Ο Νικόλας Χατζηκυριαζής: Ο αγαπημένος ξυλουργός, βιολιτζής και ξυλογλύπτης μας

Γράφει ο δημοσιογράφος Μιχάλης Μαστής 

Ο Νικόλας Χατζηκυριαζής: Ο αγαπημένος ξυλουργός, βιολιτζής και ξυλογλύπτης μας 

Ετοιμόλογος, χωρατατζής, μετρημένος και ζυγισμένος στα λόγια και στις πράξεις, δουλευταράς, άριστος οικογενειάρχης, τεχνίτης και καλλιτέχνης ήταν ο Νικόλας Χατζηκυριαζής ή ο Νικόλας ο Διμέλης όπως τον ξέραμε όλοι οι Σορωνιάτες. 

Γεννήθηκε στις 10 Ιουλίου του 1927. Με τη σύζυγό του Ελένη, απέκτησαν πέντε παιδιά: Τον Κυριάκο, τη Τσαμπίκα, , τη Μιράντα, την Ευδοκία και τη Σταματία. 

Άνθρωπος της παρέας, του γλεντιού, του καφενείου και της εκκλησίας. Τα τελευταία χρόνια ανταμώναμε πιο συχνά με τον Νικόλα. Και θυμάμαι πάντα, όσες Κυριακές βρισκόμασταν, να με ρωτά με ενδιαφέρον για τη δουλειά, την οικογένεια και τις ασχολίες μου. Του άρεσε να κουβεντιάζουμε για θέματα της πολιτικής, μα περισσότερο απ όλα για τη Σορωνή μας. Είχε καλά ζυγισμένη την κάθε του λέξη κι όταν αποφάσιζε να «περιπαίξει» και να σατιρίσει καταστάσεις και ανθρώπους, το έκανε με μια μοναδικότητα, που μας έκανε να ξεκαρδιζόμαστε στα γέλια. 

Είχε έναν δικό του μοναδικό τρόπο να διηγείται ιστορίες και συμβάντα που έζησε: 

«Τη δεκαετία του ’80, στο ξυλουργείο του Νικόλα μπήκε περίλυπος και αναστατωμένος ένας κάτοικος της Διμυλιάς που λίγη ώρα νωρίτερα είχε χάσει την ηλικιωμένη μητέρα του. 

-Νικόλα μου, του είπε, έχασα τη μητέρα μου. 

-Συλλυπητήρια αγαπητέ μου, να ζήσετε να την θυμόσαστε, απάντησε ο Νικόλας. 

- Πάω στο Παραδείσι, (είπε ο Διμυλιανός) στον αστυνομικό σταθμό για να βγάλω τα πιστοποιητικά που χρειάζονται και θα σε παρακαλούσα να μου ετοιμάσεις ένα φέρετρο, να το φορτώσουμε όταν επιστρέψω για να κάνουμε αύριο την κηδεία. Δεν χρειάζονται πολυτέλειες Νικόλα μου, κάτι απλό να φτιάξεις. 

Έτσι κι έγινε. Ο Νικόλας ξεκίνησε αμέσως την εργασία του για να μπορέσει να την παραδώσει μόλις επέστρεφε ο χριστιανός από το Παραδείσι και να το φορτώσει έτσι στο αγροτικό του, να το μεταφέρει στο χωριό του και για να γίνει η κηδεία της μάνας του. 

Έλα που όμως κηδεία δεν θα γίνονταν! Γιατί φθάνοντας στον αστυνομικό σταθμό Παραδεισίου, ο χωροφύλακας τον ειδοποίησε ότι είχαν πάρει τηλέφωνο από το χωριό, ότι η γριούλα δεν πέθανε τελικά και ότι επανέκτησε και πάλι τις αισθήσεις της! 

Ο Νικόλας όμως, είχε ετοιμάσει ήδη την… παραγγελία που πήρε νωρίτερα! 

-Τι έκαμε λέει; Ξαναζωντάνεψε; ρώτησε όλο απορία ο Νικόλας, τον Διμυλιανό που επέστρεψε εκεί στο ξυλουργείο σε λίγη ώρα και προσπαθούσε να του εξηγήσει ότι δεν χρειάζονταν πια το φέρετρο. 

Και τι να το κάμω εγώ τώρα χριστιανέ μου; Τον ρώτησε ο Νικόλας. Νάτο, το τελείωσα, το βλέπεις. Εγώ θα μπω μέσα; 

Πάρτο εσύ, φόρτωσέ το στο αυτοκίνητο, κρύψε το σε καμιάν αποθήκη και θάρτει η ώρα του. Γριά δα είναι όπως με είπες, να… ψηλώσει αποκλείεται, οπότε πάρτο κι άμε στο καλό του Θεού! 

Ο Νικόλαος Χατζηκυριαζής ήταν ένας από τους λαϊκούς τεχνίτες που έδωσαν θαυμάσια έργα τα οποία κατόρθωσαν να διατηρηθούν στο πέρασμα του χρόνου.

Την ξυλογλυπτική την αγάπησε κι έδωσε σ’ αυτήν όλο τον καλλιτεχνικό του αυθορμητισμό, όπως είχε πει ο ίδιος σε συνέντευξη που παραχώρησε στη «ΡΟΔΙΑΚΗ» και στη Ροδούλα Λουλουδάκη, πριν από 10 περίπου χρόνια. Οι χειροποίητες δημιουργίες του κοσμούν και επιπλώνουν εκκλησίες και μοναστήρια, σχολεία και σπίτια.

Είχε επισημάνει τότε στη συνέντευξή του: 

Από πού είστε, κ. Νικόλα;

Ο παππούς μου ο παπάς ήταν Σορωνιάτης, αλλά η γιαγιά μου Φανενή. Είμαι από δύο χωριά χωριάτης δηλαδή. 

Την τέχνη του σκαλιστή από ποιον τη μάθατε;

Πρώτα έγινα ξυλουργός. Έμαθα την τέχνη από τον παππού μου, του πατέρα μου τον πατέρα. Πήγε σε τεχνίτη και έμαθε, μετά έφυγε στην Αμερική, 10 χρόνια μετανάστης. Γύρισε κι έπιασε και πάλι την τέχνη του ξυλουργού. Έφτιαχνε σ’ όλα τα γεωργικά σπίτια τους σοφάδες, τα ράφια, όλη την ξυλεία του σπιτιού.

Εγώ μέχρι τα 12 μου χρόνια ήμουν παπαδοπαίδι. Μετά επειδή δούλευε σ’ αυτή τη δουλειά κι ο πατέρας μου έγινα κατευθείαν μάστορας. Την αγαπούσα τη δουλειά. 

Βρίσκατε δουλειές πριν τον πόλεμο;

Δεν είχε δουλειές ούτε πριν τον πόλεμο ούτε μέσα στον πόλεμο. Έφτιαχνα άροτρα στους γεωργούς, τις τρούμπες στους μύλους και το αξόνι για να βγάζουν νερό να ποτίζουν. Ήταν περιορισμένες οι δουλειές μέχρι το 1960.

Στη Σορωνή ήμασταν τρεις τεχνίτες κι όλα τα χωριά είχαν τους δικούς τους. Εμένα με προτιμούσαν, με φώναζαν κι από τις Φάνες. Πιο μακριά πώς να πας; Δεν είχαμε ούτε ποδήλατο. 

Θυμάστε πότε κάνατε την πρώτη μεγάλη σας δουλειά;

Ήμουν 18-19 χρονών, έκανα ένα ολόκληρο σπίτι. 

Και με το σκάλισμα, την ξυλογλυπτική, πότε ασχοληθήκατε;

Όταν τελείωσε ο πόλεμος. Είχε έρθει στη Σορωνή ένας Καλύμνιος τεχνίτης, ο Μικές Τσαγκάρης.

Η πόλη πεινούσε, δεν είχε δουλειές. Οι Ροδίτες πουλούσαν τα σπίτια τους και τα χρυσαφικά τους για να ζήσουν, για να αγοράσουν ένα τσουβάλι σιτάρι, για να αγοράσουν σύκα. Σύκα είχαν οι Σορωνιάτες κι οι Φανενοί.

Μια μέρα λοιπόν όταν τελείωσε ο πόλεμος πέρασε από εκει που δούλευα ο τεχνίτης ο Καλύμνιος. Με είδε εργατικό, μου λέει «να δουλέψουμε μαζί». Δεν τον περίμενα, εγώ πήγαινα κι έβλεπα τις δουλειές του από το τζάμι.

65 χρονών εκείνος εγώ 20, ήταν μεγάλη τύχη για μένα, την έκανα λαχείο. Δούλεψα με τον μαστρο-Μικέ τρία χρόνια κι έμαθα την τέχνη καλά. 

Φτιάξατε τα ωραιότερα τέμπλα σε εκκλησίες και μοναστήρια της Ρόδου. Θυμάστε πόσα φτιάξατε;

Έφτιαξα 32 τέμπλα σε μοναστήρια και μαζί με αυτά παγκάρια, αναλόγια, προσκυνητάρια. Μόνος μου με δύο παραγιούς. Έφτιαξα κεραμοσκεπές και ψευδοροφές σε πολλά σχολεία του νησιού. Στα χωριά δούλεψα πολύ. 

Τι είδους ξύλο χρησιμοποιείτε για να σκαλίσετε τα τέμπλα;

Δρυς, οξιά, φλαμούρι, κυπαρίσσι. Το πιο εύκολο για σκάλισμα είναι το φλαμούρι αλλά

κι η οξιά καλή είναι, μόνο που είναι σκληρή για τον σκαλιστή. 

Παίρνετε μέχρι σήμερα παραγγελίες;

Πώς, παίρνω. Τώρα περιμένουν, είναι δύο νομάτοι και μου λένε «Νικόλα, θέλουμε δύο τέμπλα». 

Πώς είναι οι συναλλαγές σήμερα; Βλέπετε διαφορά με τα χρόνια στον τρόπο που συμπεριφέρονται οι άνθρωποι;

Βλέπω, πώς δεν βλέπω. Κάποτε θυμάμαι ένας από άλλο χωριό μου είπε: «Νικόλα, τα λεφτά το Μάρτη...».

Ήρθε ο Μάρτης και ούτε απ’ έξω από το χωριό του δεν περνούσα για να μην πει ότι πάω για τα λεφτά. Μια μέρα έρχεται, μου δίνει τα λεφτά και μου λέει «μην τα μετρήσεις, πάρτα έτσι».

Φεύγω και τι να δω ύστερα; Μου έδωσε 20.000 δραχμές παραπάνω γιατί μου τα άργησε. Από τα χωριά δεν τα έχανες ποτέ τα χρήματα. Με το Μαντρικό εγώ πάντρεψα τα παιδιά μου... 

Είστε όμως και οργανοπαίχτης και μάλιστα φτιάχνετε ο ίδιος τα όργανά σας.

Ναι, φτιάχνω λίρες, βιολιά, μαντολίνα, να σας τα δείξω μια μέρα, τα ‘χω στο σπίτι. Ο πατέρας μου

έφερε ένα μαντολίνο και ένα βιολί από την Αμερική. Βρήκα ένα δάσκαλο τον Νίκο Γρηγοριάδη από τη Θολό κι έκανα ένα χρόνο μαθήματα.

Πήγαινα και στη Ρόδο 5-6 μήνες, προσπαθούσα και μόνος μου λέω «φτάνει τώρα». Κάναμε μια ορχήστρα, τρία άτομα και παίζαμε στους γάμους, στις χοροεσπερίδες και στα πανηγύρια.

Μέχρι τις 5 το απόγευμα στο μαγαζί, μετά να πάμε με τη γυναίκα μου να φτιάξουμε τα ζώα μας, να γυρίσω στο σπίτι, να πλυθώ, να πάω στον Έμπωνα με την ορχήστρα ή στην Αρχαία Κάμειρο, ή όπου είχε χορούς.

Ρομπότ ήμουνα. Έκανα πέντε παιδιά, πρώτος ο Κυριάκος οι άλλες ήταν κόρες, άντε κάνε σπίτια να παντρέψεις. 

Καλά σας πήγαν όμως τα πράγματα.

Δόξασοι ο Θεός, καλά με ήρθανε. Κοπιάσαμε αλλά δεν πειράζει. Χαλάλι. Και τον κόσμο που με προτιμούσε και μου έδινε δουλειά, όλους τους ευχαριστώ. 

Ο Νικόλας ο Διμέλης, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 92 ετών, τον Νοέμβριο του 2019. 

Άφησε πίσω του «σκαλισμένο» και ανεξίτηλο, το τέμπλο της δικής του ζωής. Τόσο μοναδικό, τόσο περίτεχνο και τόσο λαμπρό, αποτελούμενο από την οικογένειά του, τα παιδιά και τα εγγόνια του. 

Κανείς Σορωνιάτης και καμία Σορωνιάτισα δεν πρόκειται ποτέ

να τον ξεχάσει. 

Ευχαριστώ τον γιο του Κυριάκο, τη νύφη του Λουκία Κυρμιχάλη, τον γαμπρό του Μιχάλη Παρενάκη και την εγγονή του Γεωργία Κέντρου, για τις πληροφορίες, τις φωτογραφίες και το υλικό που μου εμπιστεύτηκαν. 

Μιχάλης Μαστής 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ομάδα «Παλιά Σορωνή»: https://www.facebook.com/groups/2637261696541637/permalink/2718008625133610/