Σφουγγαράς: Το μεροκάματο του τρόμου.

Ο γερασμένος σφουγγαράς είναι έτοιμος να καταδυθεί για ένα ακόμα μεροκάματο του τρόμου. Εξήντα χρόνια αργότερα τα σφουγγάρια στο Αιγαίο εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς. Τα σενάρια

Κάλυμνος 1928-35. Ο γερασμένος σφουγγαράς είναι έτοιμος να καταδυθεί. Ο φωτογράφος Walter Hege απαθανατίζει την σκηνή και αφήνει ένα διαχρονικό ντοκουμέντο για τους ανθρώπους που με μόνο όπλο ένα παλιό σκάφανδρο αναζητούν το μεροκάματο στο βυθό της θάλασσας.

Η ανατολική Μεσόγειος φημιζόταν για την καλή ποιότητα των σφουγγαριών, τα οποία έγιναν περιζήτητα στις ευρωπαϊκές αγορές και την Αμερική. Μάλιστα από τα 681 είδη σφουγγαριών που είχαν καταγραφεί στη Μεσόγειο, τα 200 βρίσκονταν στις ελληνικές θάλασσες.

Η σπογγαλιεία ξεκίνησε το 1850 από τους κατοίκους της Καλύμνου, της Αίγινας και της Σύμης. Μάλιστα το 1900 στα Αντικύθηρα, Συμιακοί σφουγγαράδες, σε μία από τις καταδύσεις τους ανακάλυψαν τυχαία το ναυάγιο των Αντικυθήρων με τον περίφημο μηχανισμό.

Το επάγγελμα του σφουγγαρά, που ήταν κάποτε η κύρια ασχολία αρκετών μόνιμων κατοίκων της νησιώτικης Ελλάδας, πλέον τείνει να εξαφανιστεί. Στις αρχές του αιώνα υπήρχαν πάνω από 500 σφουγγαράδικα. Σήμερα στην περιοχή της Καλύμνου δεν είναι πάνω από 15. Αυτά τα λιγοστά σφουγγαράδικα αλιεύουν περίπου 3 τόνους ετησίως. Παλαιότερα αυτή την ποσότητα την έβγαζαν μόνο 2 καΐκια σε ενάμιση μήνα…

Τα σφουγγάρια έχουν σημαντικό ρόλο στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Φιλτράρουν και καθαρίζουν το νερό. Επιπλέον, χαρακτηρίζονται «βιολογικά» ξενοδοχεία, καθώς χρησιμεύουν ως καταφύγια μικρών ψαριών και άλλων μικροοργανισμών. Πηγή φωτό: pixabay

Η «νόσος των Δυτών»

Η δουλειά των σφουγγαράδων δεν ήταν απλά επικίνδυνη, αλλά θανατηφόρα. Έπρεπε να είναι νηστικοί όλη την ημέρα, να περνούν ατελείωτες ώρες κάτω από τον καυτό ήλιο και μέσα στη  θάλασσα. Η ανάδυσή τους από τον βυθό, ήταν το πιο επικίνδυνο μέρος της δουλειάς. Εάν γινόταν γρήγορα και ο οργανισμός δεν αποσυμπιέζονταν σωστά, ο δύτης πάθαινε την «νόσο των δυτών». Οι συνέπειες της αρρώστιας ήταν παράλυση, ζάλη, απώλεια αισθήσεων ακόμα και θάνατος. Χιλιάδες σφουγγαράδες πέθαναν από τη «νόσο των δυτών» ή έμειναν παράλυτοι.

Οι κίνδυνοι που είχε το επάγγελμα,  σε συνδυασμό με μία μόλυνση που κατέστρεψε μεγάλο μέρος των σφουγγαριών το 1986, οδήγησε πολλούς σφουγγαράδες να εγκαταλείψουν την παραδοσιακή αλιεία σφουγγαριών. Άλλωστε, τα συνθετικά κάλυψαν τις ανάγκες των καταναλωτών και με το παραπάνω.

Τα σενάρια για την εξαφάνιση των σφουγγαριών στο Αιγαίο

Η εξαφάνιση των σφουγγαριών αποδίδεται σε ένα φονικό βακτήριο που φαίνεται ότι υπήρχε σαν ξενιστής μέσα τους και ξαφνικά άρχισε να αναπτύσσεται «αδικαιολόγητα» και να τα νεκρώνει. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρήθηκε πάλι το 2000. Έκτοτε, οι πληθυσμοί τους δεν ανέκαμψαν.

Κάποιοι επιστήμονες συνέδεσαν το πρόβλημα με την κλιματική αλλαγή. Ο βιολόγος του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας και Γενετικής του ΕΛΚΕΘΕ Θάνος Νταϊλιάνης είχε αναφερθεί στο θέμα μιλώντας στην εφημερίδα Real: «Οι ακραίες θερμοκρασίες που επικράτησαν στη Μεσόγειο τις τελευταίες δεκαετίες ευθύνονται ξεκάθαρα γι’ αυτή την οικολογική καταστροφή. Άλλωστε, το σφουγγάρι δεν έχει θηρευτές».

Αλλά και οι σφουγγαράδες στην Κάλυμνο έχουν διατυπώσει και οι ίδιοι κατά καιρούς διάφορα σενάρια για την μυστηριώδη ασθένεια: «Μετά την αρρώστια των σφουγγαριών το ’86 δεν ορθοποδήσαμε πια. Άλλοι σφουγγαράδες πιστεύουν ότι αιτία για την αρρώστια που σάπισε στη θάλασσα τα σφουγγάρια είναι η μόλυνση, ίσως η έκρηξη στο Τσερνόμπιλ. Άλλοι πιστεύουν πως η αιτία ήταν ο σεισμός με επίκεντρο την Καλαμάτα, την ίδια χρονιά»,  διηγήθηκε πριν χρόνια ο σφουγγαράς Γιάννης Ορφανός στην εφημερίδα Τα Νέα.

Αθήνα 1964, μπροστά από το κατάστημα Αφοί Λαμπρόπουλοι στην οδό Σταδίου, έχουν στηθεί τρεις μικροπωλητές. Είναι ζωσμένοι με δεκάδες φυσικά σφουγγάρια και τα πουλούν στους περαστικούς Αθηναίους. Ο καταναλωτής σήμερα δύσκολα βρίσκει στην αγορά ελληνικά σφουγγάρια. Τα περισσότερα εισάγονται από τον κόλπο του Μεξικού και τις Μπαχάμες.

Ο σφουγγαράς στο βυθό

Η αλίευση των σφουγγαριών αρχικά γινόταν με άπνοια χωρίς καταδυτική στολή. Τα επόμενα χρόνια το «σκάφανδρο» και ο «ναργιλές» ήταν οι πιο δημοφιλείς μέθοδοι αλίευσης σφουγγαριών. Το «σκάφανδρο» έδινε τη δυνατότητα στους δύτες να παραμένουν πολλές ώρες στο βυθό.

Ο δύτης φορούσε μια στολή με χάλκινο θώρακα, κράνος σκάφανδρου και βαρίδια ώστε να καταδύεται.

Ήταν δεμένος με ένα σχοινί με το οποίο επικοινωνούσε με τους βοηθούς του, που βρίσκονταν στο σκάφος και του διοχέτευαν οξυγόνο. Όταν ολοκλήρωνε το μάζεμα, κουνούσε το σχοινί και το καΐκι που τον περίμενε τον τραβούσε σιγά σιγά στην επιφάνεια.

Με το που έφταναν στη στεριά, ξεκινούσαν αμέσως να καθαρίζουν τα σφουγγάρια, τα οποία δεν είχαν πολλές ώρες ζωής εκτός νερού. Ύστερα τα άφηναν στον ήλιο για να ξεραθούν και να ασπρίσουν ώστε να είναι έτοιμα προς πώληση.

Οι έμποροι κατέφθαναν στα νησιά, αγόραζαν τα καλύτερα και τα μετέφεραν στα αστικά κέντρα, όπου σειρά έπαιρναν οι μικροπωλητές.

Επιχρωματισμός αρχικής φωτογραφίας: Past in Color... 

Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/i-sfoungarades-exo-apo-to-polikatastima-afi-lampropouli-to-merokamato-tou-tromou-sto-vitho-tis-thalassas/

Μια εκδοχή για το πώς το σκάφανδρο βρέθηκε για πρώτη φορά στη Σύμη.

Όπως μας λέει ο φίλος Salaci Symialo το σκάφανδρο το είδαν πρώτοι οι συμιακοί το οποίο χρησιμοποιούσαν οι Γάλλοι στη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ και το έφεραν στη Σύμη για δοκιμή.
Επειδή φαινόταν περίεργο στους βουτηχτάδες, κανένας άνδρας δεν δέχτηκε να το δοκιμάσει… δέχτηκε όμως μια γυναίκα από τη Λήμνο (και η Λήμνος είχε μεγάλη παράδοση στη σπογγαλιεία) η οποία ήταν παντρεμένη στη Σύμη με το συμιακό Μαστορίδη.
Πρώτοι λοιπόν το χρησιμοποίησαν οι συμιακοι και η παραγωγή εκτοξεύτηκε στα ύψη,
τότε χτίστηκαν και τα περίφημα αρχοντικά της Σύμης.
Στην Κάλυμνο έγιναν φασαρίες μεταξύ των βουτηχτάδων (γυμνοί δύτες που κατέβαιναν στο βυθό με καμπανελλόπετρα) και αυτών που ήθελαν το σκάφανδρο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε στην Κάλυμνο 5 χρόνια μετά τη χρησιμοποίηση του στη Σύμη.