Δυο περιστατικά που οι Σορωνιάτες ξυλοκόπησαν Τούρκους που «κυνηγούσαν» τις γυναίκες του χωριού

Γράφει ο Λουκάς Μαστής 

«Εώκαντούς σου ξύλο που κόντεψαν να τους πεθάνουν» 

Δυο περιστατικά που οι Σορωνιάτες ξυλοκόπησαν Τούρκους που «κυνηγούσαν» τις γυναίκες του χωριού 

Στα χρόνια της τουρκικής κατοχής της Δωδεκανήσου είναι γεγονός ότι οι κάτοικοι των νησιών μας υπέφεραν τα πάνδεινα σε όλα τα επίπεδα (οικονομική ζωή, κοινωνική ζωή, πολιτιστική ζωή) χωρίς να λυγίσουν και να υποταχτούν, προσδοκώντας επί γενιές την πολυπόθητη λευτεριά. 

Λόγω ακριβώς αυτής της ανυπότακτης στάσης, οι συνέπειες ήταν ιδιαίτερα σοβαρές και οι προστριβές με τους Τούρκους πολύ συχνές. 

Δύο τέτοια επεισόδια σημειώθηκαν και στο χωριό μας( προφανώς δεν ήταν και τα μοναδικά) με πρωταγωνιστές νέους ανθρώπους που δεν μπορούσαν να ανεχτούν τις προκλήσεις και την συμπεριφορά των Τούρκων που ζούσαν στη Σορωνή. 

Στη μια περίπτωση τρεις ψυχωμένοι νέοι του χωριού, επιτίθενται σε τρεις Τούρκους που νωρίτερα είχαν κλέψει την μπουγάδα μιας Σορωνιάτισσας και τους κάνουν μαύρους και παίρνουν πίσω τα ρούχα. 

Στην δεύτερη περίπτωση, ομάδα Σορωνιατών επιτίθεται σε Τούρκο που «κυνηγούσε» τις γυναίκες του χωριού και τον κάνουν «παστό στο ξύλο» όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στη μαρτυρία που υπάρχει. 

Και τα δύο περιστατικά τα ξέρουμε από την καταγραφή που έκανε ένας μαθητής του Βενετοκλείου το 1954 ο αείμνηστος συμπατριώτης μας δικηγόρος και βουλευτής Τάσος Καραμάριος. Χρονικά οι δυο ιστορίες με βάση τους δικούς μου υπολογισμούς χρονολογούνται το 1880-1890. 

Κατέγραψε τα δύο περιστατικά από μαρτυρία της Δέσποινας Χατζήενας και το εντυπωσιακό είναι ότι τα κατέγραψε στην Σορωνιάτικη ντοπιολαλιά ακριβώς όπως τα διηγήθηκε η Χατζήενα. Η καταγραφή έγινε στο πλαίσιο πρωτοβουλίας του καθηγητή του Βενετοκλείου Γιάννη Κωνσταντάκηφιλόλογου, ποιητή και λαογράφου. 

Το κείμενο του Τάσου Καραμάριου, μαζί με κείμενα άλλων μαθητών ανακάλυψε και παρουσίασε στη Ροδιακή στις 24 Ιανουαρίου του 2012, ο δημοσιογράφος Κώστας Τσαλαχούρης 

Ο Τάσος Καραμάριος που το υπογράφει ως μαθητής της Έκτης Τάξης Κλασικού τιτλοφόρησε το κείμενο αυτό «Ιστορίες του χωριού μου, επί Τουρκοκρατίας-Χωρίον Σορωνή Ρόδου», και γράφει: 

«Πήγα μια μέρα και βρήκα τη Δέσποινα τη Χατζήενα στο σπίτι της και την αρώτησα εάν ηξεύρη να μου πη να γράψω καμιά ιστορία του χωριού ή έθιμα και αυτή μου απήντησε τα εξής :

-τι να σε πω παιάκι μου, ότι έξερα, τάχασα πιο. Πότε-πότε εκιά που κοιμούμαι θυμούμαι μερικά πουφταδά που θέλεις, αλλά χέλει τότες δα να ξυπνήσω και να σε τα πω να τα γράψης. Αφού ήρτες πιο θα σε πω ό,τι θυμούμαι τώρα

Όταν ήταν οι Τούρκοι μιαν ημέρα η συγχωρεμένη η μάνα μου η Κατερίνα του Μπονιάτη έπλυνε στο ποταμό. Όταν τάπλωσε να στεγνώσουν, αυτή έφυγε να πάη να ταΐσει τα βόδια της. Εκειά παένουν οι Τούρκοι, τρεις δα ήταν, κοτζάμου Τούρκοι και της έκλεψαν τα ρούχα της ούλα, και έπιασαν και έκαμαν τις βράκες που είχε για βούριες, και έβαλαν τα άλλα ρούχα μέσα, και ύστερα επήαν πάνω σ’ ένα βουνό. Ε, όταν τα έμαθε το χωριό, όλοι εφοούνταν να παν να τους τα πάρουν.

Ο Παναγιώτης του Παπά, όμως, και ο Νικόλας του Παπά, ήσαν αέρφια αυτοί, και ο Αντώνης του Μπονιάτη ο άντρας της Κατερίνας, ο πατέρας μου, επήαν και τους ηύραν και παλληκάρκια δα που ήσαν κ’ εκείνοι, πιάνουνται με τα κοντόκουρα στο ξύλο και εώκαντούς σου ξύλο που κόντεψαν να τους πεθάνουν.

Επήραν τους ύστερα τα ρούχα και φύανε. Ύστερα, όμως, οι Τούρκοι παντήξανε μια μέρα στα στράτα ένα Θολοενό που εχαρούσαν ότι ήταν ο Αντώνης του Μπονιάτη και ένας αποφτουσδά ο Κοκκινής εσκότωσε τον κακόμοιρο τον Θολοενό, και έφισε και τη γεναίκα του που ήταν κατάβαρη.

Αυτό είναι όλο κ’ όλο παιάκι μου

Τώρα εχημήχηκα κι άλλον ένα.

Είχεν ένα Τούρκο ταξιδιάρη που τον έλεαν Σαπρί και αυτός που λέτε ο φίλος σου, εγκολλούσε τες γεναίκες του χωριού. Πιάνουν σε τον μια μέρα λοιπόν και εκάμασέ τον παστόν, που το ξύλο.

Μια νύχτα, όμως, ο Σαπρί, ήχελε να πιάση τον Νικόλα του Αντωνά που τον εκτυπούσε κι αυτός και τον εγνώριζε, τον παραγλέπησε όταν επάενε με το φαναράκι του να βάλη τα βόδκια του ταΐ, να τα παχνιάση δε, τον έπιασε γιαμιάς και τον παίρνει στον καφενέ που είχεν κι άλλους Τούρκους. Τον έπιασαν τότε με τα τεζάκια του καφενέ και τον εμελάνιασαν τον κακόμοιρον, και ύστερα τον επήραν στο ζιντάνι.

Εφώναξαν πιο ύστερα το πατέρα μου, ήταν δα τότες δήμαρκος και τον παρακάλεσαν να μεσολαβήση να τον βγάλουν από το ζιντάνι. Έκαμε δικαστήριον τον Σαπρί και όταν τον εφώναξαν στο Δικαστήριο είπεν τους ότι ο Σαπρί ήταν ψεύτης.

Οι Τούρκοι τον ερώτηξαν γιατί και εκείνος είπεν τους ότι, χέλετε ακόμα πιο 

μεάλο ψεύτη; Ο Σαπρί επερίπεζε τον Μωχαμέτη σας. Ήταν Τούρκος και έγινε Χριστιανός και τώρα πάλε είναι Τούρκος. Πιο μεάλη ψευτιά χέλετε να είπε;

Και τον άφισαν και έφυε από το ζιντάνι. Δέσποινα Χατζήενα το γένος Διακολαμπριανού». 

Λουκάς Μαστής 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ομάδα «Παλιά Σορωνή»: https://www.facebook.com/groups/2637261696541637/permalink/2697571083844031/