχαίος συγραφέας Θεόφραστος, ήταν ο πρώτος που έγραψε για το φυτό Όρχι και για την ομοιότητά της ρίζας του, με τα γεννητικά όργανα. Εάν την έτρωγε ο άνδρας, τότε το παιδί που θα γεννιόταν θα ήταν αγόρι. Εάν την έτρωγε γυναίκα γεννιόταν κοριτσι. Μού έλεγαν ότι σε κάποια που είχε αργήσει να φέρει παιδιά στον κόσμο, της είπαν να πάει μαζί με τον άνδρα της στην Καλαμάτα. Εκεί ήταν κάποιος που έφτοιαχνε τέτοια «ματζούνια», ο Γέρο «Τουρκόγιαννης». Στον παλιό μαχαλά εκεί ήταν το σπίτι του, ή μάλλον ο «Οντάς» του. Στο σαλόνι του είχε χαλιά και μαξιλάρια, ένα τεράστιο ναργιλέ με πολλά μαρκούτσα. Και αυτός και η γυναίκα του ντυμένοι με την παραδοσιακιά Ανατολίτικη ενδυμασία. » Καλώς τους», «Μπουγιουρούμ αφέντημ» τους είπε. Του είπαν τον σκοπό της επισκέψεως. Αφού τους πρόσφερε τον παραδοσιακό «καφέ μασμπούτ», τους είπε ότι κάποτε τον έδινε τζάμπα, όμως τώρα γέρασε δεν μπορεί να πάει μονάχος στο βουνό να μαζέψει τα βότανα, και χρειάζεται βοηθό και άλογο. Θα σας κοστίζει λίγους παράδες αλλά όλα θα πάνε καλά τους είπε. Τους έβαλε σε οκτώ φακελάκια μία κατακόκκινη σκόνη. Πληρώσανε κάτι λίγα λεφτά και πήρανε τον δρόμο της επιστροφής… Μας έλεγε πως κάθε φακελάκι το έβραζε με μία οκά νερό, που στο τέλος από το βράσιμο έπρεπε να μείνει μισή οκά. Κάθε πρωί πίνανε και οι δυό τους από ένα φλυτζανι, μέχρι να τελαιώσουν τα φακελάκια. Η πίκρα του…δεν λέγεται, όμως η λακτάρα να αποκτήσουνε παιδιά μεγάλη. Κάνανε την πίκρα τους ανάγκη που λένε. Τώρα θέλεις το φάρμακο, η ευλογία του θεού, θέλεις από φυσικού ή οι προσευχές τους…Σε τέσσερες μήνες εμεινε έγκυος. Πάντως μου λέγαν, ότι σε πολλές γυναίκες που έχουν δώσει το Μητροβότανο είχαν επιτυχία. Ας είναι αναπαυμένη η ψυχούλα του γερο – Τουρκόγιαννη και της γυναίκας του!!! Κοντά στην παρέα ήταν και κυρ Αποστόλης Παυλόπουλος, μου λέει σε μια στιγμή που τον ρώτησα. Κάποτε Σπύρο μου που είμουν νέος, είχα ανέβει στην κορφή του Λατζουνάτου και είχα στήσει καρτέρι για πέρδικες. Εκεί ψηλά στην κορφή βλέπω ένα γέρομε μια κοπέλα και ένα γαϊδούρι. Ήταν από την οιχαλία Μπαρδόπουλο τον λέγανε όπως μου είπε. Στο καρτέρι σκότωσα δυό πέρδικες και πέσαν κοντά τους. Πήγα πιο κάτω τις μάζεψα, το μέρος ήταν εκει που χωρίζει το Λατζουνάτου, η Τριπύλα και το Χαρβάτσου. Τι κάνεις εδώ πατριώτη τον ρώτησα. και μου εξήγησε ο άνδρας…Εδώ είναι μία μυρμιγκοφωλιά. Εδώ κρύβονται όλα τα βότανα που χρισιμοποιούσε ο Ιπποκράτης, εδώ κοντά φυτρώνει και το σερνικοβότανο επίσης. Εποχή Αύγουστος, είχαν και δύο κοσκινάκια ένα για τα χοντρά σαν το «αρίλογο» να πούμε και ένα πιο ψιλό κόσκινο. Που είναι το Τριπυλαίϊκο; εκεί έχει και και σερνικοβότανο. Η ρίζα του είναι σαν δυο μπαλάκια ανδρικά. Εδώ το λέμε και «μητροβότανο», «νεραϊδοβότανο», ¨σερνικοβότανο» και με το συμπάθειο «όρχι», και «σαλέπι». Πολλοί έρχονται από την πρωτεύουσα και το μαζεύουνε. Έρχεται και ένας ξερακιανός «μπεκιάρης» δηλ. ανύπαντρος και τα έχει ξεπατώσει όλα…τώρα που και που βρίσκεις κανένα φυτάδι. Εμείς μόνο με τα βότανα ασχολιόμαστε, τα σερνικοβότανα είναι για τους «κομπογιανίτες». Το σερνικοβότανο, νεραϊδοβότανο, σαλέπι, όρχις. Του αποδίδονταν ιδιότητες μαγικές και αφροδισιακές. Το βοτάνι που χαρίζει στις γυναίκες αρσενικά παιδιά ή την δυνατότητα να γεννήσουν. Οι ρίζες τους ξερένονται και μετά αφού τις αλέσουν, από την σκόνη τους γίνεται το θαυμάσιο σε γεύση και ιδιότητες μαλακτικές. Όπως αναφέρω ο Θεόφραστος αναφέρεται στο σερνικοβότανο και ήταν γνωστό και στους Ασκληπιό και Ιπποκράτη. Στην μυθολογία αναφέρεται ότι ο Ορχις ήταν γιός μιας νύμφης και ενός σατύρου, επειδή βίασε μία ιέρεια σε βακχικά μυστήρια, τον καταδίκασε ο Διόνυσος να πάρει την μορφή φυτού. Λόγω της μορφής των ριζών του αποδόθηκε και το σημερινό όνομα.

Εργασία ΚΟΜΙΑΝΟΣ ΠΙΠΗΣ, komianos wordpress.com

Πηγή κειμένου: https://komianos.wordpress.com/2010/11/18/%CF%84%CE%BF-%CF%83%CE%B5%CF%81%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%B2%CE%BF%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%BF-%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%B1%CF%83-%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B4/

Πηγή φωτογραφιών: Ρουβήμ (ΡΟΔΟΣυλλέκτης)